1 ΕΡΓΟΜΕΤΡΙΑ Διάλεξη 5 η Βασίλειος Σπ. Τράνακας MSc Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Καθ. Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού
Μέγιστη Πρόσληψη Οξυγόνου (VO 2 max) 2 Ορισμός Η μέγιστη δυνατή ποσότητα οξυγόνου που καταναλώνει ένα άτομο στη μονάδα το χρόνου, κατά την έντονη μυϊκή προσπάθεια ελάχιστης διάρκειας 3 λεπτών, ορίζεται ως μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου (συντομογραφικά VO 2 max).
Μέγιστη Πρόσληψη Οξυγόνου (VO 2 max) 3 Αντανακλά την αναπνευστική, καρδιοαγγειακή και μυϊκή ικανότητα του οργανισμού να προσλαμβάνει, να μεταφέρει και να καταναλώνει αντίστοιχα τη μέγιστη δυνατή ποσότητα οξυγόνου στην μονάδα του χρόνου. Δείκτης της λειτουργικής προσαρμοστικότητας ενός ατόμου και θεωρείται το πιο σημαντικό κριτήριο βιολογικής αξίας
Μέγιστη Πρόσληψη Οξυγόνου 4 Η VO 2 max εξαρτάται από την καρδιακή παροχή (CO), την ποσότητα δηλαδή του αίματος που στέλνει η καρδιά στην περιφέρεια και την αρτηριο- φλεβική διαφορά (A - V) Ο 2 diff, η οποία δείχνει τη δέσμευση του Ο 2 από τους μυς. Η καρδιακή παροχή εξαρτάται από την καρδιακή συχνότητα (ΗR) και από τον όγκο παλμού (SV), την ποσότητα αίματος δηλαδή, που στέλνει η καρδιά προς την περιφέρεια σε κάθε παλμό. Όλα αυτά αποτυπώνονται στην εξίσωση του Fick.
Μέγιστη Πρόσληψη Οξυγόνου 5 Εξίσωση του Fick VO 2 max = CO x (A- V)Ο 2 diff = (ΗR x SV) x (A- V) Ο 2 diff ή VO 2 max = Καρδιακή Χ Αρτηριο- Φλεβική Παροχή διαφορά Ο 2 (ml/100ml) Καρδιακή Χ Όγκος Χ Αρτηριακό - Φλεβικό Συχνότητα Παλμού Ο 2 Ο 2
Περιοριστικοί παράγοντες μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου VO 2 max 6 Σύστημα μεταφοράς Ο 2 πνεύμονες (μεταφορα / ανταλλαγη / διάχυση αναπνευστικών αερίων) καρδιαγγειακό σύστημα (καρδιακη παροχη, συνχρονισμός αερισμου - αιμάτωσης) αίμα (όγκος και σύσταση, δέσμευση Ο 2 στην Hb) αρτηρίες, μυϊκα τριχοειδη αγγεία (αιμάτωση μυών)
Περιοριστικοί παράγοντες μέγιστης 7 πρόσληψης οξυγόνου VO 2 max Σύστημα κατανάλωσης Ο 2 μυς διάχυση Ο 2 απο τα τριχοειδη στα μιτοχόνδρια μεταβολικός ρυθμός μυϊκών κυττάρων όγκος και αριθμός μιτοχονδρίων δραστηριότητα οξειδωτικών ενζύμων αρτηριοφλεβικη διαφοράο2 μυοσφαιρίνη
Παράγοντες που επηρεάζουν την 8 VO 2 max Ηλικία (Αυξάνεται μέχρι την εφηβεία, διατήρηση 20-30 με κάποια προπονητικά ερεθίσματα και μείωση 1% κάθε χρόνο μετά την ηλικία των 25). Φύλο (άνδρες μεγαλύτερη VO 2 max απ ότι γυναίκες) πριν την ήβη καμία διαφορά ενώ στην ηλικία των 20 η διαφορά φθάνει 30% Κληρονομικότητα Σωματικό μέγεθος και σύσταση
Παράγοντες που επηρεάζουν την VO 2 max 9 Θερμοκρασία περιβάλλοντος (υγρασία) Υψόμετρο (αντιστρόφως ανάλογη) Ατμοσφαιρική ρύπανση Άσκηση
Μέγιστη Πρόσληψη Οξυγόνου- Τιμές 10 VO 2 max= ΚΣ x ΟΠ x (ΑΟ- ΦΟ) ΚΣ=Καρδιακή Συχνότητα, ΟΠ=Όγκος Παλμού, ΑΟ Αρτηριακό Ο 2 Μεταβλητή Γυναίκα Άνδρας Ποσοστό διαφοράς VΟ 2 max (l/min) VΟ 2 max (ml/ kg/min) 2 3.5-43 40 50-20 ΑΦ=Φλεβικό Ο 2 Μονάδες μέτρησης Σε απόλυτες τιμές (l x min ˉ¹) Σε σχετικές τιμές α) (ml x kg ˉ¹x min ˉ¹) β) (ml x kgασμ ˉ¹x min ˉ¹) VΟ 2 max (ml/kg αλιπο/ min) Σωματική μάζα (kg) Ποσοστό % σωματ. λίπους Άλιπη σωματική μάζα(kg) 53,3 58.8-9 50 70-29 25 15 +67 37,5 59,5-37
Μέτρηση VO 2 max 11 Άμεσα Εργαστηριακά με εργοσπιρομέτρηση Συνεχής διαδικασία από 5-15 λεπτά Διακοπτόμενη διαδικασία μέχρι και 60 λεπτά Έμμεσα α) Υπομέγιστη προσπάθεια με χρήση εξισώσεων - νόρμας (πρότυπου πίνακα) β) Δρομικές δοκιμασίες στην ύπαιθρο
Κριτήρια επίτευξης VO 2 max 12 Θεωρείται ότι έχει επιτευχθεί VO 2 max όταν η πρόσληψη Ο 2 δεν μπορεί να αυξηθεί περαιτέρω. Θεωρείται ότι η πρόσληψη Ο 2 είναι η μέγιστη όταν τα επίπεδα γαλακτικού οξέος στο αίμα είναι 70-80 mg/100 ml (8-10mmol) ή περισσότερο Θεωρείται ότι η πρόσληψη είναι η μέγιστη όταν προσεγγίζεται η μέγιστη τιμή των καρδιακών παλμών που προβλέπεται από την ηλικία ή όταν το πηλίκο αναπνευστικής ανταλλαγής αερίων είναι μεγαλύτερο της μονάδας.
13 Μέτρηση VO 2 max
14 Προσδιορισµός VO 2 max
VO 2 peak 15 Όταν η τιμή πρόσληψης οξυγόνου δεν φτάνει στο σημείο που η καμπύλη πρόσληψης είναι οριζόντια ή κατιούσα, η εκτέλεση της δοκιμασίας φαίνεται να περιορίζεται από τοπικούς παράγοντες (μυικό κάματο) παρά από την κυκλοφορική δυναμικότητα. Κορυφαία πρόσληψη οξυγόνου ή VO 2 peak
16 Μέτρηση VO 2 max - Εργόμετρα Επιλογή εργόμετρου Δαπεδοεργόμετρο 5-12% VO 2 max > κυκλοεργόμετρο Δαπεδοεργόμετρο 3-7% VO 2 max > βαθμιδοεργόμετρο Δαπεδοεργόμετρο 30% VO 2 max > στροφαλοεργόμετρο α) λόγω δραστηριοποίησης μεγαλύτερης μυϊκής μάζας β) δαπεδοεργόμετρο - ολοκλήρωση δοκιμασίας μετά από κόπωση ενώ στα άλλα εργόμετρα όταν ολοκληρωθεί το τεστ.
Πρωτόκολλα μέτρησης VO 2 max 17 Η αρχική επιβάρυνση να είναι χαμηλή (2 έως 3 ΜΕΤ) και να κλιμακώνεται ανά 1 έως 3 ΜΕΤ σε κάθε στάδιο Η διάρκεια κάθε σταδίου να κυμαίνεται 1-3 min Η συνολική διάρκεια μεταξύ των 7 και 17 min Μπορεί να είναι συνεχής ή διαλλειματική Η προθέρμανση να γίνεται στο 50%, 2-3 min
Πρωτόκολλα μέτρησης VO2max 18
Πρωτόκολλο Bruce 19 Στάδιο Ταχύτητα Κλίση Χρόνος 1 2,7 10 3 2 4 12 6 3 5,5 14 9
20 Έμμεσες υπομέγιστες διαδικασίες πρόβλεψης της VO 2 max Με ερωτηµατολόγιο Με βάση την Κ.Σ. Υπάρχει γραµµική σχέση µεταξύ Κ.Σ και VO 2 max (απόκλιση 10-20%) Πρωτόκολλο Balke Πρωτόκολλο Bruce
21 Σχέση καρδιακής συχνότητας VO 2 max
Υπαίθριες δοκιμασίες 22 1) Είδη δρομικών δοκιμασιών α) Δοκιμασίες προκαθορισμένης απόστασης (1000,1200,2400, 3200 και 4800 μ) β) Δοκιμασίες προκαθορισμένου χρόνου (6,9,12 λεπτών) γ) Δοκιμασίες προκαθορισμένης ταχύτητας (8km/h και αύξηση 0,5 κάθε λεπτό) 2) Εγκυρότητα (συντελεστής συσχέτισης >0.7 )
23 VO 2 max Αθλητές - Τιμές
24 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΗΣ VO 2 max ΣΕ ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Βιβλιογραφία 25 American College of Sports Medicine: ACSM`s Guidelines for Exercise Tes ng and Prescrip on. Wolters Kluwer/ Lippinco Williams & Wilkins, 9th Edi on, 2013. American College of Sports Medicine: ACSM`s Resource Manual for Guidelines for Exercise Tes ng and Prescrip on. Wolters Kluwer/ Lippinco Williams & Wilkins, 7th Edi on, 2013. American Thoracic Society. 1991. Lung func on tes ng: selec on of ref- erence values and interpreta ve strategies. ATS Statement. Am. Rev. Respir. Dis. 144:1202 1218. Astrand PO, Rodahl K, Dahl HA, Stromme SB. Textbook of Work Physiology. Physiological basis of Exercise. Champagne, IL: Human Kine cs, 2003; pp.127-176. Crapo, R. O., A. H. Morris, and R. M. Gardner. 1981. Reference spiro- metric values using techniques and equipment that meet ATS recom- menda ons. Am. Rev. Respir. Dis. 123:659 664 Κλεισούρας Βασίλης, Εργομετρία Μέτρηση της Μυϊκής Προσπάθειας, Εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα 1991. McArdle, Katch Ι., Katch L. (επιμέλεια Κλεισούρας) «Φυσιολογία της Άσκησης», τόμοι Ι και ΙΙ, Ιατρικές Εκδόσεις Π. Χ. Πασχαλίδης, Αθήνα, 2001. Sal n B, Strange S. Maximal oxygen uptake: "old" and "new" arguments for a cardiovascular limita on. Med Sci Sports Exerc 1992;24(1):30-7