ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΧΑΡΤΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΧΡΗΣΗ β. φιλιππακοπουλου 1
Αναλυτικό Πρόγραµµα 1. Εισαγωγή: Μια επιστηµονική προσέγγιση στη χαρτογραφική απεικόνιση και το χαρτογραφικό σχέδιο 2. Όραση & οπτική γνώση ως συστήµατα επεξεργασίας πληροφοριών 3. Οπτική αντίληψη και χάρτες 4. Οπτική αντίληψη και χάρτες 5. Νοητικές κατηγορίες 6. Αναπαράσταση γνώσεων 7. Γνωσιακά σχήµατα 8. Στοιχεία γραφικής σηµειολογίας 9. Σηµασιολογία χαρτογραφικών συµβόλων 10. Σύνταξη χαρτογραφικών συµβόλων 11. Πραγµατολογία χαρτογραφικών συµβόλων 12. Οι χάρτες ως µέσα γεωγραφικής οπτικοποίησης β. φιλιππακοπουλου 2
Αντικείµενο µαθήµατος Θεωρητικό πλαίσιο προσέγγισης τρόπων µελέτης και χρήσης χαρτών Θεωρητικές βάσεις τρόπου λειτουργίας χαρτών αλληλεπίδρασης χρήστη-χάρτη επιστηµονικής οπτικοποίησης β. φιλιππακοπουλου 3
Θεώρηση: «Οι χάρτες είναι χωρικές αναπαραστάσεις, που µε τη σειρά τους ερεθίζουν άλλες χωρικές αναπαραστάσεις, η δε αναπαράσταση είναι µια πράξη δηµιουργίας γνώσεων» Προσέγγιση: αναπαράστασης από διαφορετικές οπτικές Απόκτηση: άποψης για το πώς λειτουργούν οι χάρτες ηµιουργία κανόνων: χαρτογραφικού συµβολισµού & χαρτογραφικού σχεδίου β. φιλιππακοπουλου 4
Έρευνα χωρικών αναπαραστάσεων Γεωγραφία, χαρτογραφία, γνωσιακή ψυχολογία, γλωσσολογία, τεχνική ανθρώπινου παράγοντα, κοινωνιολογία, σηµειολογία, γνωσιακή επιστήµη ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ: τι είδους µέσα οπτικοποίησης πρέπει να δηµιουργηθούν; πως αυτά αλληλεπιδρούν µε τις γνωσιακές δοµές για τη χωρική σκέψη; ποιες είναι οι επιπτώσεις του ρεαλισµού στα µέσα αναπαράστασης; πως µπορεί να προσδιοριστεί η «µαρτυρία» στον οπτικό κόσµο; β. φιλιππακοπουλου 5
Το θεωρητικό πλαίσιο της Xαρτογραφίας Ιστορική αναδροµή Σήµερα Μια επιστηµονική προσέγγιση στον τρόπο λειτουργίας του χάρτη πως χρησιµοποιούνται οι χάρτες πως προκύπτουν τα νοήµατα από τους χάρτες τι νοήµατα περιέχουν οι χάρτες β. φιλιππακοπουλου 6
Μια ιστορική αναδροµή στο θεωρητικό πλαίσιο της Xαρτογραφίας Ηαπόδοση της γεωµετρίας της γήινης επιφάνειας Η λειτουργικότητα του χάρτη Χαρτογραφικές προβολές Όρια στη προσέγγιση από καλλιτεχνική σκοπιά προσδιορισµός αντικειµενικών κανόνων γραφικού σχεδίου τυποποίηση συµβολισµού εισαγωγή οπτικών µεταβλητών Η χαρτογραφία ως επικοινωνιακό σύστηµα Χάρτης: όχηµα µετάδοσης προσδιορισµένων µηνυµάτων β. φιλιππακοπουλου 7
Η χαρτογραφία ως επικοινωνιακό σύστηµα Σκοπός Ηαναβάθµιση του χάρτη και η εξασφάλιση εύκολης και γρήγορης ερµηνείας Υπόθεση Ο χάρτης έχει προκαθορισµένο σκοπό Συµπέρασµα Η επικοινωνία είναι η πρωταρχική λειτουργία της χαρτογραφίας Ο χάρτης είναι το όχηµα επικοινωνίας β. φιλιππακοπουλου 8
Ηβασική έννοια των θεωριών επικοινωνίας και η αναλογία τους µε τη χαρτογραφική επικοινωνία µεταδότης κανάλι αποδέκτης κώδικας αποκωδικοποίηση χαρτογράφος χάρτης χρήστης χάρτη β. φιλιππακοπουλου 9
Ένα µοντέλο της χαρτογραφίας σαν µια διαδικασία γραφικής επικοινωνίας Μη-πραγµατικότητα πραγµατικότητα γνώσεις που αποκτήθηκαν Σύλληψη της πληροφορίας από το χαρτογράφο σχεδίαση γνώσεις χαρτογράφου πραγµατικότητα γνώσεις αποδέκτη Σύλληψη της πληροφορίας από τον αποδέκτη β. φιλιππακοπουλου 10
A B Sc Se ιάγραµµατου Venn που συµβολίζει την ανθρώπινη σύλληψη του σύµπαντος Sc: Σωστή αντίληψη του σύµπαντος Se: Λανθασµένη αντίληψη του σύµπαντος A: Η αντίληψη του σύµπαντος ενός χαρτογράφου B: Η αντίληψη του σύµπαντος ενός αποδέκτη β. φιλιππακοπουλου 11
Μια σχηµατική απόδοση της χαρτογραφίας σαν µια διαδικασία µετάδοσης πληροφοριών γεωγραφικός χώρος ερµηνεία χαρτογράφου Φίλτρα αντικειµενικός σκοπός εµπειρία & γνώση συνήθειες & ικανότητες επιλογή & γενίκευση χάρτης Φίλτρα αποδέκτης ικανότητα αντίληψης χώρου ύπαρξη στόχων, συνηθειών νοητικό επίπεδο προηγούµενες γνώσεις χρόνος ανάγνωσης β. φιλιππακοπουλου 12
Συνέπειες αποδοχής του µοντέλου επικοινωνίας σαν ερευνητικού παραδείγµατος στη χαρτογραφία Θετικές επιδράσεις Αντιρρήσεις εκδήλωση ενδιαφέροντος για το χρήστη του χάρτη µελέτη συµβολισµού & γραφικού σχεδίου µε εµπειρικές έρευνες αποδοχή εισαγωγής κατευθύνσεων στο συµβολισµό & το γραφικό σχέδιο αγνόηση της πολυδιάστατης χρήσης των χαρτών αγνόηση της σηµαντικής συνεισφοράς της τέχνης στους χάρτες αγνόηση της προϋπάρχουσας γνώσης οι χάρτες δεν είναι «αντικειµενικές» αναπαραστάσεις β. φιλιππακοπουλου 13
Επικοινωνιακό παράδειγµα Λειτουργική βάση κρίσης χάρτη Λειτουργία χάρτη: µετάδοση προκαθορισµένου µηνύµατος Μεταδίδουν οι χάρτες προκαθορισµένα µηνύµατα; Συµπεριφορική προσέγγιση Ερέθισµα-αντίδραση Εξήγηση ανθρώπινης αντίληψης: πρόγνωση συµπεριφοράς Λύση συγκεκριµένων προβληµάτων απαιτεί γενικευµένη θεωρία ; β. φιλιππακοπουλου 14
Χαρτογραφία: Τέχνη & Επιστήµη Μιµητική, αισθηµατική, εξπρεσιονιστική, επικοινωνιακή λειτουργία της Τέχνης Οι χάρτες περιέχουν καλλιτεχνικά στοιχεία υσκολία επιστηµονικής αξιολόγησης καλλιτεχνικών στοιχείων χαρτών Επιστηµονική προσέγγιση ; Υποτίµηση της τέχνης β. φιλιππακοπουλου 15
Συµπληρωµατικά καλλιτεχνικές & επιστηµονικές προσεγγίσεις στη µελέτη & αναβάθµιση των χαρτών & εφαρµογή σε οποιοδήποτε χαρτογραφικό πρόβληµα Καλλιτεχνική προσέγγιση Επιστηµονική προσέγγιση διαισθητική & ολιστική επιτυγχάνει την αναβάθµιση µέσα από εµπειρία & κριτική εξέταση αντλεί από την επιστήµη (θεωρία χρώµατος, προοπτική...) πιο επαγωγική συχνά µειωτική χωρίζει το πρόβληµα σε διαχειριζόµενα τµήµατα στηρίζεται στην υπόθεση ότι η συνολική εικόνα εξαρτάται από τη συστηµατική εξέταση κάθε µεµονωµένου τµήµατος aντλεί από την τέχνη κατά τη διάρκεια ανάπτυξης αρχικών υποθέσεων (φως, σκιά, χρώµα ) β. φιλιππακοπουλου 16
Μεταµοντέρνα αξιολόγηση χαρτογραφίας Χάρτες: αντανάκλαση της κουλτούρας που τους παράγει υσκολία επιστηµονικής αξιολόγησης καλλιτεχνικών στοιχείων χαρτών ΗΧαρτογραφία δεν είναι ούτε αντικειµενική ούτε επιστήµη ρητορικό περιεχόµενο χαρτών υποκειµενικότητα χαρτών Επικέντρωση στις κοινωνικές επιπτώσεις Αγνόηση πρακτικών προβληµάτων β. φιλιππακοπουλου 17
Ανάγκη για µια πιο ισόρροπη προσέγγιση στη χαρτογραφική έρευνα Θεώρηση χαρτών ως λειτουργικών εργαλείων απεικόνισης του χώρου θέµατα αντίληψης γνώσης θέµατα κουλτούρας σηµειωτικής Ώστε οι χάρτες να διευκολύνουν, οδηγήσουν, ελέγξουν την ανθρώπινη αλληλεπίδραση β. φιλιππακοπουλου 18
Γνωσιακή προσέγγιση: Μελέτη αντιληπτικής & γνωσιακής διαδικασίας Ανάγνωση του χάρτη Επεξεργασία της χωρικής πληροφορίας Προσδιορισµός στοιχείων & περιορισµών «µηχανισµού επεξεργασίας πληροφορίας» αλληλεπίδρασης ανθρώπου-χάρτη Ανάπτυξη µοντέλων ανθρώπινης χωρικής σκέψης β. φιλιππακοπουλου 19
Λειτουργία χαρτογραφίας ηµιουργία ερµηνευτικών, γραφικών, περιλήψεων των χωρικών πληροφοριών στόχος χαρτογραφίας Παραγωγή συστηµατικά πιο λειτουργικών χαρτών Υπάρχει µοναδική, σωστή, επιστηµονική ή µη επιστηµονική, προσέγγιση, στο πως λειτουργούν οι χάρτες; β. φιλιππακοπουλου 20
είναι µια από τις πολλές δυναµικές αναπαραστάσεις φαινοµένων του χώρου Χάρτης λειτουργεί ως βοήθεια στις λήψεις αποφάσεων & συµπεριφορών στο χώρο ως πηγή αναζήτησης πληροφοριών απεικονίζει σηµειωτική έννοια λεκτική έννοια β. φιλιππακοπουλου 21
Αλληλεπίδραση χρήστη-χάρτη ηµιουργία σειράς νευρολογικών - γνωσιακών απεικονίσεων Σύνθετο πρόβληµα επεξεργασίας πληροφοριών Αντίληψη απεικόνισης Σύγκριση µε σχήµατα (νοητικές απεικονίσεις) Κατανόηση απεικόνισης β. φιλιππακοπουλου 22
Ολοκληρωµένη άποψη για τη θεωρία της χωρικής απεικόνισης Λεκτική προσέγγιση Λειτουργική προσέγγιση Γνωσιακή προσέγγιση Επίπεδο νοήµατος συµβόλου ετυµολογία έννοιας συµβόλου επίπεδα εννοιών ειδικά & γενικά σαφή & ασαφή επιστηµονικές πρακτικές πρακτικές κουλτούρας κοινωνικές διαδικασίες Σχέσεις που συνιστούν τη συµβολική λειτουργία και η συνεισφορά τους στις έννοιες (σηµειωτική) Επέµβαση συµβόλων σε σκέψη & αντίληψη Έρευνα ατόµου β. φιλιππακοπουλου 23
Ολοκληρωµένη άποψη για τη θεωρία της χωρικής απεικόνισης Κατανόηση της απεικόνισης σε πολλαπλά επίπεδα Ο τρόπος νοητικής αναπαράστασης της πληροφορίας προσδιορίζει Τη δυνατότητα ανάπτυξης οµοφωνίας από οµάδες-κοινωνίες Τον τρόπο αναπαράστασης µε σύµβολα αντικειµένων, σχέσεων, γεγονότων, «πραγµατικού» κόσµου β. φιλιππακοπουλου 24
Οκοινός & ατοµικός χαρακτήρας της απεικόνισης προοπτική επιστηµολογική φιλοσοφική κοινωνιολογική ιστορική προοπτική λογικής κατηγοριοποίησης Λεκτική προσέγγιση Λειτουργική προσέγγιση (λέξεις) Κοινή αίσθηση (δηµόσια) «πως οι χάρτες εµπεριέχουν νόηµα» (σύµβολα) Ανάγνωση ερµηνεία συµβόλων Γνωσιακή προσέγγιση Ατοµική αίσθηση (ιδιωτική) «πως προκύπτει το νόηµα από τους χάρτες» β. φιλιππακοπουλου 25
Οκοινός & ατοµικός χαρακτήρας της απεικόνισης Εστίαση στο κοινό Ανάπτυξη λογικών συστηµάτων για τη δηµιουργία απεικονίσεων µε νόηµα, κατανόηση σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, «πως τα σύµβολα ανακτούν σηµασία σε πολλαπλά επίπεδα» Εστίαση στο ατοµικό Οι διαδικασίες της όρασης ως προϋπόθεσης για το τι βλέπεται, ο ρόλος των εννοιολογικών κατηγοριών και των σχηµάτων γνώσης, στην ανάθεση νοήµατος στις απεικονίσεις που προκύπτουν από την όραση β. φιλιππακοπουλου 26
Αναλυτικό περιεχόµενο µαθήµατος «πως το νόηµα προκύπτει από τους χάρτες» πως βλέπονται οι χάρτες πως γίνονται κατανοητοί όραση & οπτική γνώση - δυναµική εφαρµογή στη µελέτη της χαρτογραφικής απεικόνισης γνωσιακή επεξεργασία της πληροφορίας που παρέχει η όραση πως οι χάρτες διαπνέονται από νόηµα σηµειωτική προσέγγιση στη χαρτογραφία λειτουργική συνιστώσα λεκτική συνιστώσα β. φιλιππακοπουλου 27
Αναλυτικό περιεχόµενο µαθήµατος (2) «Πως χρησιµοποιούνται οι χάρτες» Συνδυασµός λεκτικής & σηµειωτικής προσέγγισης στις οπτικές -γνωσιακές διαδικασίες της αλληλεπίδρασης ανθρώπου-χάρτη Οπτική σκέψη Αναζήτηση σχέσεων στα δεδοµένα Αλήθεια γεωγραφικής οπτικοποίησης Στόχος: Ηκατανόηση, σε διάφορα επίπεδα, του πως οι χαρτογραφικές επιλογές για την απεικόνιση επηρεάζουν: τη σκέψη τη λύση προβληµάτων τη λήψη αποφάσεων β. φιλιππακοπουλου 28
Αναλυτικό περιεχόµενο µαθήµατος 1. Μια επιστηµονική προσέγγιση στην απεικόνιση & το χαρτογραφικό σχέδιο 2. Η όραση & η οπτική γνώση από τη σκοπιά επεξεργασίας της πληροφορίας 3. Πως βλέπονται οι χάρτες: όραση, αντίληψη 4. Πως κατανοούνται οι χάρτες: οπτική σειρά, οπτική περιγραφή, σχήµατα γνώσεων, γνωσιακή αναπαράσταση 5. Εισαγωγή στη σηµειωτική & τη σχέση της µε τη χαρτογραφική απεικόνιση 6. Μια λειτουργική προσέγγιση στη χαρτογραφική απεικόνιση Τα σηµασιολογικά & τα συντακτικά στοιχεία των χαρτογραφικών σηµάτων 7. Μια λεκτική προσέγγιση στη χαρτογραφική απεικόνιση: Τα πραγµατολογικά στοιχεία του χάρτη 8. Γεωγραφική οπτικοποίηση 9. Σχέσεις στο χώρο & το χρόνο 10. Η «αλήθεια» στη γεωγραφική οπτικοποίηση β. φιλιππακοπουλου 29