ΓΗΠΛΩΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ «ΔΚΣΗΜΖΖ ΚΑΗ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΖ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ ΣΟΤ ΔΤΡΩΠΑΪΚΟΤ ΣΡΑΠΔΕΗΚΟΤ ΤΣΖΜΑΣΟ ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΔΡΗΟΓΟ » ΠΔΡΠΔΡΗΓΖ ΚΩΝΣΑΝΣΗΝΟ

ΑΡΗΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΣΜΖΜΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΩΝ ΔΠΗΣΖΜΩΝ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΜΔ ΔΞΔΗΓΗΚΔΤΖ ΣΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΩΝ ΓΗΠΛΩΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ «ΔΚΣΗΜΖΖ ΚΑΗ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΖ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ ΣΟΤ ΔΤΡΩΠΑΪΚΟΤ ΣΡΑΠΔΕΗΚΟΤ ΤΣΖΜΑΣΟ ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΔΡΗΟΓΟ 2006-2008» ΠΔΡΠΔΡΗΓΖ ΚΩΝΣΑΝΣΗΝΟ ΔΠΗΒΛΔΠΟΤΑ: κ. ΚΟΜΗΓΟΤ ΚΤΡΗΑΚΖ Θεσσαλονίκη, Φεβροσάριος 2010

ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Ζ παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία απνηειεί ην επηζηέγαζκα ησλ πξνζπαζεηψλ κνπ ζηα πιαίζηα ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο Γηνίθεζε θαη Οηθνλνκία κε εμεηδίθεπζε ζηε Γηνίθεζε Δπηρεηξήζεσλ ηνπ ηκήκαηνο Οηθνλνκηθψλ Δπηζηεκψλ ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο. Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηνπο γνλείο κνπ Σάζν θαη Μαίξε, θαζψο θαη ηελ αδεξθή κνπ Υξηζηίλα, γηα ηελ ακέξηζηε ζπκπαξάζηαζε θαη ηελ πνιχηηκε ππνζηήξημή ηνπο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ κνπ, ζηνπο νπνίνπο αθηεξψλσ ηε δηπισκαηηθή κνπ εξγαζία. Δπίζεο, ζα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο επραξηζηίεο κνπ ζηελ θ. Κνζκίδνπ Κπξηαθε, επηβιέπνπζα θαζεγήηξηα, γηα ηελ πνιχηηκε θαζνδήγεζε θαη ηελ θαηαλφεζε θαηά ηελ εθπφλεζε ηεο δηπισκαηηθήο κνπ εξγαζίαο. 2

ΠΔΡΗΛΖΦΖ Αληηθεηκεληθφο ζθνπφο ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο είλαη ε δηεξεχλεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ επξσπατθνχ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο, θαη ε επηξξνή ηεο ζην κέγεζνο ησλ ηξαπεδψλ, φπσο απηφ νξίδεηαη απφ ην ζπλνιηθφ ηνπο ελεξγεηηθφ. Αξρηθά επηρεηξείηαη ε ελλνηνινγηθή πξνζέγγηζε ηνπ φξνπ «απνηειεζκαηηθφηεηα» θαη πεξηγξάθνληαη νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ. ηε ζπλέρεηα δηελεξγείηαη αλαζθφπεζε πξνεγνχκελεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο, ε νπνία θαηεγνξηνπνηείηαη ηφζν γεσγξαθηθά βάζεη ηνπ ρξεζηκνπνηεζέληνο δείγκαηνο ηξαπεδψλ, φζν θαη αλάινγα κε ηε ρξεζηκνπνηνχκελε θάζε θνξά κεζνδνινγία. Καηφπηλ, παξαζέηνληαη ζπλνπηηθά ηα πην δεκνθηιή ππνδείγκαηα κέηξεζεο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ηξαπεδηθψλ ηδξπκάησλ, θαη νινθιεξψλεηαη ην πξψην κέξνο ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο. Δλ ζπλερεία, ζην δεχηεξν κέξνο φπνπ εθπνλείηαη ε εκπεηξηθή πξνζέγγηζε, παξνπζηάδεηαη εθηελψο ε ρξεκαηννηθνλνκηθή αλάιπζε κε ηε ρξήζε αξηζκνδεηθηψλ, πνπ απνηειεί θαη ηελ αθνινπζνχκελε κεζνδνινγία, θαζψο θαη πεξηγξάθνληαη ιεπηνκεξψο ηα δεδνκέλα ζηα νπνία βαζίζηεθε ε έξεπλα. Μέζσ ηεο βάζεο δεδνκέλσλ BANKSCOPE ηεο εηαηξίαο Bureau van Dijk, θαη ζχκθσλα κε ηελ πιήξσζε ησλ απαηηνχκελσλ γηα ηελ έξεπλά καο θξηηεξίσλ, δηεξεπλάηαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα 146 ηξαπεδψλ απφ 21 θξάηε κέιε ηεο Δπξσπαηθήο Έλσζεο, γηα ηελ ηξηεηία 2006-2008, κε ηε ρξήζε 19 αξηζκνδεηθηψλ γηα θάζε ηξάπεδα. Με ηε ρξήζε ηνπ ζηαηηζηηθνχ παθέηνπ SPSS 17.0 παξνπζηάδνληαη θαη αλαιχνληαη αξρηθά ηα πεξηγξαθηθά κέηξα ηνπ ρξεζηκνπνηεζέληνο δείγκαηνο. Πέξαλ ηνχηνπ, ζηα πιαίζηα ρξήζεο ηνπ πξναλαθεξφκελνπ ζηαηηζηηθνχ παθέηνπ θαη εθαξκφδνληαο έιεγρν T Test, Λνγηζηηθή Παιηλδξφκεζε θαη Γηαθξηηηθή Αλάιπζε, εμεηάδνληαη νη κεηαβιεηέο (αξηζκνδείθηεο) πνπ δηαδξακαηίδνπλ θαζνξηζηηθφ ξφιν ζην δηαρσξηζκφ ησλ ηξαπεδψλ ζε κηθξέο θαη κεγάιεο, ζχκθσλα κε ην κέγεζνο ηνπ ζπλνιηθνχ ηνπο 3

ελεξγεηηθνχ. Αθνινπζεί ε αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ θαη ε εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ, θαζψο θαη παξαζέηνληαη πξνηάζεηο γηα πεξαηηέξσ έξεπλα. Λέμεηο θιεηδηά: Απνηειεζκαηηθφηεηα, Σξάπεδα, Υξεκαηννηθνλνκηθή Αλάιπζε, Αξηζκνδείθηεο, Διεγρνο T-Test, Λνγηζηηθή Παιηλδξφκεζε, Γηαθξηηηθή Αλάιπζε 4

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ 1. Δηζαγσγή..7 2. Βηβιηνγξαθηθή Αλαζθόπεζε..12 Απνηειεζκαηηθφηεηα-ελλνηνινγηθή πξνζέγγηζε...13 Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ηξαπεδψλ..17 2.2.1 Κεθαιαηαθή ηζρχο/δχλακε...18 2.2.2 Πνηφηεηα ελεξγεηηθνχ.19 2.2.3 Κέξδε...19 2.2.4 Ρεπζηφηεηα...20 2.2.5 Λνηπά Υαξαθηεξηζηηθά ηξαπεδψλ.20 2.2.6 Καλνληζκνί θαη επίβιεςε 21 2.2.6.1 Απαηηήζεηο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο.21 2.2.6.2 Δγγχεζε θαηαζέζεσλ 22 2.2.6.3 Πεξηνξηζκνί ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ ηξαπεδψλ..23 2.2.6.4 Πξνυπνζέζεηο ινγηζηηθήο θαη ειέγρνπ 24 2.2.6.5 Πεηζαξρηθή δχλακε ησλ επνπηηθψλ αξρψλ 24 2.2.6.6 Γηαθνξνπνίεζε θαη ξεπζηφηεηα...25 2.2.6.7 Καλνληζκνί αληαγσληζκνχ 25 2.2.6.8 Πεξηβάιινλ ηεο ρψξαο δξαζηεξηνπνίεζεο 27 2.2.7 Γνκή ηεο αγνξάο.27 2.2.7.1 Κξαηηθέο ηξάπεδεο..27 2.2.7.2 Γξαζηεξηνπνίεζε μέλσλ ηξαπεδψλ.28 2.2.7.3 πγθέληξσζε ηεο αγνξάο..28 2.3 Αλαζθφπεζε βηβιηνγξαθίαο βάζεη γεσγξαθηθήο θάιπςεο δείγκαηνο...29 2.3.1 Γηαθξαηηθέο έξεπλεο.29 2.3.1.1 Έξεπλεο ζε Ζ.Π.Α. θαη Δπξψπε 29 2.3.1.2 Έξεπλεο ζε άιια θξάηε..34 2.3.2 Έξεπλεο ζε έλα κφλν θξάηνο..36 2.3.3 πλνπηηθή απεηθφληζε ελδεηθηηθψλ εξεπλψλ 38 3. Τπνδείγκαηα Μέηξεζεο Απνηειεζκαηηθόηεηαο..42 3.1 Γεληθά.. 42 3.2 Data Envelopment Analysis.43 3.3 Stohastic Frontier Approach.47 3.4 Distribution Free Approach..48 3.5 Thick Frontier Approach...49 3.6 Άιιεο κέζνδνη...50 5

ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ 4. Υξεκαηννηθνλνκηθή Αλάιπζε θαη Γεδνκέλα..57 4.1 Υξεκαηννηθνλνκηθή Αλάιπζε Αξηζκνδεηθηψλ..57 4.1.1 Δλλνηνινγηθή πξνζέγγηζε 57 4.1.2 Καηεγνξίεο αξηζκνδεηθηψλ..59 4.2 Γεδνκέλα 62 4.2.1 Γεσγξαθηθή δηαζπνξά δεδνκέλσλ.63 4.2.2 Πεξηγξαθή Μεηαβιεηψλ 64 5. Μεζνδνινγία θαη Απνηειέζκαηα..69 5.1 Λνγηζηηθή Παιηλδξφκεζε.69 5.2 Γηαθξηηηθή Αλάιπζε..73 5.3 Απνηειέζκαηα 77 5.3.1 Πεξηγξαθηθά Μέηξα 77 5.3.2 Διεγρνο t-test.80 5.3.3 Λνγηζηηθή Παιηλδξφκεζε..86 5.3.4 Γηαθξηηηθή Αλάιπζε 92 5.3.5 Απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ κεζφδσλ ινγηζηηθήο παιηλδξφκεζεο θαη δηαθξηηηθήο αλάιπζεο..94 6. πκπεξάζκαηα θαη Πξνηάζεηο γηα Πεξαηηέξσ Έξεπλα...95 6.1 πκπεξάζκαηα 95 6.2 Πξνηάζεηο γηα πεξαηηέξσ έξεπλα 100 Βηβιηνγξαθία 6

1. ΔΗΑΓΧΓΖ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ Ο ρξεκαηννηθνλνκηθφο ηνκέαο απνηειεί ηε ξαρνθνθαιηά ηεο νηθνλνκίαο. εκαληηθφ θαη πνιιέο θνξέο θπξίαξρν ξφιν δηαδξακαηίδνπλ νη ηξάπεδεο, νη νπνίεο ζπληεινχλ ζηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα κε πνηθίινπο ηξφπνπο. Ωο εθ ηνχηνπ, ε ζηαζεξφηεηα θαη απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ απνηειεί πξνυπφζεζε γηα νηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα, θαζψο θαη γηα λα επηηεπρζεί αχμεζε ηνπ βησηηθνχ επηπέδνπ. Έλαο απνηειεζκαηηθφο ηξαπεδηθφο ηνκέαο είλαη πεξηζζφηεξν ηθαλφο λα αληαπεμέιζεη ζε αξλεηηθέο επηδξάζεηο θαη λα ζπλεηζθέξεη ζηε ζηαζεξφηεηα ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο (Brisimis et al. 2006). Δηδηθφηεξα, νη ηξάπεδεο ζπκβάιινπλ ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ζηνλ θαζνξηζκφ πηζηψζεσλ, ηελ νηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα, ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ηελ αλάπηπμε ησλ επηρεηξήζεσλ. Σα ηειεπηαία 20 ρξφληα ζεκεηψζεθαλ ξαγδαίεο αιιαγέο ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκία πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηνπ εθζπγρξνληζκνχ θαη ηεο ελίζρπζεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο. Ζ ζεζκηθή απειεπζέξσζε ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο, ε κεηαβνιή ηνπ πιαηζίνπ θαλφλσλ θαη επνπηείαο ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ νξγαληζκψλ, ε ηαρεία ηερλνινγηθή πξφνδνο ζηνπο ηνκείο ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηεο πιεξνθνξηθήο, ε απμαλφκελε ελνπνίεζε ησλ αγνξψλ ρξήκαηνο θαη θεθαιαίνπ, ε δηεζλνπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ ζπλαιιαγψλ, ε δηνρέηεπζε ηεξάζηηαο ξεπζηφηεηαο ζηηο αγνξέο, ε καδηθή έθδνζε ζεηξάο ρξεκαηνπηζησηηθψλ εξγαιείσλ ζηηο αγνξέο παξαγψγσλ, ε ηηηινπνίεζε απαηηήζεσλ θαη ε εκθάληζε ζεζκηθψλ επελδπηψλ κε επηζεηηθέο δηαζέζεηο θαη απαηηήζεηο πςειψλ απνδφζεσλ (φπσο είλαη ηα hedge funds θαη ηα private equity funds) έρνπλ κεηακνξθψζεη ην ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα. Ζ θαηάξγεζε ησλ εκπνξηθψλ-νηθνλνκηθψλ ζπλφξσλ ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ ζηελ Δπξψπε, νδήγεζε ζε απμεκέλε πξνζθνξά παξνρήο πίζηεο. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή ζπληέιεζαλ δηάθνξεο κεηαξξπζκίζεηο (θαλφλεο Βαζηιείαο), ε δεκηνπξγία ηεο λέαο απιήο αγνξάο ρξεκαηννηθνλνκηθψλ 7

ππεξεζηψλ θαη ε πηνζέηεζε ηνπ επξψ σο θνηλφ λφκηζκα. Οη ηξάπεδεο κπνξνχλ πιένλ λα δξαζηεξηνπνηνχληαη πεξηζζφηεξν ειεχζεξα ηφζν ζηελ εγρψξηα επξσπατθή αγνξά φζν θαη πέξαλ απηήο. Σν πξνζθεξφκελν κίγκα πξντφλησλ έρεη δηεπξπλζεί, θαζηζηψληαο δπζδηάθξηην ην δηαρσξηζκφ αλάκεζα ζε ηξάπεδεο, αζθαιηζηηθέο εηαηξίεο θαη ινηπέο ρξεκαηννηθνλνκηθέο εηαηξίεο. Ο αληαγσληζκφο νμχλζεθε απφ ηελ είζνδν ζηελ επξσπατθή αγνξά μέλσλ ηξαπεδψλ, θαζψο θαη απφ έκκεζνπο αληαγσληζηέο πνπ πξνζθέξνπλ ηξαπεδηθά ή ρξεκαηννηθνλνκηθά πξντφληα φκνηα κε απηά ησλ ηξαπεδψλ, φπσο ηα super markets θαη νη εηαηξίεο ηειεπηθνηλσληψλ. Σα γεγνλφηα απηά νδήγεζαλ ηηο ηξάπεδεο λα πεξηνξίζνπλ ην θφζηνο ηνπο θαη ηνλ αλαιήςηκν θίλδπλν, λα βειηηψζνπλ ηε δηνίθεζε θαη ηηο δηνηθεηηθέο δνκέο, θαζψο θαη λα αλαδεηήζνπλ λέεο νδνχο παξαγσγήο θεξδψλ, κέζσ δηάζεζεο επξχηεξεο πνηθηιίαο πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. Δπηπξφζζεηα, ε πξφνδνο ηεο ηερλνινγίαο επεξέαζε ηε ζπκπεξηθνξά ησλ ηξαπεδψλ, θαζψο αλαδχνληαη ππεξεζίεο φπσο ην internet banking θαη αλαπηχζζνληαη ζπζηήκαηα ηφζν γηα ρξήζε απφ ηνπο πειάηεο φζν θαη γηα ελδνεηαηξηθή ρξήζε. Μεγάιε έκθαζε δφζεθε ζηελ απνδνηηθφηεηα θαη ζηελ αμία ησλ κεηνρψλ, γεγνλφο πνπ ελζάξξπλε ηηο ηξάπεδεο λα αλαζεσξήζνπλ ηε ζηξαηεγηθή ηνπο. Σν επξσπατθφ ηξαπεδηθφ ζχζηεκα ήηαλ θνηλσλφο εμειίμεσλ ζην πξφζθαην παξειζφλ, δεδνκέλσλ ησλ επηβιεζείζσλ κεηαξξπζκίζεσλ, ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, ηεο εμέιημεο ηεο ηερλνινγίαο θαη ηεο πξνζαξκνγήο θαη ελαξκφληζεο κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο ηεο Δληαίαο Δπξσπαηθήο Αγνξάο. Απηέο νη ζεκειηψδεηο δπλάκεηο δηακφξθσζαλ ην πεξηβάιινλ ιεηηνπξγίαο ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ ηδξπκάησλ θαη επέδξαζαλ θαζνξηζηηθά ζηε κεζνπξφζεζκε ζηξαηεγηθή ηνπο. Δηζη, κεηαμχ άιισλ πξσηνβνπιηψλ νη ηξάπεδεο πξνρψξεζαλ ζηε δηεχξπλζε θαη βειηίσζε ησλ πξνζθεξφκελσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ, ζε εγρψξην θαη δηαζπλνξηαθφ επίπεδν, θαη ζηε ρξήζε πην πνιχπινθσλ κεραληζκψλ ηηκνιφγεζεο απηψλ, ζε αγνξέο πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ πςειφηεξε κεηαβιεηφηεηα. Σα ηξαπεδηθά πξντφληα, ηα ηειεπηαία ρξφληα, είλαη ηδηαίηεξα εμεηδηθεπκέλα, θαηλνηνκηθά, επέιηθηα θαη ζχλζεηα, πξνζαξκφζκέλα νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ζηηο ζχγρξνλεο, θαη δηαξθψο δηεπξπλφκελεο αλάγθεο ησλ θαηαλαισηψλ. Οη πξσηνβνπιίεο, φκσο, απηέο ζπλεπάγνληαη θαη αλάιεςε απμεκέλσλ θηλδχλσλ, ιφγσ ηφζν ηνπ εληεηλφκελνπ αληαγσληζκνχ, φζν θαη ησλ 8

δηαθπκάλζεσλ ζηηο αγνξέο ρξήκαηνο θαη θεθαιαίσλ. Απηνί νη θίλδπλνη πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ ηξαπεδηθή ιεηηνπξγία δεκηνπξγνχληαη απφ ηηο ζέζεηο θαη ηηο ζρέζεηο πνπ αλαπηχζζεη ε ηξάπεδα κε ηνπο πειάηεο ηεο θαη ηηο ζπλαιιαγέο πνπ πξαγκαηνπνηεί ζηα πιαίζηα ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ αγνξψλ. Καζψο, ινηπφλ, νη ηξαπεδηθέο ιεηηνπξγίεο αλαπηχζζνληαη θαη εμειίζζνληαη ζε πην ζχλζεηα ζρήκαηα θαη κνξθέο, νη αλαιακβαλφκελνη θίλδπλνη κεηαζρεκαηίδνληαη θαη εκπινπηίδνληαη. Πέξα ησλ θιαζηθψλ ηχπσλ θηλδχλσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο παξαδνζηαθέο ηξαπεδηθέο δξαζηεξηφηεηεο (πρ. πηζησηηθφο θίλδπλνο, επηηνθηαθφο θίλδπλνο, θίλδπλνο ξεπζηφηεηαο, θα.) ε δηεζλνπνίεζε ηεο ηξαπεδηθήο θαη ε ελίζρπζε ηνπ ηνκέα ηεο επελδπηηθήο ηξαπεδηθήο εληζρχνπλ ηε ζεκαζία ηεο αλαγλψξηζεο, κέηξεζεο θαη δηαρείξηζεο θαη άιισλ κνξθψλ θηλδχλσλ, φπσο είλαη ν θίλδπλνο αγνξάο, ν ιεηηνπξγηθφο θίλδπλνο θαη ν θίλδπλνο ρψξαο. Σν πξφζθαην παξάδεηγκα κε ηελ θαηάξξεπζε ηεο αγνξάο ζηεγαζηηθψλ δαλείσλ πςεινχ ξίζθνπ (subprime market) ζηηο ΖΠΑ, θαηαδεηθλχεη ην πξφβιεκα πνπ κπνξεί λα πξνθχςεη ζηηο επελδπηηθέο ζέζεηο ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ ηδξπκάησλ απφ ρξεκαηννηθνλνκηθά πξντφληα πνπ βξίζθνληαη εθηφο ειέγρνπ θαη δηαπξαγκαηεχνληαη ζε κε νξγαλσκέλεο αγνξέο. Οη αλεζπρίεο εληείλνληαη απφ ηνπο εθξεθηηθνχο ξπζκνχο αλάπηπμεο κε ηνπο νπνίνπο νη ηξαπεδίηεο παθεηάξνπλ ηα νκφινγα, ηα δάλεηα θαη ηα άιια ρξέε ζε φιν θαη πην ζχλζεηα πξντφληα, ελζαξξχλνληαο έηζη κηα έμαξζε ηνπ δαλεηζκνχ πνπ ζα κπνξνχζε λα επηθέξεη ρξεκαηννηθνλνκηθή αζηάζεηα. ε έλα ηέηνην πεξηβάιινλ απαηηείηαη δηαξθήο παξαθνινχζεζε θαη έιεγρνο ηεο θχζεσο θαη ηνπ χςνπο ησλ θηλδχλσλ πνπ αλαιακβάλνπλ ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα, θαζψο θαη ησλ πηζαλψλ επηπηψζεσλ ησλ θηλδχλσλ απηψλ ζηα νηθνλνκηθά ηνπο κεγέζε θαη ηνπο δείθηεο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο - κεζνπξφζεζκα θαη καθξνπξφζεζκα- ηδίσο αλ ιεθζεί ππφςε φηη νη θίλδπλνη απηνί ζπλερψο κεηαβάιινληαη, ηφζν ζην δηεζλέο καθξννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ, φζν θαη ζηελ εγρψξηα αγνξά. Ζ αλαγλψξηζε, ε δηαζπνξά, ε νξζή ηηκνιφγεζε θαη ε απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ πξνυπνζέηνπλ ηε ζπλερή πξνζαξκνγή ησλ εζσηεξηθψλ ζπζηεκάησλ ησλ ηξαπεδψλ. Ηδηαίηεξε ζεκαζία έρεη φρη κφλν ε ηερληθή επάξθεηα ησλ ελ ιφγσ ζπζηεκάησλ, αιιά θαη ε νπζηαζηηθή ελζσκάησζή ηνπο ζηνπο κεραληζκνχο ιήςεο απνθάζεσλ ησλ ηξαπεδψλ, κε 9

αλάινγε αλαβάζκηζε ησλ ιεηηνπξγηψλ δηαρείξηζεο θηλδχλσλ θαη εζσηεξηθνχ ειέγρνπ. ε απηήλ ηελ θαηεχζπλζε απαηηείηαη ε πξνζέιθπζε εμεηδηθεπκέλνπ πξνζσπηθνχ, ηθαλνχ λα δηαρεηξίδεηαη ηα πεξίπινθα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία θαη ηηο ζπλαιιαγέο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ. Κξίζηκε, φκσο, είλαη θαη ε αληαπφθξηζε ησλ ηξαπεδψλ ζηηο ξπζκηζηηθέο παξεκβάζεηο ησλ επνπηηθψλ αξρψλ πνπ έρνπλ σο θεληξηθφ άμνλα ηελ ελίζρπζε ηεο εκπηζηνζχλεο ηνπ θνηλνχ, θπξίσο κέζα απφ ηελ εμαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο θαη ηεο νκαιήο ιεηηνπξγίαο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο, ε νπνία έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο νηθνλνκίαο. Ζ επάξθεηα εζσηεξηθψλ θαη εμσηεξηθψλ ειέγρσλ, εζσηεξηθήο θαη εμσηεξηθήο επνπηείαο, ηδίσλ θεθαιαίσλ, ζπζηεκάησλ θαη πνιηηηθψλ δηαρείξηζεο θηλδχλσλ, εζσηεξηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη απνηειεζκαηηθήο δηαρείξηζεο θξίλεηαη ζεκαληηθή γηα ηνπο δείθηεο θεξεγγπφηεηαο κηαο ηξάπεδαο. Ζ πξφζθαηε εθαξκνγή ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ηνπ ρεδίνπ Γξάζεο Υξεκαηννηθνλνκηθψλ Τπεξεζηψλ (1999-2004) παξείρε επξχηεξε πξνζαξκνγή ζην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα. Παξάιιεια κε απηέο ηηο κεηαξξπζκίζεηο, δηεμήρζεζαλ ελέξγεηεο πεξί ελδπλάκσζεο ησλ επνπηηθψλ θαλφλσλ, κε απνθνξχθσκα ηηο απνθάζεηο ηεο Βαζηιείαο ΗΗ. ηφρνο ησλ ξπζκηζηηθψλ θαλφλσλ είλαη ε επίηεπμε ρξεκαηννηθνλνκηθήο ζηαζεξφηεηαο, ελαξκνλίδνληαο ξπζκίζεηο πνπ αθνξνχλ ηηο ηξάπεδεο θαη άιια ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα. Ζ εθαξκνγή ησλ λέσλ θαλφλσλ ηνπ πκθψλνπ ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα («Βαζηιεία ΗΗ»), κε ηνλ ππνινγηζκφ ησλ επνπηηθψλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ ζχκθσλα κε ηηο ζρεηηθέο ηππνπνηεκέλεο ή ηηο εμειηγκέλεο πξνζεγγίζεηο, ηελ ελζσκάησζε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θηλδχλνπ, ηε ζέζπηζε εζσηεξηθψλ δηαδηθαζηψλ γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ θεθαιαίσλ πνπ απαηηνχληαη πξνο θάιπςε ησλ πάζεο θχζεσο θηλδχλσλ θαη ηελ ππνρξέσζε ηεο δεκνζηνπνίεζεο θαηάιιεισλ ζηνηρείσλ θαη πιεξνθνξηψλ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο πεηζαξρίαο ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ ζηελ αγνξά αλακέλεηαη λα επηθέξεη ζεκαληηθέο πεξαηηέξσ αιιαγέο ζηε ιεηηνπξγία θαη δνκή ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ νξγαληζκψλ. ε θάζε πεξίπησζε, ζηφρνο ησλ ηξαπεδψλ πξέπεη λα είλαη ε επίηεπμε πςειήο θεξδνθνξίαο θαη απνδνηηθφηεηαο, ζε ζπλδπαζκφ φκσο κε ηελ 10

απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ ζε έλα πην αληαγσληζηηθφ, αιιά εχξσζην ηξαπεδηθφ πεξηβάιινλ. Αμηνζεκείσην είλαη ην ελδηαθέξνλ εξεπλεηψλ γηα ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ηξαπεδψλ, απφξξνηα ησλ αιιαγψλ ζηε δνκή ηεο βηνκεραλίαο ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ θαη ησλ ηερλνινγηθψλ εμειίμεσλ (Berger and Mester, 2003). Ζ δηεξεχλεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο ησλ ηξαπεδψλ είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο ηφζν απφ κηθξννηθνλνκηθήο φζν θαη απφ καθξννηθνλνκηθήο ζθνπηάο (Berger and Mester, 1997). χκθσλα κε ηε κηθξννηθνλνκηθή ζεψξεζε, ην ελ ιφγσ ζέκα θαζίζηαηαη θξίζηκν, δεδνκέλεο ηεο φμπλζεο ηνπ αληαγσληζκνχ ιφγσ ηεο απειεπζέξσζεο ησλ αγνξψλ, ηεο εηζφδνπ μέλσλ ηδξπκάησλ ζηηο αγνξέο δηεζλψο θαη ηεο πξνφδνπ ζε επηρεηξεζηαθφ, κεηαξξπζκηζηηθφ θαη επνπηηθφ επίπεδν. Όζνλ αθνξά ηε καθξννηθνλνκηθή ζεψξεζε, νη ηξάπεδεο απνηεινχλ ηνλ ππξήλα ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ αγνξψλ ζηηο αγνξέο παγθνζκίσο, νπφηε θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο επεξεάδεη ην ρξεκαηννηθνλνκηθφ θφζηνο θαη ηε ζηαζεξφηεηα ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο (Rossi et al., 2005). Ζ βειηίσζε ηεο απνδνηηθφηεηαο ησλ ηξαπεδψλ ζπκβάιιεη ζηελ θαιχηεξε θαηαλνκή ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πφξσλ θαη ζεκαηνδνηεί ηελ αχμεζε ησλ επελδχζεσλ, κέζσ ησλ νπνίσλ επηηπγράλεηαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Οη ηξαπεδηθέο θξίζεηο ζηε δεθαεηία ηνπ '80 θαη ζηηο αξρέο ηηο δεθαεηίαο ηνπ '90 απέδεημαλ φηη νη ηξάπεδεο κπνξνχλ λα βηψζνπλ ηα πξνβιήκαηα, πνπ δεκηνπξγνχλ απεηιέο ζηνπο θαηαζέηεο, ηνπο επελδπηέο θαη ζηε βηνκεραλία, κε δπζάξεζηεο ζπλέπεηεο γηα ηελ νηθνλνκία ζπλνιηθά. πλεπψο, γίλεηαη νινέλα θαη πην θαηαλνεηφ φηη ν πηζησηηθφο θηλδχλνο ησλ ηξαπεδψλ έρεη απμεζεί ζεκαληηθά, γεγνλφο πνπ ζπλεπάγεηαη ηελ έκθαζε ζηελ αμηνιφγεζε θεξεγγπφηεηαο ησλ ηξαπεδψλ (Theodore, 1999). Οη Ceuster θαη Masschelein (2003) επηζεκαίλνπλ «νη αμηνινγήζεηο θεξεγγπφηεηαο ησλ ηξαπεδψλ παξέρνπλ ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο θαη σο εθ ηνχηνπ ρξεζηκεχνπλ σο έλα φξγαλν πεηζαξρίαο ηεο αγνξάο». Οη ρψξεο κε πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθά ζπζηήκαηα είλαη ιηγφηεξν επηξξεπείο ζε ηξαπεδηθέο θξίζεηο (Beck et al., 2006) θαη ζε λνκηζκαηηθέο θξίζεηο (Bordo θαη Meissner, 2005). Δπηπιένλ ρψξεο κε απνηειεζκαηηθά ρξεκαηννηθνλνκηθά ζπζηήκαηα δελ επεξεάδνληαη ζεκαληηθά φηαλ 11

παξνπζηάδεηαη κηα θξίζε (Ongena et al, 2003) θαη αλαπηχζζνληαη θαιχηεξα (Rancierte et al., 2003). Γεδνκέλνπ ηνπ πεξηβάιινληνο πνπ πεξηγξάθεθε πξνεγνπκέλσο, απαξαίηεηε θξίλεηαη ε εμέηαζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ επξσπατθνχ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο. Αληηθεηκεληθφο ζθνπφο ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο είλαη ε δηεξεχλεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ επξσπατθνχ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο, θαη ε επηξξνή ηεο ζην κέγεζνο ησλ ηξαπεδψλ, φπσο απηφ νξίδεηαη απφ ην ζπλνιηθφ ηνπο ελεξγεηηθφ. ην δεχηεξν θεθάιαην ηεο παξνχζαο εξγαζίαο επηρεηξείηαη θαηαξρήλ κηα απνθσδηθνπνίεζε ηνπ ελλνηνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ηξαπεδσλ, παξνπζηάδνληαη νη παξάγνληεο πνπ ηελ επεξεάδνπλ θαη δηεμάγεηαη εθηελήο αλαθνξά ζε πξνεγνχκελεο κειέηεο ζρεηηθέο κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ηξαπεδψλ. Δλ ζπλερεηα ζην ηξίην θεθάιαην, παξνπζηάδνληαη νη πην δεκνθηιείο κέζνδνη κέηξεζεο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ηξαπεδψλ. Με ην ηέηαξην θεθάιαην, μεθηλά ην δεχηεξν κέξνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, ην νπνίν αθνξά ηελ εκπεηξηθή πξνζέγγηζε. Αλαιπηηθφηεξα ζην θεθάιαην απηφ παξνπζηάδεηαη θαηαξρήλ ε ρξεκαηννηθνλνκηθή αλάιπζε κε ηε κεζνδν ησλ αξηζκνδεηθηψλ, πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηε δηεξεχλεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ επξσπατθνχ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο θαη πεξηγξάθνληαη ηα δεδνκέλα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ έξεπλά καο, ελψ ζην πέκπην θεθάιαην πεξηγξάθνληαη νη ζηαηηζηηθέο κέζνδνη πνπ εθαξκφζηεθαλ, θαη ηα απνηειέζκαηα πνπ εμήρζεζαλ. ηε ζπλέρεηα, ζην έθην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλάο καο θαη παξαζέηνληαη νη πξνηάζεηο γηα πεξαηηέξσ έξεπλα. 2. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ε απηφ ην θεθάιαην επηρεηξείηαη θαηαξρήλ κηα απνθσδηθνπνίεζε ηνπ ελλνηνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ηξαπεδσλ, παξνπζηάδνληαη νη παξάγνληεο πνπ ηελ επεξεάδνπλ θαη δηεμάγεηαη εθηελήο αλαθνξά ζε πξνεγνχκελεο κειέηεο ζρεηηθέο κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ηξαπεδψλ. 12

2.1 Απνηειεζκαηηθόηεηα-ελλνηνινγηθή πξνζέγγηζε Ζ έλλνηα ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο απαζρφιεζε θαηά θαηξνχο θαη εμαθνινπζεί λα απαζρνιεί πιήζνο νηθνλνκνιφγσλ-εξεπλεηψλ, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεηαη απφ ηνλ κεγάιν αξηζκφ δεκνζηεπκάησλ ζε ζρεηηθά νηθνλνκηθά πεξηνδηθά. Ζ επίδνζε κηαο επηρείξεζεο είλαη κηα ιεηηνπξγία πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ αιιειεπίδξαζε επηά παξαγφλησλ: απνηειεζκαηηθφηεηα, απνδνηηθφηεηα, πνηφηεηα, παξαγσγηθφηεηα, ζπλζήθεο εξγαζίαο, θαηλνηνκία θαη θεξδνθνξία (Sink θαη Tuttle, 1989). Οη Askin θαη Standbridge (1993) δηαρσξίδνπλ ηηο έλλνηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη απνδνηηθφηεηαο, ηζρπξηδφκελνη φηη απνηειεζκαηηθφηεηα είλαη λα θάλεηο ηα πξάγκαηα ζσζηά, ελψ απνδνηηθφηεηα είλαη ην λα θάλεηο ηα ζσζηά πξάγκαηα ζσζηά. Θα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ε έλλνηα ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο πξσηνεκθαλίζηεθε κε ηε γέλλεζε ηνπ θχξηνπ νηθνλνκηθνχ πξνβιήκαηνο. χκθσλα κε ηελ νηθνλνκηθή ζεσξία ην βαζηθφ απηφ νηθνλνκηθφ πξφβιεκα βξίζθεηαη ζην γεγνλφο φηη ελψ νη αλζξψπηλεο αλάγθεο είλαη απεξηφξηζηεο, ηα κέζα πνπ έρνπκε γηα ηελ ηθαλνπνίεζή ηνπο είλαη πεξηνξηζκέλα. Ωο εθ ηνχηνπ, πξνθχπηεη ην εξψηεκα πνηεο αλάγθεο θαη ζε πνην βαζκφ ζα ηθαλνπνηεζνχλ, ήηνη πψο ζα πεξηνξηζηνχλ νη αλάγθεο ζην επίπεδν ησλ δηαζέζηκσλ κέζσλ θαη ηαπηφρξνλα πψο ζα απμεζνχλ ηα κέζα γηα ηελ ηθαλνπνίεζε πεξηζζφηεξσλ αλαγθψλ. Ζ απνηειεζκαηηθόηεηα (efficiency) είλαη ν ιφγνο ελφο ζπγθεθξηκέλνπ απνηειέζκαηνο πνπ επηδηψθεηαη πξνο ην θφζηνο πνπ απαηηείηαη γηα λα επηηεπρζεί ην απνηέιεζκα απηφ. Ο φξνο ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο ζηα νηθνλνκηθά. Μηα κέζνδνο (δηαδηθαζία, ζπκπεξηθνξά, θαλφλαο) είλαη πην απνηειεζκαηηθή απφ κηα άιιε, φηαλ απαηηεί κηθξφηεξν θφζηνο γηα ην ίδην απνηέιεζκα. Με αθεηεξία ηελ ππφζεζε φηη ζηφρνο καο είλαη ε κείσζε ηνπ θφζηνπο, επηιέγνπκε ζπλήζσο ηελ παξαγσγή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ απνηειέζκαηνο θαηά ηνλ πην απνηειεζκαηηθφ ηξφπν. Ζ ππφζεζε απηή ζηεξίδεηαη ζηα θιαζηθά νηθνλνκηθά κνληέια ζηελ παξαδνρή φηη ηα ππνθείκελα είλαη ινγηθά, εγσηζηηθά θαη ζηνρεχνπλ ζηε κεγηζηνπνίεζε ηνπ θέξδνπο ηνπο 13

(φπνηαο κνξθήο θη αλ είλαη απηφ) (Rational, egoistic, utility-maximizer). Με άιια ιφγηα, ε έλλνηα ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο κπνξεί λα νξηζηεί σο ε ζρέζε κεηαμχ ησλ πξντφλησλ (outputs) ελφο ζπζηήκαηνο θαη ησλ αληίζηνηρσλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο (inputs) πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ παξαγσγή ησλ πξνίφλησλ. πλήζσο ζηε βηβιηνγξαθία, ε έλλνηα ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο αληηκεησπίδεηαη σο κηα ζρεηηθή κέηξεζε πνπ αληαλαθιά ηηο απνθιίζεηο απφ ην κέγηζην πξντφλ πνπ κπνξεί λα παξαρζεί γηα δεδνκέλε πνζφηεηα ζπληειεζηψλ παξαγσγήο (English θαη ινηπνί 1993). Ο Afriat (1988) θαζνξίδεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα σο ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ αθξψλ θαη ησλ κέζσλ θαη πξνηείλεη φηη ε απνδνηηθφηεηα κπνξεί λα κεηξεζεί σο «βαζκφο κε ηνλ νπνίν αληηζηνηρνχληαη» (Cebenoyan, 2003). Δλδηαθέξνπζα είλαη ε παξνπζηάζε ηνπ φξνπ απνηειεζκαηηθφηεηαο απφ ηνπο Tsekoura, et al (2008), νη νπνίνη αλαθέξνπλ φηη ε απνηειεζκαηηθφηεηα είλαη έλα πνιχ-πξφζσπν θαηλφκελν. Απφ ηε ζθνπηά ησλ εθξνψλ (πσιήζεηο/παξαγσγή), κηα επηρείξεζε ζεσξείηαη απνηειεζκαηηθή αλ παξάγεη ηδαληθέο πνζφηεηεο πξντφλησλ δεδνκέλνπ ηνπ ηερλνινγηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ησλ εηζξνψλ (ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πφξσλ). Απφ ηε ζθνπηά ησλ εηζξνψλ, κηα επηρείξεζε ζεσξείηαη απνηειεζκαηηθή αλ παξάγεη κηα δεδνκέλε πνζφηεηα πξντφλησλ δεδνκέλνπ ηνπ ηερλνινγηθνχ πεξηβάιινληνο, ρξεζηκνπνηψληαο ηδαληθή πνζφηεηα εηζξνψλ (ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πφξσλ). Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ππνινγίδεηαη απφ ην ιφγν ησλ εθξνψλ πξνο ηηο εηζξνέο. Οη ηξάπεδεο έρνπλ εζηηάζεη ζηε βειηίσζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγήζνπλ αμία γηα ηνπο κεηφρνπο ηνπο Abuzayed, et al., (2009). πλήζσο, νη ηξάπεδεο εζηηάδνπλ ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο δπλαηφηεηαο γηα ηελ επίηεπμε ηεο εμνηθνλφκεζεο θφζηνπο αθφκε θαη κε ηελ επηινγή ηνπ βέιηηζηνπ ζηαζεξνχ κεγέζνπο (νηθνλνκίεο θιίκαθαο) θαη ηνπ κίγκαηνο πξντφλησλ (νηθνλνκίεο πεδίνπ), ή κε ηε κεγηζηνπνίεζε ηεο ιεηηνπξγηθήο ή παξαγσγηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο (Goddard et al., 2007) ηε βηβιηνγξαθία έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί πνιινί φξνη πνπ αθνξνχλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα, ή δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο απνηειεζκαηηθφηεηαο. 14

Απνηειεζκαηηθόηεηα θαηά Παξέην: κεηξάηαη ην θαηά πφζν κπνξεί λα αιιάμεη κηα δεδνκέλε θαηαλνκή κεηαμχ δεδνκέλσλ ππνθεηκέλσλ ρσξίο λα ρεηξνηεξέςεη ε ζέζε θαλελφο απφ ηα ππνθείκελα. Αλ νπνηαδήπνηε αλαθαηαλνκή ή αιιαγή ζηελ ππάξρνπζα θαηαλνκή ρεηξνηεξεχζεη ηε ζέζε έζησ θαη ελφο ησλ ππνθεηκέλσλ, ηφηε ε ππάξρνπζα θαηαλνκή είλαη ε βέιηηζηε θαηά Παξέην (Pareto-Optimum). (Bar (2004) θαη Sen (1993)). Απνηειεζκαηηθόηεηα θαηά Kaldor-Hicks: φκνηα κε ηελ πξνεγνχκελε αιιά ιηγφηεξν απζηεξή. Μηα αιιαγή ζηελ ππάξρνπζα θαηαλνκή ινγίδεηαη σο αχμεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο αθφκε θη αλ ρεηξνηεξεχζεη ε ζέζε θάπνησλ ππνθεηκέλσλ, αλ ε βειηίσζε αξθεί γηα λα απνδεκησζνχλ απηνί ησλ νπνίσλ ε ζέζε ρεηξνηέξεπζε. (Kaldor θαη Hicks, 1939). Δηδηθά ζηα νηθνλνκηθά ηνπ αληαγσληζκνχ δηαθξίλεηαη ζε ηξία είδε, αλάινγα κε ην αληηθείκελν πνπ κεηξάηαη: Tε δηαλεκεηηθή απνηειεζκαηηθόηεηα (allocative efficiency): ηα αγαζά θαηαλέκνληαη εθεί πνπ ν θαηαλαισηήο ηα έρεη πεξηζζφηεξε αλάγθε Ο Abba Lerner πξφηεηλε αξρηθά ηελ ηδέα ηεο δηαλεκεηηθήο απνδνηηθφηεηαο ζην βηβιίν ηνπ 1944 ηνπ «ηα νηθνλνκηθά ηνπ ειέγρνπ». Tελ παξαγσγηθή απνηειεζκαηηθόηεηα (productive efficiency): πθίζηαηαη φηαλ κηα νηθνλνκηθή κνλάδα παξάγεη ηε κέγηζηε δπλαηή πνζφηεηα εθξνψλ δεδνκέλεο ηεο πνζφηεηαο εηζξνψλ έηζη ψζηε λα πεηπραίλεη ην ειάρηζην θαηά κνλάδα θφζηνο παξαγσγήο. Tε δπλακηθή απνηειεζκαηηθόηεηα (dynamic efficiency): ε θαηλνηνκία επηηπγράλεηαη κε ην ιηγφηεξν δπλαηφ θφζηνο χκθσλα κε πιεζψξα κειεηψλ πνπ αθνξνχλ ηε κέηξεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ηξαπεδψλ, ζα κπνξνχζακε λα δηαθξίλνπκε δχν θχξηεο νκάδεο νηθνλνκνιφγσλ. Ζ κία εμ απηψλ, (English, Grosskopf, Hayes, Yaisaharng, 1993, McCalister θαη Mcmanus, 1993, Berger, Hunter, Timme 1993) δηαθξίλεη ηξεηο βαζηθέο θαηεγνξίεο απνηειεζκαηηθφηεηαο, ηελ απνηειεζκαηηθόηεηα 15

θιίκαθαο (scale efficiency), ηελ απνηειεζκαηηθόηεηα θάζκαηνο (scope efficiency) θαη ηελ απνηειεζκαηηθόηεηα δηαρείξηζεο (X-efficiency). Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα θιίκαθαο αλαθέξεηαη ζηηο νηθνλνκίεο θιίκαθαο, φπνπ ε ηζφπνζε αχμεζε φισλ ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ εηζξνψλ νδεγεί ζε αλαινγηθά κεγαιχηεξε αχμεζε ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο ή ηζνδχλακα κηα αχμεζε ηνπ πξντφληνο κε ζηαζεξέο ηηκέο ησλ εηζξνψλ θαηαιήγεη ζε κηθξφηεξε αλαινγηθά αχμεζε ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα θάζκαηνο πξνβαίλεη ζε ζπγθξίζεηο κεηαμχ ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο νξηζκέλσλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ απφ δχν ή πεξηζζφηεξεο ηξάπεδεο θαη ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο ηνπο απφ κηα ελνπνηεκέλε ηξάπεδα. Δπίζεο εμάγνληαη ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ην αλ ζπκθέξεη κηα ηξάπεδα λα παξέρεη κηα ζεηξά πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ ή λα εμεηδηθέπεηαη θαη λα πξνσζεί κφλν θάπνηα απφ απηά. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα δηαρείξηζεο αλαθέξεηαη θπξίσο ζηελ ηθαλφηεηα ησλ managers λα ειαρηζηνπνηνχλ ην θφζηνο παξαγσγήο ή λα κεγηζηνπνηνχλ ηα έζνδα απφ ηελ παξνρή ησλ αληίζηνηρσλ πξντφλησλ. Ζ δέπηεξε νκάδα αθνινπζεί ηελ πξνζέγγηζε ηδαληθνχ δείγκαηνο (frontier approach), φπνπ δεκηνπξγείηαη έλα βέιηηζην δείγκα-ζεκείν αλαθνξάο κε ην νπνίν θαη γίλνληαη νη ζπγθξίζεηο ηεο πξαγκαηηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ηξαπεδηθψλ ηδξπκάησλ. χκθσλα κε ηνλ Farrell (1957) ε απνηειεζκαηηθφηεηα κηαο επηρείξεζεο δηαθξίλεηαη ζε δχν ζπζηαηηθά. Καηαξρήλ ηελ ηερλεηή απνδνηηθόηεηα, πνπ απεηθνλίδεη ηε δπλαηφηεηα κηαο επηρείξεζεο λα απνθνκίζεη ηε κέγηζηε εθξνή απφ ζπγθεθξηκέλε πνζφηεηα εηζξνψλ. Ο φξνο ηεο ηερληθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο εηζήρζε απφ ηνλ Koopmans ην 1951, φπνπ έλαο παξαγσγφο είλαη ηερληθά πην απνηειεζκαηηθφο αλ θαη κφλν αλ είλαη αδχλαην λα παξαρζεί πεξηζζφηεξν απφ νπνηνδήπνηε πξντφλ ρσξίο λα παξαρζεί ιηγφηεξν απφ θάπνην άιιν πξντφλ ή ρσξίο λα ρξεζηκνπνηεζεί πεξηζζφηεξν απφ θάπνηνλ παξαγσγηθφ ζπληειεζηή. Καηά δεχηεξνλ ζηελ απνηειεζκαηηθόηεηα θαηαλνκήο ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθώλ πόξσλ, πνπ απεηθνλίδεη ηε δπλαηφηεηα κηαο νηθνλνκηθήο κνλάδαο λα ρξεζηκνπνηέη θαηά ηε βέιηηζηε πνζφηεηα ηνπο πφξνπο (εηζξνέο), δεδνκέλσλ ησλ ηηκψλ θαη ηεο 16

ηερλνινγίαο παξαγσγήο. Απηά ηα δχν κέηξα κπνξνχλ λα ζπλδπαζηνχλ γηα λα παξέρνπλ ηεο ζπλνιηθή νηθνλνκηθή απνηειεζκαηηθφηεηα (Coelli et al., 2005). Γηεξεπλψληαο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα, κπνξνχκε λα εμεηάζνπκε αληί ηεο παξαγσγήο, θάπνηα άιια κεγέζε, φπσο ην θφζηνο, ην θέξδνο, ή ηα έζνδα, ραξαθηεξίδνληαο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα σο απνηειεζκαηηθφηεηα θφζηνπο, θεξδψλ ή εζφδσλ αληίζηνηρα. Ζ βέιηηζηε ή απνδνηηθφηεξε παξαγσγή, αλάινγα κε ηηο δηάθνξεο πεξηζηάζεηο θαιείηαη απνηειεζκαηηθφ ζχλνξν. Αλάινγα κε ην απνηειεζκαηηθφ ζχλνξν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη, κπνξεί λα εμεηαζζεί θάζε κία απφ ηηο έλλνηεο ηηο απνηειεζκαηηθφηεηαο. Έηζη θηάλνπκε ζηνλ φξν ηεο Υ-απνηειεζκαηηθφηεηαο πνπ δείρλεη ηελ απφζηαζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο νηθνλνκηθήο κνλάδαο πνπ εμεηάδεηαη απφ ην ζχλνξν ηεο βέιηηζηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο. Σα ιάζε, νη θαζπζηεξήζεηο κεηαμχ ηεο επηινγήο ηνπ πξνγξάκκαηνο παξαγσγήο θαη ε εθαξκνγή ηεο, ε αλζξψπηλε αδξάλεηα, δηαζηξεβιψλνπλ ηηο επηθνηλσλίεο θαη πξνθαινχλ απνθιίζεηο απφ ηα απνηειεζκαηηθά ζχλνξα, γεγνλφο πνπ νδεγεί ζε αλαπνηειεζκαηηθφηεηα-αλεπάξθεηα, απνθαινχκελε σο Υ-αλαπνηειεζκαηηθφηεηα-αλεπάξθεηα(Leibenstein, 1966). 2.2. Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ απνηειεζκαηηθόηεηα ησλ ηξαπεδώλ Καηά ηνπο Pasioura et al., (2006), πιεζψξα ηδξπκάησλ έρεη ζηεξηρζεί παξαδνζηαθά ζην πξφηππν CAMELS, πνπ αληηπξνζσπεχεη ηα αξθηηθφιεμα ηνπ θεθαιαίνπ (capital), ηεο πνηφηεηαο ελεξγεηηθνχ (asset quality), ηεο δηαρείξηζεο, ησλ εζφδσλ/θεξδψλ, θαη ηεο ξεπζηφηεηαο, πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγήζνπλ ηελ απφηειεζκαηηθφηεηα ησλ ηξαπεδψλ. ε κειέηε ηνπο νη Delis θαη Papanikolaou (2009), αλαθέξνπλ φηη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ηξαπεδψλ εθθξάδεηαη ζπλήζσο σο ιεηηνπξγία εζσηεξηθψλ θαη εμσηεξηθψλ παξαγφλησλ. Οη εζσηεξηθνί παξάγνληεο πξνέξρνληαη απφ ηνπο ηξαπεδηθνχο ινγαξηαζκνχο (ηζνινγηζκνί ή/θαη ινγαξηαζκνί απνηειεζκάησλ ρξήζεο) θαη επνκέλσο κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ κηθξννηθνλνκηθνί, ελψ νη εμσηεξηθνί παξάγνληεο είλαη 17

κεηαβιεηέο πνπ δελ ζπζρεηίδνληαη κε ηε δηνίθεζε ησλ ηξαπεδψλ αιιά απεηθνλίδνπλ ην νηθνλνκηθφ θαη λνκηθφ πεξηβάιινλ πνπ έρεη επηπηψζεηο ζηε ιεηηνπξγία θαη ηελ απφδνζε ησλ νηθνλνκηθψλ κνλάδσλ. Οη LE Bras θαη Andrews (2004) αλαθέξνπλ φηη ν νίθνο Fitch εμεηάδεη επίζεο ηνλ ππάξρνληα θαη πηζαλφ αληαγσληζκφ ζηελ αγνξά θαη ηνλ βαζκφ ζπγθέληξσζεο θαη θξαηηθνχ ειέγρνπ. ε ζρεηηθφ άξζξν ηνπ, ν Wood (2007) δηαηείλεηαη φηη νη παξάγνληεο πνπ ζπληεινχλ ζηελ αχμεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ηξαπεδψλ είλαη: ε απνηειεζκαηηθή δηνίθεζε, ν μεθάζαξνο πξνζαλαηνιηζκφο ζηφρσλ, ε επειημία, ε θαηαλφεζε ηεο αγνξάο θαη ηνπ αληαγσληζκνχ, ε πειαηνθεληξηθή πξνζέγγηζε/θηινζνθία, ε επηινγή επλντθψλ δεηθηψλ κέηξεζεο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη ε πηνζέηεζε θαη πξνζαξκνγή ζηηο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο. Καηά ηνπο Paioura et al., (2006), νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ηξαπεδηθψλ ηδξπκάησλ, θαη δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ ηαμηλφκεζε (rating) ηνπο, ζπλνςίδνληαη ζηνπο εμήο: 2.2.1. Κεθαιαηαθή ηζρύο/δύλακε Ζ ζεκαζία ηεο θεθαιαηαθήο δχλακεο έρεη ππνγξακκηζηεί θαη ππάγεηαη ζηνλ θαλνληζκφ απφ ηελ Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο, ππφ κνξθή απαηηνχκελσλ δεηθηψλ. Οη πξνππνζέζεηο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο πνπ επηβάιινληαη απφ ηε ζπκθσλία (ACCORD) ηνπ 1988 θαζψο επίζεο θαη ην λέν θχξην πιαίζην (Βαζηιεία ΗΗ) επηηάζζνπλ φηη ε ζπλνιηθή θεθαιαηαθή αλαινγία ππνινγίδεηαη σο ε αλαινγία ησλ βάζεη ησλ ξπζκίζεσλ θεθαιαηψλ θαη ηνπ ζηαζκηζκέλνπ απφ θίλδπλν ελεξγεηηθνχ θαη πξέπεη λα είλαη ηνπιάρηζηνλ 8%. Σν θεθάιαην είλαη ζεκαληηθφ γηα ηηο ηξάπεδεο γηα δηάθνξνπο ιφγνπο, θαζψο ρξεζηκεχεη σο ε ηειεπηαία ακπληηθή γξακκή ελάληηα ζηνλ θίλδπλν αθεξεγγπφηεηαο ηεο ηξάπεδαο, δεδνκέλνπ φηη νπνηεζδήπνηε απψιεηεο πνπ κηα ηξάπεδα πθίζηαηαη δηαγξάθνληαη απνκεηψλνληαο ην θεθάιαην. Αθφκε θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ ε αθεξεγγπφηεηα γίλεηαη αλαπφθεπθηε, ην θεθάιαην πξνζηαηεχεη κέρξη ελφο νξηζκέλνπ βαζκνχ θαηαζέηεο, πηζησηέο θαη επελδπηέο (LE Bras θαη Andrews, 2004). Δπηπιένλ, ην θεθάιαην επηηξέπεη ηε κφριεπζε, ηελ αλάπηπμε θαη ηε 18

δηαθνξνπνίεζεο κηαο ηξάπεδαο, θαη κηα ζθηρηή ζέζε θεξεγγπφηεηαο ζα ήηαλ έλα εκπφδην ζε απηφ (Theodore, 1999). 2.2.2. Πνηόηεηα ελεξγεηηθνύ Ζ πνηφηεηα ελεξγεηηθνχ αλαθέξεηαη θπξίσο ζηελ πνηφηεηα ησλ κεγεζψλ ηεο ηξάπεδαο κέζσ ησλ νπνίσλ παξάγνληαη έζνδα, ε πιεηνςεθία ησλ νπνίσλ απνηειεί ην ραξηνθπιάθην δαλείνπ ηεο (πηζησηηθφο θίλδπλνο), αλ θαη πεξηιακβάλεη επίζεο ην ραξηνθπιάθην ηίηισλ ηεο (θίλδπλνο αγνξάο) θαη ηα ζηνηρεία πνπ δελ πεξηιακβάλνληαη ζηνλ ηζνινγηζκφ. Ζ θαθή πνηφηεηα ελεξγεηηθνχ κπνξεί λα αζθήζεη αξλεηηθή επίδξαζε ζηελ απνδνηηθφηεηα ηξαπεδψλ, κε ηε κείσζε ησλ εζφδσλ απφ ηφθνπο θαη κε ηελ αχμεζε ησλ πξνβιέςεσλ επηζθαιεηψλ, κεηψλνληαο θαηά απηφλ ηνλ ηξφπν ηα θαζαξά θέξδε. Δπνκέλσο φπσο είλαη αλακελφκελν, νη αλαιπηέο δίλνπλ ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ εμέηαζε ηεο πνηφηεηαο ελεξγεηηθνχ ησλ ηξαπεδψλ. Οη Wheelock θαη Wilson (2000) δηαπηζηψλνπλ φηη νη ηξάπεδεο κε ηε ρακειφηεξε πνηφηεηα ελεξγεηηθνχ είλαη πηζαλφηεξν λα απνηχρνπλ. Ο Poon et al., (1999) επηζεκαίλνπλ φηη νη πξνβιέςεηο επηζθαιεηψλ θαη ν αλαιήςηκνο θίλδπλνο είλαη νη πεξηζζφηεξν ζνβαξνί παξάγνληεο ζηηο εθηηκήζεηο ηνπ νίθνπ Moody s, ελψ νη Poon θαη Firth (2005) βξίζθνπλ φηη νη απψιεηεο δαλείσλ ζηελ αθαζάξηζηε αλαινγία δαλείσλ έρνπλ έλαλ αξλεηηθφ θαη ζηαηηζηηθά έλαλ ζεκαληηθφ αληίθηππν ζηηο εθηηκήζεηο ηνπ νίθνπ Fitch. Οη αιιαγέο ζηνλ πηζησηηθφ θίλδπλν κπνξνχλ λα απεηθνλίζνπλ ηηο αιιαγέο ζηελ πνηφηεηα ηνπ δαλεηαθνχ ραξηνθπιαθίνπ κηαο ηξάπεδαο (Cooper et al., 2003), ε νπνία κπνξεί λα έρεη επηπηψζεηο ζηελ απφδνζε ηεο επηρείξεζεο, δεδνκέλνπ φηη ε θαθή πνηφηεηα ελεξγεηηθνχ είλαη ε ζεκαληηθφηεξε αηηία ηεο απνηπρίαο ησλ ηξαπεδψλ. 2.2.3. Κέξδε Σα θέξδε ζεσξνχληαη έλαο απφ ηνπο θαζνξηζηηθνχο παξάγνληεο ηεο καθξνπξφζεζκεο επηηπρίαο ή ηεο απνηπρίαο ησλ ηξαπεδψλ. Όπσο ν Golin (2001) ππνζηεξίδεη ηα επαξθή θέξδε απαηηνχληαη πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξεζεί ε θεξεγγπφηεηα, ε βησζηκφηεηα ε αλάπηπμε θαη επεκεξία. Οη Poon et al., (1999) θαη Poon θαη Firth (2005) δηαηείλνληαη φηη ε θεξδνθνξία ζπλδέεηαη 19

ζεηηθά κε πςειφηεξνπο δείθηεο, ελψ νη Wheelock θαη Wilson (2000) ζεσξνχλ φηη είλαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή θαη φηη ζπλδέεηαη αξλεηηθά κε ηελ πηζαλφηεηα ηεο απνηπρίαο/ρξεσθνπίαο. Σα θέξδε επεξεάδνληαη απφ ηε δπλαηφηεηα ησλ δηεπζπληψλ λα παξάμνπλ έζνδα αιιά θαη απφ ηε δπλαηφηεηά ηνπο λα δηαρεηξηζηνχλ ηα θφζηε. Δλδέρεηαη, ζηελ πξνζπάζεηα λα παξαρζνχλ πςειφηεξα έζνδα, λα απμεζνχλ θαη ηα θφζηε. Δπνκέλσο, ε απνδνηηθφηεηα ζηε δηαρείξηζε θφζηνπο είλαη έλαο άιινο παξάγνληαο πνπ επηδξά θαηαιπηηθά ζηελ θεξδνθνξία. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, νη δηνηθήζεηο ησλ ηξαπεδψλ αληηιακβάλνληαη ηε δηαρείξηζε δαπαλψλ σο νχζα ππφ ηνλ έιεγρφ ηνπο, αθηεξψλνληαο ηδηαίηεξε έκθαζε ζηνλ πεξηνξηζκφ ηνπο φηαλ απαηηείηαη. 2.2.4. Ρεπζηόηεηα Υσξίο ηελ απαξαίηεηε ξεπζηφηεηα θαη ρξεκαηνδφηεζε γηα λα εθπιεξψζεη ηηο ππνρξεψζεηο, κηα ηξάπεδα κπνξεί λα απνηχρεη. Δπνκέλσο κηα ζεκαληηθή απφθαζε πνπ νη δηνηθήζεηο ησλ ηξαπεδψλ πξέπεη λα πάξνπλ αλαθέξεηαη ζηε δηαρείξηζε ηεο ξεπζηφηεηάο ηνπο. Όπσο ν Golin (2001) αλαθέξεη: «είλαη θξίζηκν φηη νη ηξάπεδεο θπιάγνληαη απφ ηνλ θίλδπλν ξεπζηφηεηαο-θίλδπλνο πνπ ζπλεπάγεηαη φηη δελ ζα έρεη επαξθή κεγέζε φπσο ηα κεηξεηά θαη άκεζα εκπνξεχζηκνπο ηίηινπο γηα λα ηθαλνπνηήζεη ηηο ηξέρνπζεο ππνρξεψζεηο ηεο π.ρ. ηθαλνπνίεζε ησλ θαηαζεηψλ - εηδηθά θαηά ηε δηάξθεηα πεξηφδσλ νηθνλνκηθψλ θξίζεσλ». 2.2.5. Λνηπά ραξαθηεξηζηηθά Οη κεγάιεο επηρεηξήζεηο είλαη ιηγφηεξν πηζαλφ λα αληηκεησπίζνπλ πηζησηηθνχο πεξηνξηζκνχο αλαδεηψληαο εμσηεξηθή ρξεκαηνδφηεζε ιφγσ ηεο θήκεο ηνπο (Lennox, 1999). Σν κηθξφηεξν κέγεζνο ζπλεπάγεηαη ιηγφηεξε δηαθνξνπνίεζε θαη ιηγφηεξν βάζνο ζηε δηαρείξηζε, γεγνλφο πνπ ζπληειεί ζηε κεγαιχηεξε επαηζζεζία ζηνπο ηδηνζπγθξαζηαθνχο θινληζκνχο (Falkenstein et al., 2000). Δπνκέλσο, ην κέγεζνο ηεο επηρείξεζεο θαζίζηαηαη ζεκαληηθφο παξάγνληαο ηνπ θαζνξηζκνχ ηεο δπλαηφηεηαο ελφο νθεηιέηε λα απνπιεξψζεη ηνπο δαλεηζηέο ηνπ. Έλαο άιινο παξάγνληαο πνπ εμεηάδεηαη απφ ηνλ νίθν Fitch είλαη ε δχλακε θαη ην βάζνο ηεο ηξάπεδαο λα δηαρεηξηζηεί θαη λα 20

εμαζθαιίζεη ηηο πθηζηάκελεο δξαζηεξηφηεηεο θαη λα επηηχρεη λέεο (LE Bras θαη Andrews, 2004). Οη πνιηηηθέο ρξεκαηνδφηεζεο ηεο θπβέξλεζεο επίζεο αζθνχλ επίδξαζε ζηελ πηζησηηθή πνηφηεηά ηεο. Ο νίθνο Fitch εμεηάδεη ηφζν ζηνηρεία θπβέξλεζεο φζν θαη πιεξνθνξίεο θαη πνηνηηθέο εθζέζεηο. Όπσο νη LE Bras θαη Andrews (2004) επηζεκαίλνπλ ην ηδηνθηεζηαθφ θαζεζηψο (π.ρ. νη ηδησηηθέο ηξάπεδεο) κπνξεί λα απνηειεί δείθηε φηη ε πιεηνςεθία ησλ κεηφρσλ πξνζαλαηνιίδνληαη ζηε δεκηνπξγία καθξνπξφζεζκεο αμίαο πνπ απεηθνλίδεηαη θαη ζηε δηαρεηξηζηηθή ζπκπεξηθνξά. Μηα πηζαλή αλεζπρία ζε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο είλαη φηη νη ηδηνθηήηεο ζε κεγάιν πνζνζηφ ζηεξίδνληαη ζηελ εμαγσγή ησλ θεθαιαίσλ απφ ηελ ηξάπεδα σο πεγή εηζνδήκαηνο ή σο κέζνλ ρξεκαηνδφηεζεο ησλ δξαζηεξηνηήησλ άιισλ επηρεηξήζεσλ. Οη Konishi θαη Yasuda (2004) βξίζθνπλ κηα κε γξακκηθή ζρέζε κεηαμχ ηεο ηδηνθηεζίαο απφ ζηαζεξνχο κεηφρνπο θαη ηνλ ηξαπεδηθφ θίλδπλν. Απηή είλαη ε αξρηθή επίδξαζε ηεο ηδηνθηεζίαο απφ ζηαζεξνχο κεηφρνπο, δειαδή ε κείσζε ηνπ θηλδχλνπ, αιιά απηή ε κείσζε ηνπ θηλδχλνπ βαίλεη κε θζίλνληα ξπζκφ. 2.2.6. Καλνληζκνί θαη επίβιεςε 2.2.6.1. Απαηηήζεηο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο Οη απαηηήζεηο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο έρνπλ θαηαζηεί βαξχλνπζαο ζεκαζίαο ηα ηειεπηαία ρξφληα, κε ηελ εηζαγσγή ηνπ θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ ηεο Βαζηιείαο II. Σν θεθάιαην έρεη ζεηηθφ αληίθηππν ζηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ησλ ηξαπεδψλ γηα δηάθνξνπο ιφγνπο. Ωζηφζν ζε κέξνο ησλ ζρεηηθψλ κειεηψλ θαίλεηαη φηη νη απαηηήζεηο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο κπνξεί λα ζπληειέζνπλ ζηελ αχμεζε ηνπ αλαιήςηκνπ θηλδχλνπ ησλ ηξαπεδψλ (π.ρ. Koehn θαη Santomero, 1980 Besanko θαη Kanatas, 1996 Blum, 1999 Calem θαη Rob, 1999). Άιιεο ζρεηηθέο κειέηεο εκθαλίδνπλ κηθηά απνηειέζκαηα. Ο Kendall (1992) ηζρπξίδεηαη φηη πςειφηεξε θεθαιαηαθή επάξθεηα κπνξεί λα νδεγήζεη ζε πην απμεκέλνπ θηλδχλνπ ζπκπεξηθνξά ηξαπεδψλ ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, αιιά δελ ππνλλνεί ηε δεκηνπξγία ηάζεο αχμεζεο ηνπ θηλδχλνπ ζην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα. Οη Beatty θαη Gron (2001) δείρλνπλ φηη νη κεηαβιεηέο ηεο θεθαιαηαθήο ξχζκηζεο έρνπλ ζεκαληηθά απνηειέζκαηα γηα ηηο ηξάπεδεο πνπ έρνπλ κηθξή θεθαιαηαθή επάξθεηα αιιά φρη απαξαηηήησο γηα άιιεο 21

ηξάπεδεο. Σα απνηειέζκαηα ησλ Barth et al., (2004) δείρλνπλ επίζεο φηη ελψ νη πηφ απζηεξέο ξπζκίζεηο πεξί θεθαιαηαθήο επάξθεηαο ζπλδένληαη κε ιηγφηεξα δάλεηα ζε θαζπζηέξεζε, δε ζπζρεηίδνληαη κε ηηο ηξαπεδηθέο θξίζεηο ή ηελ αλάπηπμε ή ηελ απνδνηηθφηεηα ηξαπεδψλ θαηά ηνλ έιεγρν άιισλ επνπηηθψλ-ξπζκηζηηθψλ πνιηηηθψλ. Σα απνηειέζκαηα ησλ Fernandez θαη Gonzalez (2005) δείρλνπλ φηη νη απζηεξέο απαηηήζεηο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο είλαη απνηειεζκαηηθέο ζηε κείσζε ηνπ θηλδχλνπ ηξαπεδψλ, αλ θαη πξφζζεηε αλάιπζε δείρλεη φηη φηαλ ε δηαθάλεηα θαη ν έιεγρνο δελ εθαξκφδνληαη επαξθψο νη ξπζκηζεηο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο θαη νη απζηεξφηεξνη έιεγρνη θαζίζηαληαη αλεπαξθείο ζηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ αλαιήςηκνπ θηλδχλνπ ησλ ηξαπεδψλ. Δληνχηνηο, έιεγρνη επξσζηίαο δηελεξγεζε'ληεο ζε έλα πξνρσξεκέλν ζηάδην ηεο αλάιπζεο δείρλνπλ φηη ε επηξξνή ηεο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο φζνλ αθνξά ηνλ θίλδπλν ησλ ηξαπεδψλ δελ είλαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή νχηε ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εμαξηάηαη απφ ηα ζπζηήκαηα ινγηζηηθήο θαη ειέγρνπ, πνπ ιεηηνπξγνχλ ππνζηεξηθηηθά Barth et al., (2004). 2.2.6.2. Δγγύεζε θαηαζέζεσλ Ζ εγγχεζε θαηαζέζεσλ αληηκεησπίδεηαη απφ πνιιέο ρψξεο σο ηξφπνο λα απνθεπρζνχλ θξίζεηο ζην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα θαη λα ζπκβάιεη ζηελ ζηαζεξφηεηα ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο. Ωζηφζν, ηα ζρέδηα εγγχεζεο θαηαζέζεσλ κπνξνχλ λα ελζαξξχλνπλ ππεξβνιηθά ηελ αλάιεςε θηλδχλνπ απφ ηα ηξαπεδηθά ηδξχκαηα (Merton, 1977 Bhattacharya θαη Thakor, 1993 Bhattacharya et al., 1998 Hendrickson θαη Nichols, 2001 Demirguc-Kunt θαη Kane, 2002). ε ζρεηηθή κειέηε, ησλ Demirguc-Kunt θαη Detragiache (2002) παξέρνληαη ζηνηρεία φηη έλα ζρέδην εγγχεζεο θαηαζέζεσλ, ειιείςεη ησλ ηζρπξψλ ηξαπεδηθψλ θαλνληζκψλ, ηείλεη λα απμήζεη ηελ πηζαλφηεηα ησλ ηξαπεδηθψλ θξίζεσλ. Ο δπζκελήο αληίθηππνο ηεο εγγχεζεο ησλ θαηαζέζεσλ ζηελ ζηαζεξφηεηα ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο ηείλεη λα απμεζεί φηαλ πξνζθέξεηαη εθηελήο θάιπςε ζηνλ θαηαζέηε, θαη φηαλ ην ζρέδην ρξεκαηνδνηείηαη θαη νξγαλψλεηαη απφ ηελ θπβέξλεζε παξά φηαλ ζε απηφ εκπιέθεηαη ν ηδησηηθφο ηνκέαο. Ο Barth et al., (2004) επίζεο εμέζεζαλ ζεηηθή θαη ηζρπξή ζρέζε κεηαμχ ηεο γελλαηνδσξίαο ζηελ εγγχεζε θαηαζέζεσλ θαη ζηελ πηζαλφηεηα κηαο θξίζεο. Δληνχηνηο, εκπεηξηθά ζηνηρεία επίζεο δείρλνπλ 22

φηη ν αληίθηππνο ηεο εγγχεζεο θαηαζέζεσλ εμαξηάηαη θαη απφ άιινπο παξάγνληεο. ρεηηθέο πιεξνθνξίεο παξέρνληαη ζηηο κειέηεο ησλ Kaufman (1992) θαη ηνπ Santos (2001). Όπσο νη Demirguc-Kunt θαη Detragiache (2002) επηζεκαίλνπλ, ην παιαηφηεξν ζχζηεκα εζληθήο εγγχεζεο θαηαζέζεσλ είλαη απηφ ησλ ΖΠΑ, πνπ θαζηεξψζεθε ην 1934. ηνλ ππφινηπν θφζκν ε εγγχεζε θαηαζέζεσλ έγηλε δεκνθηιήο κεηά απφ ην 1980. Πιεξνθνξίεο γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά ζρεδηαζκνχ ηεο εγγχεζεο θαηαζέζεσλ ζε φιν ηνλ θφζκν παξαπέκπνπκε ζηνπο Demirguc-Kunt θαη Detragiache (2002), Pasiouras et al. Οη Kane (2000), Cull et al. (2001), Demirguc-Kunt θαη Detragiache (2002), Demirguc- Kunt θαη Kane (2002), θαη Laeven (2002) θαηαιήγνπλ ζην ζπκπέξαζκα φηη έλα πγηέο λνκηθφ ζχζηεκα κε ηελ θαηάιιειε επηβνιή ησλ θαλφλσλ κεηψλεη ηα δπζκελή απνηειέζκαηα ηεο εγγχεζεο θαηαζέζεσλ ζηηο ηξάπεδεο. Ο Gonzalez (2005) δηαπηζηψλεη φηη ε αζθάιεηα θαηαζέζεσλ έρεη κηα ζεηηθή επηξξνή ζηελ αμία ησλ ηξαπεδψλ, κεηξηάδνληαο ηνλ κεηαβαιιφκελν θίλδπλν πνπ δεκηνπξγεί. Οη Gropp θαη Vesala (2004) εμεηάδνληαο ην επξσπατθφ ηξαπεδηθφ ζχζηεκα δηαηείλνληαη φηη ε εγγχεζε θαηαζέζεσλ κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη σο ππνρξέσζε πνπ ζα πεξηνξίζεη ην φξην αζθαιείαο θαη ζα επηηξέςεη ηνλ έιεγρν. Δπίζεο δηαπηζηψλνπλ φηη κεηψλεηαη έηζη ν θίλδπλνο πεξηζζφηεξν ησλ κηθξφηεξσλ ηξαπεδψλ. 2.2.6.3. Πεξηνξηζκνί ζηηο δξαζηεξηόηεηεο ηξαπεδώλ Οη επνπηηθέο αξρέο ησλ ηξαπεδψλ πξνζπαζνχλ ηαθηηθά λα πξνζηαηέςνπλ ηηο ηξάπεδεο κε ηελ επηβνιή ησλ πεξηνξηζκψλ ζηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο. Οη Barth et al., (2004) πεξηγξάθνπλ δηάθνξνπο ιφγνπο πνπ επηβάιινπλ ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ ηξαπεδψλ θαζψο επίζεο θαη ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο πξέπεη νη ηξάπεδεο λα έρνπλ επξχ θάζκα δξαζηεξηνηήησλ. Σα εκπεηξηθά απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο απηήο δείρλνπλ φηη ν πεξηνξηζκφο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ ηξαπεδψλ ζπλδέεηαη αξλεηηθά κε ηελ αλάπηπμε θαη ηε ζηαζεξφηεηα ηξαπεδψλ. Οη Barth et al., (2001) δηαπηζηψλνπλ φηη κεγαιχηεξνη ξπζκηζηηθνί πεξηνξηζκνί ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηξαπεδψλ ζπλδένληαη κε κεγαιχηεξε πηζαλφηεηα δεκηνπξγίαο ζεκαληηθήο ηξαπεδηθήο θξίζεο, θαη κε κείσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ ηξαπεδηθνχ θιάδνπ. Αληίζεηα, ηα απνηειέζκαηα ησλ Fernandez θαη Gonzalez (2005) δείρλνπλ φηη 23

νη απζηεξνί πεξηνξηζκνί ζηηο ηξαπεδηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζπληεινχλ ζηε κείσζε ηνπ ηξαπεδηθνχ θηλδχλνπ. Πεξαηηέξσ αλάιπζε δείρλεη φηη νη πεξηνξηζκνί είλαη κφλν απνηειεζκαηηθνί ζηνλ έιεγρν ηνπ θηλδχλνπ φηαλ νη απαηηήζεηο θνηλνπνίεζεο θαη ειέγρνπ πιεξνθνξηψλ είλαη θαθψο αλαπηπγκέλεο. Σέινο, ν Gonzalez (2005) αλαθέξεη φηη ιηγφηεξνη ξπζκηζηηθνί πεξηνξηζκνί ζπλδένληαη κε ηε κεγαιχηεξε αλάιεςε θηλδχλνπ απφ ηηο ηξάπεδεο αλ απνκνλψζνπκε ηελ επίδξαζε ησλ ξπζκηζηηθψλ πεξηνξηζκψλ ζηελ αμία ησλ ηξαπεδψλ θαη ηελ επηξξνή ηεο αμίαο ηψλ ηξαπεδψλ ζηε αλάιεςε θηλδχλνπ. 2.2.6.4. Πξνϋπνζέζεηο ινγηζηηθήο θαη ειέγρνπ Οη Fernandez θαη Gonzalez (2005) ππνζηεξίδνπλ φηη ε βειηίσζε ηεο ινγηζηηθήο θαη ησλ ζπζηεκάησλ ειέγρνπ πξνζδίδεη πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ηνπο πξαγκαηηθνχο θηλδχλνπο ησλ ηξαπεδψλ θαη θαζηζηά απνηειεζκαηηθφηεξε ηε ξχζκηζε πεξί θεθαιαηαθήο επάξθεηαο, θαζψο θαη απνηειεί εξγαιείν θαζνξηζκνχ πεηζαξρηθψλ πνηλψλ απφ ηηο επνπηηθέο αξρέο πξνθεηκέλνπ λα πεξηνξίζεη ηελ αζηάζεηα ησλ ηξαπεδψλ. Σα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο ηνπο δείρλνπλ φηη ηα ζπζηήκαηα ινγηζηηθήο θαη ειέγρνπ ιεηηνπξγνχλ ζπκπιεξσκαηηθά ινηπψλ ξπζκίζεσλ ησλ επνπηηθψλ αξρψλ. Οη Qian θαη Strahan (2005) επίζεο δηαπηζηψλνπλ φηη ε ζπγθέληξσζε δαλείσλ είλαη πςειφηεξε, ε δηάξθεηα δαλείσλ κεγαιχηεξε θαη ηα νηθνλνκηθά ζπκβφιαηα είλαη πηφ ζπλεζηζκέλα φηαλ ην ινγηζηηθή πιαίζην παξέρεη θαιχηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο επελδπηέο. 2.2.6.5. Πεηζαξρηθή δύλακε ησλ επνπηηθώλ αξρώλ Οη Barth et al. (2004) εμέηαζαλ ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο ρνξήγεζεο ηζρχο ζηηο επνπηηθέο αξρέο. Αλαθέξνπλ φηη κεηαμχ ησλ άιισλ, ε ηζρπξή επίζεκε επίβιεςε κπνξεί λα απνηξέςεη ηηο δηνηθήζεηο ησλ ηξαπεδψλ απφ ηελ πηνζέηεζε πςεινχ ξίζθνπ ζηξαηεγηθψλ. To ξπζκηζηηθφ πιαίζην ησλ ηξαπεδψλ, ε δνκή θαη νη εθηηκήζεηο ηεο αγνξάο ζπκβάιινπλ ζηελ αλάπηπμε, ηελ απφδνζε θαη ηε ζηαζεξφηεηα ηξαπεδψλ. Σν απζηεξφ θαλνληζηηθφ πιαίζην κπνξεί σζηφζν λα νδεγήζεη ζε αχμεζε ηεο δηαθζνξάο. Σα εκπεηξηθά 24

απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη δελ ππάξρεη ηζρπξή ζρέζε κεηαμχ ηεο αλάπηπμεο θαη απφδνζεο κε ηελ ηζρχ ησλ επνπηηθψλ αξρψλ. Δληνχηνηο, κεηά απφ έιεγρν ινγηζηηθήο θαη ειέγρνπ, νη Fernandez θαη Gonzalez (2005) αλαθέξνπλ φηη ζηηο ρψξεο κε ραιαξφ θαλνληζηηθφ πιαίζην, ε πηνζέηεζε απζηεξφηεξσλ θαλφλσλ είλαη ρξήζηκε ζηελ κείσζε ηνπ θηλδχλνπ. 2.2.6.6. Γηαθνξνπνίεζε θαη ξεπζηόηεηα Οη Hanna et al., (2001) επηζεκαίλνπλ φηη ηα νθέιε ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεθκεξηψλνληαη ζηηο αλαπηπγκέλεο ρξεκαηννηθνλνκηθέο αγνξέο. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, νη Liang θαη Rhoades (1988) αλαθέξνπλ φηη ε γεσγξαθηθή δηαθνξνπνίεζε επηηξέπεη ζηηο ηξάπεδεο λα κεηψζνπλ ηνλ θίλδπλν αθεξεγγπφηεηάο ηνπο πξσηίζησο κέζσ ηεο κείσζεο ηνπ θηλδχλνπ πηζηψζεσλ θαη ξεπζηφηεηαο. Σα απνηειέζκαηά ηνπο δείρλνπλ φηη ελψ ηα ζχλζεηα κέηξα ηνπ θηλδχλνπ κεηψλνληαη κε ηε γεσγξαθηθή δηαθνξνπνίεζε, κεξηθά επηκέξνπο ζπζηαηηθά (δει. θέξδε θαη θεθάιαην) απηψλ ησλ κέηξσλ απμάλνληαη. ε άιιε κειέηε δηαπηζηψλεηαη φηη ε δηαθνξνπνίεζε ηνπ ελεξγεηηθνχ θαζψο επίζεο θαη ε γεσγξαθηθή δηαθνξνπνίεζε ζπζρεηίδνληαη κε ην ρακειφηεξν θίλδπλν (Liang θαη Rhoades, 1991). 2.2.6.7. Καλνληζκνί αληαγσληζκνύ Παιαηφηεξα ε είζνδνο λέαο ηξάπεδαο ζηνλ θιάδν ήηαλ δχζθνιε, ελψ ηα ηειεπηαία ρξφληα ε είζνδνο λέσλ ηξαπεδψλ ζηνλ θιάδν ελζαξξχλεηαη απφ ηηο επνπηηθέο αξρέο, πξνθεηκέλνπ λα εληζρπζεί ν αληαγσληζκφο, βειηηψλνληαο θαηά απηφλ ηνλ ηξφπν ηελ απνδνηηθφηεηα, πεξηνξίδνληαο ηα θφζηε θαη ηελ εππάζεηα ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο ζηνπο δπζκελείο θινληζκνχο (Besanko θαη Thakor, 1992 Cordella θαη Yeyathi, 2002). Οη δηάθνξεο εκπεηξηθέο κειέηεο έρνπλ εμεηάζεη ηηο ζπλέπεηεο ηεο ραιάξσζεο ηεο εηζφδνπ ηξαπεδψλ θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ν αληαγσληζκφο έρεη επηπηψζεηο ζηνπο θηλδχλνπο ησλ ηξαπεδψλ. Οη Besanko θαη Thakor (1992) δηαηείλνληαη φηη ε ραιάξσζε ησλ εκπνδίσλ εηζφδνπ ζηηο ηξαπεδηθέο εξγαζίεο βειηηψλεη ηελ επεκεξία ησλ νθεηιεηψλ θαη ησλ απνηακηεπηψλ εηο βάξνο ησλ κεηφρσλ. Οη Matutes θαη Vives (2000) εμεηάδνπλ ηηο επηπηψζεηο επεκεξίαο ηνπ ηξαπεδηθνχ 25

αληαγσληζκνχ θάησ απφ ηα δηάθνξα θαζεζηψηα εγγχεζεο θαηαζέζεσλ ζε έλα πξφηππν ηνπ αηεινχο αληαγσληζκνχ κε δαπάλεο θνηλσληθήο απνηπρίαο θαη φπνπ νη ηξάπεδεο ππφθεηληαη ζε πεξηνξηζκέλε επζχλε. Ο Ninimaki (2004) εμεηάδεη ηελ επίδξαζε ηεο αζθάιεηαο θαηαζέζεσλ θαη ηνπ αληαγσληζκνχ ζηνπο θηλδχλνπο πνπ αλαιακβάλνπλ νη ηξάπεδεο φηαλ ν θίλδπλνο δελ δηαπηζηψλεηαη απφ ηνπο θαηαζέηεο, θαη ζπκπεξαίλεη φηη ην κέγεζνο ηνπ αλαιήςηκνπ θηλδχλνπ ησλ ηξαπεδψλ εμαξηάηαη απφ ηε δνκή θαη ηελ πιεπξά ηεο αγνξάο ζηελ νπνία ν αληαγσληζκφο πξαγκαηνπνηείηαη. Οη Shy θαη Stenbacka (2004) δείρλνπλ φηη ε ζεηηθή ζρέζε κεηαμχ ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ηνπ θηλδχλνπ δελ πθηζηαηαη ζε έλα πεξηβάιινλ φπνπ νκνηνγελείο αληίζεηνη θαηαλαισηέο κπνξνχλ λα επηιέμνπλ ζε πνηα ηξάπεδα λα θαηαζέζνπλ ηηο απνηακηεχζεηο ηνπο βαζηδφκελνη ζηε γλψζε ηνπο γηα ηα δαλεηαθά ραξηνθπιάθηα ησλ ηξαπεδψλ. Οη Cordella θαη Yeyati (2002) ππνζηεξίδνπλ φηη αλ θαη ε απειεπζέξσζε απμάλεη ην θίλδπλν ησλ ηξαπεδψλ, κηα εγγπεκέλε θαηάζεζε, ή ε δεκφζηα θνηλνπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ πιεξνθνξηψλ, είλαη πηζαλφ λα κεηξηάζεη απηήλ ηελ επίδξαζε. Γηάθνξεο κειέηεο έρνπλ εζηηάζεη ζηνλ αληίθηππν ηεο εηζφδνπ μέλσλ ηξαπεδψλ ζην εζσηεξηθφ θαη ηηο ζπλέπεηεο απηνχ ζηελ νηθνλνκία (π.ρ. Levine, 1996 Brealey θαη Kaplanis, 1996 Kroszner, 1998 Peek θαη Rosengren, ην 2000 Οη Claessens θαη Levine (1996) αλαθέξνπλ ηξία ζεκαληηθά νθέιε απφ ηελ παξνπζία μέλσλ ηξαπεδψλ: (i) βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο δηαζεζηκφηεηαο ησλ νηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ ζηελ εγρψξηα αγνξά απφ ηνλ απμαλφκελν αληαγσληζκφ ηξαπεδψλ (ii) αλάπηπμε επνπηηθήο θαη λνκηθνχ πιαηζίνπ, (iii) αχμεζε ηεο πξφζβαζεο ηεο ρψξαο ζηηο δηεζλείο αγνξέο. φπσο θαη νη Pasiouras θαη ινηπνί. 2001, Haas θαη Lelyveld, 2005). Αληίζεηα, νη Stiglitz (1993), Peek θαη Rosengren (2000) επηζεκαίλνπλ δηάθνξα πηζαλά θφζηε πνπ ζπλδένληαη κε ηελ είζνδν μέλσλ ηξαπεδψλ ζε εγρψξηα αγνξά, φπσο ε απνδπλάκσζε ησλ εγρσξησλ ηξαπεδψλ απφ ηνλ απμαλφκελν αληαγσληζκφ θαη δπζκελήο μέλνη θινληζκνί ζηηο εγρψξηεο αγνξέο απφ ηνλ αληίθηππν ησλ μέλσλ ηξάπεδψλ. Οη Morgan θαη Strahan (2004) παξέρεη ηα ζηνηρεία κηαο ζεηηθήο ζρέζεο κεηαμχ ηεο παξνπζίαο μέλσλ ηξάπεδσλ θαη ηεο νηθνλνκηθή αζηάζεηα, ελψ ηα απνηειέζκαηα ησλ Barth et al., (2004) δείρλνπλ ηα εκπφδηα ζηελ είζνδν μέλσλ-ηξαπεδψλ ζπλδένληαη ζεηηθά κε ην εχζξαπζην ησλ ηξαπεδψλ. 26

2.2.6.8. Πεξηβάιινλ ηεο ρώξαο δξαζηεξηνπνίεζεο Οη ηξάπεδεο ζα επεξεαζηνχλ πξνθαλψο απφ ην γεληθφ πεξηβάιινλ ηεο ρψξαο ζηελ νπνία ιεηηνπξγνχλ, κε δηάθνξνπο παξάγνληεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην πεξηβάιινλ θαη επεξεάδνπλ ηελ πηζηνιεπηηθή ηνπο ηθαλφηεηα. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, νη Lα Porta et al., (1998) θαη Levine (1998) κεηαμχ ησλ άιισλ αλαθέξνπλ ηνπο δηαθνξεηηθνχο θαλφλεο δηθαίνπ ζην νηθνλνκηθφ ζχζηεκα. Οη Barth et al., (2004) ππνζηεξίδνπλ φηη ηα θαιχηεξα αλαπηπρζέληα δηθαηψκαηα ηδησηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ε κεγαιχηεξε πνιηηηθή δηαθάλεηα κεηξηάδνπλ ηελ αξλεηηθή ζρέζε ηνπ εζηθνχ θηλδχλνπ θαη ηνπ εχζξαπζηνπ ησλ ηξαπεδψλ. Οη Fernandez θαη Gonzalez (2005) επίζεο αλαθέξνπλ φηη ηξάπεδεο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε αλεπαξθέο λνκηθφ πεξηβάιινλ κε αθαζφξηζηε επηβνιή ησλ θαλφλσλ εγθπκνλνχλ πςειφηεξνπο θίλδπλνπο. 2.2.7. Γνκή ηεο αγνξάο 2.2.7.1. Κξαηηθέο ηξάπεδεο Όπσο νη Barth et al., (2004) επηζεκαίλνπλ, νη νηθνλνκνιφγνη δηαηεξνχλ αληηθξνπφκελεο απφςεηο γηα ηηο ζπλέπεηεο χπαξμεο θξαηηθψλ ηξαπεδψλ. Μεξηθνί ππνζηεξίδνπλ φηη νη θπβεξλήζεηο κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηηο ηξάπεδεο ζε απνηπρία ησλ θεθαιαηαγνξψλ θαη πξνσζνχλ θνηλσληθά επηζπκεηέο επελδχζεηο, ελψ ην ελαιιαθηηθφ επηρείξεκα παίξλεη κηα ιηγφηεξν αηζηφδνμε άπνςε ζρεηηθά κε ηελ θπβεξλεηηθή ηδηνθηεζία. Πξφζθαησο, ηα εκπεηξηθά ζηνηρεία θαίλνληαη λα ππνζηεξίδνπλ ην πηφ πξφζθαην επηρείξεκα. Οη Caprio θαη Martinez (2000) δηαπηζηψλνπλ φηη ε θπβεξλεηηθή ηδηνθηεζία ζπλδέεηαη ζεκαληηθά κε ηηο απμήζεηο ζην εχζξαπζην ησλ ηξαπεδψλ, ελψ νη Barth et al., (2001) αλαθέξνπλ φηη ε κεγαιχηεξε θπβεξλεηηθή ηδηνθηεζία είλαη ζπλδεδεκέλε κε ηα ιηγφηεξν απνδνηηθά θαη ιηγφηεξν θαιά αλαπηπγκέλα νηθνλνκηθά ζπζηήκαηα. Οη La Porta et al., (2002) δηαπηζηψλνπλ φηη νη ρψξεο κε ηα πηφ πςειά αξρηθά επίπεδα θπβεξλεηηθήο ηδηνθηεζίαο ηείλνπλ έρεηε ηε ιηγφηεξεο νηθνλνκηθή εμέιημε θαη ηελ πηφ αξγή νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Σέινο, ηα απνηειέζκαηα ησλ Barth et al., (2004) δείρλνπλ φηη ε θπβεξλεηηθή ηδηνθηεζία ζπζρεηίδεηαη αξλεηηθά κε επλντθέο ηξαπεδηθέο εθβάζεηο θαη είλαη ζεηηθά ζπλδεκέλε κε ηε δηαθζνξά. Δληνχηνηο, ε ζπκκεηνρή ηεο θπβέξλεζεο ζην 27

κεηνρηθφ θεθάιαην ησλ ηξαπεδψλ δελ δηαηεξεί κηα αλεμάξηεηε, γεξή ζρέζε κε ηελ αλάπηπμε, ηελ απνδνηηθφηεηα, ή ηε ζηαζεξφηεηα ηξαπεδψλ, ειέγρνληαο γηα ξπζκηζηηθή θαη επνπηηθά ζρέδηα. Οη Lensink θαη Hernes (2004) ππνζηεξίδνπλ φηη νη μέλεο ηξάπεδεο κπνξνχλ επίζεο λα απμήζνπλ ηελ πνηφηεηα ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ ζην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα είηε κε ηελ εηζαγσγή ησλ πςειψλ εηδηθεπκέλσλ δηεπζπληψλ ηξαπεδψλ ζηελ εξγαζία ζηα ππνθαηαζηήκαηά ηνπο είηε κε ηελ θαηάξηηζε ησλ ηνπηθψλ ππαιιήισλ. Δπηπιένλ, ε παξνπζία μέλσλ ηξαπεδψλ ελζαξξχλεη θαη άιιεο (φρη ρξεκαηννηθνλνκηθέο) μέλεο εηαηξίεο λα επελδχζνπλ ζηε ρψξα ππνδνρήο κε ηνλ ίδην ηξφπν πνπ νη μέλεο ηξάπεδεο αθνινπζνχλ ηνπο πειάηεο ηνπο ζην εμσηεξηθφ (Brealey θαη Kaplanis, 1996). 2.2.7.2. Γξαζηεξηνπνίεζε μέλσλ ηξαπεδώλ Ζ παξνπζία μέλσλ ηξαπεδψλ ζηελ αγνξά κπνξεί επίζεο λα αζθήζεη επίδξαζε ζηελ απφδνζε ηξαπεδψλ θαη ηνπο δείθηεο ιφγσ ησλ δεηεκάησλ αληαγσληζκνχ πνπ ζπδεηνχληαη παξθάησ Οη πνιπάξηζκεο εκπεηξηθέο κειέηεο επίζεο θαηαδεηθλχνπλ φηη νη μέλεο ηξάπεδεο κεηνλεθηνχλ έλαληη ησλ εζσηεξηθψλ ηξαπεδψλ ζηηο αλαπηπγκέλεο αγνξέο αλ θαη φρη ζηηο αλαπηπζζφκελεο αγνξέο (π.ρ. Peek et al., 1999, Hasan θαη Hunter, 1996, Demirguc-Kunt θαη Huizinga, 1999, Sathye, 2001, Claessens et al., 2001). Απφ ηελ άιιε κεξηά, νη μέλεο ηξάπεδεο θαηέρνπλ εκπεηξία θαη ηερλνγλσζία ζηε δηαρείξεζε θηλδχλσλ θαη θαιχηεξε θηινζνθία φζνλ αθνξά ηελ θξαηηθή ρξεκαηνδφηεζε, θαζηζηψληαο ηηο ηξάπεδεο πεξηζζφηεξν απνδνηηθέο (Bonin et al., 2005). Ζ παξνπζία μέλσλ ηξαπεδψλ απμάλεη ηνλ αληαγσληζκφ, πνπ νδεγεί ηηο εγρψξηεο ηξάπεδεο λα πεξηνξίζνπλ ηηο δαπάλεο θαη λα βειηηψζνπλ ηελ απνδνηηθφηεηα (Claessens et al, 2001). 2.2.7.3. πγθέληξσζε ηεο αγνξάο Ζ ζπγθέληξσζε κπνξεί λα έρεη είηε έλα ζεηηθφ είηε ην αξλεηηθφ απνηέιεζκα ζηνπο θηλδχλνπο. χκθσλα κε ηελ πξνζέγγηζε δνκήζπκπεξηθνξά-απφδνζε (SCP) νη ηξάπεδεο κπνξνχλ λα ζπλεξγήζνπλ γηα λα επηηχρνπλ πςειφηεξα θέξδε. Δπηπιένλ, ζχκθσλα κε ηελ ππφζεζε Quite-life ηνπ Hicks (ηνπ 1935) νη εηαηξίεο ζηηο ζπγθεληξσκέλεο αγνξέο κπνξεί λα έρνπλ 28