ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΣΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΣΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ ΙΟΝΙΑΣ ΟΔΟΥ Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ Πολιτικός Μηχανικός ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ ΕΜΠ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 01/42/ΕΚ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΣΠΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ 3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 2

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Προετοιμασία του ΥΠΕΧΩΔΕ για την υλοποίηση του άξονα της Ιονίας Οδού Ανάθεση Μελέτης Περιβαλλοντικής Στρατηγικής (ΜΠΣ) του Συνδυασμού Παραχώρησης της Ιονίας Οδού από το ΥΠΕΧΩΔΕ Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εργων, Διεύθυνση Οδικών Εργων (Δ1 ΕΥΠΕ-ΟΑΠ Σύνθετοι στόχοι Το τελικό αποτέλεσμα της μελέτης ικανοποιεί πολλούς από τους στόχους της οδηγίας 01/42 ενώ χρησιμοποιεί τις σχετικές μεθοδολογίες ανάλυσης Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 3

2. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Βασικοί στόχοι ΜΠΣ ορισμός των γενικών περιβαλλοντικών απαιτήσεων, περιορισμών και δεικτών (αλλά και των διαδικασιών και μέσων παρακολούθησης και εφαρμογής) για την προστασία του περιβάλλοντος έπρεπε να σεβαστούν οι υποψήφιοι ανάδοχοι κατασκευής του έργου του άξονα της Ιονίας οδού Ειδικότεροι στόχοι ΜΠΣ Η διαμόρφωση μιας Γενικής Στρατηγικής προστασίας του περιβάλλοντος στον άξονα της Ιονίας οδού Εφαρμογή σε όλα τα τμήματα του άξονα γνωστή εξ αρχής στους υποψηφίους αναδόχους της τελικής φάσης του διαγωνισμού Η διερεύνηση των επιπτώσεων του άξονα στις κυριότερες περιβαλλοντικές παραμέτρους Η συνοπτική περιγραφή πλαισίου μέτρων αντιμετώπισης Παρατήρηση: Η Γενική Στρατηγική θα έπρεπε να λαμβάνει υπόψη της τη μεθοδολογία που αναφέρεται στο Manual on Strategic Environmental Assessment of Transport Infrastructure Plans της Ευρωπαϊκής Ενωσης (EC-DGVII, 1999). Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 4

...συνέχεια ΓΕΝΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣ Φυσικό αντικείμενο της μελέτης Α) Υφιστάμενα τμήματα που ευρίσκονται σε λειτουργία, δηλαδή ο Αυτοκινητόδρομος ΠΑΘΕ από Αθήνα (Α.Κ. Μεταμόρφωσης) έως Μαλιακό (Α.Κ. Σκάρφειας) 175 km. Β) Τμήματα που θα κατασκευαστούν ως δημόσια έργα και θα παραδοθούν στον Παραχωρησιούχο, δηλαδή η Παράκαμψη Αγρινίου (34,5 km) και η Παράκαμψη Άρτας (18 km). Γ) Τμήμα του Αυτοκ/μου ΠΑΘΕ που θα κατασκευαστεί ως έργο παραχώρησης στα πλαίσια του Συνδυασμού Παραχώρησης της Ιονίας Οδού, δηλαδή ο κλάδος Σχηματάρι Χαλκίδα του αυτοκινητοδρόμου ΠΑΘΕ (10 km). Δ) Τμήματα που θα κατασκευαστούν ως έργα παραχώρησης στα πλαίσια του Συνδυασμού Παραχώρησης της Ιονίας Οδού, δηλαδή τα τμήματα: Αντίρριο Νότιο Άκρο Παράκαμψης Αγρινίου (Κεφαλόβρυσο) μήκους 42,5 km Βόρειο Άκρο Παράκαμψης Αγρινίου (Κουβαράς) Νότιο Άκρο Παράκαμψης Άρτας (Κομπότι) μήκους 53,0 km Βόρειο Άκρο Παράκαμψης Άρτας (Α.Κ. Φιλιππιάδας) Α/Κ Φανερωμένης/Ελεούσας, μήκους 64,0 km Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 5

...συνέχεια ΓΕΝΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣ Εκπόνηση μελέτης Δ. Αργυρόπουλος & συνεργάτες μελέτες για το περιβάλλον ομάδα μελέτης Διεπιστημονική προσέγγιση με δεκαπέντε κύριους επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων Πανεπιστημιακοί σύμβουλοι (επ. Καθηγητής οικολογίας ΕΜΠ κ. Χατζημπίρος) Συμμετοχή στην ομάδα μελέτης των βασικών συντελεστών του γραφείου ΓΑΜΜΑ 4 ΕΠΕ που ήταν ανάδοχοι της δεύτερης ανάλογης μελέτης με αντικείμενο τον άξονα παραχώρησης της Πελοποννήσου από Κόρινθο έως Καλαμάτα και Σπάρτη. Επίβλεψη μελέτης Αντίστοιχα στην ομάδα μελέτης της Πελοποννήσου συμμετείχε και το βασικό επιστημονικό δυναμικό του γραφείου μας. Ετσι επιτεύχθηκε η ανάπτυξη μιας κοινής μεθοδολογίας ανάλυσης και για τις δυό πρώτες αυτές μελέτες περιβαλλοντικής στρατηγικής Αρχικά από Δ1α υπό το συντονισμό του διευθυντή, πολιτικού μηχανικού Α. Κωστή Κυρίως από ΕΥΔΕ-ΟΑΠ υπό το συντονισμό της διευθύντριας, πολιτικού μηχανικού Ε. Καλαφούτη Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 6

3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 3.1 Γενικό πλαίσιο μεθοδολογίας και προβληματισμοί Σύνθετη μεθοδολογία εκπόνησης της μελέτης λόγω ανάγκης κάλυψης των πολλαπλών στόχων του κυρίου του έργου Για την κάλυψη της ανάγκης Γενικής Περιβαλλοντικής Στρατηγικής, στήριξη στην παγκόσμια πρακτική και τις κατευθυντήριες οδηγίες των υποστηρικτικών μελετών που έχουν εκπονηθεί για λογιαριασμό της Ευρωπαϊκής Ενωσης σχετικά με την Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση (ΣΠΕ) Για την άμεση ανάγκη των υποψηφίων παραχωρησιούχων για αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων, τις απαιτήσεις αναλυτικών εκτιμήσεων γύρω από την υφιστάμενη κατάσταση του περιβάλλοντος προς εξυπηρέτηση των άμεσων αναγκών Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 7

...συνέχεια Γενικού πλαισίου μεθοδολογίας και προβληματισμών... Προβλήματα κατά την κάλυψη του πρώτου στόχου Ελλειψη ενιαίας μεθοδολογίας διεθνώς 5 πιλοτικές μελέτες σε αντίστοιχες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ), με διαφορετικές τεχνικές η κάθε μια. η διαδικασία ΣΠΕ βρίσκεται σε εξέλιξη και ακόμη υπό συζήτηση σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Από τις 15 χώρες-μέλη της ΕΕ, μόνο 4 (Δανία, Ολλανδία, Σουηδία και Φινλανδία) εφαρμόζουν την εκπόνηση ΜΠΣ σε επίπεδο Πολιτικής, Προγραμμάτων ή Σχεδίων μεγάλης κλίμακας (Plans, Programs, Policies) του τομέα των μεταφορών, έχοντας και νομοθετική κάλυψη για τις μελέτες αυτές. άλλες 4 χώρες (Γαλλία, Βρεττανία, Ιταλία, Ιρλανδία) καθώς και τμήματα 2 χωρών (Φλάνδρα και περιοχές της Ισπανίας), κινούνται προς την κατεύθυνση της συστηματικής εφαρμογής ΜΠΣ. Οι υπόλοιπες χώρες δεν εφαρμόζουν τη ΜΠΣ σε έργα αναμένοντας την εφαρμογή της σχετικής οδηγίας Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 8

...συνέχεια Γενικού πλαισίου μεθοδολογίας και προβληματισμών... Προβλήματα κατά την κάλυψη του δεύτερου στόχου αναλυτική παράθεση στοιχείων για την υπάρχουσα κατάσταση του περιβάλλοντος και των περιοχών ευαισθησίας στη ζώνη διέλευσης η ΜΠΣ αντί να αξιολογεί διάφορους διαδρόμους και διάφορα συγκοινωνιακά μέσα (multimodal traffic approach) αξιολογεί συγκεκριμένο διάδρομο με μόνη εναλλακτική ως προς το είδος της σύνδεσης την οδική σύνδεση, όπως αυτή έχει ήδη ενταχθεί στο διερωπαϊκό δίκτυο Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 9

3.2 Ανάλυση μεθοδολογίας Καθορισμός Ειδικών Στόχων Scoping Καθορισμός θεμάτων που πρέπει να καλύψει η ΜΠΣ Τα θέματα πρέπει να δίνουν συνοπτική αλλά ολοκληρωμένη εικόνα των κύριων επιπτώσεων του έργου και του πλαισίου αντιμετώπισής τους, χωρίς ταυτόχρονα να καταναλώνονται σε μη κρίσιμες για το έργο και το περιβάλλον λεπτομέρειες προσδιορισμό των κύριων Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων προσδιορισμό των Περιβαλλοντικών Στόχων (Εnvironmental Objectives) προσδιορισμό Δεικτών (Indicators) Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 10

...συνέχεια Ανάλυσης μεθοδολογίας... ΟΡΙΣΜΟΙ οι Περιβαλλοντικοί Στόχοι μιας κύριας επίπτωσης είναι μια έκφραση της επιθυμητής κατάστασης ή εξέλιξης της επίπτωσης της συγκεκριμένης περιβαλλοντικής παραμέτρου στην οποία αναφέρεται Παράδειγμα Στόχου: ελαχιστοποίηση εκπομπών αερίων ρύπων φαινομένου θερμοκηπίου ( transpennine corridor ) Οι Δείκτες κάθε στόχου είναι μετρήσιμες γενικώς ποσότητες που αντιπροσωπεύουν τον περιβαλλοντικό στόχο Παράδειγμα Δείκτη: αριθμός κατοίκων οικισμών που εκτίθενται σε συγκεντρώσεις CO μεγαλύτερες από 10 mg/m3 αντιπροσωπευτικοί ευαίσθητοι ως προς τις μεταβολές της παραμέτρου του στόχου που αντιπροσωπεύουν Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 11

...συνέχεια Ανάλυσης μεθοδολογίας... Aνάλυση της υφιστάμενης κατάστασης του περιβάλλοντος Περιοχές των τμημάτων Α, Β, Γ και Δ Ανάλυση εκτεταμένη στα τμήματα Α, Β και Γ Διερεύνηση περιβαλλοντικών προβλημάτων, με βάση Υφιστάμενη κατάσταση περιβάλλοντος Χαρακτηριστικά του έργου Απόψεις τρίτων φορέων Επανακαθορισμός κύριων στόχων, δεικτών Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 12

...συνέχεια Ανάλυσης μεθοδολογίας... Εκτίμηση των κύριων επιπτώσεων και του πλαίσιου μέτρων το επίπεδο ανάλυσης των επιπτώσεων καθώς και των μέτρων αντιμετώπισης κινείται πάντα σε επίπεδο στρατηγικής και όχι ΜΠΕ η ανάλυση των επιπτώσεων κυρίως σε σχέση με τους δείκτες Διατύπωση της περιβαλλοντικής στρατηγικής για όλα τα τμήματα του άξονα Οδηγία Περιβαλλοντικής Πρότασης Υπόδειγμα Σχεδίου Περιβαλλοντικής Δράσης Οδηγία για τη μέθοδο εφαρμογής της πρότασης περιβάλλοντος και τα μέσα παρακολούθησης Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 13

4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΠΣ 4.1 ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΚΥΡΙΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Επιπτώσεις στο έδαφος Επιπτώσεις στον αέρα από τοπική ρύπανση Επιπτώσεις στα νερά Επιπτώσεις στη χλωρίδα-πανίδα και τα οικοσυστήματα (βιοποικιλότητα) Επιπτώσεις από θόρυβο Επιπτώσεις στο τοπίο Πολιτιστικό-ιστορικό περιβάλλον Επιπτώσεις στη γεωργία Επιπτώσεις στην οικιστική δομή του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 14

4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΠΣ 4.2 ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΩΝ (αρχικός καθορισμός) α/α ΚΥΡΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΟΡΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ 1 ΕΔΑΦΟΣ Η διατήρηση της ευστάθειας και η μη Σταθερότητα εδάφους υποδοχής Σχηματισμοί ευσταθείς, ανθεκτικοί, δημιουργία καταστάσεων αστάθειας του έργου και ευστάθειας συμπαγείς χωρίς ίχνη διάβρωσης ή αποσάθρωσης. Πρανή πρακτικά χωρίς τεχνητών πρανών (πρανών αστοχίες επιχωμάτων - ορυγμάτων) Σχηματισμοί ελαφρά έως μέτρια αποσαθρωμένοι και διαβρωμένοι. Τοπικές αστοχίες στα πρανή υπό μορφή καταπτώσεων βράχων Σχηματισμοί πολύ αποσαθρωμένοι και διαβρωμένοι. Κίνδυνος εκδήλωσης φαινομένων αποκόλλησης, καταπτώσεων βράχων, δημιουργίας επιπέδων ολίσθησης, ερπυσμών, εδαφικών υποχωρήσεων κλπ. 2 ΑΕΡΑΣ, ΤΟΠΙΚΑ Επίπεδα ρύπων σε οικισμούς κάτω από τα όρια της νομοθεσίας (στόχος, κατά τη λειτουργία του έργου) 3 ΝΕΡΑ Ελαχιστοποίηση ρύπανσης επιφανειακών (γλυκών και θαλάσσιων) και υπόγειων νερών, διατήρηση καλής ποιότητας νερών, διατήρηση σημερινής τους χρήσης 4 ΧΛΩΡΙΔΑ- ΠΑΝΙΔΑ, ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Διατήρηση της βιοποικιλότητας ευαίσθητων περιοχών Αριθμός κατοίκων οικισμών που εκτίθενται σε συγκεντρώσεις CO μεγαλύτερες από 10 mg/m3, 8-h Αριθμός κατοίκων οικισμών που εκτίθενται σε συγκεντρώσεις ΝΟ2 μεγαλύτερες από 200 μg/m3, 1h Αριθμός κατοίκων οικισμών που εκτίθενται σε συγκεντρώσεις SO2 μεγαλύτερες από 125 μg/m3-24h Αριθμός κατοίκων οικισμών που εκτίθενται σε συγκεντρώσεις PM10 μεγαλύτερες από 50 μg/m3-24h. Μήκος της χάραξης που διέρχεται μέσα από ευαίσθητους επιφανειακούς αποδέκτες Μήκος της χάραξης που διέρχεται πάνω ή μέσα από ευαίσθητους υπόγειους αποδέκτες Μήκος της χάραξης που διέρχεται σε μικρότερη απόσταση από 200 μέτρα από ευαίσθητους επιφανειακούς ή υπόγειους αποδέκτες Κατάτμηση ευαίσθητων περιοχών από οδικό άξονα Εγγύτητα και αμεσότητα οδικού άξονα με ευαίσθητες περιοχές Κανένας κάτοικος οικισμού Από 1 έως 5000 κάτοικοι Περισσότεροι από 5001 κάτοικοι Κανένας κάτοικος οικισμού Από 1 έως 5000 κάτοικοι Περισσότεροι από 5001 κάτοικοι Κανένας κάτοικος οικισμού Από 1 έως 5000 κάτοικοι Περισσότεροι από 5001 κάτοικοι Κανένας κάτοικος οικισμού Από 1 έως 5000 κάτοικοι Περισσότεροι από 5001 κάτοικοι Ποσοστό της χάραξης μικρότερο από 5% του συνολικού μήκους Ποσοστό της χάραξης μεταξύ 5,01 και 20% του συνολικού μήκους Ποσοστό της χάραξης μεγαλύτερο από 20,01% του συνολικού μήκους Ποσοστό της χάραξης μικρότερο από 5% του συνολικού μήκους Ποσοστό της χάραξης μεταξύ 5,01 και 20% του συνολικού μήκους Ποσοστό της χάραξης μεγαλύτερο από 20,01% του συνολικού μήκους Ποσοστό της χάραξης μικρότερο από 5% του συνολικού μήκους Ποσοστό της χάραξης μεταξύ 5,01 και 20% του συνολικού μήκους Ποσοστό της χάραξης μεγαλύτερο από 20,01% του συνολικού μήκους Ποσοστό αποκοπτόμενης έκτασης < 5% Ποσοστό αποκοπτόμενης έκτασης μεταξύ 5.01 και 20% Ποσοστό αποκοπτόμενης έκτασης > 20.01% Μήκος δρόμου σε ενδιάμεση απόσταση ή χωρίς αμεσότητα από ευαίσθητη περιοχή (500 < απόσταση < 2000 μ ή χωρίς οπτική επαφή) Μήκος δρόμου σε ενδιάμεση απόσταση και αμεσότητα (απόσταση μεταξύ 200 και 501 μ και με μέτρια αμεσότητα) Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 15

4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΠΣ... συνέχεια ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΩΝ (αρχικός καθορισμός)... 5 ΘΟΡΥΒΟΣ Μη έκθεση ανθρώπων σε επίπεδα θορύβου που απειλούν την υγεία τους και την ποιότητα ζωής. 6 ΤΟΠΙΟ Διατήρηση ποιότητας ευαίσθητου τοπίου και μη υποβάθμιση τοπίων 7 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Διατήρηση συνοχής κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων. Διατήρηση συνοχής μη κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων. 8 ΓΕΩΡΓΙΑ Διατηρηση δραστηριότητας 9 ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΔΟΜΗ Διατήρηση οικιστικής δομής και προστασία ποιότητας ζωής Αριθμός κατοίκων που δέχονται σημαντικά επίπεδα θορύβου Leq-18h> 68 db(a) ή L10-18h>70 Aριθμός κατοίκων που επηρεάζεται από το θόρυβο Εγγύτητα και αμεσότητα διέλευσης δρόμου από ευαίσθητα τοπία (διακοπή συνέχειας τοπίου). Κατανάλωση αξιόλογου τοπίου Χρησιμοποίηση διαδρόμου υπάρχοντος δικτύου (διαφοροποίηση νέας χάραξης από παλιά) Υψος πρανών ορυγμάτων και επιχωμάτων Ισοζύγιο χωματισμών ανά εργολαβία ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ: Διακοπή της συνέχειας ευαίσθητου τοπίου που προκαλεί καθοριστική υποβάθμισή του Τομή κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων από επιφανειακή χάραξη άξονα. Εγγύτητα μη κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων από επιφανειακή χάραξη άξονα. Μήκος δρόμου σε περιοχές γεωργίας υψηλής ευαισθησίας Μήκος δρόμου σε περιοχές γεωργίας μέσης ευαισθησίας Μήκος δρόμου σε περιοχές γεωργίας χαμηλής ευαισθησίας Τομή οικισμών Κανένας κάτοικος οικισμού Από 1 έως 5000 κάτοικοι Περισσότεροι από 5001 κάτοικοι Κανένας κάτοικος οικισμού Από 1 έως 5000 κάτοικοι Περισσότεροι από 5001 κάτοικοι απόσταση μεγαλύτερη από 500 μέτρα απόσταση μεταξύ 0 και 500 μέτρων Τέμνεται τοπίο ποσοστό χάραξης μικρότερο από 5% ποσοστό χάραξης μεταξύ 5,01 και 20% ποσοστό χάραξης μεγαλύτερο από 20,01% Διαφοροποιείται σε ποσοστό μικρότερο από 20% της συνολικής χάραξης Διαφοροποιείται σε ποσοστό μεταξύ 20,01 και 40% Διαφοροποιείται σε ποσοστό μεγαλύτερο από 40,01% Μικρότερο από 5 μέτρα για τα ορύγματα και 5 μέτρα από επιχώματα Μεταξύ 5,01 και 25 μέτρα για τα ορύγματα και 5,01 και 15 μέτρα για τα επιχώματα Μεγαλύτερο από 25,01 μέτρα για τα ορύγματα και 15,01 για τα επιχώματα Περίσσεια ή πλεονασμα μικροτερη από 100.000 m3 ανά 10 km οδού Περίσσεια ή πλεονασμα μεταξύ 100.001 και 500.000 m3 ανά 10 km οδού Περίσσεια ή πλεονασμα μεγαλύτερη από 500.001 m3 ανά 10 km οδού ποσοστό χάραξης μικρότερο από 5% ποσοστό χάραξης μεταξύ 5,01 και 20% ποσοστό χάραξης μεγαλύτερο από 20,01% ποσοστό χάραξης μικρότερο από 5% ποσοστό χάραξης μεταξύ 5,01 και 20% ποσοστό χάραξης μεγαλύτερο από 20,01% ποσοστό χάραξης μικρότερο από 5% ποσοστό χάραξης μεταξύ 5,01 και 20% ποσοστό χάραξης μεγαλύτερο από 20,01% ποσοστό χάραξης μικρότερο από 5% ποσοστό χάραξης μεταξύ 5,01 και 20% ποσοστό χάραξης μεγαλύτερο από 20,01% Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 16

4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΠΣ 4.3 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Αναλυτική αναφορά στις κύριες περιβαλλοντικές παραμέτρους στα 4 τμήματα του άξονα. Βιβλιογραφική αναζήτηση Επι τόπου επισκέψεις Χρήση μοντέλων κατά περίπτωση (πχ αέρας) Ορίστηκαν περιοχές ευαισθησίαςπεριορισμοί Κριτήρια ευαισθησίας, που έχουν σχέση: με την ευαισθησία και την τρωτότητα της παραμέτρου πχ των νερών σε σχέση με τη μεταβολή της δίαιτας ή/και της ποιότητάς τους με την αξία των στοιχείων του περιβάλλοντος που θίγονται από τις παραπάνω μεταβολές Πχ η αξία των νερών της λίμνης Μαραθώνα και της Υλίκης είναι μεγάλη, αφού τυχόν μεταβολή των χαρακτηριστικών τους θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στο ανθρωπογενές περιβάλλον (ύδρευση) Τελικά οι περιοχές για κάθε κύρια παράμετρο ορίστηκαν ως μεγάλης, μέσης ή μικρής ευαισθησίας και αποτυπώθηκαν χαρτογραφικά Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 17

4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΠΣ 4.4 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΡΓΟΥ & ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΠΙΘΑΝΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Συνοπτική περιγραφή έργου Συνοπτική εξέταση εναλλακτικών λύσεων Διερεύνηση πιθανών προβλημάτων για κάθε κύρια παράμετρο περιβάλλοντος (συνοπτικά) Οριστικός καθορισμός στόχων, δεικτών και οριακών τιμών. Πχ για τον αέρα: Κύριες επιπτώσεις Ατμόσφαιρα τοπικό επίπεδο) (σε Περιβαλλοντικοί στόχοι Επίπεδα ρύπων σε οικισμούς κάτω από τα όρια της νομοθεσίας για λήψη μέτρων επιφυλακής (στόχος κατά τη λειτουργία του έργου) Δείκτες Αριθμός κατοίκων που υποβάλλεται σε συγκεντρώσεις CΟ μεγαλύτερες από Αριθμός κατοίκων που υποβάλλεται σε συγκεντρώσεις ΝΟ Χ μεγαλύτερες από Αριθμός κατοίκων που υποβάλλεται σε συγκεντρώσεις SΟ 2 μεγαλύτερες από Αριθμός κατοίκων που υποβάλλεται σε συγκεντρώσεις PM10 μεγαλύτερες από Οριακές τιμές 10 mg/m 3-8h 200 μg/m 3-1h 125 μg/m 3-24h 50 μg/m 3-24h Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 18

4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΠΣ 4.5 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Κλασσική προσέγγιση τύπου ΜΠΕ (συνοπτική) Βιβλιογραφικά (υπάρχουσες μελέτες) Εκτιμήσεις με βάση ειδική γνώση (expert judgement) Χρήση απλοποιημένων μοντέλων πρόβλεψης (πχ αέρα, θόρυβο) Προσέγγιση με βάση τη θεωρία δεικτών ΣΠΕ ανά κύρια περιβαλλοντική παράμετρο Αξιοποίηση πληροφορίας ευαισθησίας περιοχών Αξιολόγηση απόδοσης δεικτών (οριστικών) σε σχέση με τις περιοχές ευαισθησίας Σταθμισμένη Βαθμολόγηση Συνολική αξιολόγηση επίπτωσης Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 19

4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΠΣ συνέχεια ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Παράδειγμα δεικτών για την εκτίμηση των επιπτώσεων στα νερά 1. Μήκος του δρόμου που τέμνει ή είναι πολύ κοντά σε περιοχή υψηλής ευαισθησίας ως προς τα νερά. 2. Μήκος του δρόμου που βρίσκεται σε ενδιάμεση απόσταση από περιοχή υψηλής ευαισθησίας ως προς τα νερά. 3. Μήκος του δρόμου που τέμνει ή είναι πολύ κοντά σε περιοχή μέσης ευαισθησίας ως προς τα νερά. 4. Μήκος του δρόμου που βρίσκεται σε ενδιάμεση απόσταση από περιοχή μέσης ευαισθησίας ως προς τα νερά. - πολύ κοντά μπορεί να θεωρηθεί η απόσταση από 0 έως 200 μέτρα - ενδιάμεση απόσταση μπορεί να θεωρηθεί η απόσταση από 201 έως 500 μέτρα. - Θεωρείται ότι όταν μια ευαίσθητη ως προς τα νερά περιοχή απέχει περισσότερο από 501 μέτρα, δεν θα υπάρχουν σημαντικές επιπτώσεις σε αυτήν από το έργο Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 20

4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΠΣ συνέχεια ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Αποτελέσματα εκτίμησης επιπτώσεων στα νερά Εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων στα νερά του τμήματος Δ της Ιονίας οδού με βάση τους δείκτες. α/α Δείκτης Οριακή τιμή δείκτη Συντ. Βαρύτητας Βαθμολογία 1 Μήκος του δρόμου που τέμνει ή είναι πολύ κοντά σε περιοχή υψηλής ευαισθησίας ως προς τα νερά. 2 Μήκος του δρόμου που βρίσκεται σε ενδιάμεση απόσταση από περιοχή υψηλής ευαισθησίας ως προς τα νερά. 3 Μήκος του δρόμου που τέμνει ή είναι πολύ κοντά σε περιοχή μέσης ευαισθησίας ως προς τα νερά. 4 Μήκος του δρόμου που βρίσκεται σε ενδιάμεση απόσταση από περιοχή μέσης ευαισθησίας ως προς τα νερά. λόγος του μήκους ως m προς το συνολικό μήκος του δρόμου λόγος x100 x συντελεστή βαρ. 8.400 0,05 0,5 2,65 1.910 0,01 0,2 0,24 26.800 0,17 0,2 3,38 1.000 0,01 0,1 0,06 Συνολική απόδοση δείκτη 6,34 Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 21

4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΠΣ συνέχεια ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της εκτίμησης των επιπτώσεων με βάση τους δείκτες (παράδειγμα νερών) η συνολική απόδοση των δεικτών για κάθε τμήμα της χάραξης έχει ουσιαστικά σημασία για την συγκριτική θεώρηση διαφόρων λύσεων στο ίδιο το τμήμα. Ετσι, διάφορες εναλλακτικές λαμβάνουν άλλη βαθμολογία απόδοσης δεικτών. Αυτό μπορεί να αξιολογηθεί Στο συγκεκριμένο έργο, από την υπηρεσία του έργου της Ιονίας για την περιβαλλοντική σύγκριση των εναλλακτικών των υποψηφίων Γενικότερα, για τη σύγκριση διαφορετικών διαδρόμων λύσεων (corridors) ή και εναλλακτικών λύσεων σε επίπεδο πλέον κανονικής ΣΠΕ Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 22

4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΠΣ συνέχεια ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Επιπρόσθετα μπορεί να γίνει σύγκριση διαφόρων χαράξεων που αναφέρονται σε άλλες περιοχές, αφού οι δείκτες και τελικά η συνολική τους απόδοση είναι σταθμισμένη σε σχέση με το σύνολο του μήκους κάθε χάραξης. Ετσι για παράδειγμα, η συνολική απόδοση δείκτη για το υδατικό περιβάλλον στην ΠΑΘΕ ήταν 13,22, στο τμήμα Β ήταν 21,21 και στο τμήμα Δ 6,34. Οι συνολικοί αυτοί δείκτες επιτρέπουν το προκαταρκτικό συμπέρασμα ότι στο τμήμα ΠΑΘΕ (λόγω της Υλίκης και Α. Κων/νου κυρίως) και ακόμη περισσότερο στο τμήμα Β Ιονίας οδού (λόγω λιμνών Οζερού και Αμβρακικού) οι επιπτώσεις στα νερά διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις συνολικές επιπτώσεις, σε αντίθεση με το τμήμα Δ, όπου σε πολύ μεγάλο τμήμα του, μετά την Φιλιππιάδα δεν υφίστανται επιπτώσεις ουσιαστικά στα νερά. Συνεπώς από στρατηγική άποψη ένα συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί είναι ότι στο τμήμα Β θα πρέπει να γίνουν προσεκτικότερες επιλογές και λύσεις με επίκεντρο τις επιπτώσεις στα νερά, σε σχέση με την προσοχή που θα πρέπει να δοθεί συνολικά στα άλλα τμήματα. Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 23

4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΠΣ 4.6 ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ ΕΡΓΟΥ Η Ιονία οδός δεν φαίνεται να αντιμετωπίζει μείζονα προβλήματα σε σχέση με την υφιστάμενη χάραξη των αναγνωριστικών μελετών, με βάση την περιβαλλοντική προσέγγιση Οι περιβαλλοντικές παράμετροι που απαιτούν μεγαλύτερη προσοχή είναι 1. Οικοσυστήματα (καταγράφησαν 48 ευαίσθητες περιοχές, που η κύρια χάραξη διασχίζει ή διέρχεται κοντά). Γενικά αντιμετωπίζονται με μέτρα. 2. Αισθητική τοπίου, που γενικά αντιμετωπίζεται με μέτρα. 3. Γεωλογία, κυρίως στην περιοχή σήραγγας Κλόκοβας και δυτικά των Ιωαννίνων μεταξύ κόμβου Εγνατίας και Φανερωμένης. Ενδεχομένως απαιτείται εξέταση εναλλακτικών λύσεων. 4. Θόρυβος, που αντιμετωπίζεται με μέτρα 5. Νερά, που γενικά αντιμετωπίζονται με μέτρα. Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 24

5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΜΠΣ ΤΗΣ ΙΟΝΙΑΣ ΟΔΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΠΕ 1. Κατά τη σύνταξη της ΜΠΣ του άξονα της Ιονίας οδού, εφαρμόστηκαν στην πράξη οι μεθοδολογίες ανάλυσης που έχουν προταθεί από την υποστηρικτική βιβλιογραφία της οδηγίας 2001/42/ΕΚ και διερευνήθηκαν προβλήματα στην εφαρμογή τους, που δεν έχουν ακόμη λυθεί σε Πανευρωπαϊκό Επίπεδο 2. Προτάθηκαν ορισμένες καινοτόμες προσεγγίσεις συνεισφέροντας έτσι την πρώτη ελληνική προσέγγιση στην πανευρωπαϊκή συζήτηση για την εφαρμογή κατάλληλων εργαλείων ανάλυσης στις μελέτες Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης ο καθορισμός περιβαλλοντικών δεικτών με αποδοτικότητα και ευαισθησία η χρήση συστημάτων GIS η εφαρμογή απλοποιημένων μοντέλων πρόβλεψης ο καθορισμός ζωνών ευαισθησίας της ζώνης ενδιαφέροντος ανά περιβαλλοντική παράμετρο η ποσοτική ζυγισμένη βαθμολόγηση των δεικτών Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 25

...συνέχεια ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ... 1. Ζητήματα που απαιτούν μεγαλύτερη επικέντρωση σχετίζονται με τη συμμετοχή του κοινού και των αρχών καθώς και η αθροιστική αξιολόγηση των δεικτών. 2. Η μεθοδολογία που αναπτύχθηκε βάζει τις βάσεις για εφαρμογή και σε άλλες περιπτώσεις μεγάλων οδικών αξόνων στην Ελλάδα, αλλά και άλλων προγραμμάτων και σχεδίων. 3. Η διερεύνηση κατάλληλων μεθοδολογικών εργαλείων θα πρέπει να συνεχιστεί σε επαφή με την διευρωπαϊκή και παγκόσμια έρευνα Δ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ 26