«ΟΔΥΣΣΕΑΣ 2013-2014» ΤΠΕ και Δημιουργικότητα στο Σύγχρονο Σχολείο. Σοφία Παναγιωτοπούλου 1, Λάμπρος Καρβούνης 2, Παναγιώτης Αναστασιάδης 3 1 4 ο Δημοτικό Σχολείο Νέου Ψυχικού, Αθήνα, spanagiotopoyloy@yahoo.gr 2 Δημοτικό Σχολείο Άδελε, Ρέθυμνο, lkarvunis@edc.uoc.gr 3 Παιδαγωγικό Τμήμα Δ.Ε., Πανεπιστήμιο Κρήτης, panas@edc.uoc.gr Περίληψη Η εκπαίδευση STEM (Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική και Μαθηματικά) είναι συνδεδεμένη με τα επιμέρους αντικείμενα που συνθέτουν το αρκτικόλεξο. Η εκπαίδευση STEM είναι ένα μαθησιακό περιβάλλον όπου οι μαθητές εξερευνούν, εφευρίσκουν, ανακαλύπτουν με τη χρήση πραγματικών προβλημάτων και καταστάσεων. Ενθαρρύνει την καινοτομία συνδυάζοντας τις επιστημονικές περιοχές, βοηθώντας τους μαθητές να κάνουν νέες συνδέσεις μεταξύ των επιστημονικών κλάδων και μερικές φορές βοηθά στη δημιουργία νέων κλάδων. Στην παρούσα εργασία μέσω της τηλεδιάσκεψης στο πλαίσιο του προγράμματος «ΟΔΥΣΣΕΑΣ» σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν διαθεματικές δραστηριότητες συνεργατικής μάθησης από απόσταση, με σκοπό την ενθάρρυνση της δημιουργικότητας και της συνεργατικής διερεύνησης με απώτερο σκοπό την οικοδόμηση της γνώσης. Το θέμα που διερεύνησαν οι μαθητές ακολουθώντας σε μεγάλο βαθμό και τη φιλοσοφία της εκπαίδευσης STEM ήταν σχετικό με τη σημασία του νερού και την προστασία των υδάτινων πόρων. Φορέας υλοποίησης του προγράμματος είναι το Παιδαγωγικό Τμήμα Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Κρήτης. Λέξεις κλειδιά: Εκπαίδευση STEM, Συνεργατική Διερεύνηση, Δημιουργικότητα, Καινοτομία, κόμικ Εισαγωγή Το σύγχρονο σχολείο ως βασικός φορέας εκπαίδευσης, οφείλει να διαδραματίσει έναν πρωταγωνιστικό ρόλο προκειμένου να ανταποκριθεί στις ανάγκες μιας εποχής που αλλάζει με ραγδαίους ρυθμούς (Φλουρής & Πασσιάς, 2005). Οι ΤΠΕ συμβάλλουν καθοριστικά στη δημιουργία ενός νέου περιβάλλοντος μάθησης και διδασκαλίας στο χώρο της εκπαίδευσης (Αναστασιάδης, 2007). Σήμερα, η κατανόηση των βασικών επιστημονικών και μαθηματικών αρχών, η πρακτική γνώση του υλικού και του λογισμικού των ηλεκτρονικών υπολογιστών, καθώς και οι δεξιότητες για την επίλυση προβλημάτων που αναπτύσσονται από τα μαθήματα σε περιβάλλον STEM είναι απαραίτητα εφόδια. Η παρούσα μελέτη σκοπό έχει να εξετάσει τις δυνατότητες που παρέχει η διαδραστική τηλεδιάσκεψη, όταν αξιοποιηθεί παιδαγωγικά και με την ενσωμάτωση της εκπαίδευσης STEM. Εντάσσεται στο πλαίσιο του προγράμματος «ΟΔΥΣΣΕΑΣ» που ξεκίνησε πιλοτικά το 2000 και συνεχίζεται έως σήμερα με κυριότερους στόχους την ενεργό συμμετοχή των μαθητών σε αυθεντικά περιβάλλοντα συνεργασίας μεταξύ τους για τη διερεύνηση και την οικοδόμηση της γνώσης, συνεργασίας που επιτυγχάνεται και μεταξύ απομακρυσμένων σχολείων, αλλά και την καλλιέργεια πολύ σημαντικών δεξιοτήτων σε γνωστικό, κοινωνικό και τεχνολογικό επίπεδο που χρειάζονται οι πολίτες του αύριο.
Ως προς τη δομή της συγκεκριμένης εργασίας, αρχικά, εξετάζεται η σημασία της εκπαίδευσης STEM, και στη συνέχεια παρουσιάζεται τα πλαίσιο υλοποίησης του προγράμματος «ΟΔΥΣΣΕΑΣ 2013 2014». Η εκπαίδευση STEM Η STEM εκπαίδευση είναι μια παιδαγωγική προσέγγιση που περιλαμβάνει την Επιστήμη, την Τεχνολογία, τη Μηχανική και τα Μαθηματικά. Η ανάγκη ύπαρξης μιας διεπιστημονικής προσέγγισης, παρότι ήταν προφανής για πολλούς επιστήμονες αυτών των κλάδων, άρχισε να γίνεται περισσότερο επιτακτική στις αρχές του αιώνα (Sanders, 2009). Η STEM εκπαίδευση είναι ολοένα και αυξανόμενη τάση στον ακαδημαϊκό κόσμο, όπου οι αυστηρές ακαδημαϊκές έννοιες παρουσιάζονται σε συνδυασμό με ρεαλιστικές καταστάσεις τις οποίες οι μαθητές καλούνται να επιλύσουν μέσα από μια διαδικασία σχεδιασμού και επίλυσης προβλημάτων δηλαδή με τον τρόπο που δουλεύουν οι επιστήμονες (Williams, 2011). Ενώ, η ονομασία STEM μας παραπέμπει κυρίως στους τέσσερις κλάδους, η υλοποίηση δραστηριοτήτων ή projects με εκπαίδευση STEM συμπεριλαμβάνει και άλλους κλάδους όπως οι τέχνες, οι κοινωνικές επιστήμες και η ηθική (Partnership of 21 st Century Skills, 2008). Επομένως, η εκπαίδευση STEM πρέπει να ορισθεί ως ολοκληρωμένη προσέγγιση του Προγράμματος Σπουδών και της διδασκαλίας. Είναι μια προσέγγιση που καταργεί τα σύνορα μεταξύ των ιδιαίτερων αντικειμένων και τα θεωρεί ως ένα «όλον», κάτω από το σκεπτικό ότι τα σύγχρονα προβλήματα είναι αρκετά σύνθετα και πολυδιάστατα για να αντιμετωπισθούν από μια μόνο επιστήμη (Morrison & Bartlett, 2009). Οι μαθητές που έχουν εμπειρία σε δραστηριότητες STEM δεν αναμένεται να αποκτήσουν μόνο καλύτερη κατανόηση και ενδιαφέρον για τα θέματα STEM, αλλά και να έχουν αναπτύξει δεξιότητες του 21 ου αιώνα, όπως η επίλυση προβλημάτων, η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα και η συνεργασία (Partnership of 21 st Century Skills, 2008). Σύμφωνα με το άρθρο των Traurig and Feller (2010), το εθνικό επιστημονικό ίδρυμα της Αμερικής δηλώνει ότι στον 21 ο αιώνα, οι επιστημονικές και τεχνολογικές καινοτομίες έχουν γίνει όλο και πιο σημαντικές καθώς αντιμετωπίζουμε τα οφέλη και τις προκλήσεις τόσο της παγκοσμιοποίησης, όσο και της γνώσης, βασισμένης στην οικονομία. Για να πετύχουμε σε αυτές τις νέες πληροφορίες, και στην άκρως τεχνολογική κοινωνία, οι μαθητές πρέπει να αναπτύξουν τις ικανότητές τους στο STEM σε επίπεδα πολύ πέρα από ό,τι θεωρείτο αποδεκτό στο παρελθόν. Το πρόγραμμα «ΟΔΥΣΣΕΑΣ 2013-2014» Γενικό πλαίσιο: Στο πλαίσιο του προγράμματος «ΟΔΥΣΣΕΑΣ 2013-2014» συνεργάστηκαν το Δημοτικό Σχολείο Άδελε Ρεθύμνου και το 1 ο Δημοτικό Σχολείο Διονύσου στην Αθήνα. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν 57 μαθητές της Πέμπτης δημοτικού και 4 δάσκαλοι από την Αθήνα και την Κρήτη. Τα εμπλεκόμενα σχολεία σχεδίασαν και υλοποίησαν συνεργατικές δραστηριότητες διαθεματικού χαρακτήρα από απόσταση μέσω τηλεδιάσκεψης με το περιβαλλοντικό θέμα Νερό Ο Σταγονούλης αξιοποιώντας εκπαιδευτικό υλικό από την ΕΥΔΑΠ. Το θέμα που επεξεργάστηκαν τα παιδιά ήταν το νερό και βασικός στόχος του προγράμματος ήταν να συνειδητοποιήσουν τα παιδιά τη σημασία και την αξία του νερού στη
ζωή του ανθρώπου και των άλλων ζωντανών οργανισμών και συνεπώς την υποχρέωση για την προστασία των υδάτινων πόρων. Οι μαθητές/τριες ξεκίνησαν την ενασχόλησή τους με το θέμα βασισμένοι στο σενάριο που τους παρουσίασαν οι δάσκαλοί τους σχετικά με τον Σταγονούλη, έναν μικρό φίλο των παιδιών που εργάζεται στην ΕΥΔΑΠ. Μαζί του ξεκίνησαν ένα μαγευτικό ταξίδι για να μάθουν πολλά χρήσιμα πράγματα για το περιβάλλον και για το πολύτιμο αγαθό, το Νερό. Να σημειώσουμε ότι, επειδή πρόκειται για μαθητές μικρής ηλικίας, εντάξαμε στο πρόγραμμά μας τρόπους ενεργοποίησης των ομάδων που σκοπό είχαν να άρουν τις όποιες αντιστάσεις στις οποίες οδηγεί η επιστημονική ενασχόληση με ένα τόσο σοβαρό θέμα. ΤΠΕ & Δημιουργικότητα: Οι δραστηριότητες σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν με βάση το προτεινόμενο μεθοδολογικό πλαίσιο του προγράμματος «Οδυσσέας» (Anastasiades et al, 2010). Γενικά, τα στάδια της διδακτικής προσέγγισης για την αξιοποίηση των Διαδραστικών Τηλεδιασκέψεων που ακολουθήθηκαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος ήταν τέσσερα και παρουσιάζονται στην πυραμίδα που ακολουθεί (Anastasiades, 2009). Α Τηλεδιάσκεψη: Εισαγωγικές δραστηριότητες Παρουσίαση- Γνωριμία Τάξεων Β Τηλεδιάσκεψη: Χωρισμός σε ομάδες - Επιλογή θέματος -Υποενότητες Γ Τηλεδιάσκεψη: Συζήτηση-Συνεργασία των ομάδων για την παρουσίαση Δ Τηλεδιάσκεψη: Παρουσίαση- Διάλογος Κλείσιμο Ειδικότερα στη συγκεκριμένη διδασκαλία ακολουθήθηκαν τα παρακάτω στάδια: Περιγραφή δράσεων: Με βάση το μεθοδολογικό πλαίσιο παιδαγωγικής αξιοποίησης της τηλεδιάσκεψης δάσκαλοι και μαθητές σχεδίασαν και υλοποίησαν τις εξής δράσεις: Δραστηριότητες πριν από την τηλεδιάσκεψη: Το πρώτο βήμα ήταν η ενημέρωση των γονέων των μαθητών για την συμμετοχή των παιδιών τους στο πρόγραμμα και η ενυπόγραφη έγκρισή τους για τις προϋποθέσεις συμμετοχής. Αμέσως μετά, οι μαθητές και οι μαθήτριες: Έγραψαν μία έκθεση για να αποτυπωθούν οι προσδοκίες τους και τα συναισθήματά τους σχετικά με το πώς φαντάζονταν την συμμετοχή τους στην πρωτόγνωρη, γι αυτούς διαδικασία της διαδραστικής τηλεδιάσκεψης. Θυμίζουμε ότι στην πιο πρόσφατη εκδοχή
της εκπαίδευσης STEM η διαθεματικότητα δεν νοείται αποκομμένη από τις κοινωνικές επιστήμες και την τέχνη. Έτσι, οι μαθητές μέσω αυτής της δραστηριότητας αλλά και της ζωγραφικής, όπως θα δούμε παρακάτω, ή της κατασκευής κόμικς ή της επαφής με τη λογοτεχνία αξιοποιούν πολλαπλά τα δυνατότητές τους και ασκούνται στην αποτύπωση των όποιων ευρημάτων τους. Δημιούργησαν μια ζωγραφιά, για να εκφράσουν τις προσδοκίες τους από την συμμετοχή τους στις τηλεδιασκέψεις. Κατόπιν προχώρησαν στην υλοποίηση του στόχου της πρώτης τηλεδιάσκεψης, δηλαδή τη δημιουργία μιας ηλεκτρονικής παρουσίασης με θέμα «Η πόλη μας, το σχολείο μας, η τάξη μας». Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι οι μαθητές επέλεξαν οι ίδιοι τον τρόπο με τον οποίο ήθελαν να παρουσιάσουν τον εαυτό τους στα παιδιά του σχολείου με το οποίο θα συνεργάζονταν με στόχο να γνωριστούν. Με τον τρόπο αυτό τίθενται από την αρχή οι βάσεις για τη συνεργασία που απαιτεί η ανακαλυπτική μάθηση και επιχειρείται ο μετασχηματισμός της παραδοσιακής δασκαλοκεντρικής διδασκαλίας σε μάθηση που επιτρέπει τη δημιουργική εμπλοκή των εκπαιδευόμενων. Οι μαθητές συνεργάστηκαν, προκειμένου να προετοιμάσουν τις εργασίες που θα παρουσίαζαν στην 1 η τηλεδιάσκεψη. Αρχικά, αναζήτησαν πληροφορίες στο διαδίκτυο, στη συνέχεια τις ταξινόμησαν και τις επεξεργάστηκαν με τη βοήθεια των δασκάλων τους και τέλος ετοίμασαν την παρουσίασή τους. Οι μαθητές από το δημοτικό σχολείο του Διονύσου επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν το Cartoon Story Maker. Είναι προφανές ότι η ενασχόληση με την τεχνολογία βελτιώνει τις δεξιότητες των μαθητών για το ιδιαίτερα απαιτητικό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον στο οποίο θα κληθούν να ζήσουν και να εργαστούν και ο τρόπος που εξοικειώνονται με αυτήν είναι ταυτόχρονα παιγνιώδης και εφευρετικός. Εικόνα 1: Η παρουσίαση των μαθητών του 1 ου Δημοτικού Σχολείου Διονύσου. Δραστηριότητες κατά την 1 η Τηλεδιάσκεψη (Διάρκεια 60 ) 21/03/2014 Η 1 η τηλεδιάσκεψη ξεκίνησε με τους εισαγωγικούς χαιρετισμούς και από τα δύο σχολεία. Στη συνέχεια ένας μαθητής από το Διόνυσο διάβασε ένα ποίημα που έγραψε για την 1 η μας τηλεδιάσκεψη. Οι μαθητές από το σχολείο της Κρήτης ξεκίνησαν να παρουσιάσουν την εργασία που είχαν ετοιμάσει, για να γνωρίσουν οι μαθητές της Αθήνας την πόλη, το σχολείο και την τάξη τους. Στην αρχή της παρουσίασης τους μια μαθήτρια απήγγειλε και μια ωραία μαντινάδα. Ακολούθησε η παρουσίαση της εργασίας των μαθητών από το σχολείο της Αθήνας. Εικόνα 2: Η παρουσίαση των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου Άδελε.
Μετά τις παρουσιάσεις τα παιδιά άκουσαν το τραγούδι Το Νερό (του Χρήστου Θηβαίου) και παρακολούθησαν ένα Video με τους στίχους του τραγουδιού. Έπειτα, οι μαθητές και οι δάσκαλοι (ως διευκολυντές) συζήτησαν προκειμένου να αναδειχτεί το κεντρικό θέμα το οποίο θα τους απασχολούσε στις τηλεδιασκέψεις τους, δηλαδή το νερό, και οι εκπαιδευτικοί παρουσίασαν τον κεντρικό ήρωα, τον κύριο Σταγονούλη, ο οποίος θα ενεργοποιούσε και θα προβλημάτιζε με τις τεχνητές παρεμβάσεις του τους μαθητές. Εικόνα 3: 1 η Τηλεδιάσκεψη Δραστηριότητες μεταξύ 1 ης και 2 ης Τηλεδιάσκεψης Οι δραστηριότητες που πραγματοποιούνται πριν από κάθε τηλεδιάσκεψη είναι πολύ σημαντικές, καθώς ενεργοποιούν τους μαθητές, τους ωθούν σε συνεργασία, σε ανάληψη πρωτοβουλιών και αυξάνουν το βαθμό της υπευθυνότητάς τους. Οι μαθητές/τριες, όπως είχαν συμφωνήσει στο τέλος της 1 ης τηλεδιάσκεψης, συνέλεξαν πληροφορίες μέσα από βιβλία, περιοδικά και ιστοσελίδες, προκειμένου να κάνουν μια αρχική διερεύνηση του θέματός τους: «Νερό - Σταγονούλης». Έτσι, ετοίμασαν μια παρουσίαση με τη βοήθεια του PowerPoint, για να κοινοποιήσουν τις πληροφορίες στο άλλο σχολείο κατά τη διάρκεια της 2 ης Τηλεδιάσκεψης. Η συλλογή πληροφοριών έγινε στο σπίτι τους, η διαλογή τους και η τελική σύνδεση της εργασίας ολοκληρώθηκε στο σχολείο με συνεργατικό τρόπο. Στο στάδιο αυτό η δραστηριοποίηση των μαθητών προσεγγίζει το μοντέλο της ερευνητικής εργασίας με επιστημονικούς όρους, συλλογή υλικού, συγκριτική μελέτη, κριτική αποτίμηση των πληροφοριών, επαφή με όρους των μαθηματικών και της φυσικής, προσπάθεια κατανόησης και λήψη απόφασης για το υλικό που τελικά θα παρουσιαστεί. Στο σημείο αυτό, βέβαια, καλό είναι οι απορίες των μαθητών να μπορούν να ενθαρρυνθούν και να επιλυθούν με ανακαλυπτικό τρόπο σε εργαστήριο χημείας. Εικόνα 4: Ενδεικτικά κάποιες από τις πληροφορίες που συνέλεξαν οι μαθητές. Δραστηριότητες κατά τη 2 η Τηλεδιάσκεψη (Διάρκεια 60 ) 04/04/2014 Η τηλεδιάσκεψη ξεκίνησε με ενεργοποίηση των μαθητών και συνεχίστηκε με μια σύντομη αναφορά στην 1 η Τηλεδιάσκεψη και στα όσα έγιναν σε αυτήν, ως «γέφυρα» με την 2 η Τηλεδιάσκεψη. Έπειτα οι μαθητές από το 1 ο Δημοτικό Σχολείο του Διονύσου ξεκίνησαν την παρουσίαση που είχαν ετοιμάσει με τη βοήθεια του PowerPoint. Μετά οι μαθητές από το Δημοτικό Σχολείο Άδελε παρουσίασαν τις πληροφορίες που είχαν συλλέξει ανάμεσα στην 1 η και 2 η τηλεδιάσκεψη.
Εικόνα 5: 2 η Τηλεδιάσκεψη Ακολούθησε μια συζήτηση με αφορμή της πληροφορίες που παρουσίασαν τα παιδιά και οι δάσκαλοι (ως διευκολυντές) βοήθησαν με βάση τις απαντήσεις των μαθητών να προκύψουν τέσσερις υποενότητες για την περαιτέρω διερεύνηση του θέματος. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκαν τέσσερις υποενότητες και συνεπώς είχαμε τέσσερις ομάδες σε κάθε σχολείο με κοινά θέματα: Χρήση του Νερού, Εξοικονόμηση του Νερού, Κύκλος του Νερού, Ρύπανση του Νερού. Έπειτα οι μαθητές παρακολούθησαν ένα μικρό βίντεο με τον κύκλο του νερού. Σε επόμενη εφαρμογή του project και για πιο άμεση κινητοποίηση των μαθητών θα μπορούσαμε να προγραμματίσουμε ενέργειες που θα οδηγήσουν τους μαθητές μέσω της συστηματικής παρατήρησης των καιρικών φαινομένων, καθώς και μετεωρολογικών μετρήσεων στην ανακάλυψη του κύκλου του νερού. Τέλος, παρουσιάστηκε ως έκπληξη προς τα παιδιά το γράμμα από τον Σταγονούλη, το οποίο διάβασε ο εκπαιδευτικός το περιεχόμενο του οποίου παρακινούσε τα παιδιά να δράσουν υπεύθυνα για την προστασία του υγρού στοιχείου του πλανήτη. Η τηλεδιάσκεψη ολοκληρώθηκε με τη συμφωνία ότι τα παιδιά των δύο τάξεων θα βοηθούσαν το Σταγονούλη. Δραστηριότητες μεταξύ 2 ης και 3 ης Τηλεδιάσκεψης Οι μαθητές στο τέλος της 2 ης τηλεδιάσκεψης είχαν συμφωνήσει να βοηθήσουν το Σταγονούλη. Τα παιδιά είχαν χωριστεί σε τέσσερις ομάδες και η κάθε ομάδα είχε αναλάβει να βρει πληροφορίες και να φτιάξει ένα εννοιολογικό χάρτη ή συνεικόνες (κολλάζ) με τις πληροφορίες που είχαν διαλέξει και ήθελαν να παρουσιάσουν στα παιδιά της απομακρυσμένης τάξης. Δραστηριότητες κατά την 3 η Τηλεδιάσκεψη (Διάρκεια 60 ) 02/05/2014 Οι μαθητές κάθε τοπικής ομάδας, ύστερα από την ενεργοποίηση των ομάδων και την υπενθύμιση των δραστηριοτήτων που θα μεσολαβούσαν μεταξύ ων δύο τελευταίων τηλεδιασκέψεων, ξεκίνησαν να παρουσιάζουν τους εννοιολογικούς χάρτες ή τις συνεικόνες (κολλάζ) που είχαν ετοιμάσει με τις πληροφορίες που συνέλεξαν ανάμεσα στην 2 η και 3 η τηλεδιάσκεψη. Εικόνα 6: 3 η Τηλεδιάσκεψη Εικόνα 7: Εννοιολογικοί χάρτες που ετοίμασαν τα παιδιά. Αμέσως μετά οι μαθητές με τη βοήθεια των δασκάλων συζήτησαν και αποφάσισαν τι θα έκαναν στην επομένη τηλεδιάσκεψη που ήταν και η τελευταία. Έπειτα συνεργάστηκαν
ανταλλάσσοντας ιδέες και κάνοντας ένα προσχέδιο αυτού που ήθελαν να ετοιμάσουν για την επόμενη τηλεδιάσκεψη. Δραστηριότητες μεταξύ 3 ης και 4 ης Τηλεδιάσκεψης Οι μαθητές με βάση το προσχέδιο που είχαν κάνει στην 3 η τηλεδιάσκεψη, υλοποίησαν την ιστορία τους. Η κάθε ομάδα ξεχωριστά με τη βοήθεια του προγράμματος CartoonStoryMaker έφτιαξε το δικό της κόμικ. Το πρόγραμμα αυτό δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να προσθέσει και δικές του εικόνες εκτός από αυτές που περιέχει το ίδιο το πρόγραμμα. Έτσι, όποια ομάδα ήθελε να προσθέσει μια άλλη εικόνα, έγραφε σε ένα χαρτί τι θα ήθελε και η δασκάλα έβρισκε την εικόνα στο διαδίκτυο. Η αναζήτηση εικόνων στο διαδίκτυο, βέβαια, θέλει προσοχή και για αυτό είναι καλύτερο να μην αναζητούν τα παιδιά τις εικόνες μόνα τους. Για να προσανατολιστούν τέτοιου είδους προγράμματα περισσότερο στη φιλοσοφία της STEM εκπαίδευσης είναι σαφές πως μπορούν να προχωρήσουν πέρα από την αξιοποίηση της έτοιμης γνώσης στην αντιμετώπιση πραγματικών προβλημάτων και καταστάσεων. Έτσι, οι ομάδες, για παράδειγμα, που ασχολήθηκαν με τη ρύπανση του νερού θα μπορούσαν να προβούν σε μετρήσεις, στη χρήση οργάνων από το χώρο της φυσικής, στην εκμάθηση χημικών στοιχείων, απλών χημικών αντιδράσεων αλλά και να κατασκευάσουν σύστημα αντιρρυπαντικής τεχνολογίας δουλεύοντας συνεργατικά και εξ αποστάσεως. Δραστηριότητες κατά την 4 η Τηλεδιάσκεψη (Διάρκεια 80 ) 29/05/2014 Στην 4 η και τελευταία τηλεδιάσκεψη η κάθε ομάδα παρουσίασε το κόμικ που έφτιαξε. Σε κάθε ομάδα, αφού παρουσίαζαν οι μαθητές και από τα δυο σχολεία, μετά τα παιδιά εξηγούσαν τον τρόπο που δούλεψαν καθώς και τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν συζητώντας με τους συμμαθητές τους από την απομακρυσμένη τάξη. Εικόνα 8: 4 η Τηλεδιάσκεψη Αφού ολοκλήρωσαν τις παρουσιάσεις τους όλες οι ομάδες, τα παιδιά συζήτησαν και αντάλλαξαν απόψεις. Το κάθε σχολείο παρακολούθησε ένα μικρό βίντεο με τον κύριο Σταγονούλη, ο οποίος αποχαιρέτισε τα παιδιά που συμμετείχαν στην τηλεδιάσκεψη και τα επιβράβευσε. Δραστηριότητες μετά το τέλος των Τηλεδιασκέψεων Οι μαθητές: Αναστοχάζονται σχετικά με τις τηλεδιασκέψεις, συζητούν με τους δασκάλους τους και πραγματοποιούν την αυτό-αξιολόγησή τους Αποτυπώνουν τις εντυπώσεις που απεκόμισαν μέσω μιας ζωγραφιάς ή ενός σχεδίου Συγγράφουν μια έκθεση σε σχέση με τις εντυπώσεις τους.
Στην τελετή λήξης των σχολείων απονεμήθηκαν στους μαθητές των δύο σχολείων που πήραν μέρος στις τηλεδιασκέψεις, έπαινοι ως ενθύμιο. Συμπεράσματα Στο πλαίσιο του προγράμματος οι προσπάθειες των μελών της ομάδας σχεδιασμού και υλοποίησης εστίασαν στην παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ για την ενθάρρυνση της δημιουργικότητας των μαθητών (animation, λογισμικά κλπ) σε συνδυασμό με παραδοσιακές μορφές (ζωγραφιές, κουίζ κλπ) με στόχο την ενεργό συμμετοχή τους σε συνεργατικά περιβάλλοντα διερεύνησης και οικοδόμησης της γνώσης. Ο στόχος, επίσης, της ενασχόλησης των μαθητών με ένα επιστημονικό θέμα, το νερό, και της διεπιστημονικής προσέγγισής του επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό, καθώς τα παιδιά ασχολήθηκαν με έννοιες από το χώρο της χημείας, της φυσικής, των μαθηματικών. Οι μαθητές φαίνεται να κατανόησαν ότι η δική τους ευημερία εξαρτάται από την ποιότητα του πλανήτη και η δική τους συμβολή είναι απαραίτητη. Το πρόγραμμα θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με περισσότερες εργαστηριακής φύσης μελέτες, αλλά και να προτρέψει τους μαθητές στην μηχανική κατασκευή συσκευών, οργάνων μέτρησης και άλλων εργαλείων που μπορούν να συμβάλλουν στην κατανόηση του φυσικού φαινομένου του κύκλου του νερού και της ρύπανσής του. Όλα αυτά, ωστόσο, προσκρούουν ακόμη σε προβληματισμούς όπως ότι το ελληνικό σχολείο με τις υποδομές που διαθέτει δεν αποτελεί, ακόμη τουλάχιστον, ένα ευνοϊκό περιβάλλον μάθησης αλλά και οι εκπαιδευτικοί που καλούνται να εφαρμόσουν τέτοιου τύπου ολιστικές εκπαιδεύσεις δεν έχουν καταρτιστεί κατάλληλα. Αναφορές Αναστασιάδης, Π. (2007). Η Διδακτική Αξιοποίηση της Διαδραστικής Τηλεδιάσκεψης στο Σύγχρονο Σχολείο: Κοινωνικο-Εποικοδομιστική Προσέγγιση. Στο Α. Λιοναράκης, (Επιμ.), Πρακτικά του 4ου Διεθνούς Συνεδρίου Ανοικτής & εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Ελληνικό Δίκτυο Ανοικτής & εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης, Αθήνα 23-25 Νοεμβρίου 2007. Φλουρής, Γ. & Πασσιάς, Γ. (2005). Εκπαίδευση και εκπαιδευτικός στην Κοινωνία της Γνώσης: Ο λόγος της αποδόμησης, η αποδόμηση του ρόλου και οι παιδαγωγικές δυστοπίες του μεταμοντέρνου ορίζοντα. Στο Π. Αναστασιάδης (Επιμ.), Δια βίου και εξ αποστάσεως εκπαίδευση στην κοινωνία της πληροφορίας. Πρακτικά 1ης Πανελλήνιας διημερίδας με διεθνή συμμετοχή. Ρέθυμνο: Προπομπός. Anastasiades, P. (2009). Interactive Videoconferencing and Collaborative Distance Learning for Κ-12 Students and Teachers: Theory and Practice. NY: Nova Science Publishers, Inc ISBN: 978-1-60692-185-2. Anastasiades, P. S., Filippousis, G., Karvunis, L., Siakas, S., Tomazinakis, A., Giza, P., & Mastoraki, H. (2010). Interactive Videoconferencing for collaborative learning at a distance in the school of 21st century: A case study in elementary schools in Greece. Computers & Education, 54(2), 321-339. Morrison, J., & Bartlett, R. (2009). STEM as curriculum. Education Week, 23, 28 31 Partnership for 21st Century Skills (2008). 21st Century Skills, Education & Competitiveness. Retrieved from: http://goo.gl/u9znlm
Sanders, M. (2009). STEM, STEM education, STEMmania. The Technology Teacher, 68(4), 20-26. Traurig, A., Feller, R. (2010). Preparing Students for STEM Careers (9-10) Williams, J. (2011). STEM education: Proceed with caution. Design and Technology Education, 16(1), 26-35.