Οι Απόψεις Κατοίκων της Φθιώτιδας Σχετικά µε τη ιαχείριση των Υδατικών Πόρων

Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων 457 Οι Απόψεις Κατοίκων της Φθιώτιδας Σχετικά µε τη ιαχείριση των Υδατικών Πόρων Μ. ΣΙΝΟΥ Κ. ΑΜΠΕΛΙΩΤΗΣ Πτυχ. Οικιακής Οικονοµίας και Οικολογίας Λέκτορας Χαροκοπείου Πανεπιστηµίου Περίληψη Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η καταγραφή των απόψεων και των στάσεων των κατοίκων 3 δήµων του νοµού Φθιώτιδας (Λαµίας, Καµένων Βούρλων και Μώλου) σχετικά µε θέµατα διαχείρισης των υδατικών πόρων του νοµού. Για τη διερεύνηση των ερωτηµάτων της εργασίας πραγµατοποιήθηκε πρωτογενής δειγµατοληπτική έρευνα µε τη µέθοδο του ερωτηµατολογίου. Για την επιλογή του δείγµατος εφαρµόστηκε η µέθοδος της τυχαίας δειγµατοληψίας. Τα κυριότερα αποτελέσµατα της έρευνας δείχνουν ότι οι κάτοικοι των 3 δήµων ανησυχούν για την ποιότητα του πόσιµου νερού που τους παρέχεται. Χρησιµοποιήθηκε επίσης, η στατιστική µέθοδος του ελέγχου ανεξαρτησίας χ 2 για την εξαγωγή συµπερασµάτων σχετικά µε τη εξάρτηση των απαντήσεων από συγκεκριµένα χαρακτηριστικά του δείγµατος. Ως γενικότερο συµπέρασµα της ερευνητικής προσπάθειας προκύπτει η ανάγκη για την ουσιαστική πληροφόρηση των κατοίκων του Ν. Φθιώτιδας σχετικά µε ζητήµατα ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων. Abstract The aim of this research is the investigation of the attitudes and behavior of the residents of 3 municipalities in the prefecture of Fthiotida in central Greece, regarding the management of the water resources. In order to answer the questions posed by the researchers, a questionnaire of the closed type was utilized. Random sampling was used for the selection of the residents. The main outcome of the research is than the residents are very sceptical regarding the quality of the tap water. The statistical method of χ 2 was used to identify the differentiation in the answers of the residents of the 3 municipalities. The main outcome of the research is that there is a need for reliable information of the residents regarding water management issues. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η σύγχρονη αντίληψη της λειτουργίας των κοινωνιών απαιτεί τη συµµετοχή του κοινού στη λήψη των αποφάσεων που το επηρεάζουν. Έτσι λοιπόν και στη διαχείριση των υδατικών πόρων, ως ένας από τους τοµείς που επηρεάζουν άµεσα τη λειτουργία µιας σύγχρονης κοινωνίας, απαιτείται ενεργός συµµετοχή του κοινού έτσι ώστε να αποφεύγονται οι κοινωνικές εντάσεις [1]. Το κοινό πρέπει να έχει γνώµη στη λήψη αποφάσεων που επηρεάζουν άµεσα τη ζωή του, όπως για παράδειγµα ο τρόπος ικανοποίησης της ζήτησης για πόσιµο νερό σε µια συγκεκριµένη περιοχή [2]. Σε αυτά τα πλαίσια εντάσσεται και η παρούσα ερευνητική προσπάθεια. Σκοπός της εργασίας είναι η παρουσίαση της µεθοδολογίας και των αποτελεσµάτων για τη διερεύνηση των απόψεων και των στάσεων των κατοίκων 3 δήµων του νοµού Φθιώτιδας για θέµατα που άπτονται της διαχείρισης των υδατικών πόρων της περιοχής. Ο νοµός Φθιώτιδας καλύπτει το µισό του ανατολικού τµήµατος της Στερεάς Ελλάδας. Έχει έκταση 4.4 km 2 από τα οποία τα 1.685 είναι ορεινή έκταση (περίπου το 38%), τα 1.873 είναι ηµιορεινή έκταση και τα υπόλοιπα 882 km 2 πεδινή. Συνολικά αποτελείται από 23 ήµους και 2 Κοινότητες. 2. ΟΙ Υ ΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΤΟΥ Ν. ΦΘΙΩΤΙ ΑΣ Ο νοµός Φθιώτιδας ανήκει στο έβδοµο υδατικό διαµέρισµα της χώρας, αυτό της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας [3]. Το κύριο υδρογραφικό στοιχείο που δεσπόζει στο νοµό είναι ο ποταµός Σπερχειός, που αποτελεί τον αποστραγγιστικό αποδέκτη όλων των άλλων ποταµών και χειµάρρων που συµβάλλουν σε αυτόν και που εµφανίζουν µόνιµη ή εποχιακή ροή. Όλοι οι µαίανδροι και η σηµερινή κύρια κοίτη του Σπερχειού, στην αριστερή προς τη φορά όχθη της κοιλάδας, τοποθετούνται κατά µήκος ευθείας σχεδόν γραµµής, µε αξονική διεύθυνση 12 ο. Η λεκάνη απορροής του Σπερχειού ποταµού, γεωγραφικά ανήκει στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα και καταλαµβάνει θέση µεταξύ των παραλλήλων Β πλάτους 38 ο 42 16 έως 39 ο 3 5 και µεσηµβρινών Α µήκους 21 ο 48 33 έως 22 ο 46. Η λεκάνη του Σπερχειού είναι µία ταφροειδής στενή λωρίδα, µε ορεινά κυρίως χαρακτηριστικά και µε διαµήκη άξονα που συµπίπτει χονδρικά µε την κοίτη του Σπερχειού. Ο Σπερχειός ποταµός πηγάζει από τις ανατολικές πλευρές του όρους Τυµφρηστός και κατευθύνεται από δυτικά προς τα ανατολικά διασχίζοντας, κατά µήκος την πεδιάδα της Λαµίας. ιέρχεται νότια της Μακρακώµης, του Λιανοκλαδίου, της

458 Οικονοµικοί, Κοινωνικοί και Πολιτικοί Παράγοντες στη ιαχείριση των Υδατικών Πόρων γέφυρας της Αλαµάνας και εκβάλλει στο Μαλιακό κόλπο βόρεια από τα στενά των Θερµοπυλών, ύστερα από µία διαδροµή 82,5 km [4]. Στο µεγαλύτερο µέρος της διαδροµής του ο Σπερχειός ποταµός έχει τα χαρακτηριστικά ενός ορεινού ποταµού και ενός χειµάρρου µε έντονες αλλαγές κλίσεως. Στο τελευταίο τρίτο της διαδροµής του, περίπου, ο Σπερχειός µετατρέπεται σταδιακά σε πεδινό ποταµό και διασχίζει χαµηλές περιοχές που υπόκεινται σε συχνές κατακλίσεις. Το γεγονός αυτό συµβαίνει επειδή ο Σπερχειός δεν ακολουθεί κανονικά το πεδινό τµήµα της κοιλάδας, αλλά συνεχίζει τη διαδροµή του κοντά στη νότια σχετικά υπερυψωµένη περιοχή του οικισµού Κωσταλέξη [5]. Η συνολική έκταση της λεκάνης απορροής του Σπερχειού ποταµού, διαυλακώνεται από 15 χειµάρρους και 3 συγκροτήµατα χειµάρρων. Τα σπουδαιότερα ρεύµατα που συµβάλλουν στο Σπερχειό ποταµό, από τα ανατολικά προς τα δυτικά, είναι τα παρακάτω [4]: Ο Ρουστιανίτης, έχει έκταση υπολεκάνης 58 km 2, µέσο υψόµετρο 8 m, µήκος διαδροµής 29,4 km και υψόµετρο συµβολής µε το Σπερχειό 22 m. Η Βίστριτσα, έχει έκταση υπολεκάνης 292 km 2, µέσο υψόµετρο 85 m µήκος διαδροµής 24,8 km και υψόµετρο συµβολής µε το Σπερχειό 85 m. Ο Γοργοπόταµος, έχει έκταση υπολεκάνης 49,6 km 2, µέσο υψόµετρο 1.2 m, µήκος διαδροµής 34,2 km και υψόµετρο συµβολής µε το Σπερχειό 12 m. Ο Ασωπός, έχει έκταση λεκάνης 86 km 2, µέσο υψόµετρο 9 m, µήκος διαδροµής 29,7 km και υψόµετρο συµβολής µε το Σπερχειό 8 m. Ο Ξηριάς Λαµίας, έχει έκταση υπολεκάνης 83,5 km 2, µέσο υψόµετρο 8 m και µήκος διαδροµής 28 km. Ο Ξηριάς Λαµίας δε συµβάλει στο Σπερχειό και είναι στην πραγµατικότητα ένας ανεξάρτητος χείµαρρος, χωρίς θερινή ροή, αποδέκτης των επιφανειακών υδάτων που απορρέουν από το βόρειοβορειοανατολικό όριο της λεκάνης του Σπερχειού. Ο Ξηριάς εκβάλλει στην τάφρο της Λαµίας. Ο Φοίνικας, ένας µικρός παραπόταµος που χύνεται στον Ασωπό και ο παραπόταµος Μαυρονέρι. Εκτός από τα παραπάνω ρεύµατα, που συµβάλλουν στο Σπερχειό, στην ευρύτερη περιοχή της κωµόπολης της Στυλίδας υπάρχουν πολλές και αξιόλογες πηγές των οποίων η παροχή κυµαίνεται µεταξύ 5-1 m 3 /h. Μεταξύ των σηµαντικότερων είναι η πηγή Καρυά, η πηγή Τσικρίκα, οι πηγές Σαπουνά, η πηγή Αγ. ηµητρίου και η πηγή Καράµπαση [4]. Σχετικά µε τις πηγές ρύπανσης των υδατικών πόρων του νοµού, οι µεγαλύτερες σηµειακές πηγές είναι οι κωµοπόλεις του νοµού στις οποίες δε λειτουργούν µονάδες επεξεργασίας λυµάτων. Ο δήµος των Καµένων Βούρλων και η γύρω βιοµηχανική περιοχή αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγµα. Στην ευρύτερη περιοχή λειτουργούν επίσης και δεκάδες ελαιοτριβεία. Σηµαντική είναι επίσης και η διάσπαρτη αγροτική ρύπανση. Στην πολύ εύφορη λεκάνη απορροής του Σπερχειού καλλιεργούνται κυρίως σιτηρά, βαµβάκι και ελιές. Επίσης καλαµπόκι, µηδική καπνός, εσπεριδοειδή και ρύζι. Ειδικά στην περιοχή του έλτα του Σπερχειού, κυριαρχεί η ορυζοκαλλιέργεια από το 195 περίπου, ιδιαίτερα στα δηµοτικά διαµερίσµατα Ανθήλης και Ροδίτσας. Πάνω από τη µισή γεωργική γη είναι αρδευόµενη από τα ολοκληρωµένα αρδευτικά δίκτυα Ανθήλης-Μεγαλής Βρύσης, Ζηλευτού-Αµαρίου, Βίστριζας και Μεξιατών- Κοµποτάδων. Αποστραγγιστικά δίκτυα στραγγίζουν τα περίσσια αρδευτικά νερά µέσω αγωγών στις εκβολές του Σπερχειού, µεταφέροντας όµως αρκετές ποσότητες λιπασµάτων, φυτοφαρµάκων και εντοµοκτόνων στο Μαλιακό κόλπο [6]. Σε σχέση µε τη ρύπανση από το ζωικό κεφάλαιο, σύµφωνα µε την τελευταία απογραφή της Ε.Σ.Υ.Ε., στο νοµό Φθιώτιδας υπάρχουν 244 εκµεταλλεύσεις βοοειδών, 4.51 εκµεταλλεύσεις προβάτων, 4.345 αιγών, 1.324 χοίρων και 9.141 εκµεταλλεύσεις πουλερικών [7]. 3. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Για τη διεξαγωγή της έρευνας αυτής επελέγει η µέθοδος της πρωτογενούς δειγµατοληπτικής έρευνας. Χρησιµοποιήθηκε ερωτηµατολόγιο κλειστού τύπου, το οποίο συµπληρώθηκε από 1 συνολικά κατοίκους, που εκπροσωπούσαν αντίστοιχα νοικοκυριά, του νοµού Φθιώτιδας και συγκεκριµένα από κατοίκους του δήµου Μώλου, δήµου Καµένων Βούρλων και του δηµοτικού διαµερίσµατος Λαµίας, οι οποίοι αποτέλεσαν και το δείγµα της έρευνας. Για την επιλογή του δείγµατος εφαρµόστηκε η µέθοδος της τυχαίας δειγµατοληψίας. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Ε.Σ.Υ.Ε. για την απογραφή του 21, το δηµοτικό διαµέρισµα Λαµιέων έχει 16.116 νοικοκυριά, ο ήµος Καµένων Βούρλων 1.594 ενώ ο ήµος Μώλου 1.898. Η συλλογή των απαραίτητων στοιχείων είχε διάρκεια περίπου τέσσερις µήνες, από 2/12/22 έως 28/4/23. Το ερωτηµατολόγιο καταστρώθηκε µε βάση τους σκοπούς της έρευνας και αποτελείται από τρεις ενότητες. Η πρώτη περιλαµβάνει ερωτήσεις σχετικά µε τα δηµογραφικά στοιχεία των ερωτηθέντων: φύλο, ηλικία και µορφωτικό επίπεδο. Στη δεύτερη ενότητα γίνεται προσπάθεια καταγραφής των γνώσεων των ερωτηθέντων σχετικά µε θέµατα υδατικών πόρων: για παράδειγµα αν γνωρίζουν από πού υδροδοτείται η πόλη τους, για το αν υπάρχει πρόβληµα λειψυδρίας ή χαµηλής πίεσης στην περιοχή τους κατά τους καλοκαιρινούς µήνες, για τον τρόπο αποχέτευσης των νοικοκυριών τους. Τέλος στην τρίτη ενότητα το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην καταγραφή των απόψεων των κατοίκων του νοµού Φθιώτιδας µε θέµατα σχετικά µε την εµπιστοσύνη τους για το νερό που πίνουν, για το πώς κρίνουν την τιµή του νερού και για το αν θα µείωναν την κατανάλωσή του σε περίπτωση που αυξανόταν η τιµή του. Στη συνέχεια οι ερωτήσεις σχετίζονται µε την ανησυχία των κατοίκων για

Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων 459 πιθανά προβλήµατα υγείας που µπορεί να προκύψουν από µολυσµένο πόσιµο νερό. Τέλος, ζητείται από τους ερωτηθέντες να χαρακτηρίσουν την ενηµέρωσή τους γύρω από τα θέµατα των υδατικών πόρων και να δηλώσουν τις κύριες πηγές ενηµέρωσής τους για τα θέµατα αυτά. Το ερωτηµατολόγιο περιείχε συνολικά 18 ερωτήσεις, οι οποίες ήταν όλες κλειστού τύπου, µε προκαθορισµένες απαντήσεις, από τις οποίες οι ερωτώµενοι µπορούσαν να επιλέξουν αυτή ή αυτές που τους αντιπροσώπευαν. Μετά την ολοκλήρωση της συλλογής των δεδοµένων, ακολούθησε η κωδικοποίηση όλων των απαντήσεων και καταρτίστηκε το πλάνο, προκειµένου να ακολουθήσει η επεξεργασία των δεδοµένων µε ηλεκτρονικό υπολογιστή. Η στατιστική επεξεργασία έγινε µε το στατιστικό πακέτο SPSS v. 1. 4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Στην έρευνα έλαβαν µέρος 47 άνδρες και 53 γυναίκες. Η ηλικιακή σύνθεση του δείγµατος ήταν 26% στην κατηγορία των 18-25 ετών, 39% στην κατηγορία των 26-44, 27% στην κατηγορία των 45-6 ενώ 8% ήταν µεγαλύτεροι των 6 ετών. Σχετικά µε το επίπεδο εκπαίδευσης των ερωτηθέντων, το 15% ήταν απόφοιτοι ηµοτικού, το 19% ήταν απόφοιτοι Γυµνασίου, το 33% απόφοιτοι Λυκείου, το 32% ήταν απόφοιτοι ΑΕΙ/ΤΕΙ ενώ 1% κατείχε και κάποιο µεταπτυχιακό τίτλο. Στις παραγράφους που ακολουθούν, παρουσιάζονται διαγραµµατικά τα σηµαντικότερα αποτελέσµατα της έρευνας. Η πρώτη ερώτηση εξετάζει το βαθµό εµπιστοσύνης των κατοίκων στο πόσιµο νερό που τους παρέχεται. Οι απαντήσεις σε αυτή την ερώτηση φαίνονται στο Σχήµα 1. Είναι αξιοσηµείωτο ότι µόλις 4 στους 1 κατοίκους εµπιστεύονται πάρα πολύ ή πολύ το πόσιµο νερό που πίνουν. νερό», οι ερωτηθέντες σε ποσοστό που πλησιάζει το 5% δήλωσαν ότι ανησυχούν πολύ (βλ. Σχήµα 3). Τέλος, οι απαντήσεις στην ερώτηση «Πόσο συχνά αντιµετωπίζετε πρόβληµα λειψυδρίας ή χαµηλής πίεσης στην περιοχή σας;» δηλώνουν ότι κάποια προβλήµατα υπάρχουν (βλ. Σχήµα 4). Τα προβλήµατα αυτά παρουσιάζονται κατά τη θερινή περίοδο όταν η περιοχή δέχεται αρκετούς επισκέπτες. ΠΟΛΥ ΑΚΡΙΒΗ 2% ΑΚΡΙΒΗ 27% ΠΟΛY ΦΤΗΝΗ 3% ΦΤΗΝΗ 2% ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ 48% Σχήµα 2: «Πως κρίνετε την τιµή που πληρώνετε για το πόσιµο νερό;» ΑΝΗΣΥΧΩ ΠΟΛY 47% ΕΝ ΑΝΗΣΥΧΩ 17% ΑΝΗΣΥΧΩ ΛΙΓΟ 36% Σχήµα 3: «Ανησυχείτε για πιθανά προβλήµατα υγείας που µπορεί να προκύψουν από µολυσµένο πόσιµο νερό» ΠΟΛΥ ΣΥΧΝΑ 7% ΣΥΧΝΑ 27% ΠΟΤΕ 15% ΣΠΑΝΙΑ 2% ΠΕΡΙΣΤΑΣΙΑΚΑ 31% ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 12% ΠΟΛΥ 29% OXI 6% ΜΑΛΛΟΝ ΟΧΙ 25% Σχήµα 4: «Πόσο συχνά αντιµετωπίζετε πρόβληµα λειψυδρίας ή χαµηλής πίεσης στην περιοχή σας;» ΜΕΤΡΙΑ 28% Σχήµα 1: «Σε ποιο βαθµό εµπιστεύεστε το νερό που πίνετε;» Στη συνέχεια εξετάζεται η άποψη των κατοίκων σχετικά µε την τιµή που πληρώνουν για το πόσιµο νερό. Στην ερώτηση «Πως κρίνετε την τιµή που πληρώνετε για το πόσιµο νερό;» οι ερωτηθέντες απάντησαν στα ποσοστά που φαίνονται στο Σχήµα 2. Χαρακτηριστικό είναι ότι περίπου το 5% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι η τιµή του νερού είναι ικανοποιητική. Στην ερώτηση «Ανησυχείτε για πιθανά προβλήµατα υγείας που µπορεί να προκύψουν από µολυσµένο πόσιµο Λόγω του ιδιαίτερα πλούσιου γεωθερµικού δυναµικού του νοµού, υπήρχε επίσης µια ερώτηση σχετικά µε το πόσο συχνά επισκέπτονται οι ερωτηθέντες τις ιαµατικές πηγές του νοµού που υπάρχουν στα Καµένα Βούρλα, στις Θερµοπύλες, στην Υπάτη, στο Πλατύστοµο κ.ά.. Οι απαντήσεις τους φαίνονται στον Πίνακα 1. Είναι χαρακτηριστικό ότι πάνω από το 65% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι τις επισκέπτεται σπάνια ή ποτέ παρά τη γεωγραφική τους εγγύτητα. Το γεγονός αυτό δικαιολογείται από την εικόνα εγκατάλειψης που παρουσιάζουν τα ιαµατικά υδροθεραπευτήρια του νοµού. Το ερωτηµατολόγιο ολοκληρωνόταν µε την ερώτηση «Πως κρίνετε την ενηµέρωσή σας για θέµατα υδατικών πόρων;». Οι απαντήσεις παρουσιάζονται συγκεντρωτικά

46 Οικονοµικοί, Κοινωνικοί και Πολιτικοί Παράγοντες στη ιαχείριση των Υδατικών Πόρων στον Πίνακα 2. Είναι αξιοσηµείωτο ότι πάνω από το 6% των ερωτηθέντων θεωρεί την ενηµέρωσή τους ανύπαρκτη ή µέτρια. Το γεγονός αυτό από µόνο του αναδεικνύει την ανάγκη των κατοίκων για ενηµέρωση σχετικά µε θέµατα υδατικών πόρων. Πίνακας 1: «Πόσο συχνά επισκέπτεστε τις ιαµατικές πηγές του νοµού;» % Ποτέ 38 Σπάνια 28 Περιστασιακά 18 Συχνά 7 Πολύ συχνά 9 Πίνακας 2: «Πως κρίνετε την ενηµέρωσή σας για θέµατα υδατικών πόρων;» % Ανύπαρκτη 27 Μέτρια 35 Ικανοποιητική 19 Καλή 17 Άριστη 2 5. ΕΛΕΓΧΟΙ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ Για να γίνει πιο ολοκληρωµένη η µελέτη των αποτελεσµάτων της έρευνας, έγινε προσπάθεια να βρεθούν οι εξαρτήσεις των απαντήσεων από συγκεκριµένα χαρακτηριστικά (π.χ. το φύλο ή η ηλικία) των ερωτηθέντων. Έγινε έλεγχος ανεξαρτησίας για να διαπιστωθεί αν οι απαντήσεις διαφέρουν σε σηµαντικό στατιστικά βαθµό µεταξύ τους. ηλαδή αν η διαφορά που παρουσιάζουν είναι αρκετά σηµαντική ώστε να συµπεράνουµε πως δεν είναι τυχαία αλλά πως το εκάστοτε χαρακτηριστικό είναι εκείνο που έχει αποτελέσει τον παράγοντα διαφοροποίησης. Ο έλεγχος αυτός είναι ο χ 2 (έλεγχος του Pearson) και οι υποθέσεις που γίνονται έχουν την εξής µορφή [8]: Η : το εκάστοτε χαρακτηριστικό δεν επηρεάζει τις απαντήσεις των κατοίκων Η 1 : το εκάστοτε χαρακτηριστικό επηρεάζει τις απαντήσεις των κατοίκων όπου Η η αρχική υπόθεση και Η 1 η εναλλακτική. Όταν το επίπεδο στατιστικής σηµαντικότητας p που βρίσκουµε, διεξάγοντας αυτόν τον έλεγχο, είναι µικρότερο ενός συγκεκριµένου αριθµού α (,1 ή,5 ή,1 κατά περίπτωση), τότε απορρίπτουµε τη µηδενική υπόθεση και δεχόµαστε την εναλλακτική, δηλαδή δεχόµαστε πως το εκάστοτε χαρακτηριστικό προκάλεσε τη διαφοροποίηση που παρατηρούµε στα ποσοστά των απαντήσεων. 5.1. ιαφοροποίηση µε βάση το φύλο Στον πρώτο έλεγχο υπόθεσης εξετάζεται το πως το φύλο των ερωτηθέντων επηρεάζει την απάντησή τους στο ερώτηµα «Πως κρίνετε την τιµή που πληρώνετε για το πόσιµο νερό;». Η τιµή χ 2 ισούται µε 5,139 µε πιθανότητα να παρατηρηθεί η τιµή αυτή p=,77<,1. Το αποτέλεσµα αυτό επιτρέπει να αποδεχτούµε την εναλλακτική υπόθεση, γεγονός που σηµαίνει ότι οι µεταβλητές συσχετίζονται σε επίπεδο στατιστικής σηµαντικότητας 1%. ηλαδή, η κρίση των κατοίκων σχετικά µε την τιµή που πληρώνουν για το πόσιµο νερό εξαρτάται από το φύλο τους. Πιο συγκεκριµένα, από το Σχήµα 5 προκύπτει ότι το ποσοστό των γυναικών που κρίνει τη σηµερινή τιµή του πόσιµου νερού ως ικανοποιητική, είναι σχεδόν διπλάσιο από το αντίστοιχο των ανδρών. 7 6 5 4 3 2 1 FYLO A ndras Gy naika PRICE Poly akrivi, Akrivi Ikanopoiitiki Ftini. Poly ftini Σχήµα 5: ιαφοροποίηση µε βάση το φύλο στην ερώτηση Πως κρίνετε την τιµή που πληρώνετε για το πόσιµο νερό; Στον επόµενο έλεγχο υπόθεσης εξετάζεται το πως το φύλο των ερωτηθέντων επηρεάζει την απάντησή τους στο ερώτηµα «Θα µειώνατε την κατανάλωση εάν αυξανόταν η τιµή του νερού;». Η τιµή χ 2 ισούται µε 4,833 µε πιθανότητα να παρατηρηθεί η τιµή αυτή p=,89<,1. Το αποτέλεσµα αυτό δηλώνει ότι οι µεταβλητές συσχετίζονται σε επίπεδο στατιστικής σηµαντικότητας 1%. Αυτό σηµαίνει πως η αντίδραση των καταναλωτών σε µια πιθανή αύξηση της τιµής του νερού εξαρτάται από το φύλο τους. Πιο συγκεκριµένα, από το Σχήµα 6 προκύπτει ότι το ποσοστό γυναικών που δε θα µείωνε την κατανάλωση του νερού σε περίπτωση αύξησης της τιµής του, είναι διπλάσιο από το αντίστοιχο των ανδρών. Στον επόµενο έλεγχο υπόθεσης εξετάζεται το πως το φύλο των ερωτηθέντων επηρεάζει την απάντησή τους στο ερώτηµα «Ανησυχείτε για προβλήµατα υγείας που µπορεί να προκύψουν από µολυσµένο πόσιµο νερό;». Η τιµή χ 2 ισούται µε 6,567 µε πιθανότητα να παρατηρηθεί η τιµή αυτή p=,37<,5. Το αποτέλεσµα αυτό σηµαίνει ότι οι µεταβλητές συσχετίζονται σε επίπεδο στατιστικής σηµαντικότητας 5%. Από το Σχήµα 7 προκύπτει ότι το

Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων 461 ποσοστό των γυναικών που δεν ανησυχεί πολύ για πιθανά προβλήµατα υγείας που µπορεί να προκύψουν από το πόσιµο νερό είναι µικρότερο σε σχέση µε τους άντρες. 7 6 5 4 3 2 1 FYLO Andras Gy naika Σχήµα 6: ιαφοροποίηση µε βάση το φύλο στην ερώτηση Θα µειώνατε την κατανάλωση εάν αυξάνονταν η τιµή του νερού; Q8 Oxi Isw s Nai καθαρισµού στο δήµο σας;. Η τιµή χ 2 ισούται µε 63,74 µε πιθανότητα να παρατηρηθεί η τιµή αυτή p=,<,1. Άρα, οι µεταβλητές συσχετίζονται πολύ ισχυρά σε επίπεδο στατιστικής σηµαντικότητας 1%. Στο σηµείο αυτό πρέπει να γίνει η διευκρίνιση ότι µονάδα επεξεργασίας λυµάτων λειτουργούσε, κατά την περίοδο διεξαγωγής της έρευνας, µόνο στο δήµο Λαµιέων, γεγονός το οποίο φαίνεται να αγνοούν οι ερωτηθέντες, µε βάση το Σχήµα 9. Στο δήµο Μώλου δεν υπήρχε µονάδα επεξεργασίας λυµάτων, ενώ στο δήµο Καµένων Βούρλων υπάρχει αλλά δεν λειτουργεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Με δεδοµένη αυτή τη κατάσταση, οι ερωτηθέντες στο δήµο Καµένων Βούρλων κακώς απάντησαν πως λειτουργεί η µονάδα στην περιοχή τους. 6 5 4 3 8 2 TRUST 6 1 Molos Kam.V ourla Lamia Para poly, Poly Metria Mallon oxi, Oxi 4 TOPOS 2 Q9 Den anisixw Σχήµα 8: ιαφοροποίηση µε βάση τον τόπο κατοικίας στην ερώτηση Πόσο εµπιστεύεστε το νερό που πίνετε; A ndras Gy naika Anisixw ligo Anisixw poly 1 FYLO Σχήµα 7: ιαφοροποίηση µε βάση το φύλο στην ερώτηση Ανησυχείτε για προβλήµατα υγείας που µπορεί να προκύψουν από µολυσµένο πόσιµο νερό; 5.2. ιαφοροποίηση µε βάση τον τόπο κατοικίας Στη δεύτερη οµάδα ελέγχων, διαπιστώθηκε ότι συγκεκριµένες απαντήσεις εξαρτώνται από τον τόπο κατοικίας (δήµο) των ερωτηθέντων. Πιο συγκεκριµένα, η πρώτη εξάρτηση εντοπίζεται στην απάντηση της ερώτησης «Πόσο εµπιστεύεστε το νερό που πίνετε;». Η τιµή χ 2 ισούται µε 11,46 µε πιθανότητα να παρατηρηθεί η τιµή αυτή p=,26<,5. Οι µεταβλητές δηλαδή συσχετίζονται σε επίπεδο στατιστικής σηµαντικότητας 5%. Από το Σχήµα 8 προκύπτει ότι οι κάτοικοι της Λαµίας δεν εµπιστεύονται το νερό που πίνουν σε πολύ µεγαλύτερα ποσοστά από τους κατοίκους των δύο άλλων δήµων. Η επόµενη εξάρτηση εντοπίζεται στην απάντηση της ερώτησης Γνωρίζετε εάν λειτουργεί µονάδα βιολογικού 8 6 4 2 TOPOS Molos Kam.V ourla Lamia Q1 Nai Yparxei Oxi den yparxei Den gnw rizw Σχήµα 9: ιαφοροποίηση µε βάση τον τόπο κατοικίας στην ερώτηση Γνωρίζετε εάν λειτουργεί µονάδα βιολογικού καθαρισµού στο δήµο σας; Τέλος, φαίνεται ότι ο τόπος κατοικίας παίζει σηµαντικό ρόλο και στο θέµα της αντιµετώπισης προβληµάτων λειψυδρίας ή χαµηλής πίεσης. Η τιµή χ 2 ισούται µε 11,557 µε πιθανότητα να παρατηρηθεί η τιµή

462 Οικονοµικοί, Κοινωνικοί και Πολιτικοί Παράγοντες στη ιαχείριση των Υδατικών Πόρων αυτή p=,21<,5. Οι κάτοικοι των Καµένων Βούρλων δηλώνουν ότι δεν αντιµετωπίζουν τα προαναφερθέντα προβλήµατα σε αντίθεση µε τους ερωτηθέντες στο δήµο Μώλου (βλ. Σχήµα 1). Όπως προκύπτει από το Σχήµα 12, οι ερωτηθέντες που εµπιστεύονται πάρα πολύ ή πολύ το πόσιµο νερό, δεν ανησυχούν πολύ για πιθανά προβλήµατα υγείας που µπορεί να προκύψουν από αυτό. 6 7 5 6 4 3 5 4 3 2 PROBLEM 2 Q8 1 Molos Kam.V ourla Lamia Poly syxna, syxna Pote -pote Poly spania,pote 1 Poly akrivi, Akrivi Ikanopoiitiki Ftini. Poly ftini Oxi Isw s Nai TOPOS PRICE Σχήµα 1: ιαφοροποίηση µε βάση τον τόπο κατοικίας στην ερώτηση Πόσο συχνά αντιµετωπίζετε πρόβληµα λειψυδρίας ή χαµηλής πίεσης στην περιοχή σας;» 5.3. ιαφοροποίηση µε βάση άλλα χαρακτηριστικά Στην τρίτη οµάδα ελέγχων ανεξαρτησίας, εξετάζεται η εξάρτηση των απαντήσεων από συγκεκριµένες στάσεις των ερωτηθέντων. Καταρχήν εξετάζεται το πως η γνώµη που έχουν για την τιµή που πληρώνουν για το πόσιµο νερό επηρεάζει την απάντησή τους στο ερώτηµα «Θα µειώνατε την κατανάλωση εάν αυξανόταν η τιµή του νερού;». Η τιµή χ 2 ισούται µε 14,115 µε πιθανότητα να παρατηρηθεί η τιµή αυτή p=,7<,1. Οι µεταβλητές, λοιπόν, συσχετίζονται πολύ ισχυρά, σε επίπεδο στατιστικής σηµαντικότητας 1%. Αυτό σηµαίνει πως η αντίδραση των καταναλωτών σε µια πιθανή αύξηση της τιµής του νερού εξαρτάται από την άποψή τους για την τιµή που σήµερα πληρώνουν για το πόσιµο νερό. Πιο συγκεκριµένα, από το Σχήµα 11 προκύπτει ότι οι ερωτηθέντες που κρίνουν την τιµή του νερού ικανοποιητική εµφανίζονται πιο επιφυλακτικοί στο να µειώσουν την κατανάλωση σε µια πιθανή αύξηση της τιµής του νερού. Αντιθέτως αυτοί που σήµερα θεωρούν την τιµή ακριβή δηλώνουν ότι θα µειώσουν την κατανάλωση στην περίπτωση νέας αύξησης. Στη συνέχεια εξετάζεται το πως η εµπιστοσύνη που έχουν για την ποιότητα του πόσιµου νερού επηρεάζει την απάντησή τους στο ερώτηµα Ανησυχείτε για προβλήµατα υγείας που µπορεί να προκύψουν από µολυσµένο πόσιµο νερό; Η τιµή χ 2 ισούται µε 8,863 µε πιθανότητα να παρατηρηθεί η τιµή αυτή p=,65<,1. ηλαδή, η εµπιστοσύνη των καταναλωτών για την ποιότητα του πόσιµου νερού, σχετίζεται άµεσα µε το πόσο ανησυχούν για τα πιθανά προβλήµατα υγείας που µπορεί να προκύψουν από µολυσµένο νερό. Σχήµα 11: ιαφοροποίηση µε βάση το πως κρίνουν την τιµή του πόσιµου νερού στην ερώτηση Θα µειώνατε την κατανάλωση εάν αυξάνονταν η τιµή του νερού; 6 5 4 3 2 1 Para poly, Poly TRUST Metria Mallon ox i, Oxi Q9 Den anisixw Anisixw ligo Anisixw poly Σχήµα 12: ιαφοροποίηση µε βάση την εµπιστοσύνη στην ποιότητα του πόσιµου νερού στην ερώτηση Ανησυχείτε για προβλήµατα υγείας που µπορεί να προκύψουν από µολυσµένο πόσιµο νερό; Τέλος εξετάζεται το πως η εµπιστοσύνη που έχουν για την ποιότητα του πόσιµου νερού επηρεάζει την απάντησή τους στο ερώτηµα Πως κρίνετε την ενηµέρωσή σας για θέµατα διαχείρισης υδατικών πόρων; Η τιµή χ 2 ισούται µε 7,678 µε πιθανότητα να παρατηρηθεί η τιµή αυτή p=,14. Οι µεταβλητές, λοιπόν, είναι εξαρτηµένες, σε επίπεδο στατιστικής σηµαντικότητας 1%. Από το Σχήµα 13 προκύπτει ότι οι ερωτηθέντες που εµπιστεύονται πάρα πολύ ή πολύ το πόσιµο νερό, θεωρούν την ενηµέρωσή τους γύρω από θέµατα διαχείρισης υδατικών πόρων άριστη ή καλή.

Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Πόρων 463 7 6 5 4 3 2 1 Para poly, Poly TRUST Metria Mallon ox i, Oxi INFORM Aris ti, Kali Ikanopoitiki Kaki, Aniparkti Σχήµα 13: ιαφοροποίηση µε βάση την εµπιστοσύνη στην ποιότητα του πόσιµου νερού στην ερώτηση Πως κρίνετε την ενηµέρωσή σας για θέµατα διαχείρισης υδατικών πόρων; 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από την ανάλυση των αποτελεσµάτων της έρευνας, προκύπτουν τα ακόλουθα σηµαντικά συµπεράσµατα: Η εµπιστοσύνη των κατοίκων του νοµού βρίσκεται σε καλό επίπεδο όσον αφορά το νερό που πίνουν. Το 1/3 του δείγµατος θεωρεί ότι δεν υπάρχει πρόβληµα λειψυδρίας ή χαµηλής πίεσης το καλοκαίρι που υπάρχουν αυξηµένες ανάγκες σε νερό. Σχεδόν το 1/2 του δείγµατος έκρινε την τιµή του νερού ικανοποιητική Οι κάτοικοι του νοµού Φθιώτιδας δηλώνουν απρόθυµοι να µειώσουν την κατανάλωση του νερού σε µια πιθανή αύξηση της τιµής του. Ιδιαίτερα ανήσυχοι δήλωσαν για πιθανά προβλήµατα υγείας που µπορεί να προκύψουν από µολυσµένο πόσιµο νερό σε ποσοστό που έφτασε το 47%. Ενώ όλοι γνωρίζουν την ύπαρξη ιαµατικών πηγών στο νοµό, τα 2/3 του δείγµατος δηλώνει ότι τις επισκέπτεται σπάνια ή ποτέ. Τα 2/3 του δείγµατος θεωρούν µέτρια ή ανύπαρκτη την ενηµέρωσή του γύρω από θέµατα διαχείρισης υδατικών πόρων. Σε σχέση µε την εξάρτηση των απαντήσεων από το φύλο των ερωτηθέντων, προέκυψε ότι οι γυναίκες: σε διπλάσιο ποσοστό από τους άντρες κρίνουν τη σηµερινή τιµή του πόσιµου νερού ικανοποιητική, σε µεγαλύτερο ποσοστό από τους άντρες δεν θα µείωναν την κατανάλωση του νερού εάν συνέβαινε µια αύξηση στην τιµή του, ανησυχούν περισσότερο από τους άντρες για πιθανά προβλήµατα υγείας που µπορεί να προκύψουν από µολυσµένο πόσιµο νερό. Με βάση τον τόπο κατοικίας προέκυψαν οι ακόλουθες σηµαντικές διαφοροποιήσεις: οι κάτοικοι της Λαµίας δεν εµπιστεύονται το νερό που πίνουν, οι κάτοικοι των Καµένων Βούρλων θεωρούν, λανθασµένα, ότι στην περιοχή τους λειτουργεί µονάδα επεξεργασίας λυµάτων, οι κάτοικοι των Καµένων Βούρλων δε φαίνεται να αντιµετωπίζουν προβλήµατα λειψυδρίας ή χαµηλής πίεσης νερού, σε αντίθεση µε αυτούς του Μώλου. Τέλος, αξίζει να σηµειωθούν και οι ακόλουθες εξαρτήσεις: οι ερωτηθέντες που κρίνουν την τιµή του νερού ικανοποιητική εµφανίζονται πιο επιφυλακτικοί στο να µειώσουν την κατανάλωση σε µια πιθανή αύξηση της τιµής του νερού οι ερωτηθέντες που εµπιστεύονται το πόσιµο νερό, δεν ανησυχούν πολύ για προβλήµατα υγείας που µπορεί να προκύψουν από αυτό. οι ερωτηθέντες που εµπιστεύονται το πόσιµο νερό, θεωρούν την ενηµέρωσή τους γύρω από θέµατα διαχείρισης υδατικών πόρων άριστη ή καλή. Ως γενικότερο συµπέρασµα της ερευνητικής προσπάθειας προκύπτει η ανάγκη για την ουσιαστική ενηµέρωση των κατοίκων του Ν. Φθιώτιδας σχετικά µε την ποιότητα του προσφερόµενου νερού αλλά και γενικότερα ζητήµατα ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων. Ο ενηµερωµένος πολίτης είναι το πλέον αποτελεσµατικό «µέσο» για την εφαρµογή µέτρων ευρείας οικονοµικής και κοινωνικής σηµασίας. Σύµφωνα µε µελέτη του Τµήµατος Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. για την περιοχή της Θεσσαλονίκης, φαίνεται ότι εάν σε µια πενταετία το ποσοστό των ενηµερωµένων πολιτών σε θέµατα διαχείρισης νερού αυξηθεί κατά 15%, τότε θα υπάρξει µείωση στην κατανάλωση νερού κατά 1% [9]. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Baron, J. (1998). Public affair and the consumer landscape. JAWWA, 9(1), 44-48. 2. Kolokytha E.G., Mylopoulos Y.A. and A.K. Mentes (22). Evaluating demand management aspects of urban water policy-a field survey in the city of Thessaloniki, Greece. Urban Water 4 (22) 391-4. 3. Υπουργείο Ανάπτυξης, Ν. 253 (ΦΕΚ 17/Α/1997) 4. Κακαβάς, Ν.Ι. (1994). Υδρολογικό ισοζύγιο της λεκάνης του ποταµού Σπερχειού, Έκδοση ΙΓΜΕ, Αθήνα. 5. Τσιώνης, Π. (1983). Ο νοµός Φθιώτιδας, Εκδόσεις Παναγιώτης Ι. Τσιώνης, Αθήνα. 6. Μποναζούντας Μ.,. Καλλιδροµίτου και Ι. Ζαχαρίας (1998). Ο υγροβιότοπος του έλτα Σπερχειού, Αξίες και απειλές για το µοναδικό υγροβιότοπο της Στερεάς Ελλάδας. Πρακτικά 4 ου Πανελληνίου Γεωγραφικού Συνεδρίου. 7. Ε.Σ.Υ.Ε. (21). Αποτελέσµατα Απογραφής Γεωργίας- Κτηνοτροφίας 1999/2

464 Οικονοµικοί, Κοινωνικοί και Πολιτικοί Παράγοντες στη ιαχείριση των Υδατικών Πόρων 8. Κυριακούσης Α. (2). Στατιστικές Μέθοδοι. Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο. 9. Ενηµερωτικό ελτίο Τ.Ε.Ε., 2315 (18/1/4), σελ. 5 Μ. Σίνου, Πτυχιούχος Τµήµατος Οικιακής Οικονοµίας και Οικολογίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο. Κ. Αµπελιώτης, Λέκτορας, Τµήµα Οικιακής Οικονοµίας και Οικολογίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο, Ελ. Βενιζέλου 7, 17671 Αθήνα. Τηλ. 21-9549363, Fax: 21-95775. E-mail: kabeli@hua.gr.