ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης / Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης / Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΕ. Λ. ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Διδάσκων στην ΑΣΠΑΙΤΕ / Παράρτημα Β. Αιγαίου Θεολόγος Καθηγητής DEA Εκκλησιαστικής Ιστορίας ΑΠΘ Δρ. Θεολογίας ΑΠΘ E-mail: gzee11@otenet.gr / akalamatas@sch.gr

ΓΙΑΤΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ; Ποιο είναι το περιεχόμενό της; Ποια είναι τα βασικά ερωτήματα και ποιες οι επιδιώξεις των φιλοσόφων της παιδείας; Ποια σχέση έχει η Φιλοσοφία της Παιδείας με τους υπόλοιπους κλάδους της φιλοσοφικής επιστήμης;

ΤΙ ΚΑΝΕΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ; Ερωτά: Για την τυπική και άτυπη εκπαίδευση. Για τους σκοπούς και τους φορείς της. Για τις σχέσεις, τις μεθόδους και τα ιδανικά που διέπουν κάθε εκπαιδευτική διαδικασία.

ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ [1] «Τον άνθρωπον είναι φρονιμώτατον των ζώων δια το χείρας έχειν», (ο άνθρωπος είναι το πιο επινοητικό από τα ζώα, επειδή έχει χέρια και με αυτά ψαύει την πραγματικότητα, τη γνωρίζει και έπειτα επιχειρεί να τη μεταβάλλει), Αναξαγόρας 5 ος αιώνας π. Χ. «Διδαχή και φύσις παραπλήσιόν έστι και γαρ η διδαχή μεταρυσμοί την φύσιν, μεταρυσμούσα δε φυσιοποιεί», (η διδασκαλία και η φύση είναι δυνάμεις παραπλήσιες, συμπληρωματικές γιατί η διδασκαλία αναδομεί τη φύση [ρυσμός είναι το άτομο] και με την αναδόμηση δημιουργεί καινούργια φύση), Δημόκριτος μέσα 5 ου μέσα 4 ου αιώνα π. Χ. Παράλληλα με τη σωματική ανάπτυξη του ανθρώπου (την ανατροφή του) το πιο σημαντικό φαινόμενο στη ζωή του είναι η διαμόρφωση της συνείδησής του, η δυνατότητα να αντιλαμβάνεται τον κόσμο του, να ερμηνεύει γεγονότα, να εξηγεί φαινόμενα, να κατανοεί την πραγματικότητα, να αξιολογεί όσα συμβαίνουν γύρω του και τον προκαλούν για δράση ή αποχή, να αποφασίζει, να δρα, να γίνεται δημιουργός ζωής.

ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ [2] ΠΛΑΤΩΝ Ασχολείται λιγότερο με την εκπαίδευση (σκοπούς και μέσα), την αντιμετωπίζει όμως ως μέσο διαμόρφωσης πολιτών, (Πολιτεία και Νόμοι). ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Έγραψε το πρώτο συστηματικό δοκίμιο Φιλοσοφίας της Παιδείας, (στα Πολιτικά το 7 ο βιβλίο: από το κεφ. 1332 ως το τέλος του 8 ου βιβλίου). Βασικός, εδώ, στόχος του η ανάδειξη της ποιότητας του ανθρώπου. Ιδού το βασικό πρόταγμά του: «αγαθοί και σπουδαίοι γίνονται οι άνθρωποι δια τριών: φύσεως, έθους, λόγου», (Πολιτικά, 1332 α 39-40).

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΑΦΥΛΛΗΣ, (2007), Η Φιλοσοφία της Παιδείας. Γνωσιολογικά και Ηθικά Ζητήματα, Θεσσαλονίκη: Βάνιας, σσ. 25-29.

ΤΑΣΟΣ ΚΑΖΕΠΙΔΗΣ, (1998), Η Φιλοσοφία της Παιδείας, Θεσσαλονίκη: Βάνιας, σσ. 34-38.

ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΚΛΑΔΟΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ Γνωσιολογία ή Φιλοσοφία της Γνώσης. Μεταφυσική ή Οντολογία. Πρακτική Φιλοσοφία (Ηθική, Πολιτική Φιλοσοφία, Αισθητική). Σε ποιον ή ποιούς κλάδους ανήκει η Φιλοσοφία της Παιδείας;

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΕΡΑΠΑΙΝΙΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΚΛΑΔΩΝ Η Φιλοσοφία της Παιδείας σχετίζεται και με τους τρεις κλάδους: Με την Οντολογία, διότι την ενδιαφέρουν ερωτήματα όπως: Τι είναι ο άνθρωπος; Υπάρχουν κάποιες αξίες βάσει των οποίων οφείλει να μεγαλώνει; Με τη Γνωσιολογία, επειδή την αφορούν ζητήματα όπως: Τι είναι γνώση; Τι μάθηση; Με την Πρακτική Φιλοσοφία, καθώς ρωτά ποιες ηθικές, πολιτικές και αισθητικές αξίες θα πρέπει να ρυθμίζουν τη ζωή και την εκπαίδευση του ανθρώπου.

ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ / ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Ε. Π. ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΣ, (2008), Πρακτική Φιλοσοφία. Α. Βιοσοφία. Β. Μικρές τομές σε μεγάλα ζητήματα, Αθήνα: Νόηση.

ΤΙ ΕΠΙΔΙΩΚΟΥΝ ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ; Να αποσαφηνίσουν γενικές και αφηρημένες έννοιες του επιστητού. Να διαμορφώσουν μια συνεκτική θεώρηση του ανθρώπου μέσα στον κόσμο. Να αναδείξουν αρχές και αξίες που θα νοηματοδοτούν τη ζωή του ανθρώπου.

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΗΣΗ ΟΡΩΝ Τι εννοούμε με τον όρο παιδεία; Ποιον / ποια λέμε πεπαιδευμένο/η άνθρωπο; Τι χαρακτηριστικά έχει;

EDUCATION AND THE EDUCATED MAN O R. Peters στο έργο του Παιδεία και μορφωμένος άνθρωπος αναλύει την έννοια της παιδείας. Όμως τι σημαίνουν οι όροι που θέτει ο Peters; Βλ. http://www.imd.inder.cu/adjuntos/article/595/the%20concept%20of%20education.pdf [τελευταία ανάκτηση: 19 / 11 / 2016].

ΔΥΟ ΚΑΙΡΙΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Είναι καλό πράγμα η εκπαίδευση; Γιατί να εκπαιδεύω τους άλλους;

ΟΤΑΝ ΟΜΙΛΟΥΜΕ ΓΙΑ ΠΑΙΔΕΙΑ Δεν μπορούμε να συζητήσουμε για την παιδεία, αν δεν λάβουμε υπ όψιν τι σημαίνουν: Γνώση και μάθηση. Οικογένεια. Κοινωνία. Πολιτική. Γλώσσα. Ηθική. Αισθητική.

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Ποια είναι η σχέση της παιδείας με άλλες έννοιες, όπως: Αγωγή, μάθηση, εκπαίδευση, διαπαιδαγώγηση, μόρφωση, καλλιέργεια, αυτοεκτίμηση. Σχολείο, πειθαρχία, αυτονομία, κοινωνικοποίηση, αισθητική, ηθική. Δάσκαλος / καθηγητής, γονιός, κράτος. Αναλυτικό πρόγραμμα, γνώση. Επιστημονική αλήθεια, μεθοδολογία.

ΠΟΙΑ ΕΊΝΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ; Θέτει ερωτήματα για ζητήματα της παιδείας Συνδέει τα ευρήματα όλων των επιστημών της αγωγής. Εξετάζει την παιδαγωγική σχέση δασκάλων / καθηγητών και μαθητών. Διασαφηνίζει και συνδέει βασικές έννοιες σχετικές με την αγωγή. Κρίνει εκπαιδευτικές πρακτικές, συνειρμούς και ιδέες που κατά καιρούς υπάρχουν.

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΑΓΩΓΗΣ H Φιλοσοφία διαφοροποιείται από όλες σχεδόν τις επιστήμες, κυρίως ως προς τη γενικότητα και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα των «ανοικτών» ερωτημάτων που η ίδια συνεχώς θέτει. Έρχεται «πριν» από τις επιστήμες, για να συντελέσει στη διαμόρφωση των εννοιών, των αξιωμάτων και των μεθόδων τους. Έρχεται «μετά» από αυτές για να ερμηνεύσει τα πορίσματά τους.

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΑΝΑΔΕΙΚΝΥΕΙ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΑΞΙΕΣ Η διπλή κανονιστικότητα της Φιλοσοφίας της Παιδείας. Η κανονιστικότητα της Φιλοσοφίας. Η κανονιστικότητα της Παιδείας. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ: Κανονιστικότητα η τάση στο χώρο της εκπαίδευσης να εξάγονται συμπεράσματα αξιακά, να θεσπίζονται κανόνες, αρχές κρίσης και νοοτροπίας.

ΒΑΣΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ποιος είναι ο σκοπός της εκπαίδευσης; Χρειαζόμαστε δασκάλους/λες, καθηγητές/τριες και διδασκαλία; Πρέπει το κράτος να εμπλέκεται στην εκπαίδευση; Οι γονείς πρέπει να εμπλέκονται στην εκπαίδευση; Με ποια κριτήρια διδάσκουμε; Με ποιά κριτήρια αποφασίζουμε ποιόν/ποιά θα διδάξουμε;

ΠΟΙΟΣ ΤΕΛΙΚΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ; Μας δείχνει πόσο σύνθετο φαινόμενο είναι η εκπαίδευση. Μας βοηθά να εξετάσουμε τις έννοιες που χρησιμοποιούμε και τις πεποιθήσεις που έχουμε σε σχέση με την εκπαίδευση. Μας οδηγεί στη γνώση των απόψεων των φιλοσόφων και συνακόλουθα των πολλών κινημάτων στην ιστορία της εκπαίδευσης, οι οποίες και τα οποία κατά πολύ έχουν επηρεάσει την εικόνα που έχουμε σήμερα γι αυτή.

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Η Τ Ε Κ Μ Η Ρ Ι Ω Σ Η ΤΑΣΟΣ ΚΑΖΕΠΙΔΗΣ, (1998), Η Φιλοσοφία της Παιδείας, Θεσσαλονίκη: Βάνιας. ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΑΦΥΛΛΗΣ, (2007), Η Φιλοσοφία της Παιδείας. Γνωσιολογικά και Ηθικά Ζητήματα, Θεσσαλονίκη: Βάνιας.

Ε υ χ α ρ ι σ τ ώ π ο λ ύ γ ι α τ η ν π ρ ο σ ο χ ή σ α ς