ΜΕΛΙ ΕΝΑΣ ΑΛΗΘΙΝΟΣ ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΥΓΕΙΑΣ & ΔΥΝΑΜΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ Το μέλι είναι βιολογικό προϊόν, το οποίο παρασκευάζουν οι μέλισσες από το νέκταρ των ανθέων ή από μελιτοεκκρίσεις. Είναι μία φυσική τροφή που δεν δέχεται καμιά επεξεργασία και αποτελείται από πολλά συστατικά που στο σύνολό τους ξεπερνούν τα 180. Το ελληνικό μέλι είναι γνωστό σε όλο τον κόσμο για το άρωμά του και τη γεύση του. Το ελληνικό μέλι έχει ταυτοποιηθεί και ελέγχεται συνέχεια για την αγνότητα και την αυθεντικότητά του. Στην αρχαία Ελλάδα είχε ξεχωριστή θέση ως φυσικό και υγιεινό προϊόν, απαραίτητο στη διατροφή. Συγγράμματα του Ιπποκράτη αναφέρονται στο μέλι και τις ευεργετικές ιδιότητές του. Ο Αριστοτέλης, ο Δημόκριτος και άλλου κάνουν ιδιαίτερες αναφορές στην αξία του μελιού. Ενώ είναι χαρακτηριστικό το στοιχείο ότι οι παιδαγωγοί της Σπάρτης αποσύρονταν με τους έφηβους στρατιώτες για ένα μήνα στο βουνό του Ταϋγέτου όπου τρέφονταν αποκλειστικά με μέλι (μήνας του Μέλιτος). Αλλά και οι αρχαίοι λαοί όπως οι Ρωμαίοι, οι Αιγύπτιοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Σουμέριοι, αναφέρονται σε κείμενά τους στο μέλι. το μέλι για τους αρχαίους ήταν κάτι από τα απαραίτητα για την καθημερινή διατροφή τους και βέβαια για τα γλυκίσματά τους που ήταν αγαπητά σε όλους. Το μέλι ήταν γι αυτούς θείο δώρο, αφού πίστευαν πως έπεφτε από τον ουρανό, με την πρωινή δροσιά, πάνω στα λουλούδια και στα φύλλα και από εκεί το μάζευαν οι μέλισσες. Την άποψη αυτή, σήμερα θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε αφελή, τότε όμως το μέλι ήταν τόσο πολύτιμο και απαραίτητο γι αυτούς, που κανείς δεν θα μπορούσε να σκεφθεί κάτι τέτοιο. Τις θρεπτικές ιδιότητες του μελιού, δεν τις αγνοούσε φυσικά κανένας, γι αυτό, σε κάθε περίπτωση, όλο έπαινοι ακούγονταν. Κι εξυμνούσαν, κυρίως, το μέλι της Αττικής, το περίφημο θυμαρίσιο μέλι. Αυτό βέβαια δε σημαίνει πως μόνο στην Αττική υπήρχε μέλι. Η μελισσοκομία ανθούσε σε πολλά μέρη, στα νησιά και στην Αίγυπτο. Το μέλι ήταν τόσο σημαντικό για τους αρχαίους, που αρκετές φορές γέμιζαν μεγάλους αμφορείς με αυτό και τ ανακάτευαν με κρασί για να κάνουν τις σπουδές, τόσο στους θεούς που τιμούσαν, όσο και στις ψυχές των νεκρών. Ένας ζωμός που ευχαριστούσε ιδιαίτερα τον Ηρακλή (οι αρχαίοι είχαν να λένε για τη λαιμαργία του)
ήταν από μπιζέλια. Στα χορταρικά έριχναν μια σάλτσα φτιαγμένη από λάδι, δριμύ ξύδι, διάφορα καρυκεύματα, ακόμη και μέλι. Είναι γνωστό ότι το μέλι ήταν βασική γλυκαντική ουσία των αρχαίων και η ανάμειξή του με ξηρούς καρπούς έδινε μερικά από τα πιο συνηθισμένα γλυκά των προγόνων μας. Ειδικά ο συνδυασμός του με σουσάμι αναφέρεται από τον Ηρόδοτο από τον 5ο αιώνα προ Χριστού! Λέγεται ακόμη ότι το «ίντριον» που αναφέρεται στην Ιλιάδα του Ομήρου είναι ένα είδος παστελιού. Το πρωινό Το πρωινό, το οποίο ονομαζόταν συνήθως «άριστον», αποτελείτο από ψωμί, («μάζα» από κριθάρι γιο το λαό, «άρτο» από σιτάρι γιο τους πλούσιους) βουτηγμένο σε ανέρωτο κρασί. Συνηθισμένες πρωινές τροφές ήταν επίσης τα ξερά σύκα, τα αμύγδαλα, τα καρύδια και οι άλλοι ξηροί καρποί. Το πρωινό ρόφημα ήταν ο «κυκεών», ένα μείγμα κρασιού, τριμμένου τυριού και κριθάλευρου, το γάλο κυρίως κατσικίσιο, καθώς και ένα είδος υδρομελιού που το παρασκεύαζαν από χλιαρό νερό και μέλι. Σ ένα πλούσιο δείπνο (περίπου τον 5ο π.χ. αιώνα) μπορούσε κανείς να δει τυρί της Αχαΐας, σύκα και μέλι της Αττικής, «αίθοπα οίνο» από τη Χίο και τη Λέσβο, θαλασσινά από τις πλούσιες ακτές της Εύβοιας, δαμάσκηνα από τη Δαμασκό της Συρίας, κριθαρένιο ψωμί από την Πύλο, φάβα ή ζωμό από μπιζέλια, τηγανίτες βουτηγμένες στο λάδι και γαρνιρισμένες με μέλι, τυρί αλογίσιο, που έτρωγαν μόνο οι «πολεμοχαρείς», βραστούς βολβούς, ραπάνια για να φεύγει το μεθύσι και βέβαια τις πίτες της Αθήνας, καύχημα της πόλης, παραγεμισμένες με τυρί, μέλι και διάφορα «νωγαλεύματα». Ο πολύτιμος άρτος των Αρχαίων. Τα δημητριακά αποτελούσαν την κύρια βάση της διατροφής για τους αρχαίους. Αλλά τόσο το σιτάρι όσο και το κριθάρι δεν ήταν σε αφθονία για τους Αθηναίους, έτσι αναγκάζονταν να το εισάγουν από άλλα μέρη. Το αλεύρι από κριθάρι, ζυμωμένο σε γαλέτες ήταν το πιο συνηθισμένο καθημερινό ψωμί και ονομαζόταν μάζα.
Στη ζύμη του ψωμιού έβαζαν διάφορα καρυκεύματα, όπως μάραθο, δυόσμο και μέντα ακόμη, για να πάρει το ψωμί μια διαφορετική νοστιμάδα. Και φυσικά, έβαζαν το απαραίτητο αλάτι. Ακόμη οι αρχαίοι είχαν τα εξής είδη ψωμιού: Το σιμιγδαλένιο, το ψωμί από χοντράλευρο, το ψωμί από διάφορα γεννήματα, από ένα είδος σίκαλης της Αιγύπτου και το «ψωμί από κεχρί». Λόγω της μεγάλης «αγάπης» των Αθηναίων για το ψωμί, του έδιναν διάφορα ονόματα, ανάλογα με τον τρόπο που ψηνόταν, όπως: - «Ιπνίτης» ήταν το ψωμί που έψηναν μέσα σε θερμή σκάφη. - «Εσχαρίτης» το ψωμί που ψηνόταν στις σχάρες. - «Άρτο τυρόεντα» τυρόπιτα θα τον λέγαμε σήμερα. - «Κριβανίτης άρτος» γινόταν από σιμιγδάλι. Το «όφωρος» ήταν ένα γλύκισμα από ζύμη, σουσάμι και μέλι. Βέβαια αναφέρονται και από τους αρχαίους και διάφορα άλλα είδη ψωμιού. Γνωστές επίσης ήταν και οι λαγάνες.και οι Αθηναίοι φουρνάρηδες είχαν καλή φήμη, για τα γλυκίσματα και τις πίτες τους. Οι αρχαίοι εκτιμούσαν πολύ περισσότερο από εμάς σήμερα την ύπαρξη του ψωμιού, και θεωρούσαν πως η μεγάλη ποικιλία του ψωμιού ήταν πολυτέλεια, αφού συνήθιζαν να τρώνε μόνο ένα κομμάτι κριθαρένια μπομπότα. Στις κωμωδίες του Αριστοφάνη αναφέρονται εδέσματα που μας ξενίζουν.
Στους «Ιππείς» μιλάει για «ξίγκι βοδινό ψημένο μέσα σε συκόφυλλα». Αναφέρεται επίσης ο «κάνδυλος» ένα ανακάτεμα από μέλι, γάλα, τυρί και λάδι, του «μυττωτό», ένα είδος σκορδαλιάς με πράσα, σκόρδα, τυρί και μέλι. Βέβαια πολλοί ήταν αυτοί που στα έργα τους πρόσθεσαν «μια γεύση κουζίνας» ανέφεραν δηλαδή συνταγές και εδέσματα της εποχής, γιατί γνώριζαν πως οι αρχαίοι έχουν αδυναμία σ αυτά, έτσι θα έβρισκαν τα έργα τους πιο ελκυστικά. Στις θυσίες τους ετοίμαζαν και ένα είδος πλακούντος, κάτι δηλαδή σαν πίτα, που το λεγαν «πελανό». Ήταν ένα παχύρρευστο κράμα από αλεύρι, μέλι και λάδι. Άλλα εδέσματα: «Έκχυτος», που αναφέρεται σ ένα επίγραμμα της Παλατινής Ανθολογίας, ήταν ένα μείγμα από αλεύρι και ψημένο τυρί, που το έριχναν σε ειδικά καλούπια και τα γέμιζαν με κρασί μελωμένο. «Κάνδαυλος», ένα είδος φαγητού της Μικράς Ασίας, κυρίως στην περιοχή της Λυδίας, με ό,τι ερεθιστικό καρύκευμα κυκλοφορούσε. «Μυττωτός» πίτα με τυρί, ανακατεμένο με μέλι και σκόρδα. Βέβαια, οι πιο περίφημες πίτες ήταν της Αθήνας, καύχημα της πόλης, και γινόταν με μέλι, τυρί και λάδι, αλλά έβαζαν μέσα και διάφορα καρυκεύματα. Νωγαλεύματα έλεγαν οι αρχαίοι τα γλυκά φαγητά και γενικά κάθε λιχουδιά. Οι Έλληνες φαίνεται να έδειχναν ιδιαίτερη προτίμηση στα αρτύματα και στα διάφορα καρυκεύματα, που έδιναν πικάντικες γεύσεις στα φαγητά τους. Έτσι ένα σπίτι της Αθήνας φρόντιζε, να έχει πάντα στα ράφια του, αλάτι (άλας), ρίγανη (ορίγανο), ξύδι (όξος), θυμάρι (θύμον), σουσάμι (σύσαμο), σταφίδες, κάππαρη, αυγά, αλίπαστα, κάρδαμο, συκόφυλλα, κύμινο, ελιές, σίλφιο, πετιμέζι, σκόρδα και διάφορα άλλα. Ένα μενού με ορεκτικά και γλυκίσματα που θα ενθουσίαζε και τους σημερινούς καλοφαγάδες. Ένα γλύκισμα τους ήταν βέβαια οι μελόπιτες, τις οποίες, έλεγαν γενικά «μελιτούττα». Σε προτίμηση όμως είχαν κι ένα γλύκισμα από λιναρόσπορους και μέλι, τη «χρυσόκολλα». Ένα άλλο γλύκισμα που λεγόταν «έκχυτο» φτιαχνόταν από αλεύρι και τυρί ψημένο, μέσα σε καλούπια και ήταν περιχυμένο με κρασί μελωμένο. Επίσης ένα άλλο γλύκισμα γινόταν με αλευρωμένο γάλα, που, όταν έμπαινε σε ειδικά κύπελλα, γαρνίριζαν με μέλι και πασπαλιζόταν με σουσάμι. Οπωσδήποτε όμως τα πιο συνηθισμένα γλυκίσματα ήταν οι γαλατόπιτες. Αλλά και από τα βυζαντινά χρόνια έχουμε αναφορές και μάλιστα με το όνομα πάστελλος και παστέλλι (Φ.Κακουλές)! Γλύκισμα για χαρές αφού τα συστατικά του συνδέονται με τη γονιμότητα. Ακόμη και σήμερα σε πολλά νησιά μας προσφέρεται σε αρραβώνες
γάμους και βαφτίσεις. Δεν θα ξεχάσω τα υπέροχα μελεκούνια που μας προσέφεραν σε γάμο στη Ρόδο απλωμένα ανάμεσα σε λεμονόφυλλα. Γιατί το μέλι είναι ένα ξεχωριστό τρόφιμο; το μέλι είναι το μοναδικό τρόφιμο του ανθρώπου που παράγεται από έντομα που σήμερα εκτρέφονται για το σκοπό αυτό. είναι το μοναδικό τρόφιμο που δεν χαλάει, ίσα- ίσα συντηρεί άλλα τρόφιμα έχει σπουδαίες βιολογικές ιδιότητες που το καθιστούν κάτι περισσότερο από τρόφιμο και σήμερα (ξανά) βρίσκει και ιατρικές χρήσεις έχει ξεχωριστή συμβολική σημασία σε όλες τις θρησκείες του πλανήτη, ακόμα και στην ψυχανάλυση σύγχρονη ανθρωπολογική μελέτη προτείνει ότι η κατανάλωση μελιού από τους προγόνους του ανθρώπου επιτάχυνε την εξέλιξη του εγκεφάλου τους και οδήγησε στο σύγχρονο άνθρωπο Το μέλι στην γαστρονομία Σφακιανή πίτα γεμιστή με ανθότυρο και περιχυμένο μέλι σουσούρας (ελαφρώς λεμονάτο με κεχριμπαρένιο χρώμα), μπρουσκέτα με γαλοπούλα και σος μουστάρδας με μέλι εσπεριδοειδών με τη ρευστή υφή και το έντονο άρωμα. Καβουρδισμένο χωριάτικο λουκάνικο Καρδίτσας σβησμένο με τσίπουρο γλυκάνισου και μελωμένη σάλτσα από μέλι πεύκου, ψητό πικάντικο τυρί κομό Νάξου περιχυμένο με μέλι ερείκης και καστανιάς (πικρό με λιγότερα ζάχαρα και κοκκινωπό χρώμα), παστράμι μόσχου πασαλειμμένο με βελούδινο μέλι ελάτης Ευρυτανίας. Και για κυρίως πιάτο επιλέγω χοιρινή τηγανιά σβησμένη με ροζέ ξινόμαυρο και μελωμένο με μέλι βοτάνων της ελληνικής υπαίθρου ρίγανη-λεβάντα-φασκόμηλο (υπέρ αρωματικό). Για σαλάτα, θα πάρω φυλλώδη πράσινα λαχανικά με καβουρδισμένα κουκουνάρια και σάλτσα βινιγκρέτ μελιού από ηλίανθο (βουτηρώδης υφή με κίτρινο χρώμα και απαλή πικάντικη γεύση). Επιδόρπιο τι άλλο από τραγανούς λουκουμάδες τηγανισμένους σε ελαιόλαδο, μελωμένους με πευκόμελο και πουδραρισμένους με γύρη μέλισσας. Για το τελείωμα και την απόλαυση της δύσης του ηλίου στο Θερμαϊκό, επιλέγω καφέ φραπέ με ελαφρύ βαμβακόμελο (μέλι με σημαντικές αντιβακτηριδιακές ιδιότητες). Κατηγορίες μελιών
Υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες μελιού. Τα ανθόμελα, που παράγονται από το νέκταρ των ανθέων και τα δασόμελα, που παράγονται από μελιτοεκκρίσεις εντόμων που βρίσκονται κυρίως σε δασικά δένδρα. ΑΝΘΟΜΕΛΟ Είναι ανάμεικτο μέλι, το οποίο οι μέλισσες τρυγάνε από την πληθώρα των ελληνικών φυτών. Οι ιδιότητές του διαφέρουν ανάλογα με τη φυτική του προέλευση. Συνήθως το ανοιχτόχρωμο έχει εξαιρετικό άρωμα και γεύση και το σκοτεινόχρωμο έχει υψηλή θρεπτική αξία γιατί είναι πλούσια σε ιχνοστοιχεία (κάλιο, μαγνήσιο, φωσφόρο, σίδηρο κλπ). Η κρυστάλλωσή του δεν μπορεί να προβλεφθεί. Τα ανθόμελα όταν έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά λαμβάνουν την ονομασία του φυτού από το οποίο προέρχονται. Μέλι θυμαριού, πορτοκαλιάς, ερείκης, καστανιάς, βαμβακιού, ακακίας κ.ά. Το ίδιο συμβαίνει και με το μέλι μελιττωμάτων με κύριες κατηγορίες το μέλι πεύκου, ελάτης και βελανιδιάς. Θυμαρίσιο: Έντονα αρωματικό μέλι, εξαιρετικό στη γεύση με ανοικτόχρωμη λαμπερή εμφάνιση. Κατατάσσεται στις καλύτερες ποιότητες μελιού που υπάρχουν. Κρυσταλλώνει σε διάστημα 6-18 μήνες από την παραγωγή του, είναι τονωτικό, έχει αντισηπτικές ιδιότητες και αυξάνει τις φυσικές δυνάμεις του ανθρώπου. Πορτοκαλιάς: Έχει υπέροχο άρωμα και εξαιρετική γεύση. Κρυσταλλώνει σε 1-3 μήνες. Είναι έντονα ανοιχτόχρωμο, μετατρέπεται σε ασπρουδερό μετά την κρυστάλλωσή του. Τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του αρέσουν ιδιαίτερα στον καταναλωτή. Είναι πλούσιο σε εσπεριδίνη, μια φλαβονική γλυκοζιδίνη, η οποία έχει πλούσια αντιοξειδωτική δράση. Ηλιάνθου: Είναι ανοιχτόχρωμο μέλι, το οποίο κρυσταλλώνει σε 1-2 μήνες. Στην κρυσταλλική του μορφή είναι κιτρινωπό. Είναι πλούσιο σε πολυφαινόλες οι οποίες παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατροφή μας. Ερείκης: Είναι προϊόν με υψηλή θρεπτική αξία, τονωτικό για τον οργανισμό γι αυτό και διατίθεται κύρια από καταστήματα υγιεινής διατροφής. Έχει οσμή και γεύση που αρέσουν ιδιαίτερα σε απαιτητικούς καταναλωτές. Κρυσταλλώνει γρήγορα σε 1-3 μήνες. Μετά την κρυστάλλωση έχει κοκκινωπή εμφάνιση. Καστανιάς: Έχει έντονο χαρακτηριστικό άρωμα και γεύση που ελάχιστα πικρίζει. Κρυσταλλώνει αργά σε 1-2 χρόνια. Έχει υψηλή βακτηριοστατική δράση και αντέχει περισσότερο στη θέρμανση και στο χρόνο διατήρησης από τα άλλα μέλια. Το μέλι καστανιάς επιταχύνει την κυκλοφορία του αίματος και ασκεί στυπτική ενέργεια σε περιπτώσεις δυσεντερίας.
Πευκόμελο: Προέρχεται από μελιτώδεις εκκρίσεις και παράγεται στα πευκοδάση της χώρας μας. Δεν είναι ιδιαίτερα γλυκό γι αυτό και αρέσει στη γεύση. Δύσκολα κρυσταλλώνει. Είναι πλούσιο σε ιχνοστοιχεία, πρωτεΐνες και αμινοξέα. Έχει λιγότερες θερμίδες από τα ανθόμελα. Μέλι από βαμβάκι: Ανοιχτόχρωμο μέλι που μετατρέπεται σε ασπρουδερό μετά την κρυστάλλωσή του, που γίνεται σε 1-3 μήνες. Έχει την υψηλότερη βακτηριοκτόνο δράση. Ελάτης: Έχει γεύση που αρέσει και στον πλέον απαιτητικό καταναλωτή και τις λιγότερες θερμίδες. Το μέλι ελάτης βανίλια έχει ξεχωριστή εμφάνιση. Δημιουργεί την αίσθηση των ανταυγειών στο εσωτερικό του και ξεχωρίζει. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κατοχυρώθηκαν με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ). Το μέλι ελάτης δεν κρυσταλλώνει. ΤΟ ΜΕΛΙ Πάνω στην συσκευασία πρέπει να αναγράφεται η χώρα προέλευσης π.χ. «Ελληνικό προϊόν» καθώς και η ονομασία του παραγωγού ή του συσκευαστή. Στην συσκευασία πρέπει να αναγράφετε πάντα η πραγματική σύνθεση, γιατί μπορεί να είναι αμυλοσιρόπι και όχι μέλι. Για τον λόγο αυτό πρέπει πάντα να διαβάζετε τις συσκευασίες όλων των προϊόντων διατροφής που επιλέγετε. Προμηθευτείτε μέλι και τα άλλα προϊόντα της μέλισσας από παραγωγούς που γνωρίζετε και δοκιμάζετε τα προϊόντα τους. Το μέλι έχει 12 διαφορετικά ποιοτικά κριτήρια. και δύσκολα νοθεύεται. Τυχόν αναμείξεις με γλυκοζη ή άλλες γλυκαντικές ουσίες ανιχνεύονται πολύ εύκολα από τους ελεγκτές. Η κρυστάλλωση είναι φυσικό φαινόμενο, δεν σχετίζεται με την ποιότητα του μελιού και δεν προξενεί καμιά αλλαγή στη διαιτητική του αξία. Ένα κρυσταλλωμένο μέλι δεν είναι ούτε νοθευμένο ούτε και χαλασμένο. Ρευστοποιείται εύκολα εάν τοποθετηθεί σε ζεστό νερό (μπεν-μαρί) χωρίς να χάσει τις βιολογικές και θρεπτικές του ιδιότητες. Χρησιμοποιήστε το μέλι καθημερινά στην διατροφή σας. προσθέστε το στα γλυκά και φαγητά σας. Αντικαταστήστε το ένα μέρος της ζάχαρης με μέλι.