ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Γ: Σχέδια Δράσης ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2540008 Νότια Μάνη» ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Θόδωρος Κομηνός και Θάνος Καστρίτης ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009
Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Κομηνός Θ., Καστρίτης Θ. (2009). Σχέδιο δράσης για τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2540008 Νότια Μάνη». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Κominos T., Kastritis T. (2009). Action Plan for the Special Protection Area «GR2540008 Notia Mani». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 2. ΣΤΟΧΟΣ...3 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ...4 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...6 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...7 6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ...14 7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ...15 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...17 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρόν Σχέδιο Δράσης εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR2540008 Νότια Μάνη». Για το σκοπό αυτό προτείνονται κατάλληλα διαχειριστικά και θεσμικά μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ. 2. ΣΤΟΧΟΣ Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι η παροχή γενικών κατευθύνσεων για την αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR2540008 Νότια Μάνη», ιδίως σε ότι αφορά τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της. Έτσι, προτείνονται κατάλληλα μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ, με τελικό στόχο την επίτευξη Ικανοποιητικού Καθεστώτος Προστασίας στην περιοχή. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3
3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η πρόταση οριοθέτησης περιλαμβάνει την χερσόνησο της Μάνης: συγκεκριμένα βόρεια οριοθετείται μεταξύ των οικισμών Αρεόπολης και Βαθύ, δυτικά μεταξύ Αρεόπολης, Πύργου, Κοίτας και όρμου Κάπους, ενώ νότια και ανατολικά οριοθετείται από την ακτογραμμή. Η συνολική έκταση της ΖΕΠ είναι 31.659 εκτάρια. Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όριά τους. Η περιοχή αποτελεί μια βραχώδη ορεινή χερσόνησο, την οποία χαρακτηρίζουν τρεις βασικές φυσιογνωμίες: α) τα αραιά ή πυκνά δάση με βελανιδιές, με υποόροφο θάμνους ή ασφάκα στο βορειοδυτικό τμήμα, β) τα άδεντρα βουνά με φρύγανα, πολλές βραχώδεις επιφάνειες και γκρεμούς, γ) οι παράκτιοι σχηματισμοί με όρμους και πολλούς βράχους. Τοπικά υπάρχουν μερικές κοιλάδες που καλλιεργούνται, όπως και μικροί υγρότοποι. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4
Χάρτης 1. Όρια Ζώνης Ειδικής Προστασίας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5
Συντάκτες χάρτη: Άρης Μανωλόπουλος, Victoria Saravia ; GR2540008 ΝΟΤΙΑ ΜΑΝΗ GR2540008 EΓΣΑ87 370000 GR2540008 GR2540008 ΤΚΣ:GR2550006 ΖΕΠ:GR2550009 GR2540008 ΚΛΙΜΑΚΑ 1:100.000 GR2540008 Οριογραμμή ΤΚΣ Ν. ΛΑΚΩΝΙΑΣ GR2540008 360000 GR2540008 Ν. ΑΤΤΙΚΗΣ Κοινή οριογραμμή ΤΚΣ & ΖΕΠ Οριογραμμή ΖΕΠ GR2540008 350000 Προτεινόμενη Οριογραμμή ΖΕΠ Ν. ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 4060000 4050000 4040000 4030000
Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Πίνακας 1. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2540008 Νότια Μάνη»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη χαρακτηρισμού Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 76 Circaetus gallicus Φιδαετός 85 Buteo rufinus Αετογερακίνα 93 Hieraaetus fasciatus Σπιζαετός 101 Falco biarmicus Χρυσογέρακο 326 Hippolais olivetorum Λιοστριτσίδα 334 Sylvia rueppelli Αιγαιοτσιροβάκος 416 Emberiza caesia Φρυγανοτσίχλονο Αρπακτικά >1 ελάχ. αναπ. πληθ. Ε.Ε. >1 ελάχ. αναπ. πληθ. Ε.Ε. >1 ελάχ. αναπ. πληθ. Ε.Ε. >1 ελάχ. αναπ. πληθ. Ε.Ε. >1 ελάχ. αναπ. πληθ. Ε.Ε. >5.000 αρπακτικά 5 σημ. περ γεωγ περ. και 5 σημ. περ γεωγ περ. και Πίνακας 2. Είδη οριοθέτησης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2540008 Νότια Μάνη»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης 84 Buteo buteo Γερακίνα >1 ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 103 Falco peregrinus Πετρίτης >1 ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6
5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Φιδαετός Circaetus gallicus Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Σχεδόν Απειλούμενο Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Φιδαετός εξαπλώνεται στην ηπειρωτική κυρίως Ελλάδα και μερικά νησιά αν και δεν αναπαράγεται σε όλα. Η κατανομή του φτάνει μέχρι την νότια Πελοπόννησο ενώ ο κύριο όγκος του πληθυσμού του είναι στην κεντρική και βόρειο Ελλάδα. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε 300-500 ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης το είδος αναπαράγεται στο βόρειο-βορειοανατολικό τμήμα, στις πεδινές και ημιορεινές εκτάσεις μεταξύ Βάχου και Σκουταρίου-Βαθιού. Επίσης, στην ανατολική Μάνη στην χερσόνησο του Κότρωνα και στο κεντρικό τμήμα του ότους Σαγιάς. Συνολικά εκτιμάται ότι αναπαράγονται 8-10 ζευγάρια εντός της περιοχής μελέτης. Οικολογία. Το είδος φωλιάζει σε μεγάλα δέντρα σε ώριμα δάση φυλλοβόλων και κωνοφόρων ειδών (Pinus spp., Quercus spp., Fagus spp.) σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές. Τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά (87) με ερπετά (φίδια, σαύρες) και σε πολύ μικρότερο βαθμό με πουλιά και μικροθηλαστικά. O βιότοπος τροφοληψίας του περιλαμβάνει ανοιχτές, ξηρές περιοχές με χαμηλή βλάστηση, βοσκοτόπια και βραχώδεις σχηματισμούς αλλά και καλλιέργειες που εναλλάσσονται με χέρσα χωράφια και ξερολιθιές όπου αφθονούν τα ερπετά ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7
Αετογερακίνα Buteo rufinus Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Η Αετογερακίνα εξαπλώνεται κυρίως στην νότια Ελλάδα, τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου αλλά και ορισμένες περιοχές στην βόρειο Ελλάδα (Μακεδονία και Θράκη). Ο συνολικός πληθυσμός της υπολογίζεται σε 200-300 ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης αναπαράγονται 4 ζευγάρια Αετογερακίνας, στο πεδινόημιορεινό βόρειο-βορειοανατολικό τμήμα, στο βορειοανατολικό μέρος του Σαγιά και στην δυτική πεδινή Μάνη. Οικολογία. Η Αετογερακίνα φωλιάζει σε βράχια σε δασικά ξέφωτα ή στα όρια δασικών συστάδων αλλά κυρίως σε ανοικτές εκτάσεις με βραχώδεις σχηματισμούς. Είναι αρπακτικό των ανοιχτών εκτάσεων με χέρσα εδάφη και χαμηλή βλάστηση. Ο βιότοπος τροφοληψίας περιλαμβάνει στεπώδεις, ημιερημικές περιοχές με φρυγανική βλάστηση, όπου τρέφεται κυρίως με ερπετά και λιγότερο με πουλιά. Σπιζαετός Hieraaetus fasciatus Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Σπιζαετός εντοπίζεται κυρίως στην δυτική και νότια Ελλάδα, καθώς και την Πελοπόννησο. Από τα νησιά εξαπλώνεται σε όλο το Αιγαίο και την Κρήτη με καλούς ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8
πληθυσμούς σε ορισμένα νησιά των Κυκλάδων και της Δωδεκανήσου. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε 85-105 ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης το είδος εντοπίζεται στο βραχώδες βόρειο τμήμα στην ευρύτερη περιοχή του Πύρριχου, στο ανατολικό τμήμα του Σαγιά, στην περιοχή μεταξύ Γερολιμένα και Μέζαπου και στην περιοχή του Ακρωτηριου Κάψαλος. Οικολογία. Το είδος στην Ελλάδα απαντάται σε μεσογειακά, νησιωτικά οικοσυστήματα. Φωλιάζει πάντα σε βράχια είτε σε εσωτερικούς γκρεμούς είτε σε παράκτιες περιοχές πάνω από την θάλασσα. Ο βιότοπος τροφοληψίας του περιλαμβάνει κυρίως φρυγανότοπους και θαμνώνες με μακί αλλά και νεαρά αραιά δάση κοντά σε καλλιέργειες ή υγροτόπους. Τρέφεται με μεσαίου μεγέθους θηλαστικά και πουλιά και λιγότερο με ερπετά και σαύρες. Χρυσογέρακο Falco biarmicus Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Κινδυνεύον Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το Χρυσογέρακο εξαπλώνεται στην ηπειρωτική Ελλάδα κυρίως σε βόρειο Θεσσαλία, Ήπειρο, δυτική Μακεδονία και Θράκη ενώ από τα νησιά απαντάται στο Ιόνιο στην Κέρκυρα και στο Αιγαίο στην Λέσβο, τα Δωδεκάνησα (Κω, Ρόδο, Κάρπαθο) και την Κρήτη. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε 36-55 ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης το είδος αναπαράγεται (1-2 ζευγάρια) στην στην περιοχή του Ακρωτηριου Κάψαλος, ενώ ως περιοχή τροφοληψίας χρησιμοποιεί κυρίως το δυτικό πεδινό τμήμα της Μάνης. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9
Οικολογία. Το είδος φωλιάζει σε απόκρημνα κάθετα βράχια, σε φαράγγια αλλά και παράκτιες ορθοπλαγιές. Το Χρυσογέρακο τρέφεται με πουλιά μεσαίου μεγέθους αλλά και μικρά θηλαστικά, ερπετά και μεγάλα έντομα. Λιοστριτσίδα Hippolais olivetorum Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Σχεδόν Απειλούμενο Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Η Λιοστριτσίδα είναι καλοκαιρινός επισκέπτης στην Ελλάδα. Η διασπορά της στον Ελλαδικό χώρο είναι ακανόνιστη και βρίσκεται σε μικρές διάσπαρτες εκτάσεις σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα και σε αρκετά νησιά. O συνολικός αναπαραγόμενος πληθυσμός εκτιμάται σε 3000-5000 ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης το είδος εντοπίζεται στον κεντρικό Σαγιά στην περιοχή του Προφήτη Ηλία. Εκτιμάται ότι περισσότερα από 30 ζευγάρια αναπαράγονται στην περιοχή μελέτης. Οικολογία. Απαντάται σε εκτεθειμένες στον ήλιο ξηρές περιοχές, σε αραιά δάση βελανιδιάς με θαμνώδη ξέφωτα, οπωρώνες αμυγδαλεώνες και ελαιώνες, συχνά σε βραχώδης ξηρές λοφοπλαγιές με ψηλή μακία. Φωλιάζει σε πυκνούς θάμνους ή χαμηλά δέντρα και πλέκει την φωλιά της στις διχάλες των κλαδιών. Τρέφεται κυρίως με μικρά έντομα που βρίσκει πάνω στα δέντρα ή στο έδαφος, και φρούτα. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10
Αιγαιοτσιροβάκος Sylvia rueppelli Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Σχεδόν Απειλούμενο Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. O Αιγαιοτσιροβάκος συναντάται στη νότια Ελλάδα, νότια από τη Θεσσαλία, σε Στερεά, Πελοπόννησο και σε νησιά του Αιγαίου Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε 3.000-10.000 ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης το είδος εντοπίζεται στον κεντρικό Σαγιά στην περιοχή του Προφήτη Ηλία. Εκτιμάται ότι περισσότερα από 30 ζευγάρια αναπαράγονται στην περιοχή μελέτης. Οικολογία. Το είδος φωλιάζει σε θάμνους μέσα σε πυκνή βλάστηση, συνήθως σε χαμηλό ύψος από το έδαφος (20 180 εκατοστά). Προτιμά τους θαμνώνες αείφυλλων πλατύφυλλων (Pistacia lentiscus, Quercus coccifera κ.α.) και τη χαμηλή μακκία βλάστηση. Τρέφεται με έντομα την αναπαραγωγική περίοδο ενώ συμπληρώνει τη δίαιτά του με φρούτα το φθινόπωρο. Φρυγανοτσίχλονο Emberiza caesia Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το Φρυγανοτσίχλονο είναι αρκετά κοινό σε παράκτιες περιοχές της νότιας και κεντρικής Ελλάδας, στα νησιά του Αιγαίου και Ιονίου. Στη Βόρεια Ελλάδα ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11
παρατηρείται στη Χαλκιδική και Θάσο, ενώ απουσιάζει από την Κρήτη και την Κάρπαθο. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε 5.000-20.000 ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης το είδος αναπαράγεται σε ολόκληρο το βόρειο τμήμα με περισσότερα από 130 ζευγάρια. Οικολογία. Το Φρυγανοτσίχλονο χτίζει τη φωλιά του στο έδαφος σε θέσεις με κάλυψη από πέτρες και βλάστηση, συνήθως κάτω από φυτά του γένους Cistus. Κύριο ενδιαίτημα φωλιάσματος αποτελούν οι φρυγανικές εκτάσεις ή περιοχές με χαμηλή και αραιή μακία βλάστηση, από την επιφάνεια της θάλασσας έως περιοχές με υψόμετρο 1000 μέτρων. Τρέφεται κυρίως με σπόρους και μικρού μεγέθους ασπόνδυλα. Γερακίνα Buteo buteo Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Η Γερακίνα είναι το κοινότερο είδος μεσαίου μεγέθους αρπακτικού στην Ελλάδα. Εξαπλώνεται σε ολόκληρη την ηπειρωτική χώρα αλλά και όλα σχεδόν τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου καθώς και την Κρήτη. Ο συνολικός πληθυσμός της υπολογίζεται σε 3000-5000 ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης αναπαράγονται 40-50 ζευγάρια Γερακίνας κυρίως στο δυτικό τμήμα. Οικολογία. Η Γερακίνα φωλιάζει σχεδόν πάντα σε δέντρα (κωνοφόρα ή φυλλοβόλα) ή ψηλούς θάμνους σε ποικιλία βιοτόπων, αλλά κυρίως στα όρια (οικότονων) δασικών οικοσυστημάτων. Απαντάται σε ποικιλία βιοτόπων, όπως δάση με ξέφωτα ή στα όρια τους κοντά σε καλλιέργειες ή ανοιχτές εκτάσεις αν και δεν είναι σε υγροτόπους αλλά ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12
και ανοιχτές, ξηρές περιοχές. Τρέφεται κυρίως με τρωκτικά, ερπετά αλλά και πουλιά ενώ συχνά και με ψοφίμια. Πετρίτης Falco peregrinus Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Πετρίτης έχει ευρεία κατανομή και εξαπλώνεται σε όλη την Ελλάδα, αν και ο πυκνότητα του πληθυσμού του εξαρτάται από την παρουσία κατάλληλου βιοτόπου φωλιάσματος. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε 200-500 ζευγάρια. Στην περιοχή αναπαράγονται 4-5 ζευγάρια στο ακρωτήριο του Κότρωνα, στη δυτική πεδινή Μάνη, στο όρος Σαγιάς (Προφ. Ηλίας) και στο νοτιοδυτικό τμήμα της περιοχής μελέτης. Οικολογία. Το είδος φωλιάζει σε απόκρημνα κάθετα βράχια, σε φαράγγια αλλά και παράκτιες ορθοπλαγιές. Ο Πετρίτης παρουσιάζει μία ευρεία κλίμακα διατροφικών ειδών, στην πλειοψηφία τους πουλιά. Στην ενδοχώρα οι πέρδικες, και τα πουλιά μικρού έως μεσαίου μεγέθους αποτελούν την δίαιτα του, ενώ στα νησιά τα αγριοπερίστερα είναι το βασικό είδος διατροφής του. Αντίθετα στις πόλεις κυνηγά κυρίως περιστέρια και δεκαοχτούρες. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13
6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1 Οικιστική ανάπτυξη, αστική ή εκτός σχεδίου, νόμιμη ή αυθαίρετη Μεταβολές στη συχνότητα και ένταση δασικών πυρκαγιών (αύξηση ή και μείωση) Εγκατάλειψη παραδοσιακών αγροτικών πρακτικών και χρήσεων γης, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάλειψης της εκτατικής γεωργίας και κτηνοτροφίας Καταδίωξη από συγκεκριμένους χρήστες ως επιβλαβή Επέκταση - εντατικοποίηση ετήσιων καλλιεργειών Υποδομές τουρισμού-αναψυχής (χιονοδρομικά, γκολφ, γήπεδα, κατασκηνώσεις) Δραστηριότητες που προκαλούν όχληση (κυνήγι, υλοτομία, αλιεία, συλλογή φυτών και καυσόξυλων Αποψιλωτικές υλοτομίες Εντατικοποίηση πολυετών καλλιεργειών (αμπέλια, οπωρώνες, ελαιώνες κλπ) Υπερβόσκηση κτηνοτροφικών ζώων σε ορεινούς, ημιορεινούς και νησιωτικούς βοσκότοπους Εξορυκτικές δραστηριότητες: λατομεία-ορυχεία Ανανεώσιμες μορφές ενέργειας: Αιολικά Πάρκα Ακατάλληλη διαχείριση δασών Ρύπανση από αγροχημικά που απορρέουν στους υδάτινους αποδέκτες, υφαλμύρωση αποδεκτών Αλλαγές στην έκταση και κατανομή των ενδιαιτημάτων λόγω κλιματικής αλλαγής 1 Η κατηγοριοποίηση ορολογία των απειλών ακολουθεί την αντίστοιχη του BirdLife International, σύμφωνα και με τις τροποποιήσεις και τις περιγραφές του προγράμματος «Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας» (Δημαλέξης κ.α., 2009) ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14
7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ Γενικές προϋποθέσεις για την ορθή διαχείριση των ελληνικών ΖΕΠ: Εθνικός Συντονισμός Διαχείρισης Παρακολούθησης των ΖΕΠ με κατάλληλο μηχανισμό διοικητικής και επιστημονικής υποστήριξης. Χαρτογράφηση πυρήνων κατανομής και κρίσιμων ενδιαιτημάτων των ειδών χαρακτηρισμού στο σύνολο των ΖΕΠ. Καθορισμός Επιθυμητών Τιμών Αναφοράς για τα είδη χαρακτηρισμού (FRVs) στο σύνολο των ΖΕΠ. Παρακολούθηση πληθυσμιακών τάσεων των ειδών προτεραιότητας των ΖΕΠ. Εθνικά Σχέδια Δράσης για τα είδη χαρακτηρισμού. Απαγόρευση εισαγωγής αλλόχθονων ειδών ή υβριδίων. Χαρτογράφηση και οριοθέτηση υγροτόπων εντός των ΖΕΠ. Απαγόρευση χρήσης μολύβδινων βολίδων στους υγροτόπους. Υποχρέωση εκπόνησης Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης για τα έργα των κατηγοριών Α1,Α2,Β3 στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ειδικών ομάδων χρηστών της περιοχής. Ειδικά μέτρα για την περιοχή: Μέτρο Εκπόνηση Σχεδίου Διαχείρισης για τη ΖΕΠ. Έλεγχος της τουριστικής και οικιστικής ανάπτυξης Προστασία περιοχών φωλεοποίησης των ειδών χαρακτηρισμού/οριοθέτησης από νέα έργα οδοποιίας. Προώθηση της παραδοσιακής εκτατικής κτηνοτροφίας και γεωργίας με την προώθηση κατάλληλων αγροπεριβαλλοντικών μέτρων. Αποτελεσματικότερη πρόληψη των πυρκαγιών. Αποφυγή όχλησης πλησίον των θέσεων φωλεοποίησης των ειδών χαρακτηρισμού. Δράσεις παρακολούθησης των μεταναστευτικών πουλιών στην Προτεραιότητα Υψηλή Υψηλή Υψηλή Ενδιάμεση Ενδιάμεση Ενδιάμεση Ενδιάμεση ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15
περιοχή. Εκπόνηση Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης - και χαρτογράφηση ευαισθησίας για τα δίκτυα μεταφοράς ρεύματος που διέρχονται από την περιοχή. Ίδρυση Καταφυγίων Άγριας Ζωής για τα είδη χαρακτηρισμού της ΖΕΠ. Απαγόρευση χωροθέτησης ΑΙΟΠΑ εντός της ΖΕΠ Υψηλή Υψηλή Υψηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16
8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Alivizatos, H. & S. Bourdakis, 2002. Diet and Breeding Success of the Bonelli s Eagle (Hieraaetus fasciatus) in Greece: Preliminary Data. International Hawkwatcher No 5: 3-6. Alivizatos, H., & Goutner, V., 1997. Feeding habits of the Long-legged Buzzard (Buteo rufinus) during breeding in northeastern Greece. Israel Journal of Zoology 43:257-266. Alivizatos, H., Goutner, V., & M. G. Karandinos. 1998. Reproduction and behaviour of the Long-legged Buzzard (Buteo rufinus) in northeastern Greece. Vogelwarte 39:176-182. Bakaloudis D. E., Vlachos C. G. & G. J. Holloway 1998. Habitat use by the Shorttoed Eagle Circaetus gallicus and theur reptilian prey during the breeding season in Dadia forest (North-Eastern Greece). J. Ap. Ecology 35: 821-828. Bakaloudis D. E., Vlachos C. G. & G. J. Holloway, 2005. Nest spacing and breeding performance in Short-toed Eagle Circaetus gallicus in northeast Greece - British Trust for Ornithology, Bird Study, 52: 330 338 BirdLife International, 2004. Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. BirdLife Conservation series No. 12. BirdLife International. Cambridge. Bourdakis S. & Vareltzidou, S. 2000. Greece pp 261-333. In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds. 2000. Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p. 791. Bourdakis, S. & S.M. Xirouchakis, 2009. The Bonelli s eagle (Hieraaetus fasciatus) in Greece. In: V. Hernadez (ed). The Bonelli's eagle. Ecology, behaviour and conservation. (in press). Cramp. S & K.E.L. Simmons 1980. (eds). Handbook of the Birds of Europe the Middle East and North Africa. The Birds of the Western Palearctic. Gensbol, B. & Thiede, W. 2008. Birds of Prey. Collins. Handrinos, G. & Akriotis, T. 1997. The Birds of Greece. Helm. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17
McConnell S., O'Connell T.J. & D.M. Leslie JR, 2008. Land cover associations of nesting territories of three sympatric buteos in shortgrass prairie. Wilson Journal of Ornithology 120: 708-716. Naccari C., Cristani M., Cimino F., Arcoraci T. & D. Trombetta, 2009. Common buzzards (Buteo buteo) bio-indicators of heavy metals pollution in Sicily (Italy). Environment International 35: 594-598. Sidorovich V.E., Solovej I.A., Sidorovich A.A. & I. Rotenko, 2008. Effect of felling on the distribution of rodents and their predators in a transitional mixed forest. Polish Journal of Ecology 56: 309-321. Tucker, G.M. & Evans, M.I. 1997. Habitats for Birds in Europe. BirdLife Conservation Series No. 6. BirdLife International. Tucker, G.M. & Heath, M.F. 1994. Birds in Europe: their conservation status. BirdLife Conservation Series no 3. BirdLife International. Cambridge. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους. 2004. Προδιαγραφές οριοθέτησης Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. Δημαλέξης Τ., Καστρίτης Θ., Μανωλόπουλος Α., & Κ. Γρίβας. 2009. Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Τελική Έκθεση, ΥΠΕΧΩΔΕ. Χανδρινός, Γ. 1992. Το Κόκκινο Βιβλίο των απειλουμένων σπονδυλοζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Χανδρινός Γ., Καστρίτης Θ. 2009. Πουλια Στο: Α. Λεγάκις & Π. Μαραγκού (επιμ.) (2009). Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία. Αθήνα (υπό έκδοση). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 18