18ο Συμπόσιο Ενδοδοντίας Θεσσαλονίκη, 1 και 2 Δεκεμβρίου 2012

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΕΕ Υπεύθυνοι στήλης: Μ. Φλεβοτομάς, Π. Αναστασιάδης 18ο Συμπόσιο Ενδοδοντίας Θεσσαλονίκη, 1 και 2 Δεκεμβρίου 2012 1. Γ. Ι. Σίσκος Ενδοδοντική προσέγγιση της απορρόφησης των οδοντικών ουσιών H αντιμετώπιση της απορρόφησης των οδοντικών ουσιών εξαρτάται από το είδος της σε συνάρτηση με την τοπογραφική της εντόπιση και την έκτασή της. Εσωτερική φλεγμονώδης απορρόφηση: Πριν τη διάτρηση της ρίζας αντιμετωπίζεται με συμβατική Ε.Θ. (έμφραξη του ελλείμματος με τεχνικές θερμοπλαστικοποιημένης γουταπέρκας). Μετά τη διάτρηση της ρίζας αντιμετωπίζεται είτε συντηρητικά μακροχρόνια θεραπεία με Ca(OH) 2 είτε με χειρουργικές τεχνικές. Eξωτερική φλεγμονώδης απορρόφηση: Aντιμετωπίζεται ανάλογα με την εντόπιση της: Ακρορριζική: Συμβατική Ε.Θ. ή μακροχρόνια θεραπεία με Ca(OH) 2. Πλαγιορριζική: Μακροχρόνια Ε.Θ. με συνδυασμό Ledermix (3 μήνες) και Ca(OH) 2. Αυχενική: Πάντα χειρουργική αντιμετώπιση σε συνδυασμό ή όχι με αναγεννητικές τεχνικές. Aντικαταταστατική απορρόφηση: Δεν αντιμετωπίζεται επειδή συ ντελείται με τη δράση οστεοκλαστών (ορμονοεξαρτώμενη). 2. Μ. Γεωργοπούλου, Ι. Οικονόμου, Μ. Χαμπάζ Χημικομηχανική επεξεργασία των ριζικών σωλήνων. Δυνατότητες και περιορισμοί Η μηχανική παρασκευή είναι εντελώς απαραίτητη προκειμένου να δράσουν καλύτερα τα χημικά μέσα με σκοπό τον καθαρισμό των ριζικών σωλήνων. Ο συνδυασμός του υποχλωριώδους νατρίου με το EDTA εξακολουθεί να αποτελεί το πιο αποτελεσματικό μέσο χημικού καθαρισμού. Η χρήση των υπερήχων για την ενεργοποίηση των διαλυμάτων διακλυσμού μετά το τέλος της χημικομηχανικής επεξεργασίας, συντελεί στον καλύτερο καθαρισμό των ρ.σ., αλλά είναι άγνωστο κατά πόσο συμβάλλει και στην επιτυχία της ενδοδοντικής θεραπείας. Ο ρόλος των αντισηπτικών φαρμάκων παραμένει συμπληρωματικός. Η κλινική αξία της αφαίρεσης του οδοντινικού επιχρίσματος συνεχίζει να είναι αμφιλεγόμενη. Η επιτυχία της ενδοδοντικής θεραπείας σε δόντια με μολυσμένους ρ.σ. εξαρτάται από το βαθμό τήρησης της ποιότητας όλων των σταδίων της και όχι μόνο από την καλή πραγματοποίηση της χημικομηχανικής επεξεργασίας. 3. Π. Καρδαρά, Ε. Πρωτογέρου, Μ. Χαμπάζ Ευθεία πρόσβαση προς το ακρορρίζιο - κλινική σημασία Η ευθεία πρόσβαση στο ακρορρίζιο: Επιτρέπει την απρόσκοπτη πρόσβαση των εργαλείων στο ακρορριζικό τριτημόριο, μειώνοντας την πιθανότητα πρόκλησης συμβαμάτων, ενώ συμβάλλει στον σαφέστερο προσδιορισμό του μήκους εργασίας και του πρώτου εργαλείου. Βελτιώνει τη δράση του υγρού διακλυσμών. Μπορεί να πραγματοποιείται με εργαλεία χειρός, ωστόσο είναι πολύ πιο γρήγορη και αποτελεσματική με τα περιστρεφόμενα εργαλεία και ιδίως τα εργαλεία νικελίου- τιτανίου. Η διδασκαλία της πρέπει να είναι βασικός στόχος των εκπαιδευτικών προγραμμάτων μιας και αποδεικνύεται ότι συμβάλλει στην καλύτερη και περισσότερο προβλέψιμη μορφοποίηση του ριζικού σωλήνα. 4. Ε. Πρωτογέρου, Μ. Χαμπάζ Η μικροσκληρότητα της οδοντίνης - πιθανή εμπλοκή της στην κλινική πράξη Η μείωση της μικροσκληρότητας πιθανόν να σχετίζεται με μείωση της αντοχής των δοντιών στη θραύση. Η μείωση της μικροσκληρότητας οφείλεται κυρίως στη δράση χημικών παραγόντων, που αποτελούν βασικό μέσο στην εκπλήρωση των στόχων της ενδοδοντικής θεραπείας. Μικρότερες συγκεντρώσεις υποχλωριώδους νατρίου μπορεί να μειώσουν την επίδραση στις μηχανικές ιδιότητες της οδοντίνης. Η συνδυασμένη χρήση χηλικών παραγόντων και υποχλωριώδους νατρίου για την αφαίρεση του οδοντινικού επιχρίσματος επηρεάζει τη μικροσκληρότητα σε μεγαλύτερο βάθος και καλό είναι να επιχειρείται μόνο στο τέλος της ενδοδοντικής θεραπείας. Ε Ν Δ Ο Δ Ο Ν Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α 7 (1&2): 85-90, 2012 85

Το κιτρικό οξύ σε μικρότερες συγκεντρώσεις (έως 10%), και με ρυθμισμένο ph, φαίνεται να προκαλεί μικρότερες μεταβολές στις μηχανικές ιδιότητες της οδοντίνης απ ό,τι η χρήση του EDTA. 5. Ε. Μέλιου, Ν. Κερεζούδης, Κ. Τόσιος, Δ. Λαύκας, I. Κιάρης Immunohistochemical Expression of Notch Signaling in the Lining Epithelium of Periapical Cysts Το σηματοδοτικό σύστημα Notch εκφράζεται στο επενδυτικό επιθήλιο των περιακρορριζικών κύστεων υποδηλώνοντας την πιθανή συμμετοχή του στον πολλαπλασιασμό/αντιαπόπτωση των επιθηλιακών κυττάρων και το σχηματισμό και την επέκταση των περιακρορριζικών κύστεων. 5ο Περιφερειακό Συνέδριο Ενδοδοντίας Βόλος, 17-19 Μαΐου 2013 1. Προύντζος Α., Σκόνδρα Φ., Χαλαζωνίτη Α., Φαρμάκης Ε.-Τ. Η σημασία της χρήσης του ελαστικού απομονωτήρα στην αποκατάσταση ενδοδοντικά θεραπευμένων δοντιών Η πρόγνωση των ενδοδοντικά θεραπευμένων δοντιών καθορίζεται αφενός από την ποιότητα της συντελεσθείσας ενδοδοντικής θεραπείας και αφετέρου από την αρτιότητα της μυλικής αποκατάστασης. Ανεξάρτητα από το είδος της αποκατάστασης, η οποία εξαρτάται από την παραμένουσα οδοντική ουσία, η προάσπιση του αποτελέσματος της ενδοδοντικής θεραπείας επιβάλλει επιτακτικά την ασηψία του πεδίου εργασίας κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης, διαφορετικά θα επέλθει επιμόλυνση της πολφικής κοιλότητας από το στοματικό μικροβιακό φορτίο με ενδεχόμενη αποτυχία του περιστατικού. Ο ελαστικός απομονωτήρας αποτελεί το μοναδικό μέσο στη «φαρέτρα» του κλινικού, στην προσπάθειά του για την επίτευξη του στόχου αυτού. Η παρούσα εργασία πραγματεύεται την κλινική εφαρμογή του ελαστικού απομονωτήρα σε μεγάλο εύρος αποκαταστάσεων (άμεσων ή έμμεσων) στις οποίες η ποιότητα εργασίας συμβάλλει ουσιαστικά στη μακροβιότητα των ενδοδοντικά θεραπευμένων δοντιών. 2. Παλαμιδάκης Φ., Γεωργίου Α.-Χ., Φαρμάκης Ε.-Τ. Αντιμετώπιση υποουλικού κατάγματος του #11 σε φραγμό υπό ορθοδοντική μετακίνηση. Παρουσίαση περιστατικού Οι τραυματικές οδοντικές βλάβες απαντούν κυρίως σε άτομα νεαρής ηλικίας. Τα κατάγματα μύλης και οι εκγομφώσεις είναι οι συχνότερα απαντώμενοι οδοντικοί τραυματισμοί. Το συγκεκριμένο περιστατικό αφορά σε υποοουλικό κάταγμα του δεξιού άνω κεντρικού τομέα (#11) ενός παιδιού δέκα ετών, του οποίου ο φραγμός βρισκόταν υπό ορθοδοντική μετακίνηση. Η αντιμετώπιση αρχικά περιέλαβε την αφαίρεση των κατεαγόντων τμημάτων, την εκπόλφωση και την τοποθέτηση υδροξειδίου του ασβεστίου στο εσωτερικό του ριζικού σωλήνα. Με δεδομένη την αδυναμία ελέγχου του πεδίου (τα όρια του κατάγματος εντοπίζονταν στο αυχενικό τριτημόριο της ρίζας), στη δεύτερη συνεδρία τοποθετήθηκε αυτοσχέδιος ενδορριζικά συγκολλούμενος μηχανισμός και πραγματοποιήθηκε ορθοδοντική ανατολή του #11, η οποία διάρκεσε ένα μήνα. Με το πέρας της ορθοδοντικής μετακίνησης ολοκληρώθηκε η ενδοδοντική θεραπεία και στη συνέχεια έλαβε χώρα η μυλική αποκατάσταση. Οι απαραίτητοι τακτικοί κλινικοί και ακτινογραφικοί επανέλεγχοι έδειξαν φυσιολογικό περιοδόντιο σε βάθος 2 ετών. 86 E N D O D O N T O L O G I A 7 (1&2): 85-90, 2012

3. Ελ Χάρες Μ., Μικρογεώργης Γ., Πατρώνα Φ., Πήτας Ι., Λυρούδια Κ. 3D video παρουσίαση αντιμετώπισης περιστατικού με απορρόφηση μύλης και αδιάπλαστο ακρορρίζιο. Πρόδρομη ανακοίνωση Στην παρουσίαση αυτή, η οποία έγινε σε 3D video, παρουσιάστηκε ένα ενδιαφέρον και σπάνιο περιστατικό νεαρού ασθενούς με απορρόφηση της μύλης του #33 και αδιάπλαστο ακρορρίζιο, στο οποίο εφαρμόστηκε η τεχνική της πολφοτομής με ΜΤΑ. Ακολούθησε επανέλεγχος ύστερα από δύο μήνες, όπου είναι εμφανής η συνέχιση της ακρορριζογένεσης. 4. Τσακίρης Γ., Μικρογεώργης Γ. Αντιμετώπιση περιστατικών με σπασμένο μικροεργαλείο Παρουσιάστηκε σειρά περιστατικών με σπασμένα μικροεργαλεία, τα οποία είτε προσπεράστηκαν είτε αφαιρέθηκαν, κατά τη διάρκεια της ενδοδοντικής θεραπείας. 5. Σίσκος Χ. Γ., Ιωαννίδη Α., Σίσκος Γ. Ι. Εναλλακτικά πρωτόκολλα αντιμετώπισης άπολφων δοντιών με αδιάπλαστη ρίζα: κριτική προσέγγιση 1. Η τεχνική της προκλητής ακρορριζικής απόφραξης με μακρόχρονη θεραπεία με CA(OH) 2 έχει υψηλό ποσοστό επιτυχίας. Μειονεκτήματα θεωρούνται ο μεγάλος χρόνος και η μείωση της μηχανικής αντοχής της οδοντίνης. 2. Οι τεχνικές συνδυασμού μηχανικής και βιολογικής ακρορριζικής απόφραξης πλεονεκτούν ως προς τον απαιτούμενο χρόνο (2-3 συνεδρίες), πλην όμως δεν υπάρχει τεκμηρίωση της μακρόχρονης αποτελεσματικότητάς τους. 3. Η επαναγγείωση της πολφικής κοιλότητας έχει απόλυτα ορθή βιολογική βάση. Υπάρχουν μόνον αναφορές μεμονωμένων περιπτώσεων. Δεν υπάρχουν δεδομένα για την επιτυχία-αποτυχία της μεθόδου. 6. Ιωαννίδη Α., Σίσκος Χ. Γ., Σίσκος Γ. Ι. Έμμεσες επιπτώσεις του οδοντικού τραύματος στον πολφό: έγκαιρη και έγκυρη εκτίμησηαντιμετώπιση 1. Έμμεσες επιπτώσεις του οδοντικού τραύματος στον πολφό είναι η νέκρωσή του, η ενασβεστίωσή του και η εσωτερική απορρόφηση. 2. Η νέκρωση του πολφού και η ενασβεστίωσή του παρατηρούνται συνήθως μετά από κατάγματα ρίζας και σοβαρές μετατοπίσεις. 3. Η ενασβεστίωση του πολφού συνδέεται με σημαντικά διαγνωστικά και θεραπευτικά προβλήματα. 4. Η εσωτερική απορρόφηση αποτελεί σπάνια επιπλοκή, αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με συντηρητική Ε.Θ., ή και χειρουργική προσέγγιση, εφόσον έχει προκαλέσει διάτρηση ή κάταγμα της ρίζας. 7. Συκαράς Ν. αποκατάσταση ενδοδοντικά θεραπευμένων δοντιών Τα ενδοδοντικά θεραπευμένα δόντια παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες ως προς την αντοχή, τη δομική ακεραιότητα και τον τρόπο της προσθετικής αποκατάστασής τους. Ανάλογα με τη θέση τους στο φραγμό, το βαθμό της μυλικής καταστροφής ή απώλειας και το είδος της προσθετικής αποκατάστασης που προγραμματίζεται, απαιτούν διαφορετική αντιμετώπιση. Άξονες χυτοί ή προκατασκευασμένοι, άμεση ή έμμεση ανασύσταση της μύλης και ποικιλία υλικών χρησιμοποιούνται με βάση ανατομικά και τεχνικά κριτήρια ώστε να εξασφαλίσουν την καλύτερη δυνατή πρόγνωση. Η διαμόρφωση χώρου στο ριζικό σωλήνα, η προσωρινή έμφραξη, ο χρόνος της προσθετικής αποκατάστασης και οι ιδιαιτερότητες της οδοντικής παρασκευής είναι στοιχεία καθοριστικά για την επιτυχή ολοκλήρωση του σχεδίου θεραπείας. 8. Φαρμάκης Ε.- Τ. Σημερινά δεδομένα υλικών στην Αναγεννητική Ενδοδοντία. Έγκαιρη και έγκυρη κριτική Η εισαγωγή υλικών που προάγουν προβλέψιμα την επιβίωση του πολφικού ιστού και τη συνέχιση της διάπλασης της ρίζας έχει περάσει στο στάδιο της κλινικής εφαρμογής. Πρώτο το ΜΤΑ (1993) λειτούργησε ως υλικό αποκατάστασης ιατρογενών βλαβών και ανάστροφης έμφραξης, άμεσης κάλυψης του πολφού, αλλά και προαγωγής της ακρορριζογένεσης. Στα μειονεκτήματά του ανήκουν ο δύσκολος χειρισμός, ο μεγάλος χρόνος πήξης, οι μέτριες μηχανικές ιδιότητες και η διαλυτότητά του στο στοματικό περιβάλλον. Ένα νέο υλικό, το Biodentine, έχει προταθεί για τα ίδια πεδία εφαρμογής και δράσης. Θεωρείται πιο εύχρηστο, με μικρότερο χρόνο πήξης, βελτιωμένες μηχανικές ιδιότητες και αντοχή στο στοματικό περιβάλλον. Ο χρόνος θα είναι και ο τελικός κριτής. 9. Γ. Ι. Σίσκος, Μ. Γεωργοπούλου, Φ. Φραγκίσκος, Ι. Ρούσου, Α. Σιδέρης εκτίμηση και αντιμετώπιση του στοματοπροσωπικού πόνου 1. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση κάθε μορφής στοματοπροσωπικού πόνου προϋποθέτει γνώση των μηχανισμών έκλυσης-μεταβίβασης και αντίληψης του πόνου, των μηχανισμών τροποποίησης της έντασης του αναμενόμενου πόνου και των μηχανισμών αντανάκλασής του. 2. Η προληπτική αναλγητική αγωγή έχει απόλυτα ορθή βιολογική βάση και απο- Ε Ν Δ Ο Δ Ο Ν Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α 7 (1&2): 85-90, 2012 87

δεδειγμένα προλαμβάνει τον μετεπεμβατικό πόνο ή ελαττώνει την έντασή του. 3. Ο πολφικός πόνος αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με πλήρη ΧΜΕ. Εφόσον δεν υπάρχει χρόνος, μέθοδος επιλογής είναι η πολφεκτομή στα πρόσθια δόντια και η πολφοτομή στους γομφίους. 4. Ο περιακρορριζικός πόνος, εφόσον η πυώδης συλλογή περιορίζεται στο οστό, αντιμετωπίζεται με διάνοιξη του μ.θ. και παροχέτευση μέσω του ρ.σ. Συμπληρωματικά μπορεί να χορηγηθούν αναλγητικά και να γίνει σύσταση για στοματοπλύσεις με θερμά διαλύματα. Όταν υπάρχει επέκταση της συλλογής στα μαλακά μόρια, εκτός από τη διάνοιξη του μ.θ. γίνεται παροχέτευση με σχάση και εκτιμάται η ανάγκη αντιβιoτικής κάλυψης. 5. Η αντιμετώπιση του πόνου από κρανιογναθικές διαταραχές γίνεται συνήθως με συντηρητικά θεραπευτικά σχήματα τα οποία μπορεί να συμπεριλαμβάνουν συζήτηση και διαπαιδαγώγηση του ασθενούς, φυσικοθεραπεία και ασκήσεις κινησιοθεραπείας, ενδοστοματικούς νάρθηκες, αλλά και φαρμακευτική αγωγή. 6. Η αντιμετώπιση του μετεγχειρητικού πόνου είναι ανάλογη της αιτιολογίας του και εκτός από την τοπική παρέμβαση περιλαμβάνει χορήγηση ΜΣΑΦ και, εφόσον κριθεί αναγκαίο, αντιβιοτικής αγωγής. 7. Στα τεκμηριωμένα μέσα αντιμετώπισης του στοματοπροσωπικού πόνου συμπεριλαμβάνονται: η ηλεκτρομυογραφική βιοανατροφοδότηση, ο ηλεκτρικός νευρομυϊκός ερεθισμός, οι φυσικοθεραπευτικές παρεμβάσεις με χειρισμούς (manual therapy) και ο βελονισμός. 10. Αραποστάθης Κ. Έγκυρη και έγκαιρη αντιμε τώπιση του οδοντικού τραύματος 1. Διαχείριση συμπεριφοράς παιδιού και εφήβου στο οδοντιατρείο 2. Πρωτόκολλο άμεσης αντιμετώπισης νεογιλών και μόνιμων δοντιών Η έγκυρη και έγκαιρη αντιμετώπιση του οδοντικού τραύματος αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την τελική πρόγνωση. Περιλαμβάνει α) τη λήψη λεπτομερούς οδοντιατρικού και ιατρικού ιστορικού, β) την κλινική και ακτινογραφική εξέταση, και οδηγεί γ) στην παροχή της κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής, όταν αυτή χρειάζεται. Η αντιμετώπιση αποσκοπεί στη διατήρηση της ζωτικότητας του πολφού, την επούλωση του περιοδοντίου και την αποκατάσταση των μαλακών και σκληρών ιστών. H κλινική εικόνα συνήθως εμφανίζεται πιο σοβαρή απ ό,τι είναι στην πραγματικότητα, προκαλώντας πανικό σε παιδί και γονείς. Σε αυτή την εισήγηση συζητούνται οι τρόποι διαχείρισης συμπεριφοράς ενός παιδιού με οδοντικό τραύμα και παρουσιάζονται τα πρωτόκολλα άμεσης αντιμετώπισης του. 11. Αγγελόπουλος Χ. Διαγνωστική απεικόνιση και Ενδοδοντία Οι παραδοσιακές απεικονιστικές μέθοδοι εμφανίζουν συγκεκριμένους περιορισμούς που μπορεί να επηρεάσουν το τελικό θεραπευτικό αποτέλεσμα λόγω ανεπαρκούς διαγνωστικής αποτελεσματικότητας. Προηγμένες απεικονιστικές μέθοδοι θα πρέπει να χρησιμοποιούνται όταν υπάρχει ανάγκη επανάληψης της θεραπείας δίχως ξεκάθαρη αιτιολογία της υποτροπής. Η χρήση διαγνωστικής ακτινοβολίας αποτελεί ευθύνη του οδοντιάτρου και θα πρέπει να χρησιμοποιείται όταν χρειάζεται. Ο οδοντίατρος οφείλει σε κάθε περίπτωση να σταθμίζει το προσδοκώμενο όφελος σε σχέση με τον κίνδυνο της ακτινοβολίας. 12. Κωνσταντάκη Μ. Προβληματισμοί κατά την παρασκευή των ριζικών σωλήνων. Μέθοδοι, τεχνικές, δυνατότητες Η παρασκευή των ριζικών σωλήνων με μηχανοκίνητα εργαλεία είναι ταχύτερη και έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη διάμετρο, μικρότερο ευθειασμό και αλλαγή σχήματος του ριζικού σωλήνα. Τα μηχανοκίνητα εργαλεία που κινούνται παλινδρομικά απλοποιούν ακόμα περισσότερο τη διαδικασία παρασκευής τόσο ως προς την ταχύτητα όσο και ως προς τον αριθμό των εργαλείων. Ο κλινικός καλείται να γνωρίζει όλο και πιο πολλές τεχνικές παρασκευής, ολοένα περισσότερα συστήματα μηχανοκίνητων εργαλείων, και να μπορεί να τα συνδυάσει μεταξύ τους, αλλά και με τα εργαλεία χειρός ώστε να προπαρασκευάζει σωστά όλα τα σχήματα και όλες τις κάμψεις των ριζικών σωλήνων. 13. Οικονόμου Ι. Είναι εφικτή η ιδανική απολύμανση των ριζικών σωλήνων; Η χημικομηχανική επεξεργασία των ριζικών σωλήνων έχει στόχο τον καθαρισμό και τη μορφοποίησή τους. Τόσο η μηχανική όσο και η χημική επεξεργασία τους με τα υλικά, τα μέσα και τις τεχνικές που διαθέτει η ενδοδοντία επιτυγχάνουν μεγάλη μείωση του μικροβιακού φορτίου σε μολυσμένους ριζικούς σωλήνες, όχι όμως και την πλήρη εξάλειψή του. Υπό την έννοια αυτή, η ιδανική απολύμανση των ριζικών σωλήνων δεν είναι εφικτή. Η τήρηση όμως των βασικών αρχών της ενδοδοντικής θεραπείας επιτρέπει οι τυχόν εναπομένοντες μικροβιακοί πληθυσμοί να μην ξεπερνούν το αποκαλούμενο κρίσιμο μικροβιακό φορτίο και τον ουδό ανοχής του ασθενούς ώστε, μετά την έμφραξη των ρ.σ., η πρόγνωση της ενδοδοντικής θεραπείας να είναι καλή. 14. Μάγκος Σ. Δυνατότητες και περιορισμοί κατά την έμφραξη των ριζικών σωλήνων 1. Ο κλινικός οφείλει να γνωρίζει αρκετές τεχνικές έμφραξης για να μπορεί να αντιμετωπίζει τις ανατομικές παραλλαγές στην κλινική πράξη. 2. Η έμφραξη με θερμή γουταπέρκα χαρακτηρίζεται από ομοιογένεια υλικού 88 E N D O D O N T O L O G I A 7 (1&2): 85-90, 2012

που προσαρμόζεται πολύ καλά στα τοιχώματα του ρ.σ. εμφράσσοντας ανωμαλίες, παράπλευρους ρ.σ. και πολλαπλά ακρορριζικά τρήματα. 3. Απαιτούνται πολλές μακροχρόνιες κλινικές έρευνες αξιολόγησης των νέων υλικών έμφραξης των ρ.σ. για την τεκμηρίωση της αποτελεσματικότητάς τους. 4. Η έμφραξη ΔΕΝ αποτελεί το μοναδικό σημαντικό στάδιο της Ε.Θ. 15. Γεωργοπούλου Μ. Είναι έγκυρη η ενδοδοντική θεραπεία σε μία συνεδρία; 1. Η ολοκλήρωση της ενδοδοντικής θεραπείας σε μία συνεδρία αποτελεί πλέον τεκμηριωμένη κλινική πρακτική. 2. Βασική προϋπόθεση για την επιτυχία της είναι η επιλογή του περιστατικού. 3. Κεντρικοί άξονες για την επιλογή της μίας συνεδρίας θα πρέπει να είναι αφενός η κατάσταση του πολφού και αφετέρου ο βαθμός τεχνικής δυσκολίας του περιστατικού. 4. Υπό την έννοια αυτή, η ενδοδοντική θεραπεία σε μία συνεδρία ενδείκνυται απόλυτα για δόντια με ζωντανό πολφό και απλή μορφολογία. 5. Όσον αφορά τα άπολφα δόντια με περιακρορριζική αλλοίωση, τα βιβλιογραφικά δεδομένα ως προς την εφαρμογή της μίας συνεδρίας είναι ενθαρρυντικά και συνηγορούν υπέρ της υιοθέτησής της. 6. Ωστόσο, η επιλογή της μίας συνεδρίας στην κατηγορία αυτή θα πρέπει να γίνεται με περίσκεψη και να μη θεωρείται πράξη ρουτίνας. 7. Όταν η επιλογή του περιστατικού είναι ορθή, τα ποσοστά επιτυχίας της ενδοδοντικής θεραπείας σε μία συνεδρία είναι εφάμιλλα με εκείνα των δύο συνεδριών, ενώ το ίδιο ισχύει και για την εμφάνιση μετεμφρακτικού πόνου. 16. Χαμπάζ Μ., Αγραφιώτη Α., Κερεζούδης Ν., Μάγκος Σ., Φλωράτος Σ. Ιατρογενείς βλάβες: έγκαιρη διάγνωση και έγκυρη αντιμετώπιση Η σωστή διάγνωση αποτελεί προϋπόθεση για τη σωστή αντιμετώπιση σε κάθε περίπτωση. Η σχολαστική τήρηση των βασικών αρχών της Ε.Θ. και η χρήση σύγχρονων εργαλείων και τεχνικών ελαχιστοποιούν την πιθανότητα δημιουργίας ιατρογενών βλαβών. Ορθότερη αντιμετώπιση των συμβαμάτων είναι η πρόληψή τους. Η σωστή διάνοιξη του μυλικού θαλάμου αποτελεί κομβικό σημείο για την επιτυχή ολοκλήρωση της Ε.Θ. Η διατήρηση δε της μορφολογίας του μυλικού θαλάμου και του υποπολφικού τοιχώματος, κατά τη διάρκεια της διάνοιξης, διευκολύνει την ανεύρεση των στομίων των ριζικών σωλήνων. Για την ανεύρευση των στομίων, ειδικά σε ενασβεστιωμένους ριζικούς σωλήνες, πρέπει να εφαρμόζονται οι κανόνες της συμμετρίας και του χρώματος. Οι συχνότερες ιατρογενείς βλάβες κατά τη ΧΜΕ είναι η απώλεια του μήκους εργασίας και ο σχηματισμός βάθρου. 17. Τζιαφάς Δ., Οικονομίδης Ν., Γκόγκος Χ. αντιμετώπιση της αποτυχίας της Ενδοδοντικής Θεραπείας. Διάγνωση-θεραπευτική προσέγγιση Η χειρουργική Ε.Θ. μπορεί να μας βοηθήσει ουσιαστικά στις περιπτώσεις αποτυχίας της συντηρητικής Ε.Θ. Η καλή ποιότητα της συντηρητικής Ε.Θ. βοηθά στην καλύτερη πρόγνωση της χειρουργικής Ε.Θ. Η επανάληψη της Ε.Θ. είναι η θεραπεία εκλογής σε περίπτωση αποτυχίας της. Στην απόφαση για εξαγωγή δοντιού με αποτυχημένη Ε.Θ. θα μας οδηγήσει: η κατάσταση του περιοδοντίου, η αδυναμία αποκατάστασης, η επιθυμία του ασθενούς. 18. Σερέφογλου Μ. Είναι έγκυρη η μέτρηση μήκους με τους εντοπιστές ακρορριζίου; Σημερινά δεδομένα Είναι κοινά αποδεκτό από τους ασχολούμενους με την ενδοδοντολογία ότι ο υπολογισμός του μήκους εργασίας συνιστά κρίσιμο στάδιο της ενδοδοντικής θεραπείας. Δεν είναι εντούτοις απόλυτα σαφές το ακριβές ακρορριζικό πέρας του συγκεκριμένου μήκους. Για τον υπολογισμό του χρησιμοποιούνται πολλές μέθοδοι (οπισθοφατνιακό ακτινογράφημα, ψηφιακό ακτινογράφημα, απτική αισθητικότητα, κώνοι χάρτου που χρωματίζονται κατά την έξοδό τους από το ακρορρίζιο στο περιρρίζιο). Οι ηλεκτρονικοί εντοπιστές ακρορριζίου, μετά την εξέλιξη που έχει σημειωθεί σε αυτούς, θεωρούνται αξιόπιστος τρόπος ανίχνευσης του ακρορριζικού τρήματος και επομένως μέτρησης του μήκους εργασίας. Τα ποσοστά επιτυχίας τους είναι πλέον αρκετά υψηλά ώστε να θεωρούνται σήμερα συσκευές απαραίτητες σε ενδοδοντικές κλινικές και ιατρεία. Ιδιαίτερα σημασία έχει η τρισδιάστατη και εξατομικευμένη μέτρηση που πραγματοποιείται σε κάθε ριζικό σωλήνα ο οποίος διαφοροποιεί τις συσκευές αυτές από το ακτινογράφημα, που είναι δισδιάστατο και προσεγγιστικό. Η εισήγηση θα αναφερθεί στην εγκυρότητα της μέτρησης με τους εντοπιστές ακρορριζίου, που γίνεται ακόμα μεγαλύτερη με την αξιολόγηση των περιορισμών και των πιθανών σφαλμάτων κατά τη χρήση τους. Θα επιχειρηθεί η αναφορά και ανίχνευση των ορίων τους και η κλινική αξιολόγησή τους σε σχέση με τις άλλες μεθόδους μέτρησης του μήκους εργασίας. Ε Ν Δ Ο Δ Ο Ν Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α 7 (1&2): 85-90, 2012 89

19. Λυρούδια Κ. Μύθος ή πραγματικότητα η επαναγγείωση του πολφικού ιστού; Οι αναγεννητικές διαδικασίες, οι οποίες περιλαμβάνουν και την επαναγγείωση του οδοντικού πολφού, έχουν διερευνηθεί εδώ και πολλά χρόνια. Υπάρχει σίγουρα ένα ζήτημα όσον αφορά την ορθότητα της παραπάνω ορολογίας της «επαναγγείωσης» του οδοντικού πολφού. Την τελευταία δεκαετία, όμως, οι έρευνες έχουν επεκταθεί σε δύο επίπεδα: α) στην επαναγγείωση του ζωντανού οδοντικού πολφού, αποκαλυμμένου και μη. β) στην επαναγγείωση στην περιοχή ενός νεκρωμένου, μολυσμένου πολφικού χώρου σε μη πλήρως διαπλασμένο ακρορρίζιο. 20. Λαμπριανίδης Θ., Μαζίνης Μ., Μπελτές Χ., Τσομπανίδης Γ., Ζάρρα Θ. Γενική υγεία και Ενδοδοντία: έγκαιρη και έγκυρη εκτίμηση και αντιμετώπιση Τα υπάρχοντα βιβλιογραφικά δεδομένα υποδηλώνουν μια αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στη γενική υγεία του ασθενούς και στην ενδοδοντία, αλλά και την επίδραση της άσκησης της οδοντιατρικής στη γενική υγεία του θεράποντος οδοντιάτρου. Η παρουσία συστηματικών νοσημάτων στον ασθενή, όπως και η συστηματική λήψη ορισμένων τύπων φαρμάκων, μπορεί να επηρεάσει την εμφάνιση περιακρορριζικής παθολογίας ή/και την πρόγνωση της ενδοδοντικής θεραπείας, και αντιστρόφως. Επιπλέον, στην καθημερινή κλινική πράξη οι οδοντίατροι εκτίθενται σε πλήθος επαγγελματικών κινδύνων, εξαιτίας κυρίως των χρησιμοποιούμενων υλικών, μηχανημάτων και τεχνικών, αλλά και της στάσης του σώματος κατά την άσκηση της οδοντιατρικής. Για την ελαχιστοποίηση των παραπάνω κινδύνων κρίνεται αναγκαία η λήψη προληπτικών μέτρων. 21. Κωστή Ε. εκτίμηση του κινδύνου μικροβιαιμίας κατά την Ε.Θ. Προληπτική αντιβιοτική κάλυψη Κατά τη συντηρητική ενδοδοντική θεραπεία είναι δυνατόν να προκληθεί μικροβιαιμία. O αριθμός των μικροβίων που εισέρχονται στην κυκλοφορία εξαρτάται από το εύρος του ακρορριζικού τρήματος, την ένταση της λοίμωξης και τη μέθοδο παρασκευής. Η λοιμώδης ενδοκαρδίτιδα έχει συνδεθεί με μικροβιαιμία μετά από οδοντιατρική πράξη. Για την πρόληψή της έχουν θεσπιστεί οδηγίες που περιλαμβάνουν προληπτική χορήγηση αντιβιοτικών. Στις πιο πρόσφατες αναθεωρήσεις, η χορήγηση περιορίζεται στους ασθενείς υψηλού κινδύνου και μόνο πριν είτε από χειρισμούς ουλικών ιστών ή της περιακρορριζικής περιοχής είτε από διατρήσεις του βλεννογόνου. Σύμπτωση απόψεων υπάρχει για την προληπτική κάλυψη πριν από οδοντιατρικές πράξεις ασθενών με ανοσοκαταστολή, ενώ δεν υπάρχει συμφωνία για τους ασθενείς με ολική αντικατάσταση άρθρωσης, ινσουλινο-εξαρτώμενο διαβήτη, νεφρική ανεπάρκεια και αγγειακά μοσχεύματα. Ο οδοντίατρος πρέπει να παρακολουθεί ποιες είναι οι σύγχρονες οδηγίες, ώστε να προσφέρει την ασφαλέστερη δυνατή περίθαλψη. 90 E N D O D O N T O L O G I A 7 (1&2): 85-90, 2012