ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΤΕΧΝΙΑΣ :Η ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ, Η ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Α.Τ.Ε.Ι ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΣΥΝ/ΚΩΝ ΟΡΓ/ΣΕΩΝ & ΕΚΜ/ΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΤΕΧΝΙΑΣ :Η ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ, Η ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Μπάρκουλα Βασιλική Εισηγήτρια : Κτενιαδάκη Ιωάννα Ηράκλειο Ιούνιος 2005

Α.Τ.Ε.Ι ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΣΥΝ/ΚΩΝ ΟΡΓ/ΣΕΩΝ & ΕΚΜ/ΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΤΕΧΝΙΑΣ : Η ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ, Η ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Μπάρκουλα Βασιλική Εισηγήτρια : Κτενιαδάκη Ιωάννα Ηράκλειο Ιούνιος 2005 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΕΛ. ΠΕΡΙΛΗΨΗ. 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο 1.ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ 1.1.Ιστορική αναδροµή... 5 1.2.Ορισµός 6 1.3.Είδη συνεταιρισµών.. 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο 2.Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟΥΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ 2.1.Ιστορικά στοιχεία.. 7 2.2.Κύριοι παράγοντες που εµποδίζουν τη συµµετοχή των γυναικών στους συν/σµούς 7 2.3.Προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι γυναίκες της υπαίθρου στη χώρα µας. 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο 3.ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ 3.1. ηµιουργία των γυναικείων συνεταιρισµών..... 10 3.2.Ανάπτυξη/Πορεία Προοπτικές... 10 3.3. ραστηριότητες των γυναικείων συνεταιρισµών... 13 3.4.Προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι γυναικείοι συνεταιρισµοί και ενδεχόµενοι τρόποι αντιµετώπισης. 14 3.5.Οφέλη των γυναικείων συνεταιρισµών.. 16 3.6.Εξάλειψη των διακρίσεων για τις γυναίκες των αγροτικών περιοχών και η υποστήριξή τους για οικονοµική ανάπτυξη αλλά και για την ανάπτυξη των γυναικείων συνεταιρισµών.. 18 3.6.1.Εκπαίδευση επαγγελµατική κατάρτιση για αγρότισσες. 19 3.6.2.Ποιοτική βελτίωση της θέσης της γυναίκας αγρότισσας και βελτίωση των γυναικείων συνεταιρισµών και των προϊόντων τους.. 19 3.6.3.Υποστηρικτικοί παράγοντες των συνεταιρισµών 21 3.6.3.1.Βοήθεια από τον Οργανισµό Γεωργικών Ασφαλίσεων ( ΟΓΑ ).. 22 3.6.3.2.Βοήθεια από τη Γενική Γραµµατεία Ισότητας ( ΓΓΙ ).. 23 3.6.3.3.Βοήθεια του Υπουργείου Γεωργίας/ προγράµµατα.. 26 3.6.3.4.Βοήθεια από την Πανελλήνια Συνοµοσπονδία Ενώσεων Γεωργικών Συνεταιρισµών ( ΠΑΣΕΓΕΣ ) 29 2

3.6.3.5.Βοήθεια από τον Οργανισµό Απασχόλησης Εργατικού υναµικού (ΟΑΕ ).... 30 3.6.3.6.Κοινωνική υποδοµή υποστηρικτικοί φορείς για την ύπαιθρο.. 30 3.6.4.Παραδείγµατα γυναικείων συνεταιρισµών περιπτωσιακές µελέτες... 31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο 4.Συµπεράσµατα... 34 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 37 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.. 71 3

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι γυναικείοι συνεταιρισµοί είναι µια ιδιαίτερη µορφή επιχειρηµατικής δραστηριότητας των γυναικών που σκοπό τους έχουν, µέσα από την κοινή και ισότιµη δράση, να επιλύσουν οικονοµικά, κοινωνικά και πολιτιστικά τους προβλήµατα και να ανεβάσουν το βιοτικό τους επίπεδο. Παλιότερα, η συµµετοχή της γυναίκας στα κοινά ήταν πολύ περιορισµένη, γεγονός το οποίο οφειλόταν στις κοινωνικές ανισότητες που υφίσταντο µεταξύ ανδρών και γυναικών, στην έλλειψη εκπαίδευσης της γυναίκας, στο λιγοστό ελεύθερο χρόνο των γυναικών κ.α. Σήµερα, όµως, η ισότητα των δύο φύλων έχει θεσπιστεί από την ελληνική νοµοθεσία, µε αποτέλεσµα η θέση της γυναίκας να έχει τυπικά και ουσιαστικά αναβαθµιστεί. Με δεδοµένο τη νέα αυτή πραγµατικότητα, οι γυναίκες άρχισαν να ενώνουν τις δυνάµεις τους, να δηµιουργούν οµάδες και να ιδρύουν συνεταιρισµούς οι οποίοι µε αργά και σταθερά βήµατα και µε τη βοήθεια αρκετών υποστηρικτικών παραγόντων, έχουν αναπτυχθεί και δρουν σε ολόκληρη τη χώρα. Με τους γυναικείους συνεταιρισµούς δίνεται η δυνατότητα στις γυναίκες να αποδείξουν τις ικανότητές τους, να αυξήσουν τις εµπειρίες και το εισόδηµά τους, αλλά και να βοηθήσουν µε το έργο τους την τοπική κοινωνία και οικονοµία. Πέρα όµως από τα πολλά οφέλη που παρέχουν οι γυναικείοι συνεταιρισµοί στην οικονοµία, κοινωνία και το πολιτιστικό επίπεδο της χώρας, υπάρχουν δυσκολίες και προβλήµατα που δυσχεραίνουν το έργο και τη δράση των γυναικείων συνεταιρισµών τα οποία όµως µε τη σωστή µελέτη και το σωστό χειρισµό και προγραµµατισµό, µπορούν να καταπολεµηθούν. 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο 1.ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ 1.1 Ιστορική αναδροµή Με την εµφάνιση και την ανάπτυξη στα τέλη του 18 ου και αρχές του 19 ου αιώνα των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, πρώτοι οι ουτοπιστές σοσιαλιστές ( Σαιν Σιµόν, Φουριέ & Όουεν ), παρατήρησαν τις αντιθέσεις και τις αντινοµίες του καπιταλιστικού συστήµατος. Για το ξεπέρασµα αυτών των καπιταλιστικών σχέσεων και την αντιµετώπιση της εκµετάλλευσης των εργατών και των άλλων εργαζοµένων, η οποία γινόταν εντονότερη όσο αναπτύσσονταν οι παραγωγικές δυνάµεις, πρότειναν την ένωση των εργατών βιοτεχνών, επαγγελµατιών, αγροτών κλπ στα φαλάγγια (Φουριέ ) και στις κοµµούνες ( Όουεν ).Κάµποσες τέτοιες προσπάθειες είχαν γίνει τότε στην πράξη, όλες όµως απέτυχαν γιατί ήταν ουτοπικές για την εποχή εκείνη. εν είχαν δηµιουργηθεί ακόµα οι κατάλληλες ώριµες συνθήκες για µια τέτοια οργάνωση. Αυτές δηµιουργήθηκαν αργότερα στις πρώτες δεκαετηρίδες του 19 ου αιώνα µε την γοργή ανάπτυξη των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής. Τότε µόνο ( στα 1844 ) µπόρεσε να ιδρυθεί ο πρώτος πραγµατικός - σύγχρονος συνεταιρισµός, από 28 εργάτες υφαντουργούς της Ρότσντεϊλ της Αγγλίας, ο οποίος θεωρείται και η απαρχή του συνεταιριστικού κινήµατος στον κόσµο. Ο συνεταιρισµός αυτός που υπάρχει ως τώρα µε µεγάλη οικονοµική και κοινωνική δράση, καθιέρωσε µε το καταστατικό του τις συνεταιριστικές αρχές που βασικά ισχύουν και σήµερα. Έτσι ξεκίνησε ο συνεταιρισµός, σαν µια οργάνωση των εργαζοµένων, για να επεκταθεί σύντοµα, πρώτα στις ανεπτυγµένες χώρες της Ευρώπης και ύστερα σε όλον τον κόσµο. Σήµερα δεν υπάρχει γωνιά στον κόσµο που να µην υπάρχουν και δρουν συνεταιρισµοί. Στη χώρα µας ο συνεταιρισµός σαν θεσµός, µε την σύγχρονη δηλαδή µορφή του, εµφανίστηκε µόλις το 1900 και θεσµοθετήθηκε το 1915. Ο πρώτος συνεταιρισµός που ιδρύθηκε στην Ελλάδα ήταν ο πιστωτικός συνεταιρισµός στον Αλµυρό Θεσσαλίας µε την επωνυµία Μετοχικός Γεωργικός Σύλλογος Αλµυρού, µε ιδρυτές τους. Γρηγοριάδη γεωπόνο και τον Ν. Μιχόπουλο δάσκαλο. 5

1.2 Ορισµός Θα ήταν πολύ δύσκολο να πει κανείς τι είναι ο συνεταιρισµός, δίνοντας έναν ορισµό. Πολλοί αποπειράθηκαν στο παρελθόν, χωρίς όµως επιτυχία. Ορισµός παγκόσµια αποδεκτός για τον συνεταιρισµό δεν υπάρχει. Έχουν δοθεί πολλοί ορισµοί, ωστόσο µεταξύ τους υπάρχει συµφωνία σε τρία σηµεία που αναφέρονται σε όλους : 1) Ότι δηλαδή συνεταιρισµός είναι εθελοντική ένωση µικρού ή µεγάλου αριθµού προσώπων που πιστεύουν στο η ισχύς εν τη ενώσει, για την εκπλήρωση ενός σκοπού. 2) Ότι ο συνεταιρισµός είναι το µέσον, το εργαλείο για την επίτευξη του επιδιωκόµενου σκοπού και 3) Ότι η σύσταση, η οργάνωση και η λειτουργία του βασίζεται σε κοινές ανθρώπινες αξίες και έννοιες όπως η συνεργασία, η δηµοκρατική λειτουργία, αλληλεγγύη, αυτοβοήθεια, µη κερδοσκοπία, σεβασµός προς το ανθρώπινο στοιχείο και όχι στο κεφάλαιο. Άρα γενικά θα µπορούσαµε να πούµε ότι ο συνεταιρισµός είναι µια οργάνωση ατόµων που συνήθως διαθέτουν περιορισµένα οικονοµικά µέσα και συνενώνονται εθελοντικά για να επιλύσουν µέσα από τη κοινή και ισότιµη δράση οικονοµικά, κοινωνικά και πολιτιστικά τους προβλήµατα και να ανεβάσουν το βιοτικό τους επίπεδο. 1.3 Είδη συνεταιρισµών Οι συνεταιρισµοί διακρίνονται σε : 1) Ελεύθερους και αναγκαστικούς, µε βάση τον τρόπο δηµιουργίας τους 2) Αστικούς και αγροτικούς, µε βάση τον χώρο στον οποίο δρουν 3) Γεωργικούς, βιοµηχανικούς, εµπορίας και πιστωτικούς, ανάλογα µε τον οικονοµικό τους τοµέα 4) Παραγωγικούς ( παραγωγών ), καταναλωτικούς ( καταναλωτών ), εργατικούς ( εργατών ), ανάλογα µε το status των µελών τους 5) Πολλαπλού σκοπού, προµήθειας ( supply ), εµπορίας ( marketing ), ασφάλισης, πίστωσης κλπ, ανάλογα µε τις υπηρεσίες ή τους σκοπούς τους. 6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο 2. Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟΥΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ 2.1 Ιστορικά στοιχεία Πολλές έρευνες, διασκέψεις και προσπάθειες έχουν γίνει µε σκοπό να προσδιοριστεί η θέση των γυναικών στο συνεταιριστικό κίνηµα και να προωθηθεί η συµµετοχή τους στους συνεταιρισµούς. Το 1976 στη Γενική Συνδιάσκεψη της << ιεθνούς Οµοσπονδίας Αγροτών Παραγωγών>> ( F.I.P.A.) στην Ουάσιγκτον των Η.Π.Α., διαπιστώθηκε ότι η γυναίκα και ειδικότερα η αγρότισσα µπορεί να αναλάβει µεγάλες υπευθυνότητες στους συνεταιρισµούς και να παίξει αποφασιστικό ρόλο στη ζωή της υπαίθρου. Μέσα από ερωτήσεις σε συνεταιριστικούς παράγοντες, διαπιστώθηκε ότι υπάρχει µια βαθιά ριζωµένη νοοτροπία για την παραδοσιακή θέση της γυναίκας που θέλει τον γυναικείο πληθυσµό να συµµετέχει µε µικρά ποσοστά στο σύνολο του οικονοµικά ενεργού πληθυσµού της χώρας και περιορισµένες δυνατότητες για συµµετοχή στα κοινά. Παρ όλο που αποτελούν το µεγαλύτερο ποσοστό του αγροτικού δυναµικού στις περισσότερες χώρες και θα µπορούσαν να συµβάλλουν αποφασιστικά στην οικονοµική ζωή σε παγκόσµια κλίµακα, συµµετέχοντας στην αγροτική ζωή και στα αναπτυξιακή προγράµµατα, κρατούνται ακόµα στο περιθώριο. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια ο ρόλος της γυναίκας έχει αλλάξει σηµαντικά. Η γυναίκα ωθείται έξω από το σπίτι και συµµετέχει στα κοινά. Η διαµόρφωση αυτή της κοινωνικής θέσης της γυναίκας ενισχύει τη διαπίστωση των συνεταιριστικών παραγόντων, ότι η γυναίκα µπορεί να προσφέρει εξίσου µε τον άνδρα και να συµµετέχει ενεργά στους συνεταιρισµούς. 2.2 Κύριοι παράγοντες που εµποδίζουν τη συµµετοχή των γυναικών στους συνεταιρισµούς Οι κύριοι παράγοντες που εµπόδιζαν και ίσως ακόµα και σήµερα εµποδίζουν σε ορισµένες περιοχές τη συµµετοχή των γυναικών στους συνεταιρισµούς είναι οι ακόλουθοι : 1) Η έλλειψη χρόνου Στις αναπτυσσόµενες χώρες οι γυναίκες που διαµένουν σε αγροτικές περιοχές, απασχολούνται περίπου 16 µε 17 ώρες ηµερησίως και αυτό γιατί, παράλληλα µε τη φροντίδα 7

του σπιτιού και των παιδιών, συµµετέχουν ενεργά και στις αγροτικές δουλειές ( χωράφια, αµπέλια κτλ ). Ο τριπλός αυτός ρόλος της γυναίκας ( εργαζόµενη, µητέρα, νοικοκυρά ) δεν αφήνει περιθώρια χρόνου για άλλου είδους απασχόληση. 2) Η ύπαρξη νοµικών εµποδίων Σε πολλές χώρες η θέσπιση της νοµοθεσίας είναι τέτοια που δηµιουργεί ανισότητες σε βάρος των γυναικών σε πολλά επίπεδα, όπως στο µισθολογικό, στο ιδιοκτησιακό και στα προσωπικά τους δικαιώµατα, οι οποίες δρουν ανασταλτικά στη δυνατότητα συµµετοχής της γυναίκας σε συνεταιριστικές οργανώσεις. Για παράδειγµα η συνεταιριστική νοµοθεσία σε διάφορες χώρες προϋποθέτει την ύπαρξη ίδιας περιουσίας για τη συµµετοχή ως µέλος σε συνεταιρισµούς, όρος ο οποίος δηµιουργεί µια αντικειµενική δυσχέρεια συµµετοχής της γυναίκας, η οποία συχνά δεν έχει δική της περιουσία. 3) Η ύπαρξη παραδοσιακών εµποδίων Οι παραδοσιακοί ρόλοι, τα ήθη και τα έθιµα και οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, καθορίζουν σε µεγάλο βαθµό και την κοινωνική συµπεριφορά, σε ότι αφορά το ρόλο της γυναίκας. 4) Η έλλειψη εκπαίδευσης Στις αναπτυσσόµενες χώρες υπάρχει σηµαντική διαφορά στο πολιτισµικό επίπεδο µεταξύ ανδρών και γυναικών. Οι γυναίκες έχουν τη δυνατότητα να ενηµερωθούν γύρω από θέµατα υγιεινής, διατροφής, φροντίδας των παιδιών κλπ σπανίως όµως παρακολουθούν τα καινούργια εκπαιδευτικά προγράµµατα επιχειρηµατικότητας για τη σύγχρονη τεχνολογία, την οργάνωση και διοίκηση των συνεταιρισµών. 2.3 Προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι γυναίκες της υπαίθρου στην χώρα µας Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας, το γεωργικό ανθρώπινο δυναµικό είναι µεγάλης ηλικίας, καθώς το 60% των αρχηγών γεωργικών εκµεταλλεύσεων είναι πάνω από 56 χρόνων. Το δηµογραφικό πρόβληµα αντανακλάται και στη διάθρωση κατά οµάδες ηλικίας των απασχολουµένων στον πρωτογενή τοµέα, όπου το 62,65% είναι πάνω από 45 χρόνων, µε συνέπεια να υπάρχουν δυσκολίες στον εκσυγχρονισµό του τοµέα, ιδίως όταν πρόκειται να υιοθετηθούν νέες αντιλήψεις και δυνατότητες συνεργασίας µε τους κοινωνικούς φορείς, νέα τεχνολογία, κλπ. 8

Οι αγροτικές περιοχές της χώρας χαρακτηρίζονται από χαµηλούς ρυθµούς αύξησης του πληθυσµού, γεγονός που οφείλεται στις γενικότερες προβληµατικές συνθήκες παραγωγής και διαβίωσης, στην αποµάκρυνση των κατοίκων - κυρίως των νέων - από τις περιοχές αυτές, στα χαµηλά ποσοστά γεννητικότητας και στη γήρανση. Οι πιέσεις που υφίσταται ο αγροτικός χώρος µε την παγκοσµιοποίηση της αγοράς, δηµιουργούν συνθήκες ανεργίας και υποαπασχόλησης, κυρίως στις γυναίκες. Οι Ελληνίδες αγρότισσες, οι οποίες αποτελούσαν παλιότερα το 50% του αγροτικού πληθυσµού, ενώ σήµερα αυτό το ποσοστό έχει µειωθεί σηµαντικά γιατί τα νέα παιδιά και ειδικά τα κορίτσια αποµακρύνονται από την ύπαιθρο και τις αγροτικές ασχολίες, αντιµετωπίζουν σηµαντικά προβλήµατα στη ζωή τους και την εργασία τους. Τα κύρια προβλήµατα που µπορούµε να αναφέρουµε είναι : 1) Η έλλειψη προσωπικού εισοδήµατος της αγρότισσας, η οποία ωστόσο συµµετέχει πλήρως και εξίσου µε τον άνδρα στη γεωργική παραγωγή 2) Οι διακρίσεις στον καταµερισµό εργασίας γιατί ενώ η επαγγελµατική ασχολία του άντρα αγρότη περιστρέφεται στις καλλιέργειες και στη κτηνοτροφία, σε συνδυασµό µε τη χρήση της τεχνολογίας, η αγρότισσα απασχολείται στην περιορισµένη κτηνοτροφική παραγωγή και βασικά µε τις ανάγκες του αγροτικού σπιτιού 3) Η ανισότητα στην ευθύνη και στη διαχείριση της αγροτικής εκµετάλλευσης 4) Η µη συµµετοχή της αγρότισσας στην πολιτική ζωή, στους συνεταιρισµούς και στα συνδικαλιστικά όργανα 5) Το χαµηλό µορφωτικό επίπεδο. Από πρόσφατα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδας ( Ε.Σ.Υ.Ε. ) φαίνεται ότι το 14,5% των γυναικών που ασχολούνται στη γεωργία δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο. Λαµβάνοντας επίσης υπόψη ότι ένα ποσοστό της τάξης του 23,7% έχει παρακολουθήσει µέχρι κάποιο επίπεδο του δηµοτικού, προκύπτει ότι το 38,2% συνολικά των ελληνίδων που ασχολούνται στη γεωργία είναι αναλφάβητο. 6) Επί πλέον η γυναίκα της ελληνικής υπαίθρου στερείται στοιχειωδών διευκολύνσεων, οι οποίες δηµιουργούν προϋποθέσεις για να ανεβάσει το πνευµατικό της επίπεδο καθώς και το επίπεδο της επαγγελµατικής της εξέλιξης. 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο 3.ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ 3.1 ηµιουργία των γυναικείων συνεταιρισµών Μία σηµαντικότατη προσπάθεια στα πλαίσια της ένταξης και της συµµετοχής της γυναίκας στους συνεταιρισµούς έγινε το 1985. Τότε δηµιουργούνται οι προϋποθέσεις για τις γυναίκες οι οποίες είναι ενήλικες και ασχολούνται επαγγελµατικά και αποκλειστικά σε οποιονδήποτε κλάδο της αγροτικής οικονοµίας και ιδιαίτερα στην παραγωγή προϊόντων της γης, της κτηνοτροφίας, αλιείας και µελισσοκοµίας, καθώς και στη παραγωγή προϊόντων αγροτικής βιοτεχνίας και οικοτεχνίας, να συµµετάσχουν ως ενεργά µέλη στους συνεταιρισµούς. Κύριοι παράγοντες που συντέλεσαν στην ενθάρρυνση της δηµιουργίας των γυναικείων συνεταιρισµών είναι : 1) Η προοπτική οικονοµικής αυτοτέλειας της αγρότισσας 2) Η ένταξη της αγρότισσας στη σύγχρονη παραγωγική διαδικασία 3) Η δυνατότητα να εισπράττει µε τη συµµετοχή της στο συνεταιρισµό απευθείας η ίδια την αµοιβή της και ανάλογα µε την εισφορά της και την συνεταιριστική της µερίδα 4) Η δυνατότητα πολιτικοποίησης της αγρότισσας και συµµετοχή της σε δηµοκρατικές διαδικασίες 5) Η ενίσχυση µε τον τρόπο αυτό του αγροτικού συνεταιριστικού κινήµατος, διότι µαθαίνουν οι αγρότισσες να συµµετέχουν σε κοινές συλλογικές προσπάθειες, να εξοικειώνονται µε οικονοµικές και επιστηµονικές έννοιες και λειτουργίες 6) Η ανάπτυξη της κοινωνικότητας των γυναικών µε τη διεύρυνση των στενών τοπικών τους σχέσεων Ο πρώτος γυναικείος συνεταιρισµός που δηµιουργήθηκε στην Ελλάδα, είναι αυτός της Πέτρας, ο οποίος δραστηριοποιείται µέχρι σήµερα, µε σηµαντική επιτυχία, άρα η ύπαρξη και η δράση του αποτελεί σηµαντικό παράδειγµα. 3.2 Ανάπτυξη/Πορεία Προοπτικές Όπως ήδη αναφέρθηκε, µια ιδιαίτερη µορφή επιχειρηµατικής δραστηριότητας, είναι αυτή των γυναικείων συνεταιρισµών, που τα τελευταία χρόνια γνωρίζουν σηµαντική ανάπτυξη. 10

Οι γυναικείοι συνεταιρισµοί δηµιουργούνται κυρίως στον αγροτικό χώρο (είναι σπάνιες οι περιπτώσεις συνεταιρισµών σε µεγάλα αστικά κέντρα), ενώ µια πιο προσεκτική µατιά µπορεί να µας δώσει µια σειρά από ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις τόσο για τις κοινωνικές και οικονοµικές προϋποθέσεις δηµιουργίας τους, όσο και για τις προϋποθέσεις ανάπτυξής τους. Η δηµιουργία και πολύ περισσότερο η λειτουργία και ανάπτυξη των γυναικείων συνεταιρισµών έχει πολλαπλές θετικές επιπτώσεις στην τοπική κοινωνία και οικονοµία : Από την µια µπορεί να αποτελέσει ένα σοβαρό ενισχυτικό µηχανισµό για την τοπική οικονοµία, αφού µια τέτοια επιτυχηµένη προσπάθεια έχει σαν άµεσο αποτέλεσµα την αύξηση του οικογενειακού εισοδήµατος και την µείωση της ανεργίας. Με δεδοµένο ακόµα ότι το σύνολο των συνεταιρισµών ασχολούνται µε την παραπέρα αξιοποίηση τοπικών και παραδοσιακών προϊόντων, τα παράγωγα αποτελέσµατα αυτής της προσπάθειας είναι επίσης εµφανή. εν πρέπει να παραλείψουµε και τις γενικότερα ευεργετικές κοινωνικές επιπτώσεις αυτής της προσπάθειας, µιας και ενισχύουν ακόµα περισσότερο τη θέση της γυναίκας στην τοπική κοινωνία, δηµιουργώντας έτσι τις βάσεις για γενικότερα κοινωνική ανάπτυξη και υγεία σε µια τοπική κοινωνία. Οι γυναικείοι συνεταιρισµοί της χώρας µας σιγά σιγά και µε την σταδιακή τους ανάπτυξη και άνοδο, άρχισαν να έχουν και αρκετά καλές προοπτικές και αυτό οφείλεται τόσο σε αντικειµενικούς εξωτερικούς, όσο και σε υποκειµενικούς παράγοντες. Από τους αντικειµενικούς παράγοντες σηµειώνουµε : Την στροφή που σηµειώνεται στις συνήθειες των καταναλωτών, που αρχίζουν να αναζητούν αγνά ποιοτικά προϊόντα, όχι µόνο σε είδη διατροφής αλλά και όµορφα παραδοσιακά χειροτεχνήµατα, υφαντά κ.α., κάτι που τα προϊόντα των συνεταιρισµών µπορούν να καλύπτουν. Η όλο και αυξανόµενη φήµη που αποκτά η χώρα µας σαν τόπος γαστρονοµικής και εικαστικής απόλαυσης. Η όλο και αυξανόµενη τουριστική κίνηση και µάλιστα από επισκέπτες που αντικειµενικά αποτελούν οµάδα στόχο για τους παραγωγούς. Ένας εξίσου σηµαντικός παράγοντας είναι και η ίδια η ύπαρξη του γυναικείου συνεταιρισµού, που από µόνος του αποτελεί πόλο έλξης για τους καταναλωτές. Ανάµεσα στους υποκειµενικούς παράγοντες µπορούµε να σηµειώσουµε : Το µεράκι και την αφοσίωση των γυναικών, µελών των συνεταιρισµών στην επιτυχία των σκοπών του συνεταιρισµού τους. 11

Την σηµαντική εµπειρία και πλούτο γνώσεων που διαθέτουν στην παραγωγή των τοπικών παραδοσιακών προϊόντων. Στην διάθεση που έχουν να παράσχουν εργασία, τις περισσότερες φορές χωρίς πληρωµή προκειµένου να υλοποιηθούν οι κάθε φορά στόχοι του συνεταιρισµού τους. Όπως φαίνεται αυτή η προσπάθεια, που για συγκεκριµένους κοινωνικούς, πολιτιστικούς, πολιτικούς και άλλους λόγους εξελίσσεται στην χώρα µας, µπορεί να αποτελέσει και σε µεγάλο βαθµό αποτελεί καλή πρακτική επιχειρηµατικότητάς και µάλιστα γυναικείας επιχειρηµατικότητάς όχι µόνο για την Ελλάδα αλλά για το σύνολο των χωρών της Ε.Ε. Στον ελληνικό αγροτικό χώρο τη δεκαετία του '90, όπως φαίνεται και από το Γράφηµα 1, το γυναικείο συνεταιριστικό κίνηµα γνωρίζει νέα άνθιση, µε κορύφωση το 1999. Οι γυναικείοι συνεταιρισµοί προσελκύουν µεγάλο αριθµό γυναικών και οι Περιφέρειες, οι Νοµαρχίες και οι Τοπικές Αυτοδιοικήσεις σε όλη την Ελλάδα βλέπουν πλέον στους γυναικείους συνεταιρισµούς ένα εργαλείο τοπικής Ανάπτυξης και ενεργοποίησης του γυναικείου πληθυσµού. ( πηγή : www.in.gr, γενική γραµµατεία ισότητας ) Σήµερα, σύµφωνα µε τα στοιχεία της καταγραφής και Έρευνας "Για την αποτύπωση της εικόνας των γυναικείων Συνεταιρισµών" (πραγµατοποιήθηκε από την ΓΓΙ, την ΠΑΣΕΓΕΣ και το Υπουργείο Γεωργίας), βρίσκονται σε λειτουργία περισσότεροι από 100 γυναικείοι συνεταιρισµοί. 12

Οι συνεταιρισµοί αυτοί εδρεύουν σε χωριά και κωµοπόλεις της υπαίθρου και καλύπτουν το σύνολο σχεδόν των περιφερειών της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας. Γεωγραφικά οι γυναικείοι συνεταιρισµοί εξαπλώνονται σε όλη τη χώρα, αλλά η κατανοµή τους δεν είναι οµοιόµορφη. Έτσι, ενώ παρατηρείται ισχυρή παρουσία των συνεταιρισµών αυτών σε περιοχές όπως η Κρήτη, η Μαγνησία, η Λέσβος κ.τ.λ., ο αριθµός τους είναι µικρότερος σε περιοχές όπως η Πελοπόννησος, τα ωδεκάνησα και τα Ιόνια. Η εξελικτική πορεία των αγροτουριστικών, αγροβιοτεχνικών και αγροτοοικοτεχνικών συνεταιρισµών είναι διαχρονική. Από αυτούς τους συνεταιρισµούς, σήµερα, άλλοι δραστηριοποιούνται µε επιτυχία, άλλοι απλώς υπάρχουν, ενώ άλλοι έχουν πάψει να λειτουργούν. 3.3 ραστηριότητες των γυναικείων συνεταιρισµών Ο συνεταιρισµός για την πραγµατοποίηση του σκοπού του, αναπτύσσει οποιαδήποτε δραστηριότητα προβλέπεται από το καταστατικό του και κάθε άλλη, που θα αποφασίσει η Γενική του Συνέλευση, σύµφωνα µε το καταστατικό και µέσα στα όρια του νόµου. Ο συνεταιρισµός διεξάγει τις εργασίες του µε δικές του υπηρεσίες µπορεί όµως να χρησιµοποιήσει και υπηρεσίες άλλων Αγροτικών Συνεταιριστικών Οργανώσεων ή και τρίτων. Το ιοικητικό Συµβούλιο του συνεταιρισµού στις περιπτώσεις αυτές ορίζει την αποζηµίωση ή την αµοιβή για την χρησιµοποίησή τους στη διεξαγωγή των εργασιών του συνεταιρισµού. Άλλες δραστηριότητες Η συγκέντρωση, συσκευασία, τυποποίηση, αποθήκευση, συντήρηση, µεταφορά και πώληση στο εσωτερικό της χώρας ή στο εξωτερικό, των προϊόντων της οικιακής οικονοµίας και οικοτεχνίας των µελών. Η ίδρυση και διαχείριση βιοτεχνίας των προϊόντων της οικιακής οικονοµίας και οικοτεχνίας των µελών. Η απόκτηση κάθε είδους µηχανικού ή τεχνικού εξοπλισµού και µέσων µεταφοράς για την εξυπηρέτηση των σκοπών του συνεταιρισµού. Η απόκτηση κατά κυριότητα ή µίσθωση αστικών και αγροτικών ακινήτων για την δηµιουργία κάθε είδους εγκαταστάσεων. Η οργάνωση πρότυπης ή πειραµατικής εκµετάλλευσης της οικιακής τέχνης. Η οργάνωση marketing προώθησης των προϊόντων του συνεταιρισµού. 13

Η συνεργασία µε οµοειδείς φορείς και επαγγελµατικές κάθε είδους οργανώσεις και ιδιώτες για την προώθηση και πώληση των ιδίων προϊόντων και άλλων που προέρχονται από τρίτους. Η ίδρυση και συµµετοχή µε άλλες επαγγελµατικές επιχειρήσεις σε ενέργειες προώθησης της οικονοµίας της περιοχής και των σκοπών του συνεταιρισµού. Η συµµετοχή σε εθνικά και ευρωπαϊκά προγράµµατα και πρωτοβουλίες. Η διοργάνωση ηµερίδων συνεδρίων προώθησης των Πολιτιστικών Οικονοµικών και Αγροτοτουριστικών παραγόντων ανάπτυξης. Η αξιοποίηση και ανάδειξη των παραδοσιακών επαγγελµάτων. Η οργάνωση βιολογικών καλλιεργειών για την παραγωγή οικολογικών προϊόντων και την µεταποίηση αυτών ( φαρµακευτικά φυτά κ.α. ). Η δηµιουργία και ανάπτυξη µελισσοκοµίας, σηροτροφίας, δενδροκοµίας µε σκοπό την πώληση προϊόντων, την µετάλλαξη παραγόντων κ.α. Η µεταποίηση, τυποποίηση, παραγωγή και εκµετάλλευση αλιευτικών προϊόντων. Η προώθηση εναλλακτικών µορφών τουρισµού, ορεινού και θαλάσσιου. Η κοινή χρήση και εκµετάλλευση των περιουσιακών στοιχείων των µελών. Ειδικότερα κάθε µέλος έχει παραχωρήσει την χρήση ενός ή περισσοτέρων δωµατίων στον συνεταιρισµό για κοινή χρήση και τουριστική εκµετάλλευση από τον ηµεδαπό ή αλλοδαπό τουρισµό. Από τους συνεταιρισµούς που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, 10 έχουν κύριο τοµέα δραστηριότητας τον τουρισµό (καταλύµατα). Οι υπόλοιποι είναι παραγωγικοί, δηλαδή παράγουν είδη διατροφής (γλυκά, µαρµελάδες, παραδοσιακά ζυµαρικά, τουρσιά κλπ.) και είδη παραδοσιακής χειροτεχνίας και λαϊκής τέχνης (υφαντά, παραδοσιακές στολές, κεντήµατα κλπ). Αρκετοί συνεταιρισµοί - περίπου 23 - διαθέτουν και πωλητήριο των προϊόντων τους, ενώ, σε µικρό βαθµό και σε περιοχές µε περιορισµένη τουριστική κίνηση, τα πωλητήρια αποτελούν και εργαστήρια. 3.4 Προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι γυναικείοι συνεταιρισµοί και ενδεχόµενοι τρόποι αντιµετώπισης Τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι γυναικείοι συνεταιρισµοί, είναι αρκετά, όχι όµως και αξεπέραστα. Οι γυναίκες-µέλη, εκτός από τα προβλήµατα που είχαν να αντιµετωπίσουν ώσπου να καθιερωθούν οι συνεταιρισµοί στις τοπικές κοινωνίες και να γίνουν αποδεκτοί στην πορεία, αντιµετώπισαν πρακτικά και λειτουργικά προβλήµατα. Το σηµαντικότερο πρόβληµα που αντιµετωπίζουν οι περισσότεροι από τους νέο ιδρυόµενους συνεταιρισµούς έχει να κάνει µε το χαµηλό επίπεδο εκπαίδευσης και την έλλειψη 14

εµπειρίας των µελών τους και ειδικότερα των διοικήσεών τους στο << επιχειρήν >> µε αποτέλεσµα να αδυνατούν να προβλέψουν τις µελλοντικές ανάγκες τους και να σχεδιάσουν την πορεία τους. Η έλλειψη κεφαλαίων είναι και αυτό ένα εξίσου σηµαντικό πρόβληµα για την ανάπτυξη των συνεταιρισµών, εντούτοις, είναι πολύ µικρό το ποσοστό των συνεταιρισµών που έχουν χρησιµοποιήσει δάνεια για επενδύσεις ή κεφάλαια κίνησης. Αιτία γι αυτό ενδεχοµένως είναι το µικρό µέγεθος των συνεταιριστικών επιχειρήσεων αλλά και η συντηρητική ως προς αυτό το θέµα νοοτροπία των γυναικών, που δεν θέλουν "µπλεξίµατα", όπως χαρακτηριστικά δηλώνουν, µε τις Τράπεζες. Η κοινή διαπίστωση για την ύπαρξη προβληµάτων οδήγησε τη Γενική Γραµµατεία Ισότητας στη χρηµατοδότηση Έρευνας - Μελέτης για την Σύσταση ικτύου υποστήριξης των Γυναικείων Συνεταιρισµών, µε σκοπό να διερευνηθεί ο τρόπος που λειτουργούν οι γυναικείοι συνεταιρισµοί, να διερευνηθούν τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν, οι ανάγκες τους, καθώς και οι ελλείψεις και οι επιθυµίες τους. Σύµφωνα λοιπόν µε τα αποτελέσµατα της Μελέτης, τα βασικότερα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι συνεταιρισµοί είναι : Προβλήµατα οργάνωσης και διοίκησης Προβλήµατα µάρκετινγκ ( προβολή και διαφήµιση των προϊόντων ή υπηρεσιών ) Προβλήµατα διακίνησης προϊόντων Προβλήµατα αντιθέσεων µεταξύ των µελών Προβλήµατα ανταγωνισµού µεταξύ των συνεταιρισµών Προβλήµατα που προέρχονται από τα κενά γνώσεων των ίδιων των γυναικών µελών Προβλήµατα από την έλλειψη κεφαλαίων. Προβλήµατα από την έλλειψη εξαγωγών Αντιµετωπίζουν και ορισµένα προβλήµατα, όπως: Η περιορισµένη τελικά συµµετοχή των νέων Οι δυσκολίες συνεργασίας και Η έλλειψη ανταγωνιστικότητας των παραγόµενων προϊόντων ή υπηρεσιών. Σε πολλά από τα προαναφερόµενα προβλήµατα, οι συνεταιρισµοί θα έπρεπε να βρίσκουν υποστήριξη από την Ένωση Αγροτουριστικών, Βιοτεχνικών, Οικοτεχνικών Συνεταιρισµών. Παρόλα αυτά η Ένωση συχνά αδυνατεί, ενδεχοµένως και λόγω έλλειψης ιδίων πόρων, να 15

ολοκληρώσει την αποστολή της και να παρέχει ουσιαστική βοήθεια στους συνεταιρισµούς των γυναικών. Η διαπίστωση αυτή οδηγεί στην ανάγκη να βρεθεί µια λύση που θα µπορεί να βοηθήσει τους γυναικείους συνεταιρισµούς σε όλα τα προβλήµατά τους. Μια πολύ καλή λύση θα ήταν να δηµιουργηθεί µια δοµή στήριξης και υποστήριξης των συνεταιρισµών, ένα " ίκτυο ιασύνδεσης Γυναικείων Συνεταιρισµών", το οποίο θα έχει σκοπό του : Τη δηµιουργία ενός συστήµατος διανοµής και διάθεσης των προϊόντων, Την αναζήτηση νέων εθνικών και διεθνών αγορών, Την παροχή συµβουλών σε θέµατα ποιότητας, συσκευασίας, τυποποίησης και διαχείρισης προϊόντων, Τη διοργάνωση ηµερίδων µε σκοπό την ανταλλαγή απόψεων και πληροφοριών, Την επαφή µε οµοειδείς συνεταιρισµούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης µε σκοπό την ανταλλαγή πληροφοριών και Τεχνογνωσίας, Την ενηµέρωση για τα προβλήµατα των γυναικείων συνεταιρισµών στην αγροτική κοινωνία και την ενθάρρυνση για τη δηµιουργία νέων συνεταιρισµών. 3.5 Οφέλη των γυναικείων συνεταιρισµών Οι γυναικείοι συνεταιρισµοί έχουν να επιδείξουν πολύ θετικά αποτελέσµατα, όπου και όποτε εφαρµόστηκαν απρόσκοπτα στον τοµέα της γεωργίας και αφέθηκαν να λειτουργήσουν σωστά. Μια περαιτέρω χρησιµοποίησή τους στον αγροτικό χώρο µε την συσπείρωση µεµονωµένων ιδιοκτητών αγροτικών καταλυµάτων σε συνεταιρισµούς και τη συνεταιριστική οργάνωση, λειτουργία και διαχείριση µικρών βιοτεχνικών, οικοτεχνικών και άλλων επιχειρήσεων, έχει ευεργετικά αποτελέσµατα γιατί µπορεί αναµφισβήτητα να πετύχει : Καλύτερη οργάνωση σε επιχειρηµατική βάση λόγω µεγαλύτερου µεγέθους της επιχείρησης ανεξάρτητα αν πρόκειται για δωµάτια, εργαστήρια παραγωγής προϊόντων, ή εστιατόρια Καλύτερο καταµερισµό εργασίας και αποτελεσµατικότερη αξιοποίηση των δεξιοτήτων των µελών της συνεταιριστικής επιχείρησης. ηµιουργία συλλογικών σχηµάτων για τη βέλτιστη χρησιµοποίηση φυσικών και επενδυτικών πόρων. Αποτελεσµατικότερη διαφήµιση λόγω καλύτερης οικονοµικής δυνατότητας για ανάληψη των όποιων αναγκαίων δαπανών 16

Αποσόβηση του εξοντωτικού ανταγωνισµού σε µικροκλίµακα ήµου ή κοινότητας και όλων των συνεπειών του, είτε αυτά είναι οικονοµικά ( σπάσιµο τιµών ), είτε είναι κοινωνικά ( διασάλευση των διαπροσωπικών σχέσεων ) Αποτελεσµατικότερη επενδυτική προσπάθεια για εξοπλισµό δωµατίων, εστιατορίων, µικρών επιχειρήσεων κ.λ.π. και όχι µόνο, λόγω µαζικών αγορών Ευκολότερη δηµιουργία παρασκευής ενός αγροτικού πακέτου µε την καταγραφή και την ανάδειξη των πολιτιστικών στοιχείων της περιοχής που έχει την έδρα του ο συνεταιρισµός, η αναβίωση παλιών τοπικών εθίµων, η επίδειξη κατασκευής τοπικών προϊόντων ( υφαντών, ξυλόγλυπτων, ζυµαρικών, γλυκών κ.α. ) µπορεί να διαµορφώσουν ένα δελεαστικό πακέτο για τους καταναλωτές οι οποίοι έχουν κάθε λόγο να προτιµούν αγνά και τοπικά προϊόντα Ενδυνάµωση και αναβίωση παραδοσιακών κλάδων της τοπικής οικονοµίας Ευκολότερη αποδοχή της φιλοσοφίας και του πνεύµατος µιας αειφόρου τοπικής αγροτικής ανάπτυξης όπου παράγονται και προσφέρονται αγροτικά προϊόντα µέσα από µια συνετή αξιοποίηση των φυσικών πόρων και µέσα από µια πρόσθετη φροντίδα για το φυσικό περιβάλλον Αναντίρρητη δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας, ενίσχυση της τοπικής απασχόλησης, ευκολότερη ικανοποίηση για ντόπια προϊόντα µέσα από τη δηµιουργία των γυναικείων αγροτικών συνεταιρισµών, καθώς και τη λειτουργία εκθετηρίων και µικρών βιοτεχνικών και οικοτεχνικών µονάδων Αρµονική συνεργασία µε τους αγροτικούς συνεταιρισµούς και τους αγροτικούς συλλόγους και την τοπική αυτοδιοίκηση για την καλύτερη λειτουργία τους, για την εφαρµογή προγραµµάτων κοινού τοπικού ενδιαφέροντος όπως είναι το LEADER, περιφερειακά προγράµµατα κ.α. Βελτίωση της αυτοπεποίθησης και κοινωνική αναβάθµιση των νέων γυναικών της υπαίθρου, τόσο µέσα από τις δραστηριότητες που συνεπάγεται η απασχόλησή τους στην αγροτική επιχείρηση, όσο και µε την εκλογή τους και συµµετοχή τους στα όργανα του συνεταιρισµού, που αµβλύνει τις τάσεις φυγής τους για τις κοντινότερες ή µακρινότερες πόλεις αναζητώντας καλύτερες συνθήκες ζωής. Με τον τρόπο αυτό περιορίζεται σε κάποιο βαθµό η ερηµοποίηση µικρών και µεγάλων χωριών από τον γυναικείο, κυρίως, πληθυσµό, που τείνει να πάρει επιδηµική µορφή τα τελευταία χρόνια Η δράση των γυναικείων συνεταιρισµών είναι πραγµατικό παράδειγµα τοπικής ανάπτυξης, καθώς έχει επιφέρει αναζωογόνηση της τοπικής οικονοµίας, δηµιουργώντας θέσεις εργασίας και συγκρατώντας τους νέους στους τόπους καταγωγής τους 17

Αυτά είναι µερικά από τα ευεργετήµατα που µπορεί να προσφέρει ο γυναικείος αγροτικός συνεταιρισµός στα µέλη του και στους τρίτους, αν και εφόσον αυτά τα µέλη, λειτουργήσουν σωστά, οικοδοµήσουν υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις στηριγµένες µόνο στο κοινό συµφέρον και αφαιρέσουν από το λεξιλόγιό τους όπου είναι δυνατόν τη λέξη ΕΓΩ, αντικαθιστώντας την µε τη λέξη ΕΜΕΙΣ! 3.6 Εξάλειψη των διακρίσεων για τις γυναίκες των αγροτικών περιοχών και η υποστήριξη τους για οικονοµική ανάπτυξη αλλά και για την ανάπτυξη των γυναικείων συνεταιρισµών Οι πολιτικές και οι δράσεις για τις γυναίκες της υπαίθρου και των αγροτικών περιοχών υποστηρίζονται και υλοποιούνται από τους αρµόδιους κρατικούς φορείς, τη Γενική Γραµµατεία Ισότητας, το Υπουργείο Γεωργίας, το Υπουργείο των Εργασίας - ΟΑΕ, µε τη συνεργασία των κοινωνικών εταίρων (ΠΑΣΕΓΕΣ, ΓΕΣΑΣΕ, Ένωση των Γυναικείων Αγροτικών Συνεταιρισµών) και των µη κυβερνητικών οργανώσεων και στοχεύουν : σε πιο ενεργό συµµετοχή των γυναικών της υπαίθρου στα Σχέδια Τοπικής Ανάπτυξης, στο να γίνει ο αγροτικός χώρος εξίσου ελκυστικός µε τα αστικά κέντρα, στην εφαρµογή διαρθρωτικών πολιτικών, στην πληροφόρηση και στήριξη των γυναικών της υπαίθρου Τα τελευταία χρόνια ο ρόλος και η συµβολή της γυναίκας αγρότισσας στη γεωργική παραγωγή και στην οικονοµική ανάπτυξη έχει αναγνωριστεί στο πλαίσιο της αποκεντρωτικής και κοινωνικής πολιτικής. Αυτό οφείλεται στο ότι το κέντρο βάρους έχει µετατοπιστεί από τον τοµεακό στον περιφερειακό χαρακτήρα της ανάπτυξης, καθώς και στην αναγνώριση ότι οι αγροτικές περιοχές πρέπει να διατηρηθούν µε τρόπους που πρέπει να τους αναζητήσουµε στο ενδογενές υλικό και το ανθρώπινο δυναµικό, πέρα από τη στήριξη των τιµών. Οι γυναίκες της υπαίθρου, ως εφεδρική εργατική δύναµη που αποζητά τρόπους απόδρασης από τον αθέατο και ανώνυµο χώρο του νοικοκυριού προς την επαγγελµατική απασχόληση και κατοχύρωση, συνιστούν δυναµικό κατάλληλο για την υποστήριξη πρωτοβουλιών που θα απευθύνονται στη διατήρηση, αξιοποίηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς και της παραδοσιακής κουλτούρας, της οποίας ανέκαθεν οι γυναίκες αγρότισσες και ο αγροτικός χώρος ήταν θεµατοφύλακες. 18

3.6.1 Εκπαίδευση επαγγελµατική κατάρτιση για αγρότισσες Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί βελτίωση στο ποσοστό αναλφαβητισµού και ηµιαλφαβητισµού στον πληθυσµό της Ελλάδας. To ποσοστό των αναλφάβητων γυναικών, σύµφωνα µε τα στοιχεία απογραφής της χώρας το 1991, παραµένει υψηλότερο από το αντίστοιχο των αντρών και παρατηρείται κυρίως σε αγροτικές και αποµακρυσµένες ορεινές ή νησιωτικές περιοχές και σε οµάδες µεγαλύτερης ηλικίας. Τα µέλη των γυναικείων συνεταιρισµών συµµετέχουν, µε αυξητική τάση, σε εκπαιδευτικά προγράµµατα σχετικά µε τις δραστηριότητες του γυναικείου συνεταιρισµού. Όσο για την παρεχόµενη κατάρτιση, µεγάλο ποσοστό των µελών πιστεύει ότι είναι ελλιπής, και θα επιθυµούσε τα αντικείµενα κατάρτισης να είναι περισσότερο προσαρµοσµένα στις ανάγκες και τις δραστηριότητες του συνεταιρισµού. Η Γενική Γραµµατεία Λαϊκής Επιµόρφωσης έχει πάρει συγκεκριµένα µέτρα, όπως, προγράµµατα επιµόρφωσης, έκδοση ειδικών φυλλαδίων και µεθόδου διδασκαλίας των νέων ελληνικών στις αλλοδαπές γυναίκες. 3.6.2 Ποιοτική βελτίωση της θέσης της γυναίκας αγρότισσας και βελτίωση των γυναικείων συνεταιρισµών και των προϊόντων τους Α) Πρόσφατα ψηφίστηκε ο Νέος Νόµος 2810/2000 «Αγροτικές συνεταιριστικές οργανώσεις». Τα κυριότερα χαρακτηριστικά αυτού του νόµου, που αποτελεί τοµή για τα συνεταιριστικά πράγµατα της χώρας αλλά και ανοίγει τον δρόµο για την δραστηριοποίηση των αγροτισσών, είναι: ο ελάχιστος αριθµός µελών του συνεταιρισµού µειώνεται από 20 σε 7, πράγµα που ευνοεί ιδιαίτερα τις µικρές οµάδες γυναικών που θέλουν να δραστηριοποιηθούν στον χώρο τους, ο συνεταιρισµός αποκτά µεγαλύτερη ευελιξία ως προς το ποια οικονοµική δραστηριότητα θα επιλέξει, ο συνεταιρισµός γίνεται πιο λειτουργικός (µε διάφορες διατάξεις του νόµου οι γενικές συνελεύσεις γίνονται πιο λειτουργικές,. 19

έδρα-περιφέρεια ορίζεται η ελάχιστη ή η µέγιστη περιοχή στην οποία δραστηριοποιείται συνεταιρισµός. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στους γυναικείους συνεταιρισµούς να ενώσουν πιο εύκολα τις δυνάµεις τους ακόµα και στο πρώτο επίπεδο. Β) Το Υπουργείο Γεωργίας δηµιούργησε (Ν. 2637/98) τον Οργανισµό Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων - ΟΠΕΓΕΠ. Ο Οργανισµός πιστοποιεί όλες τις επιχειρήσεις πρώτης µεταποίησης ή συσκευασίας γεωργικών προϊόντων που επιθυµούν να τεκµηριώνουν την ασφάλεια των γεωργικών τους προϊόντων. Σε ό,τι αφορά τους γυναικείους παραγωγικούς συνεταιρισµούς, η πιστοποίηση των προϊόντων τους µπορεί να αποτελέσει βασικό εργαλείο ανάπτυξης της ανταγωνιστικότητας τους. Την τελευταία πενταετία του 20ου αιώνα, αν και η συµµετοχή της αγρότισσας στα συλλογικά όργανα των αγροτών και στην πολιτική ζωή είναι ακόµα χαµηλή, έχουν γίνει σηµαντικά και ενθαρρυντικά βήµατα. Γ) Παράλληλα, η ανάγκη να συντονιστεί η δράση και η αλληλοϋποστήριξη των Γυναικείων Συνεταιρισµών της Ελλάδας οδήγησε, τον Μάρτιο του 1998, στην ίδρυση της Ένωσης Αγροτουριστικών, Βιοτεχνικών και Οικοτεχνικών Συνεταιρισµών Ελλάδος, µε 11 ιδρυτικά µέλη. Η Ένωση είναι ευτεροβάθµια Συνεταιριστική Οργάνωση, έχει δηλαδή αµιγώς επιχειρηµατική µορφή, και τα µέλη της δεν είναι φυσικά πρόσωπα αλλά Συνεταιρισµοί (Πρωτοβάθµιες Οργανώσεις). Το 1999 η Ένωση βραβεύτηκε µε χρυσό µετάλλιο από την Παγκόσµια Οργάνωση για τις Γυναίκες ( Women's World Summit Foundation ), συµβουλευτικό Οργανισµό των Ηνωµένων Εθνών. ) Η δηµιουργία της Επιτροπής Αγροτισσών, ΓΕΣΑΣΕ Η Γενική Συνοµοσπονδία Αγροτικών Συλλόγων Ελλάδας (ΓΕΣΑΣΕ) εκπροσωπεί χιλιάδες αγρότες και αγρότισσες µέλη των Αγροτικών Συλλόγων οι οποίοι ανήκουν στις Οµοσπονδίες Αγροτικών Συλλόγων, σε όλους τους Νοµούς της χώρας και είναι η κορυφαία επαγγελµατική οργάνωση των αγροτών. Η ΓΕΣΑΣΕ διοικείται από 15µελές Συµβούλιο, στο οποίο συµµετέχει ως εκλεγµένο µέλος αγρότισσα. Η ΓΕΣΑΣΕ δηµιούργησε το 1989 την Επιτροπή Αγροτισσών µε στόχο τη µελέτη των προβληµάτων της αγρότισσας, τη διεκδίκηση και προβολή του τρόπου επίλυσης τους, την ανάδειξη του ρόλου των γυναικών της υπαίθρου, την επιµόρφωση και ευαισθητοποίηση τους. 20

Η Επιτροπή Αγροτισσών, από το 1996, παρουσιάζει µια πιο δυναµική παρέµβαση υλοποιώντας τους στόχους της και δραστηριοποιείται σε θέµατα ενηµέρωσης, ευαισθητοποίησης και αφύπνισης των αγροτισσών, δηµιουργώντας σε κάθε αγροτικό σύλλογο και οµοσπονδία, Τµήµατα Αγροτισσών. Κάθε χρόνο, στο πλαίσιο της Παγκόσµιας Μέρας για την Αγρότισσα (15 Οκτωβρίου), διεξάγονται µια σειρά εκδηλώσεις (ηµερίδες, συζητήσεις, έκδοση ενηµερωτικών φυλλαδίων, ραδιοφωνικά µηνύµατα) µε κορυφαία την Πανελλαδική Συνάντηση Αγροτισσών. Αγρότισσες από όλα τα µέρη της Ελλάδας συγκεντρώνονται, όχι µόνο για να γιορτάσουν και να τιµήσουν την Παγκόσµια µέρα της Αγρότισσας, αλλά και για να επιδιώξουν τους στόχους που προβάλλουν µέσα από τα ιδιαίτερα προβλήµατα τους και να διεκδικήσουν αποτελεσµατικές πολιτικές ώστε να διασφαλίσουν την ανταγωνιστικότητα της επαγγελµατικής απασχόλησης τους, τον εκσυγχρονισµό της υπαίθρου, τη βελτίωση των υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας και κοινωνικών παροχών. Η Επιτροπή Αγροτισσών της ΓΕΣΑΣΕ, εκπροσωπεί τις ελληνίδες αγρότισσες στην Επιτροπή Αγροτικών Οργανώσεων των χωρών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την COPA. Ε) Ένωση Νέων Αγροτών/σσών (Ε.Ν.Α.) Η Ένωση Νέων Αγροτών/σσών (Ε.Ν.Α.) Η Ε.Ν.Α, είναι µη κυβερνητική, µη κερδοσκοπική οργάνωση µε σύγχρονη οργανωτική δοµή και λειτουργία. Μέλη της είναι νέοι/ες Αγρότες/Αγρότισσεςπου δεν έχουν συµπληρώσει τα 41 τους χρόνια. Βασικός στόχος είναι η παροχή πληροφόρησης και γνώσης, η µελέτη των προβληµάτων και η διατύπωση ρεαλιστικών προτάσεων και η ανάληψη ευθυνών από τους ίδιους. Εκτός από την κεντρική οργάνωση, έχουν δηµιουργηθεί 17 τοπικές Οργανώσεις της Ε.Ν.Α., σε όλη την Ελλάδα. Ενθαρρυντική είναι η συµµετοχή των νέων αγροτισσών, όχι µόνο σαν απλά µέλη αλλά και σαν µέλη των.σ. της Ένωσης. 3.6.3 Υποστηρικτικοί παράγοντες των συνεταιρισµών Οι συνεταιρισµοί συστήνονται στην πλειοψηφία τους, ως αγροτικές συνεταιριστικές οργανώσεις και ο λόγος για αυτό έγκειται ίσως στα φορολογικά κυρίως κίνητρα που προβλέπει ο νόµος περί Αγροτικών Συνεταιριστικών Οργανώσεων, αλλά και στο γεγονός ότι οι αγροτικοί συνεταιρισµοί παρακολουθούνται και υποστηρίζονται από τον ΟΓΑ, τη Γενική Γραµµατεία Ισότητας, το Υπουργείο Γεωργίας, την ΠΑΣΕΓΕΣ και πρόσφατα από την Ένωση Γυναικείων Αγροτουριστικών, Βιοτεχνικών, Οικοτεχνικών Συνεταιρισµών Ελλάδος. 21

3.6.3.1 Βοήθεια από τον Οργανισµό Γεωργικών Ασφαλίσεων ( ΟΓΑ ) Στη συνεχή προσπάθεια που καταβάλλεται για να εκσυγχρονιστούν τα Ασφαλιστικά Ταµεία - µε άµεσο όφελος και των γυναικών - ο Οργανισµός Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΟΓΑ) µετατράπηκε µε τον Ν. 2458/1997 σε ταµείο Κύριας Ασφάλισης. Με τον νέο κλάδο Κύριας Ασφάλισης, ο ΟΓΑ παρέχει - χωρίς διάκριση φύλου - στις ασφαλισµένες αγρότισσες ένα σύγχρονο σύστηµα κοινωνικής προστασίας το οποίο βασίζεται στη βελτίωση των παλαιών παροχών αλλά και στην καθιέρωση νέων. Έτσι, στις νέες παροχές από τις οποίες ωφελούνται οι αγρότισσες, συµπεριλαµβάνεται: ελάχιστο ποσό σύνταξης αναπηρίας από κοινή νόσο ή ατύχηµα, προσαύξηση της σύνταξης µε επίδοµα συζύγου και παιδιών, Η σύζυγος που επιζεί και είναι ασφαλισµένη ή συνταξιούχος του ΟΓΑ συνταξιοδοτείται και από άλλο ταµείο (λόγω θανάτου του συζύγου) και µάλιστα χωρίς τους περιορισµούς στο ποσό της σύνταξης που ισχύουν για τους ασφαλισµένους και συνταξιούχους των άλλων ταµείων, χορήγηση σύνταξης γήρατος και όταν συµπληρωθούν 15 χρόνια ασφάλισης αντί για 25, προαιρετική ασφάλιση στον ΟΓΑ µόλις συµπληρωθεί το 18ο έτος της ηλικίας έως και το 21ο, υπαγωγή στην ασφάλιση του ΟΓΑ όλων των αγροεργατισσών. Οι παροχές ασθένειας του ΟΓΑ προς τις ασφαλισµένες αγρότισσες περιλαµβάνουν: Πλήρη νοσοκοµειακή και µαιευτική περίθαλψη στην Γ' θέση των Κρατικών Νοσοκοµείων, θεραπευτηρίων, Κοινωφελών Ιδρυµάτων και συµβεβληµένων µε τον ΟΓΑ ιδιωτικών κλινικών. Εξωνοσοκοµειακή περίθαλψη µέσω των Αγροτικών Ιατρείων - Κέντρων Υγείας και συµβεβληµένων µε τον ΟΓΑ θεραπευτηρίων Κάλυψη εξόδων για ειδικές εξετάσεις όταν διενεργούνται σε ιδιωτικά εργαστήρια (και δεν µπορούν να διενεργηθούν σε Κρατικό Νοσοκοµείο της περιοχής). Πρόσθετη παροχή (βοηθητικά θεραπευτικά µέσα, ορθοπεδικά είδη, δαπάνες για χρησιµοποίηση αποκλειστικής νυχτερινής νοσοκόµας). Νοσοκοµειακή περίθαλψη στο εξωτερικό (εφόσον η θεραπεία δεν µπορεί να γίνει στην Ελλάδα). Φαρµακευτική περίθαλψη. Οι ασφαλισµένες αγρότισσες πληρώνουν για τα φάρµακα τους συµµετοχή 25%, µε εξαίρεση φάρµακα που αντιµετωπίζουν ορισµένες χρόνιες παθήσεις. Ο ΟΓΑ επίσης χορηγεί: 22

Επίδοµα κυοφορίας και λοχείας βοήθηµα τοκετού Σε περίπτωση που θα γεννηθούν δίδυµα, τρίδυµα κλπ., και βρίσκονται στη ζωή την ηµεροµηνία που υποβάλλεται η αίτηση για τη χορήγηση των παροχών, το επίδοµα κυοφορίας και λοχείας αυξάνεται κατά 50% για κάθε επιπλέον παιδί. 3.6.3.2 Βοήθεια από τη Γενική Γραµµατεία Ισότητας ( Γ.Γ.Ι ) Η Γενική Γραµµατεία Ισότητας των ύο Φύλων, στα πλαίσια ανάπτυξης του γυναικείου συνεταιριστικού κινήµατος και για να δώσει τη δυνατότητα συµµετοχής των γυναικών σε συνεταιρισµούς, δηµιούργησε ειδικά προγράµµατα τα οποία ενθαρρύνουν τη δηµιουργία γυναικείων συνεταιρισµών. Στόχος της στρατηγικής της Γενικής Γραµµατείας Ισότητας είναι να διαµορφώσει τους όρους και τις προϋποθέσεις που, µέσα από τη συντονισµένη δράση µε όλους τους αρµόδιους δηµόσιους και ιδιωτικούς φορείς, θα στηρίξουν τις αγρότισσες και τις γυναίκες της υπαίθρου στην ιδιωτική και επαγγελµατική τους ζωή, µε συγκεκριµένα µέτρα και δράσεις. Οι παρεµβάσεις της Γενικής Γραµµατείας Ισότητας σε αυτό τον τοµέα δεν περιορίζονται µόνο σε µέτρα που θα αυξήσουν το εισόδηµα των γυναικών, αλλά περιλαµβάνουν και κοινωνικούς στόχους που βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής τους. Οι τοµείς παρέµβασης της Γενικής Γραµµατείας Ισότητας αφορούν: Τη σύνδεση της πολιτικής για την ισότητα µε τους νέους τοµείς ανάπτυξης που αφορούν την πολιτική για το περιβάλλον, τον τουρισµό και τις νέες τεχνολογίες, Την ανάπτυξη νέων µορφών απασχόλησης και κυρίως, της αυτοαπασχόλησης των γυναικών σε όλους τους επαγγελµατικούς τοµείς, Την αναζωογόνηση της περιφέρειας µε την εφαρµογή πολιτικών προώθησης του συνεταιριστικού πνεύµατος, Τη λήψη συγκεκριµένων µέτρων που θα προωθούν νέες µορφές παραγωγής, τυποποίησης και διανοµής των προϊόντων, λαµβανοµένου υπόψη του διεθνούς ανταγωνιστικού περιβάλλοντος. Για την περίοδο 1996-1999, περίοδο εφαρµογής και του 2ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, επιλογή της Γενικής Γραµµατείας Ισότητας ( Γ.Γ.Ι ) ήταν να αναδείξει τις γυναίκες σε οµάδα στόχο, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Η Γ.Γ.Ι. συµµετείχε, µε τους αρµόδιους φορείς - Υπουργείο Εργασίας και Υπουργείο Γεωργίας - στον σχεδιασµό και τη χρηµατοδότηση Εθνικών και Ευρωπαϊκών Προγραµµάτων και Κοινοτικών Πρωτοβουλιών. 23

Οι γενικές κατηγορίες των προγραµµάτων που υλοποιούνται κατά την εξεταζόµενη χρονική περίοδο είναι οι ακόλουθες: Συνεχιζόµενη Κατάρτιση Αυτοαπασχολουµένων στον πρωτογενή τοµέα Επαγγελµατική Κατάρτιση και Προώθηση της Απασχόλησης Ανέργων Καταπολέµηση του Αποκλεισµού από την Αγορά Εργασίας Κοινοτική Πρωτοβουλία Απασχόληση - Άξονας NOW (New Opportunities for Women) Στο πλαίσιο αυτών των προγραµµάτων υλοποιήθηκαν: δράσεις για αυτοαπασχολούµενες στον πρωτογενή τοµέα (επαγγελµατική κατάρτιση και επιδότηση για ανάπτυξη επαγγελµατικών δραστηριοτήτων). ειδικές καταρτίσεις των αγροτισσών ολοκληρωµένες παρεµβάσεις που περιλαµβάνουν πληροφόρηση, προκατάρτιση, κατάρτιση, παροχή Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών και Προώθηση της Απασχόλησης. ολοκληρωµένα σχέδια παρέµβασης για την προώθηση των ίσων ευκαιριών µεταξύ γυναικών και αντρών στην απασχόληση, τη δηµιουργία και βελτίωση δοµών που παρέχουν υπηρεσίες συµβουλευτικής - προσανατολισµού και προκατάρτισης σε θέµατα απασχόλησης, την επιδότηση νέων θέσεων εργασίας και την ενίσχυση για την ανάληψη επιχειρηµατικής πρωτοβουλίας και δηµιουργία συνεταιρισµών. Τα προγράµµατα και οι δράσεις που υλοποιήθηκαν την περίοδο 1996-1999 είχαν σαν αποτέλεσµα να µειωθούν οι ανισότητες µεταξύ γυναικών και αντρών στον τοµέα της απασχόλησης µε τη βελτίωση των επαγγελµατικών δεξιοτήτων των γυναικών, να δηµιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας για τις αγρότισσες, να µειωθεί η ανεργία και να προωθηθεί η αυτοαπασχόληση και η επιχειρηµατικότητα των αγροτισσών, να δηµιουργηθούν νέοι συνεταιρισµοί και τέλος, να δηµιουργηθούν νέες υποστηρικτικές δοµές. Τη χρονική περίοδο 1994-30/6/2000, στο πλαίσιο της παρεχόµενης Επαγγελµατικής Κατάρτισης για Αυτοαπασχολούµενους στον Πρωτογενή Τοµέα (Ε.Π. "Συνεχιζόµενη Επαγγελµατική Κατάρτιση και Προώθηση της Απασχόλησης") σε σύνολο 111.245 ωφελουµένων, οι γυναίκες κατέχουν το 46%, δηλαδή ωφελήθηκαν 50.771 γυναίκες (πίνακας 1). 24

ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ» ΠΕΡΙΟ ΟΣ 1994-30/6/2000 ΥΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ / ΤΙΤΛΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΑΝ ΡΕΣ % ΓΥΝΑΙΚΕΣ % Υποπρόγραµµα 2/Κατάρτιση αυτοαπασχολουµένων στον πρωτογενή τοµέα 111.245 60.474 54% 50.771 46% (Πηγή: Υπουργείο Εργασίας, Σύµβουλος διαχείρισης Ε.Π. Επεξεργασία: Γενική Γραµµατεία Ισότητας ) Τη χρονική περίοδο 1996-1997, στο πλαίσιο του Ε.Π. «Καταπολέµηση του Αποκλεισµού από την Αγορά Εργασίας» υλοποιήθηκαν προγράµµατα ανέργων για την Οµάδα - στόχο «Άτοµα ορεινών και αποµακρυσµένων νησιωτικών περιοχών". Σε σύνολο 1.700 ωφελουµένων, οι γυναίκες κατέχουν το 57%, δηλαδή ωφελήθηκαν 965 γυναίκες (πίνακας 2). Για τα προγράµµατα που υλοποιήθηκαν το 1999 και των οποίων οι δράσεις θα ολοκληρωθούν το 2000, σύµφωνα µε τα διαθέσιµα στοιχεία, το ποσοστό των γυναικών που ωφελήθηκαν ανέρχεται σε 45%. ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ» ΠΕΡΙΟ ΟΣ 1996-1997 ΥΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ / ΤΙΤΛΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΑΝ ΡΕΣ % ΓΥΝΑΙΚΕΣ % Υποπρόγραµµα 2/Κατάρτιση αυτοαπασχολουµένων στον πρωτογενή τοµέα 1.700 735 43% 965 57% 25

(Πηγή: Υπουργείο Εργασίας, Σύµβουλος διαχείρισης Ε.Π. Επεξεργασία: Γενική Γραµµατεία Ισότητας ) 3.6.3.3 Βοήθεια του Υπουργείου Γεωργίας / προγράµµατα Επίσηµος φορέας για την παροχή γεωργικής επαγγελµατικής εκπαίδευσης είναι το Υπουργείο Γεωργίας. Παράλληλα, όµως, επαγγελµατική κατάρτιση και επιµόρφωση στον πρωτογενή τοµέα προσφέρουν και άλλοι φορείς, είτε της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είτε του Ιδιωτικού Τοµέα (Κέντρα Επαγγελµατικής Κατάρτισης - ΚΕΚ), κάνοντας χρήση εθνικών και κοινοτικών πόρων, σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Η αγρότισσα συµµετέχει ισότιµα µε τον αγρότη σε όλα τα προγράµµατα του Υπουργείου, είτε αυτά αναφέρονται στη συνεχιζόµενη κατάρτιση των εργαζοµένων στον πρωτογενή τοµέα, είτε στον Κανονισµό 866/99 είτε στον προηγούµενο 950 /97 και τώρα 1257/99, είτε στη Κοινοτική Πρωτοβουλία Leader I & II,* είτε στο πρόγραµµα του αγροτοτουρισµού,* είτε στα προγράµµατα αλιείας, προστασίας δασών κλπ. (* Βλέπε παραρτήµατα ) Το Υπουργείο Γεωργίας, µε στόχο τη βελτίωση της αποτελεσµατικότητας και τον συντονισµό των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στους τοµείς της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της ενηµέρωσης - πληροφόρησης του αγροτικού πληθυσµού και των κατοίκων της υπαίθρου, ίδρυσε το 1997 τον Οργανισµό Γεωργικής Επαγγελµατικής Εκπαίδευσης Κατάρτισης Απασχόλησης ΟΓΕΕΚΑ " ΗΜΗΤΡΑ" (Ν. 2520/97), Νοµικό Πρόσωπο Ιδιωτικού ικαίου, που το εποπτεύει το Υπουργείο Γεωργίας. Η παρεπόµενη Γεωργική Εκπαίδευση θα µπορούσε να σχηµατοποιηθεί ως εξής: Τεχνικές Επαγγελµατικές σχολές (ΤΕΣ). Από το 1998 οι ΤΕΣ µετατράπηκαν σε Τεχνικά Επαγγελµατικά Εκπαιδευτήρια Α' κύκλου τα οποία υπάγονται στον ΟΓΕΕΚΑ (Ν. 2640 /98). Ανήκουν στη Β' βάθµια Εκπαίδευση, είναι διετούς φοίτησης, φοιτούν σ' αυτές νέοι/εες ηλικίας 16-25 χρόνων απόφοιτοι/ες υποχρεωτικής εκπαίδευσης και υπάγονται στο Υπουργείο Γεωργίας. Στις περισσότερες ΤΕΣ/TEE λειτουργούν οικοτροφεία για να διευκολύνεται η φοίτηση των εκπαιδευοµένων από όλη τη χώρα. Πρακτικά Γεωργικά Σχολεία. Πρόκειται για περιφερειακές υπηρεσίες του Υπουργείου Γεωργίας και έχουν ενταχθεί στις δραστηριότητες των ΚΕΓΕ. Κέντρα Γεωργικής Εκπαίδευσης (ΚΕΓΕ). Σ' αυτά εφαρµόζεται το πρόγραµµα της Συνεχιζόµενης Κατάρτισης. 26

Σηµειώνουµε ότι τα προγράµµατα κατάρτισης αυτοαπασχολουµένων στον πρωτογενή τοµέα υλοποιούνται σε ετήσια βάση, σε όλη τη χώρα, στα ΚΕΓΕ ή σε άλλες εκπαιδευτικές δοµές του Υπουργείου Γεωργίας. Το διάστηµα 1995-1999, σύµφωνα µε τα στοιχεία του Υπουργείο Γεωργίας, η /νση Αγροτικής Οικιακής Οικονοµίας πραγµατοποίησε σε αγρότισσες 759 εκπαιδεύσεις επαγγελµατικής κατάρτισης που αφορούσαν θέµατα Αγροτουρισµού, (πρώην Κ. 950/97 και τώρα 1257/99) Οικοτεχνίας, Τεχνολογίας Τροφίµων, Γεωργικών Μηχανηµάτων, Ενδυµασίας, Χρήσης Η/Υ, Οργάνωσης και ιοίκησης µικρών Επιχειρήσεων, Φροντίδα Παιδιών, Φροντίδα Ατόµων Τρίτης Ηλικίας. Συνολικά εκπαιδεύτηκαν 17.996 γυναίκες στα ΚΕΓΕ (Κέντρα Γεωργικής Εκπαίδευσης), ΠΓΣ (Πρακτικά Γεωργικά Σχολεία) και στους ήµους όλης της χώρας (Πίνακας 3). ΠΙΝΑΚΑΣ 3 ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΕΞΩΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΑΓΡΟΤΙΣΣΩΝ ΑΝΑ ΘΕΜΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ * ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ 1995-1999 A/A ΘΕΜΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΕΙΣ ΑΤΟΜΑ % 1 ΟΙΚΟΤΕΧΝΙΑ 329 7.739 43.3% 2 ΕΝ ΥΜΑΣΙΑ 173 4.300 22.8% 3 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ 136 3.118 17.9% 4 ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 107 2.449 14.1% 5 ΧΡΗΣΗ Η/Υ 5 109 0.7% 6 7 ΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΦΡΟΝΤΙ Α ΑΤΟΜΩΝ 3ης ΗΛΙΚΙΑΣ 3 62 0.4% 3 59 0.4% 8 ΦΡΟΝΤΙ Α ΠΑΙ ΙΩΝ 1 25 0.1% 9 ΓΕΩΡΓΙΚΑ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ 2 65 0.3% ΣΥΝΟΛΟ 735 17.307 100% 27

(Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας, ιεύθυνση Αγροτικής Οικιακής Οικονοµίας.) *Τα προγράµµατα υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του προγράµµατος «Συνεχιζόµενη κατάρτιση εργαζοµένων στον πρωτογενή τοµέα». Στις εκπαιδεύσεις που έγιναν από τη /νση Γεωργικών Εφαρµογών το διάστηµα 1997-1999 εκπαιδεύτηκαν 22.473 αγρότισσες σε θέµατα φυτικής και ζωικής παραγωγής, ποιοτικής - ποσοτικής βελτίωσης της αγροτικής εφαρµογής ολοκληρωµένων προγραµµάτων προστασίας του φυτικού και ζωικού κεφαλαίου, θέµατα ανάπτυξης και προστασίας των δασών, προστασίας και καταστολής δασικών πυρκαγιών, αναδάσωσης κατεστραµµένων δασικών περιοχών. Πραγµατοποιήθηκαν επίσης εκπαιδεύσεις σε ειδικά θέµατα που είναι απαραίτητα για να βελτιωθεί το αγροτικό εισόδηµα. Τα θέµατα περιλάµβαναν την οργάνωση-διαχείριση των γεωργικών εκµεταλλεύσεων και τη λογιστική παρακολούθηση τους, τη σωστή µεταποίηση - τυποποίηση - εµπορία των αγροτικών προϊόντων, τη διαδικασία ένταξης των γεωργικών εκµεταλλεύσεων στο καθεστώς των εθνικών και κοινοτικών επιδοτήσεων, την αλλαγή των συνθηκών της αγροτικής παραγωγής από την εφαρµογή της ΚΑΠ, και την ισότητα των δύο φύλων. Τέλος, υπήρξαν και εκπαιδεύσεις που απευθύνθηκαν σε νέους/νέες αγρότες/σσες ή σε αγρότες/σσες ενταγµένους/ες σε κάποιον Κοινοτικό Κανονισµό. Το Υπουργείο Γεωργίας, επιδιώκοντας να συµπληρώσει το εισόδηµα των αγροτικών οικογενειών, να δηµιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, να συγκρατήσει τον αγροτικό πληθυσµό στην ύπαιθρο, να ενθαρρύνει τις γυναίκες στη δηµιουργία εισοδήµατος και τη βελτίωση της θέσης τους στην τοπική κοινωνία: α. Οργάνωσε εργαστήρια οικογενειακής ή συνεταιριστικής µορφής µε στόχο την ίδρυση και λειτουργία αγροβιοτεχνιών βάσει της ισχύουσας Νοµοθεσίας για την παραγωγή, τυποποίηση, εµπορία ποιοτικών παραδοσιακών προϊόντων που θα είναι ασφαλή για τον καταναλωτή στα πλαίσια του Καν. 950/97. β. Ίδρυσε εργαστήρια παραγωγής προϊόντων οικοτεχνίας (ξυλογλυπτική, υφαντική, κεραµική κλπ.) στα πλαίσια του Καν. 950/97. Προγράµµατα του υπουργείου Πρόγραµµα «ΝΕΟΙ ΑΓΡΟΤΕΣ» (Νόµος 2590/97 - Καν. ΕΕ 950/97). Το πρόγραµµα παρέχει κίνητρα και οικονοµικές ενισχύσεις στους νεοεισερχόµενους νέους/νέες αγρότες/ισσες. Την πρώτη περίοδο εφαρµογής του προγράµµατος (1994-1999) εντάχθηκαν 28