ΑΓΟΡΑ ΤΩΝ ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΚΟΥΤΟΥΛΑ ΒΙΟΛΟΓΟΣ MSC ΑΓΟΡΑ ΤΩΝ ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΥΠΟΒΛΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΠΑΤΡΑ 2012

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΚΟΥΤΟΥΛΑ ΒΙΟΛΟΓΟΣ MSC ΑΓΟΡΑ ΤΩΝ ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ/ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΝΙΚΟΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ ΣΩΤΗΡΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΕΠΙΚΟΥΡΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εργασία αυτή εκπονήθηκε στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών της Φαρμακευτικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών με θέμα «Φαρμακευτικό Μάρκετινγκ». Το αντικείμενο της Διπλωματικής εργασίας είναι μια προσπάθεια να διερευνηθεί η αγορά των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ στην Ελλάδα. Ο χώρος του φαρμάκου γενικά και ειδικά στην Ελλάδα, είναι μια συνεχώς μεταβαλλόμενη κατάσταση που οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ των συνταγογραφούμενων και μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων είναι πολύ αχνές και η διαδικασία μετάπτωσης από συνταγογραφούμενα σε μη φάρμακα είναι εν εξελίξει. Πόσο έτοιμος είναι ο έλληνας ασθενής και ο έλληνας φαρμακοποιός για αυτή τη διαδικασία; Πως διαμορφώνεται η αγοραστική απόφαση για τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.; Σε αυτά και άλλα ερωτήματα καλούμαστε να απαντήσουμε με αυτή την εργασία, στηριζόμενοι σε έρευνα (ερωτηματολόγιο) και αναλύοντας μελέτες, άρθρα, προτάσεις ερευνητών που προσέγγισαν το θέμα των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. και που στόχος τους ήταν η ομαλότητα και το μέγιστο όφελος στη χρήση τους.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Φτάνοντας στο τέλος της προσπάθειας αυτής θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τους ανθρώπους που με στήριξαν και με βοήθησαν να φτάσω στο τέλος της διαδρομής και να ολοκληρώσω αυτό το πόνημα. Αρχικά θα ήθελα να ευχαριστήσω την τριμελή μου επιτροπή, τον κ. Παπαπετρόπουλο Ανδρέα καθηγητή του Τμήματος Φαρμακευτικής, τον κ. Νικολαρόπουλο Σωτήρη, αναπληρωτή καθηγητή και την κ. Καραγιάννη Δέσποινα, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων. Επίσης θέλω να ευχαριστήσω από καρδίας τη φίλη μου κ. Πυριόχου Αναστασία, ΕΔΙΠ στο τμήμα Φαρμακευτικής για τη βοήθεια, τη στήριξη, τις συμβουλές και τον πολύτιμο χρόνο που αφιέρωσε στην ολοκλήρωση της εργασίας αυτής. Ακόμα θέλω να ευχαριστήσω την φίλη μου Μάμαλη Ειρήνη, Βιολόγο Phd, για την ηθική υποστήριξη και όχι μόνο. Τέλος θέλω να ευχαριστήσω τον σύζυγο μου Κουρλούφα Κωνσταντίνο που είναι στο πλάι μου σε όλα, που είναι πηγή δύναμης, στήριξης και έμπνευσης στη ζωή μου

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 EIΣΑΓΩΓΗ 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2 1.1 Τι είναι τα Μη Συνταγογραφούμενα Φάρμακα 2 1.2 Αυτοθεραπεία και πολυφαρμακία 3 1.3 ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.: Οφέλη και Κίνδυνοι; 5 1.4 Πηγές πληροφόρησης των καταναλωτών 6 1.5 Ο ρόλος του Φαρμακοποιού και οι Ευθύνες του 7 1.6 Διαφήμιση 8 1.7 Σχέση ηλικίας, φύλου, οικονομικού και μορφωτικού επιπέδου με επιλογή-αγορά των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. 1.7.1 Ηλικία 1.7.2 Φύλο 1.7.3 Οικονομικό και Μορφωτικό επίπεδο 1.8 Σχέση «πίστης σε συγκεκριμένη μάρκα» (Brand Loyalty) 12 και «τιμής προϊόντος» για αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. 1.9 Ανάγκες των καταναλωτών 12 1.10 Σκοπός της παρούσας μελέτης 16 9 9 11 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 17 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 18 2.1. Επιλογή δείγματος για Διεξαγωγή Έρευνας 18 2.2. Σύνθεση Ερωτηματολογίου 18 2.3 Πληροφορίες για τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. της παρούσας εργασίας 25 2.3.1. Αντιφλεγμονώδη/Αναλγητικά 2.3.2 Αναλγητικά/Αντιπυρετικά 2.3.3. Αντιβηχικά/Αποχρεμπτικά/Βλεννολυτικά 2.3.4. Αντισηπτικά 2.3.5 Αποσυμφορητικά 2.3.6 Αντιισταμινικά 2.3.7 Αντιϊικές αλοιφές 25 27 28 29 30 30 31 i

2.3.8 Αντιμικροβιακές αλοιφές 2.4 Ανάλυση των αποτελεσμάτων 32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 34 3.1. Αποτύπωση δημογραφικών στοιχείων του δείγματος (πληθυσμού) 35 της έρευνας 3.2. Συχνότητα αγοράς ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ 38 3.2.1. Αντιφλεγμονώδη 40 3.2.2. Αναλγητικά / Αντιπυρετικά 40 3.2.3. Αντιβηχικά / Βλεννολυτικά / Αποχρεμπτικά 41 3.2.4. Aντισηπτικά 42 3.2.5. Αποσυμφορητικά 42 3.2.6. Αντισταμινικά 43 3.2.7. Αντι - μικροβιακές αλοιφές 44 3.2.8. Αντιόξινα 45 3.2.9. Βιταμίνες για τόνωση και υποκατάσταση 45 3.2.10. Καραμέλες για το λαιμό 45 3.3. Αποτελέσματα απαντήσεων σε επιμέρους ερωτήματα 46 3.3.1. Προηγούμενη εμπειρία 46 3.3.2. Διαφήμιση (τηλεόραση, αφίσες, σταντ στο φαρμακείο) 46 3.3.3. Συμβουλή από φίλο γνωστό- μέλος της οικογένειας 47 3.3.4. Αποτελεσματικότητα - Ασφάλεια 48 3.3.5. Ποιότητα συσκευασίας 49 3.3.6. Αντίδραση στην τιμή 50 3.3.7 Ενημερώνονται για τα συστατικά των φαρμάκων 51 3.3.8 Δεν ασχολούνται με την επιλογή ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. 52 3.3.8.1 Ακολουθούν πιστά τη γνώμη του Φαρμακοποιού 53 3.3.8.2 Έχουν ένα σταθερό φάρμακο και δεν το αλλάζουν 54 3.3.8.3 Από τη στιγμή που θα διαλέξουν μια μάρκα αποφεύγουν να 54 δοκιμάσουν άλλες 3.3.8.4 Από τη στιγμή που θα δουν αποτέλεσμα με μια μάρκα 54 αποφεύγουν να αγοράζουν άλλες 3.3.8.5 Αλλάζουν συχνά μη συνταγογραφούμενα φάρμακα για να 55 κάνουν σύγκριση 3.3.8.6 Δίνουν σημασία στο όνομα της παρασκευάστριας εταιρίας 55 3.4 Το φάρμακο το διάλεξαν ύστερα από συμβουλή του γιατρού τους 56 ii

3.5 Το φάρμακο το διάλεξαν ύστερα από συμβουλή του φαρμακοποιού τους 3.6 Παίρνουν ενημερωτικά έντυπα που υπάρχουν δίπλα στο ταμείο σχετικά με φάρμακο που τους ενδιαφέρει 58 61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 63 4.1. ΣΥΖΗΤΗΣΗ 64 4.2 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 69 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 74 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 75 ΠΕΡΙΛΗΨΗ-SUMMARY 82 iii

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 EIΣΑΓΩΓΗ 1

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Τι είναι τα Μη Συνταγογραφούμενα Φάρμακα Αναπτυσσόμενος κλάδος με αυξανόμενες πωλήσεις και σημαντικά περιθώρια κέρδους, τα μη συνταγογραφούμενα προϊόντα προσωπικής υγιεινής αποκτούν βαθμηδόν διακριτή θέση έναντι των συνταγογραφούμενων φαρμάκων. Τα μη συνταγογραφούμενα φαρμακευτικά προϊόντα (ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.), τα οποία διεθνώς περιγράφονται με τον όρο «over the counter» (OTC) είναι φαρμακευτικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για αυτοθεραπεία ήπιων περιστατικών χωρίς την αναγκαιότητα ιατρικής επίβλεψης και συνταγογράφησης. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται αναλγητικά, φάρμακα του γαστρεντερικού, φάρμακα για τη γρίπη και το κρυολόγημα, προϊόντα υγιεινής, συμπληρώματα διατροφής και βιταμίνες, φυτικά προϊόντα και καλλυντικά για την περιποίηση του δέρματος ή δερματολογικά φάρμακα (αλοιφές, κλπ). Οι εταιρίες του κλάδου φαρμάκων που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας αναγνώρισαν εδώ και λίγα χρόνια τη δυναμική των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., συνυπολογίζοντας τη διεθνή εμπειρία, το διαφοροποιημένο τρόπο ζωής αλλά και τα περιθώρια κέρδους των συγκεκριμένων ειδών. Τα προϊόντα αυτά διακινούνται αυστηρά μέσα από το κανάλι του κλασικού ελληνικού φαρμακείου και υπόκεινται στον έλεγχο του Ελληνικού Οργανισμού Φαρμάκου, προκειμένου να λάβουν την έγκριση για την κυκλοφορία τους στην εγχώρια αγορά (βλ. Παράρτημα Ι). Παρ όλα αυτά και δεδομένου ότι η αγορά τους είναι ελεύθερη, χωρίς την απαραίτητη γνωμοδότηση γιατρού, τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. θεωρούνται κατά μια έννοια προϊόντα ευρείας κατανάλωσης. Είναι εξάλλου χαρακτηριστική η θετική αντιμετώπιση τους στις αγγλοσαξονικές χώρες όπου διαφημίζονται ελεύθερα, διανέμονται ευρέως και αγοράζονται χωρίς δέσμευση. Το ποσοστό που κατέχουν τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. στη γενική κατανάλωση φαρμάκων στην ευρωπαϊκή αγορά κυμαίνεται κατά μέσο όρο στο 17 %. Τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. φάρμακα είναι ένα σημαντικό κομμάτι κάθε συστήματος υγείας. Σύμφωνα με μια μελέτη ενός χρόνου στις ΗΠΑ (1), έξι στα δέκα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα ήταν ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. φάρμακα. Σε μια άλλη αναφορά, 60 % των φαρμάκων που αγοράστηκαν από τους καταναλωτές ήταν ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. (2). Βέβαια ο αριθμός των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. στις ΗΠΑ είναι μεγαλύτερος από κάθε άλλη χώρα, οπότε οι ΗΠΑ αποτελούν την μεγαλύτερη αγορά με δεύτερη την Δυτική Ευρώπη και τρίτη την Ιαπωνία. Υπάρχουν διαφορές στις πωλήσεις των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. από χώρα σε χώρα 2

και αυτό οφείλεται σε πολλούς λόγους όπως οι διαφορές στα συστήματα υγείας, ο αριθμός των διαθέσιμων ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. και διαφορές στην κουλτούρα κάθε χώρας. Επίσης οι κατηγορίες των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. που χρησιμοποιούνται από τους κατοίκους κάθε χώρας διαφέρουν (3, 4, 5, 6). Στην Αμερικανική και την Καναδική αγορά τα προϊόντα που σχετίζονται με βήχα/κρύωμα είναι τα πρώτα σε πωλήσεις. Στην Αμερική ακολουθούνται από τα προϊόντα για τον πονοκέφαλο, αντιόξινα, προϊόντα για πρώτες βοήθειες, προϊόντα κατά του καπνίσματος, φροντίδας ματιών, αναλγητικά, και προϊόντα για την φροντίδα χειλιών και ποδιών. Στον Καναδά δεύτερα σε πωλήσεις έρχονται τα αναλγητικά, αντισταμικικά, φάρμακα για στομαχικές διαταραχές, συμπληρώματα διατροφής και προϊόντα για έλεγχο βάρους, προϊόντα κατά του καπνίσματος, φυτικά προϊόντα, προϊόντα για πρώτες βοήθειες, αντηλιακά. Στην εγχώρια αγορά το μερίδιο των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. και των καλλυντικών προϊόντων για την περιποίηση του δέρματος ξεπερνά το 10%. Ωστόσο δεδομένης αφενός της χαμηλής διείσδυσής τους και αφετέρου της επιρροής παραγόντων όπως η αύξηση του βιοτικού επιπέδου, η διάδοση της αυτοθεραπείας, η επέκταση της ενημέρωσης για την πρόληψη ασθενειών και η γενικότερη τάση περιστολής των δαπανών για προϊόντα που περιλαμβάνονται στις λίστες των συνταγογραφούμενων φαρμάκων, η αγορά των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. αναμένεται να παρουσιάσει σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης τα ερχόμενα χρόνια. Μελλοντικά πιστεύεται ότι θα επέλθουν αλλαγές στη λιανική διανομή, με βάση και τη διεθνή εμπειρία. Λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των ήδη προβληματικών ασφαλιστικών ταμείων, προβλέπεται ότι πολλά φάρμακα θα βγουν από την κατηγορία των συνταγογραφούμενων, οπότε θα επιτραπεί η ελεύθερη τιμή, διανομή και διαφήμισή τους. Αυτή η εξέλιξη χρειάζεται χρόνο σίγουρα όμως θα επιφέρει τεράστιες αλλαγές στην αγορά. Παρ όλ αυτά, τα ερωτήματα παραμένουν: Μια τέτοια εξέλιξη δύναται να λειτουργήσει θετικά προς τη δημόσια υγεία; Είναι έτοιμος ο Έλληνας καταναλωτής να δεχθεί τον βομβαρδισμό διαφημίσεων όσον αφορά σε προϊόντα αυτού του τομέα; Είναι σωστά ενημερωμένος; Είναι τα φάρμακα αυτά ακίνδυνα; Τι συμβαίνει με τους συνδυασμούς αυτών των φαρμάκων; Ποια άτομα κινδυνεύουν; Αυτά είναι μόνο μερικά από τα ερωτήματα που γεννιούνται όσον αφορά στα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. και όχι μόνο. Είναι ήδη γνωστό, για παράδειγμα, ότι στις ΗΠΑ μη ορθή χρήση επιβαρύνει το ετήσιο κόστος της Υγειονομικής Περίθαλψης με επιπλέον 77 δισ.$, με 50% των φαρμάκων να μην λαμβάνεται σωστά [1]. 1.2 Αυτοθεραπεία και πολυφαρμακία Η χρήση φαρμάκων που διατίθενται χωρίς ιατρική συνταγή είναι σήμερα γενικά αποδεκτή ως σημαντικό μέρος της ιατρικής περίθαλψης. Συμβαδίζει με την αυξανόμενη 3

επιθυμία του καθενός να αναλαμβάνει μεγαλύτερη ευθύνη για τη δική του υγεία. Όταν εφαρμόζεται σωστά, η αυτοθεραπεία μπορεί επίσης να απαλλάξει από κάποιες δαπάνες τα εθνικά ταμεία ιατρικής περίθαλψης. Οι γιατροί συμφωνούν ότι «Αυτοθεραπεία είναι η χρήση από ασθενείς μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων, για συμπτώματα και ήπιες παθήσεις». Ο ασθενής φέρει την πλήρη ευθύνη για την αγωγή του. Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να διαβάζει προσεκτικά το εσώκλειστο φύλλο οδηγιών και/ή τις αναγραφόμενες στο κουτί πληροφορίες. Τόσο οι ιατροί όσο και οι φαρμακοποιοί έχουν να διαδραματίσουν πολύ σημαντικό ρόλο στην παροχή βοήθειας, συμβουλών και πληροφόρησης προς τους ασθενείς, σχετικά με την αυτοθεραπεία και την ορθολογική χρήση των φαρμάκων. Οι παρασκευαστές φαρμάκων είναι αυτοί που παρέχουν τις βασικές πληροφορίες σχετικά με τα φαρμακευτικά προϊόντα. Όλα τα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των φαρμάκων αυτοθεραπείας, παρασκευάζονται σύμφωνα με τα ίδια πρότυπα ασφάλειας, ποιότητας και αποτελεσματικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η περίοδος αυτοθεραπείας ποικίλει ανάλογα με τις περιστάσεις, αλλά κανονικά δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τις τρεις έως επτά ημέρες. Η αυτοθεραπεία αντενδείκνυται όταν τα συμπτώματα επιμένουν, επιδεινώνονται, όταν υπάρχουν άλλα προβλήματα υγείας και γίνεται λήψη άλλων φαρμάκων. Οι ήπιες παθήσεις που μπορούν να αντιμετωπιστούν με φάρμακα αυτοθεραπείας είναι για παράδειγμα: τα κρυολογήματα και η γρίπη ο βήχας ο πονόλαιμος οι επαναλαμβανόμενες ρινικές λοιμώξεις (συμπεριλαμβανομένης της αλλεργικής ρινίτιδας) τα στοματικά έλκη η ατελής ή δύσκολη πέψη (συμπεριλαμβανομένου του αισθήματος καύσου του στομάχου) οι σπάνιες και δύσκολες κενώσεις ο έμετος, η διάρροια οι αιμορροΐδες τα ηλιακά εγκαύματα οι ακροχορδώνες (μυρμηγκιές) οι ήπιοι έως μέτριοι πόνοι, όπως οι πονοκέφαλοι και οι μυικοί πόνοι 4

τα ήπια έως μέτρια δερματικά προβλήματα, π.χ. κοψίματα, τσιμπήματα εντόμων, έκζεμα κλπ. Όπως όμως μπορεί να συμπεράνει ο καθένας η αυτοθεραπεία ενέχει πολλούς κινδύνους. Για να φτάσει στο σημείο ο ασθενής να λάβει το φάρμακο δεν έχει περάσει από το στάδιο της ιατρικής εξέτασης και διάγνωσης, οπότε η λήψη του είναι ένα ρίσκο. Ουσιαστικά παίζει με τις πιθανότητες εμφάνισης των συγκεκριμένων συμπτωμάτων, τα οποία όμως μπορεί να έχουν εντελώς άσχετες αιτίες οπότε το φάρμακο να αποβεί άχρηστο, βλαβερό ή και επικίνδυνο. Η πολυφαρμακία είναι ένα φαινόμενο που ανθεί στην Ελλάδα. Η χώρα μας διαθέτει ένα τεράστιο αριθμό φαρμακείων, πάνω από 9000 σε όλη την επικράτεια και οι Έλληνες είναι πρωταθλητές στη λήψη φαρμάκων που δεν απαιτούν ιατρική συνταγή, συγκριτικά με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους. Συγκεκριμένα η λήψη αντιβιοτικών στη χώρα μας είναι μέχρι και 28 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Σύμφωνα με στοιχεία του ΙΦΕΤ το χρονικό διάστημα 1990 2005 παρατηρήθηκε αύξηση 15 % κατά μέσο όρο στις συνολικές πωλήσεις φαρμάκων στην Ελλάδα. Αυτό αυξάνει τις πιθανότητες να ληφθούν ταυτόχρονα δύο φάρμακα που να αλληλοεξουδετερώνονται ή που να έχουν την ίδια δραστική ουσία. 1.3 ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.: Οφέλη και Κίνδυνοι; Τα τελευταία νέα για τους κινδύνους που κρύβουν τα φάρμακα έρχονται να μας υπενθυμίσουν ότι ακόμη και τα πιο ασφαλή από αυτά και εγκεκριμένα από τον FDA (Αμερικανικό Οργανισμό Ελέγχου Τροφίμων και Φαρμάκων) μπορούν να έχουν παρενέργειες και μάλιστα κάποιες φορές σοβαρές. Ένα δημοφιλές μη συνταγογραφούμενο χάπι, το Aleve (γνωστό ως naproxen) έγινε πρωτοσέλιδο στο περιοδικό TIME, συνδέθηκε με 50% αύξηση του κινδύνου πρόκλησης καρδιακής προσβολής. Επιπλέον, άλλα κοινά και πολύ χρησιμοποιημένα συνταγογραφούμενα φάρμακα, όπως το Vioxx και το Celebrex, αποδεικνύεται ότι έχουν παρενέργειες που μπορούν ακόμη και να στερήσουν τη ζωή κάποιου, κάνουν την κατάσταση ιδιαίτερα δυσάρεστη και ανησυχητική. Πρέπει, λοιπόν, κάποιος να αναρωτηθεί τι σοβαρά συμβαίνει. Εξάλλου, οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε ότι όλα τα φάρμακα που πωλούνται χωρίς συνταγή γιατρού πρέπει να είναι πολύ ασφαλή. Και σε γενικές γραμμές είναι, όταν λαμβάνονται σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης, συνήθως για λίγες ημέρες ή σε μικρή δοσολογία. Και βέβαια δεν πρέπει να θεωρήσουμε ότι είμαστε περισσότερο ασφαλείς αν λαμβάνουμε φυτικά ή άλλα εναλλακτικά φάρμακα, εφόσον η γνώση γι αυτά, που 5

μπορεί να προέρχεται από περιορισμένες κλινικές μελέτες, χωρίς σαφή συμπεράσματα για πιθανές παρενέργειες, μπορεί να είναι κατά πολύ περιορισμένη. Το θέμα της ασφαλούς λήψης των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. απασχόλησε και τους Bond, C. και Hannaford, P. [7] όπου ανέδειξαν το πρόβλημα της συνεχούς ροής φαρμάκων από τις λίστες των συνταγογραφούμενων φαρμάκων σε αυτές των μη συνταγογραφούμενων και το πόσο οι ελεγκτικοί μηχανισμοί είναι έτοιμοι για αυτές τις αλλαγές. Έθεσαν το θέμα της παρακολούθησης της ασφάλειας των φαρμάκων αυτών με την συνεχή ενημέρωση του κοινού αλλά κυρίως των επαγγελματιών υγείας. Ο κίνδυνος φαίνεται να είναι μεγαλύτερος κυρίως σε κάποιες ομάδες πληθυσμού όπως είναι οι ηλικιωμένοι, γιατί η ηλικία επηρεάζει τον μεταβολισμό των φαρμάκων, οι ηλικιωμένοι λαμβάνουν πολλά συνταγογραφούμενα φάρμακα, και η δυνατότητα ενημέρωσης τους είναι πιο δύσκολη. Άλλη ομάδα υψηλού ρίσκου είναι οι νέοι και κυρίως, τα παιδιά. Τα δοσολογικά σχήματα γι αυτούς έχουν υπολογιστεί κατά το πλείστων απουσία επιστημονικών μελετών. Χρειάζεται, λοιπόν, αρκετή διερεύνηση προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν τα προβλήματα στην χρήση των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. ούτως ώστε να μεγιστοποιηθεί το όφελός τους. 1.4 Πηγές πληροφόρησης των καταναλωτών Σε αυτή την εργασία ένα πολύ σημαντικό θέμα που θα μας απασχολήσει είναι οι πηγές πληροφόρησης των καταναλωτών για τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Οι πηγές αυτές είναι λίγο πολύ οι επαγγελματίες υγείας, μέλη της οικογένειας και φίλοι, ΜΜΕ (βιβλία και περιοδικά υγείας, διαφήμιση), το internet, που κάθε χρόνο και περισσότερο κερδίζει έδαφος στον τομέα πληροφόρησης για πολλά προϊόντα, έτσι και για τα φάρμακα. Όμως οι κύριες πηγές πληροφόρησης παραμένουν οι ιατροί και οι φαρμακοποιοί. Το αν, βέβαια, είτε οι φαρμακοποιοί ή οι ιατροί είναι η πρώτη επιλογή του ασθενούς για συμβουλή προκειμένου να αντιμετωπίσει ένα ήπιο πρόβλημα υγείας, αυτό ποικίλλει και σχετίζεται με δημογραφικά κριτήρια, όπως γεωγραφία, ηλικία, το κοινωνικό, οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο του ασθενή. Σε μια μελέτη στην Αγγλία το 1998 [8] προέκυψε το συμπέρασμα ότι οι ασθενείς δεν είναι έτοιμοι να δεχτούν την παρέμβαση των φαρμακοποιών στην διαμόρφωση της αγωγής τους ενώ είναι πολύ πιο δεκτικοί στην γνώμη και τις συμβουλές των Γενικών Ιατρών. 6

Μία μελέτη που έγινε στην Βουλγαρία [9] έδειξε ότι περισσότεροι από 50 % των ερωτηθέντων προτιμούν να συμβουλεύονται τον ιατρό τους και όχι τον φαρμακοποιό στη διαδικασία επιλογής ενός μη συνταγογραφούμενου αναλγητικού. 1.5 Ο ρόλος του Φαρμακοποιού και οι Ευθύνες του Όλα συναινούν ότι ο ρόλος του προσωπικού του φαρμακείου είναι πολύ σημαντικός στην αντιμετώπιση των ήπιων συμπτωμάτων. Σε πολλές έρευνες που έγιναν, πάνω από 90% των ερωτηθέντων υποστήριξαν ότι η αγορά ενός ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. συνοδεύεται τις περισσότερες φορές και από συμβουλές και συζήτηση με τον φαρμακοποιό. Επίσης μεγάλο ποσοστό των ερωτηθέντων παραδέχτηκε ότι το φαρμακείο, είναι το πρώτο μέρος όπου τρέχουν μόλις παρουσιάσουν ένα πρόβλημα υγείας. Σε μια μελέτη τέθηκε το θέμα της σχέσης του ασθενή με τον φαρμακοποιό και το πώς αυτή επηρεάζει τη σωστή χρήση των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ [10]. Αυτό έχει να κάνει με το αν ο καταναλωτής είναι περαστικός ή πελάτης του φαρμακείου. Όπου ο περαστικός έχει μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσει αλληλεπιδράσεις του ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. φαρμάκου με τα συνταγογραφούμενα φάρμακα που λαμβάνει και που ο φαρμακοποιός δεν τα γνωρίζει. Ενώ αν ο καταναλωτής είναι τακτικός πελάτης του φαρμακείου, μειώνεται κατά πολύ ο κίνδυνος να εμφανίσει αυτές τις αλληλεπιδράσεις λόγω της γνώσης του φαρμακοποιού για τα υπόλοιπα σκευάσματα που λαμβάνει και για το συνολικό ιατρικό ιστορικό του. Εδώ τίθεται επίσης το θέμα της επαγρύπνησης για την αποφυγή πιθανών αλληλεπιδράσεων. Κάτι επίσης που παίζει σημαντικό ρόλο, είναι ο διαθέσιμος χώρος και χρόνος. Αν το φαρμακείο είναι μικρό και δεν υπάρχει ένας χώρος όπου ο ασθενής μπορεί να μιλήσει και να εκθέσει το πρόβλημα υγείας του στον φαρμακοποιό, αν υπάρχει πολύς κόσμος στο φαρμακείο και ο φαρμακοποιός ή ο υπάλληλος του φαρμακείου δεν έχει τον απαιτούμενο χρόνο να ασχοληθεί με τον ασθενή, τότε μπορεί να υπάρξει κάποιο πρόβλημα στην επικοινωνία τους. Ένα τρίτο των πωλήσεων ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. είναι αποτέλεσμα του συμβουλευτικού ρόλου του φαρμακοποιού [11]. Στην Ελλάδα το 49% αναζητά περισσότερη βοήθεια από το γιατρό και το 28% από τον φαρμακοποιό, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό (35%) στηρίζεται σε πληροφορίες μέσω Ίντερνετ. Σε χώρες όπως ο Καναδάς και η Αμερική υπάρχουν κατευθυντήριες οδηγίες που σκοπό έχουν να εξασφαλίσουν το σωστό ρόλο του φαρμακοποιού και να καθορίσουν τις ευθύνες του για την ασφαλή και αποτελεσματική χρήση των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. από τους πελάτες του. Σύμφωνα με αυτές ο φαρμακοποιός πρέπει να ρωτάει τον καταναλωτή ασθενή για τα συμπτώματα, την γενική κατάσταση της υγείας του, άλλα φαρμακευτικά σκευάσματα που τυχόν παίρνει, πιθανές 7

αλλεργίες. Ανάλογα με τις απαντήσεις που θα λάβει είτε θα του συστήσει κάποιο ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., είτε θα τον κατευθύνει να πάει στον ιατρό που χρειάζεται, είτε θα του παρέχει μόνο τη συμβουλή του χωρίς να του πουλήσει κάποιο προϊόν [12]. Ένα σημαντικό θέμα της συμβουλευτικής διαδικασίας που αφορά τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. είναι ποιος ξεκινάει τη διαδικασία αυτή. Σε μια άλλη έρευνα [13] ρωτήθηκαν καταναλωτές στην βόρεια Σκωτία για τις προσδοκίες και τις εμπειρίες τους όταν αγοράζουν ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Το 70 % των ερωτηθέντων αναζητούσαν συμβουλές για τα συμπτώματα τους ή ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Ακόμα έξι στους δέκα ανέφεραν ότι περίμεναν να ερωτηθούν για τα συμπτώματα από τους φαρμακοποιούς. Σχεδόν οι μισοί καταναλωτές περίμεναν να τους δοθούν συμβουλές και οδηγίες για τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. που αγόρασαν. 1.6 Διαφήμιση Η διαφήμιση είναι ένας παράγοντας που καθορίζει σε μικρό ή μεγάλο βαθμό την αγοραστική απόφαση του καταναλωτή. Όμως η διαφήμιση ενός φαρμακευτικού προϊόντος πρέπει να μην έχει ως μοναδικό σκοπό την πώληση αλλά και την πληροφόρηση, πρέπει να προσφέρει γνώση του προϊόντος και να έχει γνώμονα την ασφαλή χρήση του. Η Πνευματικού στο πόνημα της [14] έδειξε ότι οι περισσότερες διαφημίσεις δεν πληρούσαν επαρκώς τις απαιτήσεις του καταναλωτή στο να τον βοηθήσουν να κάνει την κατάλληλη αξιολόγηση για τη χρήση του προϊόντος. Κρίθηκε πως οι πληροφορίες αυτές, ακόμα και αν τυπικά υπήρχαν στη διαφήμιση, ήταν με τόσο μικρά γράμματα που ακόμα και για νεαρές ηλικίες (όπως το δείγμα που συμμετείχε στην μελέτη), ήταν αδύνατο να διαβαστούν. Οι καταναλωτές έχουν πολύ λίγη πληροφόρηση για τη χρήση των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. φαρμάκων και χρειάζονται πληροφορίες, εκτός από το θεραπευτικό όφελος και για τις παράπλευρες αντιδράσεις και τις αντενδείξεις ώστε να κάνουν την κατάλληλη επιλογή φαρμάκου. Όμως πολύ λίγες διαφημίσεις βοηθούν τους καταναλωτές να αποκτήσουν πληροφορίες για τις παράπλευρες αντιδράσεις και αντενδείξεις. Σε μια άλλη μελέτη παρατήρησης όπου φαρμακοποιοί ρωτήθηκαν για τις έντυπες διαφημίσεις, εντοπίστηκαν ελλείψεις, που μπορεί να παραπλανήσουν τους καταναλωτές [15]. Το 50 % των διαφημιστικών ήταν ελλιπή, ενώ οι παρενέργειες αναφέρονταν μόλις σε ένα από τα διαφημιστικά των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. της συγκεκριμένης μελέτης. Όλα είχαν περισσότερο το στοιχείο της προώθησης παρά της ενημέρωσης, προκειμένου να μπορέσει ο καταναλωτής να επιλέξει το σωστό φάρμακο για αυτοθεραπεία. Επίσης σε μια έρευνα που έγινε σε πέντε χώρες 8

της λατινικής Αμερικής όπου η διαφήμιση φαρμάκων διέπεται από κανονισμούς της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (WHO), επικρατεί επίσης ο προωθητικός χαρακτήρας της διαφήμισης [16]. 1.7 Σχέση ηλικίας, φύλου, οικονομικού και μορφωτικού επιπέδου με επιλογή-αγορά των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Παρόλο που τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. χρησιμοποιούνται ευρέως, η χρήση τους διαφέρει ανάλογα με το γένος, την ηλικία, την εθνικότητα, την κοινωνική τάξη (εκπαίδευση και εισόδημα) και την κατάσταση της υγείας [17, 18]. 1.7.1. Ηλικία Έρευνες έδειξαν ότι οι ηλικιωμένοι συμμετέχουν περισσότερο στην λήψη αποφάσεων για την αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. από τους νέους. Όχι μόνο αγοράζουν περισσότερα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. και ξοδεύουν περισσότερα χρήματα αλλά διαβάζουν και τις ετικέτες πιο προσεκτικά. Τα κριτήρια τους για να αγοράσουν ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. είναι διαφορετικά από των νέων [19]. Ζητούν περισσότερο τη συμβουλή και τη βοήθεια των φαρμακοποιών, επίσης ενδιαφέρονται περισσότερο για κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. προϊόντος όπως η πρακτική συσκευασία, οι παρενέργειες, η εταιρία που παρήγαγε το φάρμακο, η αναγραφή της τιμής στην συσκευασία, η ποικιλία των επιλογών σε ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.. Οι ηλικιωμένοι ασθενείς προσπαθούν να θεραπεύσουν μόνοι τους τα συμπτώματα τους. Μελέτες έδειξαν ότι οι ηλικιωμένοι που αποτελούν το 13 % του πληθυσμού χρησιμοποιούν 25-35 % των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. (ΝDΜΑ, 1992) και αυτός ο αριθμός αυξάνεται όσο αυξάνεται ο αριθμός των ηλικιωμένων. Η αυτοθεραπεία ενθαρρύνεται από το σύστημα υγείας καθώς μειώνει τα έξοδα για την υγεία, των ασφαλιστικών ταμείων, του κράτους κλπ. Για παράδειγμα, μια επίσκεψη στο ιατρό κοστίζει 40 Ευρώ, ένα συνταγογραφούμενο φάρμακο σχεδόν 25 Ευρώ, ενώ ένα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., κυμαίνεται κατά μέσο όρο στα 4 Ευρώ. Οι ηλικιωμένοι χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να αποφασίσουν για την αγορά ενός προϊόντος και χρησιμοποιούν συγκριτικά με τον νεότερο πληθυσμό, λιγότερες από τις πληροφορίες που παρέχει κάθε σκεύασμα [20, 21, 22]. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να γνωρίζει κανείς την προσέγγιση που ενστερνίζονται τα ηλικιωμένα άτομα ως προς τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. 9

προκειμένου να αποφευχθούν πιθανές αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα ή και ανεπιθύμητες ενέργειες από τη λάθος χρήση τους. Οι ηλικιωμένοι αποφασίζουν, κυρίως, συμβουλευόμενοι τους επαγγελματίες υγείας και διαβάζοντας την ετικέτα του προϊόντος ενώ επηρεάζονται λιγότερο από τη διαφήμιση. Σε ένα μεγάλο βαθμό οι ηλικιωμένοι έχουν λιγότερες γνωστικές δυνατότητες και χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να κατανοήσουν ευκρινώς την ορθή χρήση και τους πιθανούς κινδύνους ενός φαρμακευτικού σκευάσματος. Αναγκαιότητα, δε, αποτελεί ο εύκολος και ευδιάκριτος σχεδιασμός των ετικετών προκειμένου να διευκολυνθούν. Στην επιλογή ενός ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. έχει δειχθεί ότι τα κριτήρια διαφέρουν μεταξύ ηλικιωμένων και του νεότερου πληθυσμού, πιο συγκεκριμένα η επιλογή για τους ηλικιωμένους βασίζεται στις «ανεπιθύμητες ενέργειες», ενώ για τους νέους, στην «τιμή» του προϊόντος [20]. Συχνά, οι ηλικιωμένοι ενήλικες χρησιμοποιούν πολλά φάρμακα ταυτόχρονα, συνταγογραφούμενα ή μη. Το σώμα τους «επεξεργάζεται» επίσης τα φάρμακα διαφορετικά σε σχέση με τους νεότερους ενήλικες. Αυτός είναι και ο λόγος ότι στους ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε φαρμακευτικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. και των συνταγογραφούμενων φαρμάκων. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 90 % των ηλικιωμένων ερωτηθέντων χρησιμοποιούν αναλγητικά, το 67 % από αυτούς αντιυπερτασικά, το 59 % έπινε τακτικά καφέ και το 10% κατανάλωνε αλκοόλ [12]. Δυστυχώς δεν υπήρχε επαρκής είτε απουσίαζε η ενημέρωση για την αλληλεπίδραση των αναλγητικών με τα αντιυπερτασικά, το αλκοόλ και την καφεΐνη. Δεν γνώριζαν σε μεγάλο ποσοστό ότι η χρήση ενός μη στεροειδούς αντιφλεγμονώδους φαρμάκου (ΜΣΑΦ), ενέχει τον κίνδυνο νεφρικής νόσου και γαστρεντερικής (GI) αιμορραγίας. Στα ΜΣΑΦ περιλαμβάνονται η ιβουπροφαίνη (2 μάρκες: Motrin, Advil), ασπιρίνη, ναπροξένη (brand name: Aleve) και κετοπροφαίνη. Τα ΜΣΑΦ μπορεί να αλληλεπιδράσουν με πολλά διαφορετικά συνταγογραφούμενα φάρμακα και να αποβούν σοβαρά στην υγεία του κοινού, ειδικά σε ασθενείς με υψηλή αρτηριακή πίεση, προβλήματα προστάτη, γαστρεντερικές παθήσεις, νόσο του θυρεοειδούς ή καρδιακή νόσο [13]. Σε αυτές τις περιπτώσεις η παρακεταμόλη αποτελεί μια πιο ασφαλή επιλογή ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. ως αναλγητικό. Ενώ αποσυμφορητικά, όπως φαινυλεφρίνη ή ψευδοεφεδρίνη, μπορεί να προκαλέσουν ζάλη, νευρικότητα ή προβλήματα ύπνου. Μπορούν επίσης να προκαλέσουν προβλήματα σε υπερτασικούς, διαβητικούς, ασθενείς με παθήσεις του προστάτη, νόσο του θυρεοειδούς ή καρδιακή νόσο. Ορισμένα, δε, αντισταμινικά μπορεί να προκαλέσουν υπνηλία και θολή όραση, η οποία δύναται να αυξήσει τον κίνδυνο πτώσης. Όλα τα προαναφερθέντα στοιχεία, είναι ιδιαίτερα σημαντικά όσον αφορά στην υγεία και την ασφάλεια των ηλικιωμένων. 10

Επιπλέον, συνήθειες όπως η κατανάλωση αλκοόλ σε ασθενείς που λαμβάνουν κάποιο ΜΣΑΦ παυσίπονο είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες. Αν ο ασθενής πίνει πάνω από ένα αλκοολούχο ποτό την εβδομάδα και κάνει χρήση ΜΣΑΦ διατρέχει αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης γαστρεντερικών (GI) αιμορραγιών. Οι άνθρωποι που καταναλώνουν 3 ή περισσότερα οινοπνευματώδη ποτά κάθε μέρα θα πρέπει να συμβουλεύονται το γιατρό τους πριν χρησιμοποιήσουν οποιοδήποτε παυσίπονο. Η Ακεταμινοφαίνη πχ μπορεί σε συνδυασμό με το αλκοόλ να βλάψει το συκώτι. Ορισμένα αντιισταμινικά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σε συνδυασμό με την κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να αυξήσουν το αίσθημα νωθρότητας όπως και ορισμένα αποσυμφορητικά και αντιβηχικά, όπως η δεξτρομεθορφάνη (2 μάρκες: Robitussin, Vicks). Όσον αφορά τα βοτανικά συμπληρώματα, το ο αλκοόλ δεν πρέπει να αναμιγνύεται με ρίζα βαλεριάνας, υπερικό ή kava kava επειδή αυξάνει τον κίνδυνο υπνηλίας. Παγκοσμίως, όπως προαναφέραμε, υπάρχει μια τάση μετάπτωσης από συνταγογραφούμενα σε μη συνταγογραφούμενα φάρμακα. Στην μετάβαση αυτή τίθενται πολλά θέματα ασφάλειας και κυρίως για τα ηλικιωμένα άτομα που χρησιμοποιούν πολλά σκευάσματα και μπορεί να πέσουν θύμα αλληλεπιδράσεων [14]. Στην Αγγλία η μετάβαση των στατινών από συνταγογραφούμενες σε ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία. Οι υγειονομικές υπηρεσίες και οι επαγγελματίες υγείας έχουν την ευθύνη να διασφαλίσουν την σωστή λήψη των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. από τους ηλικιωμένους. 1.7.2. Φύλο Οι γυναίκες φαίνεται να χρησιμοποιούν σε μεγαλύτερο βαθμό από τους άνδρες τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. [3, 23]. Επισκέπτονται πιο συχνά το φαρμακείο, αναζητούν την προσωπική συμβουλή του φαρμακοποιού ή του ιατρού [10]. Οι άνδρες αυξάνουν πιο εύκολα τη δοσολογία ή χρησιμοποιούν πιο συχνά το προϊόν από ότι πρέπει, ενώ οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να μειώσουν τη δοσολογία ή να διακόψουν τη λήψη, αν το φάρμακο δεν δρα στο προβλεπόμενο χρόνο. Επίσης οι άνδρες σε μεγάλο ποσοστό πιστεύουν πως τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. παρεμβάλλονται στη φυσική διαδικασία αυτοΐασης του οργανισμού [24]. 1.7.3. Οικονομικό και Μορφωτικό επίπεδο Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι άτομα υψηλού μορφωτικού επιπέδου και υψηλότερου εισοδήματος χρησιμοποιούν σε μεγαλύτερο βαθμό τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. [3, 23, 25, 26]. Όμως και 11

άτομα πολύ χαμηλού εισοδήματος φαίνεται να χρησιμοποιούν ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. για να διατηρήσουν την κατάσταση της υγείας τους με γρήγορο και φθηνό τρόπο. 1.8 Σχέση «πίστης σε συγκεκριμένη μάρκα» (Brand Loyalty) και «τιμής προϊόντος» για αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Η σημασία του Brand loyalty έχει αναγνωριστεί εδώ και δεκαετίες και έχει χαρακτηριστεί σαν ο κεντρικός πυρήνας κάθε επιχείρησης, γιατί η μελλοντική ανάπτυξη των πωλήσεων ενός προϊόντος στηρίζεται στην πίστη και αφοσίωση του καταναλωτή σε αυτό [27]. Με την συνεχόμενη ανάγκη ανάπτυξης της αγοράς των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. τα τελευταία χρόνια, γεννήθηκε η ανάγκη για την διερεύνηση της συμπεριφοράς των καταναλωτών των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.. Το brand loyalty όσο αφορά αυτά τα προϊόντα δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς. Στην παρούσα μελέτη γίνεται μια τέτοια προσπάθεια για να εξαχθούν κάποια συμπεράσματα όσον αφορά τους Έλληνες καταναλωτές. Αδιαμφισβήτητα, η εμπειρία του καταναλωτή όσον αφορά το προϊόν επηρεάζει τα πιστεύω του και τον οδηγεί στο να το ξαναγοράσει [28]. Όταν οι καταναλωτές χρησιμοποιούν ένα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., η εμπιστοσύνη τους χτίζεται από την πεποίθηση εάν το φάρμακο είναι ασφαλές ή όχι [29, 30]. Το θέμα της τιμής έχει μελετηθεί σε σχέση με άλλους καταναλωτικούς παράγοντες όπως είναι η ικανοποίηση [31], το brand loyalty και η αγοραστική συχνότητα. Οι μελέτες που έγιναν επιβεβαίωσαν μια δυνατή σχέση μεταξύ της τιμής και της αγοραστικής συχνότητας. Όμως η δέσμευση του καταναλωτή σε ένα προϊόν αυξάνει την ανοχή του στην αλλαγή της τιμής [32, 33, 34]. Η εμπειρία είναι η βάση για την εμπιστοσύνη του αγοραστή ως προς την αξιοπιστία του πωλητή και καθορίζει την εμπιστοσύνη στο προϊόν, διαμορφώνοντας το μέγεθος της ευαισθησίας στην τιμή. Δηλαδή, όσο λιγότερο ευαίσθητος είναι ο καταναλωτής στην τιμή μιας μάρκας (brand) τόσο πιο πιθανό είναι να το ξαναγοράσει. Ακόμα όσο πιο θετικός είναι στη γνώμη των φίλων, οικογένειας και επαγγελματιών υγείας όσον αφορά ένα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. brand τόσο πιο δυνατή είναι η πρόθεση να αγοράσουν το προϊόν. Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 2006 [35] συμπέραναν ότι η όλη στάση του καταναλωτή ως προς την αγορά ενός ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. brand συνιστάται από την πίστη στην αξία του προϊόντος, την ευαισθησία τιμής και την προηγούμενη εμπειρία, παράγοντες που επηρεάζουν θετικά το άτομο προκειμένου να αγοράσει το προϊόν. 1.9 Ανάγκες των καταναλωτών 12

Μελέτες δείχνουν ότι τρεις στους δέκα καταναλωτές παγκοσμίως θα έπαιρναν ευχαρίστως φάρμακα για την καταπολέμηση μικρών ασθενειών, όπως πονοκέφαλοι, κρυώματα και δυσπεψία αμέσως μόλις αισθάνονταν την πρώτη ενόχληση. Σύμφωνα μάλιστα, με τη μεγάλη διαδικτυακή έρευνα που διενεργήθηκε από τη The Nielsen Company σε συνεργασία με την Association Of The European Self-Medication Industry (AESGP), οι καταναλωτές ιεραρχούν την ασφάλεια, τη δραστικότητα και την αξιοπιστία των προϊόντων ως τους πιο σημαντικούς παράγοντες στην αγορά φαρμάκων άνευ ιατρικής συνταγής. Αναλύοντας τα αποτελέσματα της παραπάνω έρευνας με βάση τη γεωγραφική ήπειρο, παρατηρούμε πως η πρακτική της άμεσης λήψης φαρμάκων για μικρές ασθένειες, ήταν πιο συνηθισμένη στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης αλλά και σε εκείνες της Λατινικής και Βόρειας Αμερικής, σε αντίθεση με τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπου μόλις ένας στους πέντε καταναλωτές δήλωσε πως αντιμετωπίζει με φάρμακα τα μικρά προβλήματα υγείας. Σύμφωνα με την έρευνα της Nielsen που ρώτησε μέσω Διαδικτύου 28.000 καταναλωτές σε 51 διαφορετικές χώρες, οι καταναλωτές στη Ρωσία (52%), το Βιετνάμ (45%) και τη Βενεζουέλα (40%) είναι πιο πιθανό να πάρουν κάποιο φάρμακο για την αντιμετώπιση μικρών ασθενειών αμέσως όταν αυτές εκδηλωθούν. Αντιθέτως, το αντίστοιχο ποσοστό στη χώρα μας βρίσκεται αρκετά χαμηλότερα, κοντά στο μέσο όρο των υπόλοιπων δυτικοευρωπαϊκών χωρών (14%). Η παγκόσμια έρευνα της Nielsen για θέματα υγείας εξέτασε τη συμπεριφορά και τις συνήθειες των καταναλωτών στον τομέα των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. και ανακάλυψε σημαντικές διαφορές ανάλογα με τη χώρα και την ήπειρο διαμονής. Αυτό το γεγονός οφείλεται κατά κύριο λόγο στους πολιτιστικούς παράγοντες της κάθε χώρας που επηρεάζουν την αντίληψη των καταναλωτών για τα φάρμακα και τη θεραπεία των μικρών ασθενειών. «Υπάρχουν πολλές έντονες διαφορές ανάμεσα στις χώρες (localisation). Οι αντιλήψεις των καταναλωτών για τα φάρμακα σχετίζονται άμεσα με αυτά που ξέρουν και βλέπουν στις χώρες τους, με αυτά που οι ίδιοι βιώνουν μέσα από την καθημερινή τους εμπειρία», δήλωσε ο Robert Buckeldee, Managing Director της Nielsen OTC/Pharmacy Services στην Ευρώπη [40]. Σύμφωνα με την έρευνα υγείας της Nielsen (2007), το 42% των καταναλωτών παγκοσμίως ισχυρίστηκε πως είχε υποφέρει από κάποιο πονοκέφαλο στο πρόσφατο παρελθόν, ενώ ένας στους τρεις ερωτηθέντες είχε υποφέρει από κρύωμα, πόνους στη μέση ή διαταραχή στον ύπνο. «Η τελευταία μας έρευνα έδειξε πως υπάρχει ανάγκη και ζήτηση για περισσότερη εκπαίδευση και επικοινωνία σε θέματα υγείας από όλους τους φορείς της υγειονομικής περίθαλψης τους γιατρούς, τους φαρμακοποιούς, τους κατασκευαστές φαρμάκων αλλά και 13

τα media που ασχολούνται με τέτοια ζητήματα ώστε να κατανοήσουν οι καταναλωτές τις μεθόδους θεραπείας και τη χρήση των φαρμάκων καλύτερα», ανέφερε ο R. Buckeldee. Όταν οι καταναλωτές επιλέγουν φάρμακα για τη θεραπεία μικρών ασθενειών, τότε οι γεωγραφικές διαφορές κάνουν αισθητή την παρουσία τους. Για έναν στους δυο καταναλωτές στην Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική η «ασφάλεια» των προϊόντων είναι ο σημαντικότερος παράγοντας, ενώ για σχεδόν έναν στους δύο Βόρειο-Αμερικανούς και Ευρωπαίους το να γνωρίζουν πως το «προϊόν έχει αποτελέσματα», είναι πιο σημαντικό. Το 40% των Λατίνο-Αμερικανών [16] δήλωσε πως χρειάζεται να έχουν «εμπιστοσύνη» στο προϊόν, ενώ ένας στους τρεις Ασιάτες θέλει να είναι βέβαιος πως το φάρμακο «δρα άμεσα» και θα επιλέξει εκείνο που έχει ένα «αξιόπιστο όνομα». Για τους Βόρειο-Αμερικανούς, όπου τα φάρμακα που δεν απαιτούν συνταγή γιατρού είναι ευρέως διαδεδομένα και διαθέσιμα σε σούπερ-μάρκετ και τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας αποτελούν κάτι το συνηθισμένο, οι οικονομικοί παράγοντες όπως η «τιμή» και το «να αξίζει τα χρήματα του» (value for money) είναι πιο σημαντικοί από το «αξιόπιστο όνομα της μάρκας» ή τη δύναμη της συνήθειας («ένα φάρμακο που συνήθως χρησιμοποιώ»). Ένα μεγάλο ποσοστό των καταναλωτών παγκοσμίως (65%) δήλωσε πως «προτιμά να περιμένει και να δει αν θα αναρρώσει από μόνο του», πριν καταλήξει να πάρει φάρμακα για δευτερεύουσες ασθένειες, ενώ ένα επιπλέον 5% δήλωσε πως δεν παίρνει φάρμακα καθόλου. Τα μεγαλύτερα ποσοστά όσων δεν χρησιμοποιούν ποτέ φάρμακα για μικρές αδιαθεσίες, προέρχονται από την Ολλανδία, την Ουγγαρία, τη Δανία και τη Φιλανδία. «Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από τον κόσμο να μάθει και να σεβαστεί τα φάρμακα και η έρευνά μας έδειξε πως οι καταναλωτές σε γενικές γραμμές δεν είναι ανεύθυνοι. Περιμένουν από τα φάρμακα να είναι δραστικά και ασφαλή, αλλά τα χρησιμοποιούν με προσοχή και επιφύλαξη», δήλωσε ο R. Buckeldee. Από τους καταναλωτές που δήλωσαν πως περιμένουν πριν πάρουν κάποιο φάρμακο ή δεν παίρνουν ποτέ, το 46% απάντησε πως ο κύριος λόγος που κάνει κάτι τέτοιο είναι επειδή θεωρεί ότι τα φάρμακα μπορεί να βλάψουν την υγεία του. Στην Ελλάδα ένα μεγάλο ποσοστό είτε περιμένει μέχρι να πάρει φάρμακα (75%), είτε δε λαμβάνει καθόλου (10%), εκφράζοντας ως κύριο λόγο το παραπάνω επιχείρημα με ποσοστό 47%. Αναζητώντας την εξήγηση για τις αιτίες που οι καταναλωτές δεν παίρνουν κάποιο φάρμακο, συναντούμε τους Κινέζους και τους Κορεάτες στην κορυφή της παγκόσμιας λίστας με εκείνους που θεωρούν τα φάρμακα επιβλαβή για την υγεία. Στην Ευρώπη το 65% των Ρώσων και το 59% των Ιταλών μοιράζονται την ίδια αντίληψη. Ενώ 16% των καταναλωτών παγκοσμίως δηλώνει πως προτιμά να επισκεφτεί το γιατρό του πριν πάρει κάποιο φάρμακο και το 15% πως αναζητά άλλους τρόπους θεραπείας. Οι Έλληνες καταναλωτές φαίνεται να 14

δείχνουν ιδιαίτερη εμπιστοσύνη στους γιατρούς, καθώς το 33% δηλώνει πως πρώτα επισκέπτεται κάποιο γιατρό, ενώ το 13% προσπαθεί να γιατρευτεί με άλλους τρόπους πέρα των φαρμάκων. Ανάμεσα στις χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστά καταναλωτών που περιμένουν πρώτα να δουν αν θα γίνουν καλά πριν πάρουν κάποιο φάρμακο βρίσκονται η Γερμανία, η Αυστρία, η Δανία, η Πορτογαλία, η Ελβετία και η Φιλανδία. Ενδιαφέρον προκαλεί πως περίπου ένας στους τρεις Αυστριακούς, Ελβετούς, Λετονούς και Γερμανούς δήλωσε πως θα επέλεγε άλλους τρόπους θεραπείας πέρα των φαρμάκων. «Τα φυσικά φάρμακα, όπως το τσάι ή τα βότανα είναι πολύ δημοφιλή σε μερικές Ευρωπαϊκές χώρες, ειδικά στη Γερμανία, την Αυστρία και την Ελβετία», παρατήρησε ο R. Buckeldee. Στην παγκόσμια έρευνα υγείας του 2007 περισσότεροι από 33% των Αυστριακών, Ρώσων, Γερμανών, Λετονών και Πολωνών ισχυρίστηκε πως χρησιμοποιούν «σπιτικά φάρμακα/ γιατρικά» για να θεραπευτούν από μικρές ασθένειες. Το αντίστοιχο ποσοστό των Ελλήνων συμβαδίζει με τα στοιχεία της τωρινής έρευνας και βρισκόταν στο 12%. Κοιτάζοντας μπροστά, όταν οι καταναλωτές παγκοσμίως ρωτήθηκαν τι θα τους βοηθούσε να καταλάβουν τη σωστή θεραπεία για τις μικρές ασθένειες στο μέλλον, ένας στους δύο απάντησε πως θα επιθυμούσε περισσότερη υποστήριξη από το γιατρό του. «Ακόμα και στη σύγχρονη κοινωνία με την πληθώρα των Μέσων ενημέρωσης και σε μια περίοδο που οι κυβερνήσεις ενθαρρύνουν συνεχώς τους καταναλωτές να αναλάβουν την ευθύνη για την υγεία και τη θεραπεία τους, οι καταναλωτές εξακολουθούν να στηρίζονται στο γιατρό τους και θεωρούν πως πρέπει να παίζει έναν εξέχοντα ρόλο στην προσπάθεια θεραπείας μικρών ασθενειών και στη βελτίωση της υγείας τους», δήλωσε ο R. Buckeldee. Οι αναπτυσσόμενες αγορές στη Λατινική Αμερική και στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη είναι στην κορυφή της κατάταξης των χωρών που θέλουν να υπάρχουν πιο ξεκάθαρες ετικέτες και πληροφορίες στις συσκευασίες των φαρμάκων. Οι πέντε χώρες με τη μεγαλύτερη επιθυμία για πιο διευκρινιστικές συσκευασίες στα φάρμακα προέρχονται από τις ανερχόμενες αγορές της Βραζιλίας, Ρωσίας, Μεξικού, Λετονίας και Πολωνίας. Για πολλούς καταναλωτές στις αναπτυσσόμενες αγορές η πρόσβαση σε φάρμακα χωρίς συνταγή γιατρού από πολυεθνικές φαρμακοβιομηχανίες είναι σχετικά νέο φαινόμενο. Δεν αποτελεί έκπληξη πως η «αξιοπιστία του ονόματος» της μάρκας αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τις αγορές φαρμάκων και σημειώνει τα μεγαλύτερα ποσοστά του στις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι οκτώ από τις δέκα χώρες που δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην αξιοπιστία του ονόματος προέρχονται από αυτές τις αγορές με την Κίνα να σημειώνει το μεγαλύτερο ποσοστό (48%), καθώς ένας στους δύο καταναλωτές θα επέλεγε μία «αξιόπιστη 15

μάρκα». Στην Ελλάδα δίνεται περισσότερη βαρύτητα στην ασφάλεια του προϊόντος (55%) αλλά στη δράση/ αποτελεσματικότητα του (52%), παρά στο γνωστό όνομα της μάρκας που καταλαμβάνει μόνο το 13% των απαντήσεων. 1.10 Σκοπός της παρούσας μελέτης Ο σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να ανιχνεύσει και να εντοπίσει τις αντιλήψεις του κοινού γύρω από τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα, να ανακαλύψει κατά πόσο έχουν γνώση των ουσιών που καταναλώνουν, συμπεριλαμβανομένης και της εξέτασης κάποιων φαινομένων, όπως την υπερβολική χρήση ή και κατάχρησή τους. Με ποιο κριτήριο αγοράζουν ένα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.; Περαιτέρω να εξετάσουν κατά πόσο-και πως-η γνώση ή η άγνοια πάνω στα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σχετίζεται με συγκεκριμένους δημογραφικούς παράγοντες. Πιο συγκεκριμένα τα ερωτήματα που διερευνήθηκαν είναι: 1 Ποια κατηγορία ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. χρησιμοποιούν περισσότερο οι έλληνες ασθενείς; 2 Από πού επηρεάζονται για να διαλέξουν μία συγκεκριμένη μάρκα («brand»); 3 Ενημερώνονται για την ασφάλεια των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.; 4 Πώς σχετίζεται η ηλικία, το φύλο, το οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο με τη χρήση και την επιλογή των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.; 5 Επηρεάζονται και σε τι βαθμό από τη διαφήμιση; 6 Ποια η σχέση του Έλληνα καταναλωτή με τον φαρμακοποιό; Προκειμένου να απαντήσουμε στα παραπάνω ερωτήματα, δημιουργήσαμε συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο που περιείχε τις προαναφερθείσες συνιστώσες. Τα φάρμακα που αποτέλεσαν το εργαλείο της μελέτης ήταν φάρμακα κατά το πλείστων γνωστά στο ευρύ κοινό (βλ. κεφάλαιο 2, παράγραφος 2.3). 16

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 17

2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 2.1. Επιλογή δείγματος για Διεξαγωγή Έρευνας Προσπαθήσαμε το δείγμα μας να είναι αντιπροσωπευτικό επιλέγοντας κατά τυχαίο τρόπο έναν πολυπληθή, υπό εξέταση, πληθυσμό. Η μελέτη διεξήχθη σε ένα τυχαίο δείγμα πληθυσμού στην πόλη της Πάτρας βάσει συγκεκριμένου ερωτηματολογίου (βλ. 2.2 Ερωτηματολόγιο). Οι συμμετέχοντες ερωτήθηκαν είτε κατά την έξοδό τους από φαρμακεία, είτε σε διάφορους εργασιακούς χώρους, σε υπερ-αγορές ή και σε ιατρεία. Ο πληθυσμός των 110 ατόμων που συμμετείχαν στην μελέτη ήταν ανομοιογενής όσον αφορά την ηλικία, το φύλο, την οικονομική κατάσταση, το μορφωτικο επιπέδου καθώς επίσης και την οικογενειακή τους κατάσταση (βλ. πίνακες αποτελεσμάτων κεφάλαιο 3). Είναι γεγονός ότι υπάρχουν και υποκείμενα που αρνούνται να συμμετάσχουν στην έρευνα. Γι αυτό το λόγο θέλαμε να εξασφαλίσαμε τουλάχιστον ένα ποσοστό συμμετεχόντων της τάξης του 60% το οποίο θεωρείται στατιστικά πολύ καλό ποσοστό συμμετοχής σε έρευνες. Επιπλέον θέλαμε να επιβεβαιώσαμε, ότι στην περίπτωση των μη συμμετεχόντων, οι τελευταίοι δεν θα είχαν κάποιο κοινό γνώρισμα για παράδειγμα, ηλικία, μορφωτικό επίπεδο κ.α., που πιθανώς να αλλοίωνε, «μόλυνε» τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης μελέτης. 2.2. Σύνθεση Ερωτηματολογίου Το μέσο συλλογής των δεδομένων προκειμένου να διερευνηθούν τα ερωτήματα που τέθηκαν στην 1.4, αποτέλεσε η δημιουργία συγκεκριμένου ερωτηματολόγιου όπως αυτό παρατίθεται στις σελίδες που ακολουθούν (επίσης βλ. Παράρτημα). 18

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΣΤΟ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟ MARKETING ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Q.1 Αγοράζετε φάρμακα χωρίς ιατρική συνταγή (τα λεγόμενα μη συνταγογραφούμενα, εκτός λίστας) 1) Ναι 2) Όχι Q.2. Εάν ΝΑΙ, παρακαλούμε σημειώσατε με ένα, σχετικά με το, αν αγοράζετε μία συγκεκριμένη μάρκα σε κάποιες από τις παρακάτω κατηγορίες φαρμάκων, ή αν αγοράζετε την μάρκα εναλλάξ με άλλες παρόμοιες μάρκες: ΑΓΟΡΑΣΑ ΜΙΑ ΦΟΡΑ.ΓΙΑ ΝΑ ΤΗΝ ΔΟΚΙΜΑΣΩ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΗ Η ΜΑΡΚΑ ΠΟΥ ΠΡΟΤΙΜΩ 2.1 Αντιφλεγμονώδη/Αναλγητικά Advil Buscofen Diclofenac/ Bevo Gantil Nurofen Ponstan Roiplon Voltaren emulgel Vurdon Mesulid Niflamol ΆΛΛΗ ΜΑΡΚΑ: ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ 2.2 Αναλγητικά/ Αντιπυρετικά Algon Apotel Aspirin Counterpain Depon Dolal Kalmaline- AC Kalmol- Extra Lonarid Απλό Panadol Salospir ΆΛΛΗ ΜΑΡΚΑ: ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ 2.3 Αντιβηχικά/Αποχρεμπτικά/Βλεννολυτικά Bisolvon Mucomyst Prospan Trebon-N Mucosolvan ΆΛΛΗ ΜΑΡΚΑ: ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ ΑΓΟΡΑΖΩ ΕΞΙΣΟΥ, ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΜΑΡΚΕΣ -ΔΕΝ ΕΧΩ ΣΤΑΘΕΡΗ ΜΑΡΚΑ ΑΓΟΡΑΖΩ ΠΑΝΤΑ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΜΑΡΚΑ 19

2.4 Αντισηπτικά Betadine Dettol Hexalen Hibitane Oculosan Tinsole ΆΛΛΗ ΜΑΡΚΑ: ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ 2.5 Αποσυμφορητικά Otrivin Ronal Vibrocil- s Vicks ΆΛΛΗ ΜΑΡΚΑ: ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ 2.6 Αντι-ισταμινικά Benadryl Fenistil ΆΛΛΗ ΜΑΡΚΑ: ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ 2.7 Αντι-ιικές αλοιφές ΑΓΟΡΑΣΑ ΜΙΑ ΦΟΡΑ.ΓΙΑ ΝΑ ΤΗΝ ΔΟΚΙΜΑΣΩ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΗ Η ΜΑΡΚΑ ΠΟΥ ΠΡΟΤΙΜΩ Fenivir Zovirax ΆΛΛΗ ΜΑΡΚΑ: ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ 2.8 Αντι-μικροβιακέςαλοιφές Bactroban Fucicort Fucidin ΆΛΛΗ ΜΑΡΚΑ: ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ 2.9 Βιταμίνες για τόνωση ή υποκατάσταση Arcallion Besix Eviol Eviol- A Neurobion Pharmaton- Geriatric ΆΛΛΗ ΜΑΡΚΑ: ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ 2.10 Καραμέλες για το λαιμό Lysopaine Orocil- Lido Strepsils ΆΛΛΗ ΜΑΡΚΑ: ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ ΑΓΟΡΑΖΩ ΕΞΙΣΟΥ, ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΜΑΡΚΕΣ -ΔΕΝ ΕΧΩ ΣΤΑΘΕΡΗ ΜΑΡΚΑ ΑΓΟΡΑΖΩ ΠΑΝΤΑ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΜΑΡΚΑ 20

Q.3. Κατά την άποψή σας ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την αγορά σας για φάρμακα που ΔΕΝ χρειάζεται να συνταγογραφήσει γιατρός (τα λεγόμενα μη συνταγογραφούμενα-εκτός λίστας). Παρακαλούμε σημειώσατε με ένα, το βαθμό που συμφωνείτε με τους παρακάτω ισχυρισμούς Μεταξύ δύο ή περισσότερων μαρκών φαρμάκου που θεραπεύουν την ίδια πάθηση, θα προτιμήσω αυτήν που 3.1 Την έχω ξαναδοκιμάσει 3.2 Είναι πιο γνωστή Συμφωνώ Απόλυτα Συμφωνώ Ούτε συμφωνώ Ούτε διαφωνώ Διαφωνώ Διαφωνώ Πλήρως 3.3 Είναι της πιο γνωστής φαρμακευτικής εταιρίας 3.4 Την έχω δει σε διαφήμιση στην τηλεόραση 3.5 Την έχω δει σε διαφημιστική αφίσα μέσα στο φαρμακείο 3.6 Μου την έχει συστήσει φίλος/η ή γνωστός/η 3.7 Μου την έχει συστήσει κάποιος από την οικογένειά μου 3.8 Την έχω δει σε διαφήμιση σε ξεχωριστό σταντ μέσα στο φαρμακείο 3.9 Έχει φήμη ότι η μάρκα αυτή είναι η πιο αποτελεσματική Έχει φήμη ότι η μάρκα αυτή έχει τις 3.10 λιγότερες παρενέργειες Προέρχεται από μάρκα που πριν από 3.11 λίγο καιρό ήταν συνταγογραφούμενη 3.12 Έχει την πιο ωραία συσκευασία 3.13 Έχει πιο πρακτική συσκευασία Μπορώ να το πάρω (να το 3.14 χρησιμοποιήσω) πιο εύκολα 3.15 Έχει την χαμηλότερη τιμή 3.16 Είναι ακριβότερη Η τιμή της είναι σε προσφορά αυτήν την 3.17 εποχή 3.18 Έχει πιο αναλυτικές οδηγίες χρήσης 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 Q4. Παρακαλούμε σημειώσατε με ένα, το βαθμό που συμφωνείτε ή διαφωνείτε με κάθε μία από τις παρακάτω προτάσεις, έτσι ώστε να υποδηλώσετε την άποψη σας για τα φάρμακα που ΔΕΝ συνταγογραφούνται από τον γιατρό. Φροντίζω να ενημερώνομαι πάντα για τα συστατικά του φαρμάκου που παίρνω Ενημερώνομαι για όλες τις μάρκες που θεραπεύουν την πάθηση που μ ενδιαφέρει Δεν ασχολούμαι καθόλου με το θέμα. Παίρνω τις μάρκες που μου προτείνει ο φαρμακοποιός Συμφωνώ Απόλυτα Ούτε συμφωνώ Ούτε διαφωνώ Συμφωνώ Διαφωνώ Διαφωνώ Πλήρως Δεν ασχολούμαι καθόλου με το θέμα. Έχω ένα σταθερό φάρμακο και δεν το αλλάζω Από τη στιγμή που θα διαλέξω μια μάρκα, αποφεύγω να αλλάζω μάρκες 4.6 Εάν δω αποτέλεσμα με την μάρκα, σπάνια θα 21

4.7 4.8 4.9 4.10 4.11 4.12 δοκιμάσω μια άλλη αντίστοιχη Αλλάζω συχνά μάρκες για να κάνω σύγκριση, προκειμένου να διαμορφώσω γνώμη για το ποια μάρκα είναι η καλύτερη Αλλάζω συχνά μάρκα φαρμάκου, όλες ίδιες είναι, λίγο πολύ Δίνω μεγάλη σημασία στο όνομα της παρασκευάστριας εταιρίας Ξέρω ότι η μάρκα που παίρνω έχει τα καλύτερα συστατικά (αυτά που είναι σημαντικά για μένα) από όλες τις αντίστοιχες Το φάρμακο το διάλεξα (θα το διάλεγα) ύστερα από συμβουλή του γιατρού μου Το φάρμακο το διάλεξα (θα το διάλεγα) ύστερα από συμβουλή του φαρμακοποιού μου 4.13 Η τιμή παίζει ρόλο. Συνήθως αγοράζω το φθηνότερο 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10 5.11 5.12 5.13 5.14 Q.5. Αναφορικά τις προωθητικές δραστηριότητες μιας εταιρίας για τα μη συνταγογραφούμενα προϊόντα της: Παρακαλούμε σημειώσατε με ένα, το βαθμό που συμφωνείτε ή διαφωνείτε με κάθε μία από τις παρακάτω προτάσεις Προσέχω τα φάρμακα που εκτίθενται σε κάποιο ξεχωριστό σταντ μέσα στο χώρο του φαρμακείου Προσέχω τα φάρμακα που διαφημίζονται σε σποτάκια σε φωτεινές οθόνες plasma σε τοίχο Προσέχω τα φάρμακα που διαφημίζονται σε φωτεινές οθόνες plasma στην βιτρίνα Προσέχω την διαφήμιση σε αφίσες κρεμασμένους στους τοίχους Παίρνω ενημερωτικά έντυπα που υπάρχουν δίπλα στο ταμείο σχετικά με φάρμακο που με ενδιαφέρει Θα προσέξω την μάρκα φαρμάκου που θα έχει έκπτωση από την αρχική τιμή Θα προσέξω την μάρκα φαρμάκου που θα είναι σε προσφορά Μ ενδιαφέρει να ενημερώνομαι για τις ειδικές προσφορές που υπάρχουν κατά καιρούς στο φαρμακείο Μικρά σταντ με έξυπνη σήμανση στον πάγκο εξυπηρέτησης ελκύουν την προσοχή μου Προσέχω τα διαφημιστικά αυτοκόλλητα στην βιτρίνα Έχει τύχει να αγοράσω κάποια μάρκα που βρήκα πάνω στον πάγκο εξυπηρέτησης του φαρμακοποιού Τα φάρμακα που προβάλλονται πάνω σε διάφορα σταντ και γόνδολες στον διάδρομο, τα προσέχω καλύτερα Αγοράζω την μάρκα που μου προτείνει ως πρώτη επιλογή (υπόδειξη) ο φαρμακοποιός Αγοράζω την μάρκα που μου προτείνει ως πρώτη επιλογή (υπόδειξη) ο γιατρός Συμφωνώ Απόλυτα Συμφωνώ Ούτε συμφωνώ Ούτε διαφωνώ Διαφωνώ Διαφωνώ Πλήρως 5.15 Αγοράζω την μάρκα που μου προτείνει ως πρώτη επιλογή (υπόδειξη) ο υπάλληλος του φαρμακείου 5.16 Δεν δίνω σημασία, παίρνω ό,τι βρω πιο εύκολα. 22

5.17 Αγοράζω ό,τι βρω μπροστά μου Επιλέγω ύστερα από εκτενή έρευνα μεταξύ των 5.18 5.19 5.20 5.21 5.22 παρόμοιων φαρμάκων σχετικά με την ίδια πάθηση Γνωρίζω πολύ καλά τα συστατικά και τις παρενέργειες της μάρκας που χρησιμοποιώ Γνωρίζω πολύ καλά τα συστατικά και τις παρενέργειες των εφάμιλλων μαρκών για την πάθησή μου, που όμως δεν χρησιμοποιώ Μ ενδιαφέρει να γνωρίζω σε βάθος ό,τι αφορά την πάθησή μου Μ ενδιαφέρει να γνωρίζω τις τελευταίες εξελίξεις σχετικά με τις θεραπείες που αφορούν την πάθησή μου 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9 6.10 6.11 Q6. Βάλτε στο μυαλό σας μια μάρκα φαρμάκου μη συνταγογραφούμενου που αγοράζετε πιο συχνά για σας ή την οικογένειά σας. ( Ποιο φάρμακο είναι αυτό; ) Παρακαλούμε σημειώσατε με ένα, το βαθμό που συμφωνείτε ή διαφωνείτε με κάθε μία από τις παρακάτω προτάσεις, σχετικά με την διαφήμιση αυτού του φαρμάκου. Προσέχω τις διαφημίσεις φαρμάκων που έχουν χιουμοριστική διάθεση Προτιμώ τις διαφημίσεις που δίνουν περιγραφή του φαρμάκου Προτιμώ τις διαφημίσεις με αναλυτική πληροφόρηση Οι διαφημίσεις παρουσιάζουν όλη την αλήθεια σχετικά με τις παρενέργειες του φαρμάκου Οι διαφημίσεις δεν υπερβάλουν καθόλου σχετικά με την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου που προβάλουν Το κείμενο και το σενάριο της διαφήμισης που προβάλει το όνομα της παρασκευάστριας εταιρίας προσθέτει κύρος στο φάρμακο που προβάλει Το κείμενο και το σενάριο μιας διαφήμισης που προσομοιάζει με την δική μου περίπτωση με πείθει να αγοράσω το φάρμακο Δεν θυμάμαι καθόλου την διαφήμιση του φαρμάκου που αγοράζω Μου θυμίζει τι μπορώ να πάθω αν δεν το χρησιμοποιήσω Μου προκαλεί δυσάρεστο συναίσθημα (μου θυμίζει τι έχω πάθει) Μου δείχνει πώς μπορεί να βελτιωθεί η κατάστασή μου αν το χρησιμοποιήσω Συμφωνώ Απόλυτα Συμφωνώ Ούτε συμφωνώ Ούτε διαφωνώ Διαφωνώ Διαφωνώ Πλήρως Q7. Παρακαλούμε σημειώσατε με ένα, το βαθμό που συμφωνείτε ή διαφωνείτε με κάθε μία από τις παρακάτω προτάσεις, έτσι ώστε να υποδηλώσετε τον ρόλο που παίζει η επικοινωνία με τον φαρμακοποιό σας. 7.1 7.2 Του ζητάτε ένα φάρμακο επειδή το είδατε σε διαφήμιση Τον ενημερώνετε ότι θέλετε να αγοράσετε ένα προϊόν που είδατε σε διαφήμιση αλλά ζητάτε Συμφωνώ Απόλυτα Συμφωνώ Ούτε συμφωνώ Ούτε διαφωνώ Διαφωνώ Διαφωνώ Πλήρως 23

7.3 7.4 τη γνώμη του Ρωτάτε το φαρμακοποιό σας για τη δράση, τις ενδείξεις και τις παρενέργειες του φαρμάκου Ενημερώνετε τον φαρμακοποιό σας για τη διατροφή σας, ή τα συνταγογραφούμενα φάρμακα και αγωγή που λαμβάνετε παράλληλα 7.5 Συζητάτε μαζί του οποιαδήποτε απορία έχετε 7.6 Εμπιστεύεστε τον φαρμακοποιό σας, του ζητάτε την συμβουλή του και εναλλακτικές επιλογές 8.1 8.2 8.3 Q.8. Παρακαλούμε σημειώσατε με ένα, στον ισχυρισμό που συμφωνείτε παρακάτω, όσον αφορά τον εαυτό σας Ανησυχώ ότι υπάρχουν βλαβερά χημικά συστατικά στα φάρμακα που παίρνω Συνήθως διαβάζω τα συστατικά και τις παρενέργειες που αναφέρονται στο φυλλάδιο οδηγιών του φαρμάκου που παίρνω Διαβάζω περισσότερα θέματα σχετικά με την υγεία μου τώρα, απ ότι έκανα πριν από 2-3 χρόνια Συμφωνώ Απόλυτα Συμφωνώ Ούτε συμφωνώ Ούτε διαφωνώ Διαφωνώ Διαφωνώ Πλήρως 8.4 Ενδιαφέρομαι για την υγεία μου συνεχώς 8.5 Ανησυχώ για την ποιότητα του νερού που πίνουμε 8.6 Διαβάζω άρθρα σχετικά στο Ίντερνετ Διαβάζω τα συστατικά που αναγράφονται σε 8.7 8.8 ετικέτες τροφίμων Παρακολουθώ εκπομπές σχετικά με την υγεία που προβάλλονται στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο, ή σε περιοδικά/εφημερίδες Q9. Παρακαλούμε πείτε μας λίγα λόγια για σας 1. Είστε: 1) Άνδρας 2) Γυναίκα 2. Σε ποια ηλικιακή κατανομή βρίσκεστε; 1) Κάτω των 25 4) 36-40 7) 51-55 2) 26-30 5) 41-45 8) 55 και άνω 3) 31-35 6) 46-50 3. Ποια είναι η οικογενειακή σας κατάσταση; 1) Άγαμος / η 2) Έγγαμος / η 4. Πόσα παιδιά έχετε;1). 1 παιδί 2) 2 παιδιά 3) 3 παιδιά και άνω 5. Ποια είναι η κύρια απασχόληση σας; 1) Δημόσιος υπάλληλος 2) Ιδιωτικός υπάλληλος 3) Ελεύθερος επαγγελματίας 4) Οικιακά 5) Φοιτητής / τρια 6) Άνεργος /η 24

7) Άλλη.. 6. Ποιο είναι το μηνιαίο οικογενειακό εισόδημά σας κατά προσέγγιση, σε Ευρώ; 1) Κάτω από 300 4) 1001-1500 7) 2501-3000 2) 301-600 5) 1501-2000 8) 3001-5000 3) 601-1000 6) 2001-2500 9) 5001 και άνω 7. Επίπεδο σπουδών: 1) Δευτεροβάθμια εκπαίδευση 2) ΑΤΕΙ 3) ΑΕΙ 4) Μεταπτυχιακό 5) Διδακτορικό 6) Άλλο (αναφέρατε τι) Tα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. που επιλέξαμε για ανάλυση όπως αυτά περιγράφονται στην παράγραφο που ακολουθεί και ήταν φάρμακα κατά το πλείστον γνωστά στο ευρύ κοινό, είτε μέσω των ΜΜΕ, του έντυπου τύπου, των συμβούλων υγείας (φαρμακοποιών, ιατρών) κλπ. 2.3 Πληροφορίες για τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. της παρούσας εργασίας Στις ενότητες που ακολουθούν, τα φάρμακα εντάσσονται ανάλογα με την κύρια φαρμακευτική ουσία που περιέχουν ή τη δράση τους. Περιγράφονται, δε, συνοπτικά τα οφέλη και οι πιθανοί κίνδυνοι από μεγαλύτερη της συνιστώμενης διάρκειας χρήσης. 2.3.1. Αντιφλεγμονώδη/Αναλγητικά Ibuprofen (Ιμπουπροφένη) Advil, Buscofen, Nurofen Οφέλη: Ανακουφίζει τον πόνο, την ευαισθησία και το πρήξιμο. Κίνδυνοι: Ερεθισμός στο στομάχι και αιμορραγία. Ίσως παρεμποδίζει τα καρδιοπροστατευτικά Οφέλη της ασπιρίνης. Υπήρξε μια αναφορά πρόσφατα για παιδί που τυφλώθηκε έπειτα από αλλεργική αντίδραση συμπτώματα, όπως θολή όραση, δερματικό εξάνθημα, βούισμα στα αφτιά ή εμφανίσετε συμπτώματα εσωτερικής αιμορραγίας. Τολφαιναμικό οξύ Gantil 25

Οφέλη: Θεραπεία συμπτωμάτων ημικρανίας Κίνδυνοι: Αντενδείκνυται σε ενεργό πεπτικό έλκος, αλλεργία από ασπιρίνη ή αλλά (ΜΣΑΦ). Μέτρια ή σοβατή μείωση της νεφρικής λειτουργίας. Δικλοφενάκη Voltaren, Diclofenac/ Bevo, Vurdon Οφέλη: Αναλγητικές ιδιότητες, ανακούφιση από τον πόνο που σχετίζεται με πρόσφατο τραυματισμό μυών και αρθρώσεων Κίνδυνοι: Αντενδείκνυται σε άτομα με ιστορικό καρδιακής προσβολής, εγκεφαλικού επεισοδίου, ή θρόμβων στο αίμα, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, ηπατική ή νεφρική νόσο, πρέπει να χορηγείται με προσοχή σε άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση, ιστορικό έλκους του στομάχου ή αιμορραγία, άσθμα, καπνιστές και άτομα με διαταραχές της πήξης του αίματος Μεφαιναμικό οξυ Ponstan Οφέλη: Ανακούφιση πόνου και φλεγμονής Κίνδυνοι: Πρέπει να χορηγείται με προσοχή σε συνδυασμό με αντιϋπερτασικά, στατίνες. Επίσης προσοχή στην χορήγηση σε άτομα με στομαχικές διαταραχές, διαβητικούς, νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια, νοσο Crohn, άσθμα Ετοφεναμάτη Roiplon Οφέλη: ανακούφιση των υποξειών και χρόνιων ρευματικών παθήσεων των μαλακών μορίων του μυοσκελετικού συστήματος, όπως μυϊκοί ρευματισμοί, οσφυαλγία, ισχιαλγία, τενοντοθυλακίτιτδα. Κίνδυνοι: Προβλήματα μπορεί να εμφανίσουν άτομα που είναι υπερευαίσθητα στην ουσία ή σε άλλα ΜΣΑΦ και άτομα με βαριά καρδιακή ανεπάρκεια. 26

Νιμεσουλίδη Mesulid Οφέλη: Αντιπυρετικές ιδιότητες, θεραπεία οξέος πόνου οστεοαρθρίτιδας, ανακούφιση της πρωτοπαθούς δυσμηνόρροιας. Κίνδυνοι: Σοβαρός κίνδυνος θανατηφόρων ηπατικών διαταραχών σύμφωνα με το International Society Of Drug Bulletins (ISDB). Δεν έχει εγκριθεί ποτέ σε αρκετές χώρες όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Ν. Ζηλανδία κλπ. Στην Ιρλανδία και τη Σιγκαπούρη το απέσυραν το 2007. Στην Ελλάδα ο ΕΟΦ το 2011 έβγαλε μια ανακοίνωση που επικαλούμενος την Επιτροπή για τα Φαρμακευτικά Προϊόντα Ανθρώπινης Χρήσης (CHMP) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΜΑ) καταλήγει ότι τα οφέλη των φαρμακευτικών προϊόντων που περιέχουν νιμεσουλίδη και προορίζονται για συστηματική χρήση συνεχίζουν να υπερτερούν των κινδύνων για τη θεραπεία ασθενών με οξύ άλγος και πρωτοπαθή δυσμηνόρροια. Ωστόσο, αυτά τα φαρμακευτικά προϊόντα δεν πρέπει πλέον να λαμβάνονται για την συμπτωματική αντιμετώπιση της οστεοαρθρίτιδας που είναι μια χρόνια κατάσταση και η χρόνια λήψη της νιμεσουλίδης θα αύξανε τον κίνδυνο ηπατοτοξικότητας. Νιφλουμικό οξύ Niflamol Οφέλη: Αναλγητικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες Κίνδυνοι: Σε βαριά καρδιακή ανεπάρκεια, πεπτικό έλκος, νεφρική ανεπάρκεια, ηπατοκυτταρική ανεπάρκεια. Δεν πρέπει να συνδυαστει η λήψη του με λήψη άλλων ΜΣΑΦ, με θρομβολυτικά, ηπαρίνη, αναστολείς λειτουργίας αιμοπεταλίων, μεθοτρεξάτη, τικλοπιδίνη, λίθιο. 2.3.2 Αναλγητικά/Αντιπυρετικά Παρακεταμόλη Depon, Apotel, Dolal, Panadol Οφέλη: Η παρακεταμόλη είναι το συνηθέστερα χρησιμοποιούμενο φάρμακο για ανακούφιση του πόνου στην Ελλάδα. Για τους περισσότερους ανθρώπους, όταν χρησιμοποιείται σύμφωνα 27

με τις οδηγίες, μειώνει με ασφάλεια τον πυρετό και ανακουφίζει από πολλά είδη ήπιου έως μέτριου σε ένταση πόνου, όπως πόνους στην μέση, πονοκεφάλους, διαστρέμματα, αρθραλγία κ.λ.π. Όταν η παρακεταμόλη έχει ληφθεί σωστά, οι παρενέργειες είναι σπάνιες. Ένα άλλο όφελος της παρακεταμόλης είναι ότι δεν προκαλεί στομαχικές διαταραχές ή προβλήματα στην καρδιά, σε αντίθεση με τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη τα οποία αυξάνουν τον κίνδυνο επιπλοκής από το γαστρεντερικό ή και το καρδιαγγειακό σύστημα.. Η παρακεταμόλη μπορεί να είναι μια καλή εναλλακτική λύση για την ανακούφιση από τον πόνο για εκείνους που διατρέχουν τον κίνδυνο καρδιακής νόσου ή υποφέρουν από στομαχικά προβλήματα και λαμβάνουν μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Κίνδυνοι: Η παρακεταμόλη θεωρείται ότι είναι ασφαλές φάρμακο και αποτελεσματικό στις συνιστώμενες δόσεις, σύμφωνα με την επιγραφή. Το φάρμακο συνοδεύεται από οδηγίες χρήσης μέσα στη συσκευασία του, όπως και κάθε μη συνταγογραφούμενο φάρμακο. Ωστόσο όταν η παρακεταμόλη δεν λαμβάνεται σωστά, μπορεί να προκαλέσει οξεία ηπατική βλάβη. Ο κίνδυνος ηπατικής βλάβης μπορεί να αυξηθεί εάν συνδυάζεται περισσότερα από τρία οινοπνευματώδη ποτά κάθε μέρα, εάν ληφθεί μεγαλύτερη από τη συνιστώμενη δόση, ή αν ληφθούν οποιαδήποτε πρόσθετα. Ακετυλοσαλικυλικό οξύ Aspirin, Salospir Οφέλη: Ανακουφίζει τον πόνο, τον πυρετό, την κοκκινίλα και το πρήξιμο. Μπορεί να σώσει τη ζωή σας, όταν λαμβάνεται κατά τη διάρκεια καρδιακής προσβολής και να μειώσει τον κίνδυνο μελλοντικής καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού. Κίνδυνοι: Πόνος στο στομάχι και γαστρεντερική αιμορραγία. Δεν πρέπει να χορηγείται σε παιδιά με πυρετό ή ιογενείς λοιμώξεις, καθώς μπορεί να προκληθεί μια σπάνια αλλά σοβαρή διαταραχή στο αίμα. 2.3.3. Αντιβηχικά/Αποχρεμπτικά/Βλεννολυτικά Bromhexine 28

Bisolvon Οφέλη: Ρευστοποιεί τις βλεννώδεις εκκρίσεις και διευκολύνει την απόχρεμψη τους. Επίσης βελτιώνει την απόδοση των βρογχοδιασταλτικών Κίνδυνοι: Δεν πρέπει να χορηγείται σε άτομα με πεπτικό έλκος Ambroxol (Αμβροξόλη) Mucosolvan Οφέλη: Ρευστοποιεί τις βλεννώδεις εκκρίσεις και βελτιώνει την απόδοση των βρογχοδιασταλτικών Κίνδυνοι: Δεν πρέπει να χορηγείται σε άτομα με πεπτικό έλκος ή έλκος του δωδεκαδακτύλου Carbocisteine (Καρβοκυστεϊνη) Mucothiol Οφέλη: Ρευστοποιεί τις βλεννώδεις εκκρίσεις. Κίνδυνοι: Δεν πρέπει να χορηγείται σε άτομα με πεπτικό έλκος ή έλκος του δωδεκαδακτύλου Acetylcysteine (Ακετυλοκυστείνη) Trebon-N, Mucomyst Οφέλη: Βοηθάει την ρευστοποίηση των βλεννωδών εκκρίσεων Κίνδυνοι: Δεν πρέπει να χορηγείται σε άτομα με πεπτικό έλκος ή έλκος του δωδεκαδακτύλου 2.3.4. Αντισηπτικά Benzoxonium chloride Betadine, Orocil, Hexalen, Tinsole Οφέλη: Αντιμετώπιση ήπιων μικροβιακών λοιμώξεων Κίνδυνοι: Προσοχή κατά τη διάρκεια της κύησης 29

Chlorhexidine Gluconate Hibitane, Ηexalen Οφέλη: Απολύμανση δέρματος, προεγχειρητική αντισηψία του πεδίου. Υγιεινή των χεριών του προσωπικού Κίνδυνοι: Υπερευαισθησία στο φάρμακο. Chloroxylanol Dettol Οφέλη: Απολύμανση δέρματος Κίνδυνοι: Υπερευαισθησία στο φάρμακο 2.3.5 Αποσυμφορητικά Xylometazoline (Ξυλομεταζολίνη) Otrivin Οφέλη: Ανακούφιση της ρινικής συμφόρησης Κίνδυνοι: Η παρατεταμένη ή υπερβολική χρήση μπορεί να προκαλέσει αύξηση της ρινικής συμφόρησης. Ronal Οφέλη: Αποτελεσματική σύνθεση χωρίς κορτιζόνη, απελευθερώνει γρήγορα την αναπνοή και ανακουφίζει από το μπούκωμα και την καταρροή για πολλές ώρες. Vicks Για κρυολόγημα, γρίπη, και ανακούφιση από τα συμπτώματα του βήχα. 2.3.6 Αντιισταμινικά 30

Διφαινυδραμίνη Benadryl Οφέλη: ανακούφιση των αλλεργικών ρινικών και μη ρινικών συμπτωμάτων σε διάφορες συνθήκες, όπως η εποχική αλλεργική ρινίτιδα. Χρησιμοποιείται επίσης για να ανακουφίσει συμπτώματα κρυολογήματος και χρόνιας κνίδωσης. Κίνδυνοι: Ιδιαίτερη προσοχή σε αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα και αλκοόλ. Επίσης μπορεί να προκαλέσει υπνηλία, ζάλη, διαταραχές συντονισμού, κόπωση, καταστολή, αίσθημα παλμών, χαμηλή αρτηριακή πίεση. Τα παιδιά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να πάθουν αποπληξία. Επίσης, τα παιδιά είναι περισσότερο πιθανό να εμφανίζουν εφιάλτες, νευρικότητα και ασυνήθιστη αναστάτωση. Διμεθινδένη Fenistil Οφέλη: Είναι αποτελεσματική στον κνησμό διαφόρων αιτιών και ανακουφίζει γρήγορα από τον κνησμό και τον ερεθισμό. Κίνδυνοι: κατασταλτική δράση επί του ΚΝΣ. Παρά το ότι η από του δέρματος συστηματική απορρόφηση της είναι σχετικώς μικρή, δεν αποκλείεται, σε κάποιες περιπτώσεις και η χρήση της γέλης να επιφέρει τέτοια αποτελέσματα. Για τον λόγο αυτό συνιστάται προσοχή στους οδηγούς και τους χειριστές μηχανημάτων. 2.3.7 Αντιϊικές αλοιφές Penciclovir Fenivir Οφέλη: σταματά τον πολλαπλασιασμό και την εξάπλωση των ιών του απλού έρπητα μέσα στο σώμα. Με αυτό τον τρόπο, επιταχύνει τη θεραπεία και ανακουφίζει από τα ενοχλητικά συμπτώματα. Κίνδυνοι: Δεν πρέπει να εφαρμόζεται σε βλεννογόνους. Acyclovir 31

Zovirax Οφέλη: τοπική θεραπεία των δερματικών λοιμώξεων από τον ιό του απλού έρπητα (επιχείλιος) Κίνδυνοι: Δεν πρέπει να εφαρμόζεται σε βλεννογόνους. 2.3.8 Αντιμικροβιακές αλοιφές Mupirocin (Μουπιροσίνη) Bactroban Οφέλη: Εκρίζωση του σταφυλόκοκκου σε φορείς, περιλαμβανομένου και του χρυσίζοντος σταφυλόκοκκου του ανθεκτικού στην μεθικιλλίνη. Κίνδυνοι: Πρέπει να αποφεύγεται η επαφή με τα μάτια. Προσοχή επίσης σε εγκύους και θηλάζουσες μητέρες (δεν υπάρχει εμπειρία για την ασφάλειά του). Betamethasone Valerate + Clioquinol Fucicort Sodium Fusidate (Φουσιδικό Νάτριο) Fucidin Οφέλη: Θεραπεία των σταφυλοκοκκικών λοιμώξεων δέρματος Κίνδυνοι: Σε μακροχρόνια χορήγηση κίνδυνος ανάπτυξης ανθεκτικών στελεχών. 2.4. Ανάλυση των αποτελεσμάτων Αρχικά έγινε εισαγωγή των μεταβλητών στο φύλο του στατιστικού πακέτου SPSS Version 19 (IBM) όπου ορίσαμε και τα χαρακτηριστικά τους (ερώτημα). Οι μεταβλητές εισήχθησαν είτε ως Scale (κλίμακα ισοδιαστημάτων) ή Nominal (ονομαστική κλίμακα). Η κλίμακα ισοδιαστημάτων (Scale) χαρακτηρίζεται από κοινή και σταθερή μονάδα μέτρησης. Η επιλογή ονομαστική (Νominal) χρησιμοποιείται αποκλειστικά για όλες σχεδόν τις ποιοτικές μεταβλητές, εκείνες, δηλαδή, που δε μπορούν να μετρηθούν, αλλά μόνο να απαριθμηθούν, όπως 32

για παράδειγμα, οι δημογραφικοί παράγοντες του ερωτηματολογίου. Στη συνέχεια, τα αποτελέσματά μας κατηγοριοποιήθηκαν ως προς την ηλικία, την οικονομική κατάσταση, το φύλο, το μορφωτικό επίπεδο και την οικογενειακή κατάσταση. Αρχικά, έγινε έλεγχος της «κανονικότητας» στα δεδομένα μας (ανάλυση στο CD) με P-P plots προκειμένου να επιλέξουμε την περαιτέρω στατιστική προσέγγιση. Στη συνέχεια κάναμε ανάλυση συχνοτήτων για την αγορά των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. που εξετάστηκαν και ανάλυση μέσων όρων προκειμένου να δούμε πως κινείται ο πληθυσμός μας και με τι κριτήρια αγοράζει τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Όλη η στατιστική ανάλυση υπάρχει στο CD που εσωκλείεται. Εφόσον οι μεταβλητές που εξετάστηκαν ήταν κατηγορικές και όχι ποσοτικές και λόγο της κανονικής κατανομής τους στον πληθυσμό (γραφήματα στο CD) επιλέξαμε την ανάλυση Pearson s χ 2. Όλες οι αναλύσεις έγιναν με τη βοήθεια του στατιστικού πακέτου SPSS V.19. Στατιστικά σημαντικές θεωρήσαμε τις διαφορές για τιμές P <0.05. 33

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 34

3.1. Αποτύπωση δημογραφικών στοιχείων του δείγματος (πληθυσμού) της έρευνας Στην μελέτη αυτή, όπως ειπώθηκε και στην 2.1., έλαβαν μέρος 110 άτομα τα οποία δεν αρνήθηκαν να απαντήσουν σε όλα τα ερωτήματα του ερωτηματολογίου, έχοντας έτσι ένα ποσοστό απόκρισης της τάξης του 100 %. Παρακάτω παρατίθενται οι πίνακες που δείχνουν δημογραφικά στοιχεία του πληθυσμού που εξετάστηκε. Το δείγμα αποτελούν σε ποσοστό 61.8 % γυναίκες και 38.2 % άνδρες (πίνακας 3.1.). q 1 9.1 Φύλο ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΑ (%) ΙΣΧΥΟΝ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΑΝΔΡΕΣ ( ) 42 38,2 38,2 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ( ) 68 61,8 61,8 ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΟΚΡΙΣΗΣ ΕΡΩΤΗΘΕΝΤΩΝ (%) ΣΥΝΟΛΟ 110 100,0 100,0 100,0 Πίνακας 3.1: Κατηγοριοποίηση δείγματος ως προς τον παράγοντα «Φύλο» Το μεγαλύτερο ποσοστό των πολιτών που συμμετείχαν σε αυτή την μελέτη ήταν ηλικίας 36-40 ετών (20,9%) και ακολουθούν οι ηλικίες 31-35 ετών (17,3%), 26-30 ετών (14,5%), 55+ ετών (12,7%) και 41-45 ετών (10,9%) (πίνακας 3.2). q9.2 Ηλικιακή Ομάδα ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΑ (%) ΙΣΧΥΟΝ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΑ ΠΟΣΟΣΤΑ (%) <25 8 7,3 7,3 7,3 26-30 16 14,5 14,5 21,8 31-35 19 17,3 17,3 39,1 36-40 23 20,9 20,9 60,0 41-45 12 10,9 10,9 70,9 46-50 8 7,3 7,3 78,2 51-55 10 9,1 9,1 87,3 55 + 14 12,7 12,7 100,0 ΣΥΝΟΛΟ 110 100,0 100,0 Πίνακας 3.2: Κατηγοριοποίηση δείγματος ως προς τον παράγοντα «Ηλικία» 1 q σημαίνει ερώτηση (question) 35

Το μεγαλύτερο ποσοστό από τον εξετασμένο πληθυσμό ήταν έγγαμοι (58,2%) έναντι των άγαμων (39,1%) (πίνακας 3.3). q9.3 Οικ.κατ. ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΑ (%) ΙΣΧΥΟΝ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΑ ΠΟΣΟΣΤΑ (%) 2 1,8 1,8 1,8 ΑΓΑΜΟΣ 43 39,1 39,1 40,9 ΕΓΓΑΜΟΣ 64 58,2 58,2 99,1 1,9,9 100,0 ΣΥΝΟΛΟ 110 100,0 100,0 Πίνακας 3.3: Κατηγοριοποίηση δείγματος ως προς τον παράγοντα «Γάμος» Ένα ποσοστό 43,6% δεν έχει παιδί, ενώ πολύτεκνοι ήταν μόλις το 4,5% του πληθυσμού (πίνακας 3.4). q9.4 Αριθμός παιδιών ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΑ (%) ΙΣΧΥΟΝ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΑ ΠΟΣΟΣΤΑ (%) 48 43,6 43,6 43,6 1 παιδί 22 20,0 20,0 63,6 2 παιδιά 33 30,0 30,0 93,6 3 παιδιά και άνω 5 4,5 4,5 98,2 1,9,9 99,1 1,9,9 100,0 ΣΥΝΟΛΟ 110 100,0 100,0 Πίνακας 3.4: Κατηγοριοποίηση δείγματος ως προς τον παράγοντα «Αριθμός Τέκνων» Οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες ήταν μισθωτοί (70,9%), εργάζονταν στον ιδιωτικό τομέα (39,1%) ενώ ένα πολύ μικρό ποσοστό από αυτούς που ερωτήθηκαν ήταν άνεργοι (2,7%) (πίνακας 3.5). 36

q9.5 Κύρια απασχόληση ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΑ (%) ΙΣΧΥΟΝ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΑ ΠΟΣΟΣΤΑ (%) ΔΗΜΟΣΙΟΣ 23 20,9 20,9 20,9 ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ 43 39,1 39,1 60,0 ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 12 10,9 10,9 70,9 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑΣ ΟΙΚΙΑΚΑ 14 12,7 12,7 83,6 ΦΟΙΤΗΤΗΣ 7 6,4 6,4 90,0 ΑΝΕΡΓΟΣ 3 2,7 2,7 92,7 ΑΛΛΟ 8 7,3 7,3 100,0 ΣΥΝΟΛΟ 110 100,0 100,0 Πίνακας 3.5: Κατηγοριοποίηση δείγματος ως προς τον παράγοντα «Κύρια Απασχόληση» Στο δείγμα μας, το μηνιαίο εισόδημα των περισσοτέρων ήταν μεταξύ 1000-1500 Ευρώ (33,6%), ενώ μόλις το 1,8% του πληθυσμού είχε μηνιαίες απολαβές κάτω των 300 Ευρώ (πίνακας 3.6). q9.6 Μηνιαίο εισόδημα ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΑ (%) ΙΣΧΥΟΝ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΑ ΠΟΣΟΣΤΑ (%) << 300 2 1,8 1,8 1,8 301-600 3 2,7 2,7 4,5 601-1000 19 17,3 17,3 21,8 1001-1500 37 33,6 33,6 55,5 1501-2000 20 18,2 18,2 73,6 2001-2500 13 11,8 11,8 85,5 2501-3000 9 8,2 8,2 93,6 3001-5000 4 3,6 3,6 97,3 >> 5001 3 2,7 2,7 100,0 ΣΥΝΟΛΟ 110 100,0 100,0 Πίνακας 3.6: Κατηγοριοποίηση δείγματος ως προς τον παράγοντα «Μηνιαίο Εισόδημα» 37

Το μεγαλύτερο ποσοστό του δείγματος είναι κάτοχοι απολυτηρίου λυκείου (37,3%), ενώ τίτλους σπουδών Τεχνολογικής ή Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης κατείχαν το 22,7% και 26,4%, αντίστοιχα (πίνακας 3.7). q9.7 Επίπεδο σπουδών ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΑ (%) ΙΣΧΥΟΝ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΑ ΠΟΣΟΣΤΑ (%) ΛΥΚΕΙΟ 41 37,3 37,3 37,3 ΒΑΣΙΚΟ ΠΤΥΧΙΟ TEI 25 22,7 22,7 60,0 ΒΑΣΙΚΟ ΠΤΥΧΙΟ AEI 29 26,4 26,4 86,4 ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ 7 6,4 6,4 92,7 ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΟ 7 6,4 6,4 99,1 AΛΛO 1,9,9 100,0 ΣΥΝΟΛΟ 110 100,0 100,0 Πίνακας 3.7: Κατηγοριοποίηση δείγματος ως προς τον παράγοντα «Επίπεδο σπουδών» 3.2. Συχνότητα αγοράς ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα που δείχνουν τη συχνότητα με την οποία ο πληθυσμός κάνει χρήση συγκεκριμένων ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ., όπως τα κατηγοριοποιήσαμε σε αντιφλεγμονώδη, αναλγητικά/αντιπυρετικά, αντιβηχικά/βλεννολυτικά/αποχρεμπτικά, αντισηπτικά, αποσυμφορητικά, αντισταμινικά, αντιϊικές αλοιφές, αντιόξινα, βιταμίνες και τέλος, καραμέλες για τον λαιμό, δίνονται στον πίνακα 3.8 (επόμενη σελίδα). Στις ενότητες που ακολουθούν αναλύονται συνοπτικά τα ευρήματά μας. Τα ποσοστά που αναφέρονται από την ενότητα 3.2.1 έως την ενότητα 3.2.11 έχουν προκύψει από την ανάλυση συχνοτήτων και αναγράφονται στον πίνακα 3.8. Ο αναγνώστης παρακαλείται να ανατρέχει στον εν λόγω πίνακα για όσα περιγράφονται σε αυτές τις ενότητες (3.2.1-3.2.11). Όλα τα αποτελέσματα δευτερευούσης σημασίας για τα οποία γίνεται αναφορά παρατίθενται στο Παράρτημα ΙV καθώς και στο συνοδευτικό CD (Outputs 1 και 4) του SPSS. 38

Αντιφλεγμονώδη/Αναλγητικά % Ν % Ν % q2.1a Advil 2 1,82 1 0,91 q2.1b Buscopan 3 2,73 10 9,09 11 10,00 q2.1c Diclofenac/ Bevo 1 0,91 1 0,91 q2.1d Gantil 1 0,91 1 0,91 1 0,91 q2.1e Nurofen 7 6,36 5 4,55 1 0,91 q2.1f Ponstan 1 0,91 29 26,36 31 28,18 q2.1g Roiplon 2 1,82 8 7,27 1 0,91 q2.1h Voltaren emulgel 4 3,64 19 17,27 13 11,82 q2.1i Mesulid 8 7,27 29 26,36 16 14,55 q2.1k Niflamol 10 9,09 6 5,45 3 2,73 Αναλγητικά/Αντιπυρετικά q2.2a Algon 1 0,91 2 1,82 q2.2b Apotel 3 2,73 6 5,45 q2.2c Aspirin 2 1,82 15 13,64 26 23,64 q2.2d Counterpain 5 4,55 4 3,64 q2.2e Depon 1 0,91 33 30,00 51 46,35 q2.2f q2.2g Dolal Kalmaline- AC q2.2h Kalmol- Extra 1 0,91 1 0,91 1 0,91 q2.2i Lonarid Απλό 3 2,73 9 8,18 2 1,82 q2.2k Panadol 1 0,91 43 39,09 23 20,91 q2.2l Salospir 3 2,73 9 8,18 Αντιβηχικά/Βλεννολυτικά/Αποχρεμπτικά Αντισηπτικά q2.3a Bisolvon 3 2,73 17 15,45 19 17,27 q2.3b Mucomyst 1 0,91 1 0,91 q2.3c Prospan 2 1,82 8 7,27 q2.3d Trebon-N 2 1,82 6 5,45 7 6,36 q2.3e Αποσυμφορητικά Αντι- ισταμινικά Αντι-ιικές αλοιφές Mucosolvan 6 5,45 21 19,09 20 18,18 q2.3f Mucothiol 6 5,45 8 7,27 3 2,73 q2.4a Betadine 2 1,82 19 17,27 47 42,73 q2.4b Dettol 5 4,55 29 26,36 16 14,55 q2.4c Hexalen 7 6,36 22 20,00 9 8,17 q2.4d Hibitane 1 0,91 q2.4e Oculosan 1 0,91 q2.4f Tinsole 1 0,91 Αγοράζω Αγοράζω εξ ίσου Είμαι πιστός q2.5a Otrivin 10 9,09 20 18,18 34 30,91 q2.5b Ronal 2 1,82 21 19,09 16 14,55 q2.5c Vibrocil- s 3 2,73 2 1,82 q2.5d Vicks 4 3,64 17 15,45 14 12,73 q2.6a Benadryl 2 1,82 2 1,82 1 0,91 q2.6b Fenistil 2 1,82 14 12,73 64 58,18 q2.7a Fenistil 2 1,82 7 6,36 13 11,82 q2.7b Zovirax 1 0,91 8 7,27 24 21,82 q2.8a Bactroban 4 3,64 7 6,36 4 3,64 q2.8b Fucicort 1 0,91 23 20,91 33 30,00 q2.8c Fucidin 5 4,55 26 23,64 22 20,00 Αντι-όξινα q2.9a Simeco 3 2,73 12 10,91 22 20,00 q2.9b Maalox plus 2 1,82 14 12,73 13 11,82 q2.9c Gaviscon 6 5,45 8 7,27 4 3,64 Βιταμίνες για τόνωση ή υποκατάσταση q2.10a Arcallion 1 0,91 1 0,91 q2.10b Besix 2 1,82 q2.10c Eviol 3 2,73 2 1,82 4 3,64 q2.10d Eviol-A 1 0,91 2 1,82 7 6,36 q2.10e Neurobion 2 1,82 3 2,73 4 3,64 q2.10f Pharmaton-Geriatric 8 7,27 6 5,45 11 10,00 Καραμέλες για το λαιμό q2.11a Lysopaine 9 8,18 21 19,09 32 29,09 q2.11b Orocil- Lido 2 1,82 3 2,73 2 1,82 q2.11c Strepsils 5 4,55 24 21,82 41 38,17 Πίνακας 3.8: Συχνότητα αγοράς Μη Συνταγογραφούμενων Φαρμάκων ανά κατηγορία φάρμακου Αγοράζω: Aγόρασα μια φορά για να την δοκιμάσω δεν είναι αυτή η μάρκα που προτιμώ Αγοράζω εξίσου: Παράλληλα με άλλες μάρκες-δεν έχω σταθερή μάρκα 39

Είμαι πιστός: Αγοράζω πάντα αυτή την μάρκα 3.2.1. Αντιφλεγμονώδη Η χρήση των αντιφλεγμονωδών είναι ως γνωστό ευρεία. Τριάντα ένας από τους εκατόν έναν ερωτηθέντες (28,8%) απάντησαν ότι είναι πιστοί στο σκεύασμα «Ponstan», ενώ είκοσι εννέα άτομα (26,36%) αγοράζουν το συγκεκριμένο φάρμακο «εξίσου» με άλλα αντιφλεγμονώδη. Μεγάλη ήταν εξάλλου και η προτίμηση στο «Mesulid», το οποίο φαίνεται να αγοράζεται «εξίσου» με άλλα αντιφλεγμονώδη (26,36%). Παρατηρείται επίσης ότι oι γυναίκες είναι πιο πιστές ως προς τη μάρκα Ponstan από ότι οι άνδρες (εικόνα 3.1.α) καθώς και οι ηλικίες 36-40 (εικόνα 3.1.β), ενώ οι ηλικιωμένοι σε μεγάλα ποσοστά λαμβάνουν αυτά τα σκευάσματα και κυρίως το Ponstan (πίνακας 3.8). Εικόνα 3.1: Κατανομή του κοινού που είναι πιστοί στην αγορά Ponstan ως προς τον παράγοντα (α) φύλο και (β) ηλικία 3.2.2. Αναλγητικά / Αντιπυρετικά Όσον αφορά τα αναλγητικά, εξέχουσα θέση κατέχει το «Depon». Το συγκεκριμένο ανήκει στα επικρατέστερα σε χρήση ΜΗ.ΣΥ. αναλγητικά όπως φάνηκε από την έρευνά μας το αγοράζει ένα ευρύ κοινό (Ν=51, 46,35%), ενώ τριάντα τρία άτομα (30,0%) αγοράζουν το «Depon» εξίσου με κάποιο άλλο αναλγητικό (πίνακας 3.8, εικόνα 3.2.α). Το, δε, «Panadol» ανήκει επίσης σε μία πολύ δημοφιλή κατηγορία ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. με Ν=43 (39,09%) να το αγοράζουν εξ ίσου με άλλα αναλγητικά (πίνακας 3.8). Αυτό που προκαλεί αίσθηση είναι τα 40

μεγάλα ποσοστά προτίμησης που συγκεντρώνει το Mesulid το οποίο όπως αναλύσαμε και πιο πάνω είναι κάθε άλλο παρά αθώο φάρμακο (πίνακας 3.8). Εικόνα 3.2: Κατανομή του κοινού που είναι πιστοί στην αγορά (α) Depon και (β) Panadol σε σχέση με το φύλο 3.2.3. Αντιβηχικά / Βλεννολυτικά / Αποχρεμπτικά Το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων χρησιμοποιεί το Mucosolvan (N=21, 19,09%) εξίσου με κάποιο άλλο ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. της εν λόγω κατηγορίας (πίνακας 3.8). Αποκλειστική χρήση του συγκεκριμένου βλεννολυτικού γίνεται από είκοσι ερωτηθέντες (18,18%), ενώ δεκαεννιά ερωτηθέντες (17,27%) είναι πιστοί στο «Bisolvon», το οποίο όμως το αγοράζουν εξίσου και με άλλα ΜΗ.ΣΥ. αντιβηχικά/βλεννολυτικά/αποχρεμπτικά (Ν=17, 15,45%) (πίνακας 3.8). Εδώ να σημειωθεί ότι το Bisolvon είναι ένα πολυδιαφημισμένο φάρμακο σε τηλεόραση και έντυπα, όμως δεν έχει την πρώτη θέση στην προτίμηση των ελλήνων καταναλωτών. Να τονίσουμε ότι περισσότερο πιστές στην αγορά βλεννολυτικού είναι οι γυναίκες (εικόνα 3.3α και β) και οι ηλικιωμένοι (αποτέλεσμα δεν δείχνεται). 41

Εικόνα 3.3: Κατανομή του κοινού που είναι πιστοί στην αγορά (α) Mucosolvan και (β) Bisolvon ως προς το φύλο 3.2.4. Αντισηπτικά Το «Betadine» είναι από ότι φαίνεται από την μελέτη αυτή αρκετά ψηλά στην προτίμηση του πληθυσμού που εξετάστηκε. Όπου 47 άτομα το αγοράζουν αποκλειστικά (Ν=47, 42,73%) (πίνακας 3.8). Δεκαεννέα άτομα (17,27%) το αγοράζουν εξίσου με κάποιο άλλο της κατηγορίας του, ενώ είκοσι εννέα (26,36%) αγοράζουν εξίσου το «Dettol» και είκοσι δύο (20,0%) το «Hexalen» (πίνακας 3.8). Με τις γυναίκες (εικόνα 3.4 α) και τους ηλικιωμένους (εικόνα 3.4 β) να είναι πιο πιστοί στο προϊόν όπως διαφαίνεται και στις πιο κάτω εικόνες. Εικόνα 3.4: Κατανομή του κοινού που είναι πιστοί στην αγορά Betadine ως προς τον παράγοντα (α) φύλο και (β) ηλικία 3.2.5. Αποσυμφορητικά Το δείγμα μας κατά κύριο λόγο αγοράζει το αποσυμφορητικό «Otrivin» (N=34, 30,91%) ενώ εξίσου με άλλα κατά 18,18% (Ν=20) (πίνακας 3.8). Δεύτερη θέση κατέχει το «Ronal» με αποκλειστική χρήση σε Ν=16 (14,55%) και παράπλευρη (εξίσου) χρήση κατά 19,09% (Ν=21) (πίνακας 3.8). Εξίσου, όμως, με άλλα ΜΗ.ΣΥ. αποσυμφορητικά χρησιμοποιείται συχνά και το «Vicks» (Ν=17, 15,45%), και πολύ λιγότερο το «Vibrocil-s» (Ν=3, 2,73%) (πίνακας 3.8). Οι γυναίκες, καθώς και οι ηλικίες 31-40 και πάνω από 55 ετών είναι πιστές στην αγορά του Otrivin (εικόνα 3.5 α και β). 42

Εικόνα 3.5: Κατανομή του κοινού που είναι πιστοί στην αγορά Otrivin ως προς τον παράγοντα (α) φύλο και (β) ηλικία 3.2.6. Αντισταμινικά Όσον αφορά τα αντισταμινικά, πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο φαίνεται να είναι το «Fenistil» (Ν=64, 58,18%) έναντι του «Βenadryl» (Ν=1, 0,91%) (πίνακας 3.8). Ενώ ένα ποσοστό 12,73% (Ν=14) αγοράζουν εξίσου το «Fenistil» με άλλα φάρμακα της κατηγορίας (πίνακας 3.8). Και σε αυτή την περίπτωση γίνεται σαφές ότι οι γυναίκες (εικόνα 3.6 α) και οι ηλικιωμένοι (εικόνα 3.6 β) είναι πιο πιστοί στη μάρκα σε σχέση με τους άντρες και τους νέους ενήλικες αντίστοιχα. Επίσης οι απόφοιτοι Λυκείου είναι αρκετά πιστοί στη μάρκα (εικόνα 3.7). Εικόνα 3.6: Κατανομή του κοινού που είναι πιστοί στην αγορά Fenistil ως προς τον παράγοντα (α) φύλο και (β) ηλικία 43

Εικόνα 3.7: Κατανομή του κοινού που είναι πιστοί στην αγορά Fenistil ως προς τον παράγοντα επίπεδο σπουδών Ένα, δε, μεγάλο ποσοστό του ερωτηθέντος κοινού αγοράζει αποκλειστικά «Zovirax» (Ν=24, 21,82%) και Fenivir 13 άτομα (11,82%) (πίνακας 3.8). 3.2.7. Αντι - μικροβιακές αλοιφές Το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων αγοράζει αποκλειστικά τις «Fucicort» (Ν=33, 30,0%), και το «Fucidin» (Ν=22, 20,0%) (πίνακας 3.8). Για τις αλοιφές «Fucicort» και «Fucidin» το 20,91% (Ν=23) και 23,64% (Ν=26), αντίστοιχα, τις αγοράζουν παράλληλα με άλλες μάρκες (πίνακας 3.8). Πιο πιστοί στη μάρκα φαίνεται και πάλι να είναι οι γυναίκες (εικόνα 3.8 α) και οι ηλικιωμένοι (εικόνα 3.8 β). Εικόνα 3.8: Κατανομή του κοινού που είναι πιστοί στην αγορά Fucicort ως προς τον παράγοντα (α) φύλο και (β) ηλικία 44

3.2.8. Αντιόξινα Αποκλειστική αγορά του «Simeco» δήλωσαν είκοσι δύο άτομα (20,0%), του Μaalox, δεκατρείς (11,82%) και του Gaviscon μόλις τέσσερις (3,64%) (πίνακας 3.8). Εδώ επίσης παρατηρείται το φαινόμενο το πιο πολυδιαφημισμένο τα τελευταία χρόνια το Gaviscon να έχει την μικρότερη ανταπόκριση από το αγοραστικό κοινό. 3.2.9. Βιταμίνες για τόνωση και υποκατάσταση Η αγορά των βιταμινών δείχνει να μην είναι στις προτεραιότητες των ατόμων του δείγματος μας. Αρκετοί έχουν δοκιμάσει και χρησιμοποιήσει κάποιο σκεύασμα για τόνωση αλλά ελάχιστοι φαίνεται να τα χρησιμοποιούν συστηματικά και λίγοι είναι πιστοί σε κάποια μάρκα πχ. Pharmaton- Geriatric (Ν=11, 10%) (πίνακας 3.8). 3.2.10. Καραμέλες για το λαιμό Οι καραμέλες για το λαιμό χρησιμοποιούνται ευρέως με τις Strepsils να συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ποσοστό προτίμησης από τους αγοραστές. Όπου σαράντα ένα άτομα, 38,17% του δείγματος δήλωσε ότι τις αγοράζει αποκλειστικά (πίνακας 3.8). Τις Lysopaine τις αγοράζουν αποκλειστικά τριάντα δύο άτομα (29,09%). Όπου όπως φαίνεται και από τα διαγράμματα οι Strepsils προτιμούνται από άτομα μέσης ηλικίας (εικόνα 3.9 α) και οι Lysopaine από ηλικιωμένους και νεώτερους (εικόνα 3.9 β). Εικόνα 3.9: Κατανομή του κοινού που είναι πιστοί στην αγορά (α) Strepsils και (β) Lysopaine ως προς τον παράγοντα ηλικία 45

3.3. Αποτελέσματα απαντήσεων σε επιμέρους ερωτήματα Για να απαντήσουμε στα άλλα ερωτήματα που τέθηκαν αρχικά θα παραθέσουμε τα στοιχεία που συλλέξαμε από τις απαντήσεις του δεύτερου μέρους του ερωτηματολογίου. 3.3.1. Προηγούμενη εμπειρία Στο ερώτημα αν η προηγούμενη εμπειρία από ένα σκεύασμα είναι σημαντική για την επόμενη αγορά του, από τις απαντήσεις που λάβαμε φαίνεται πως έχει ιδιαίτερη σημασία για τους καταναλωτές να έχουν αυτή την εμπειρία (πίνακας 3.9). ΑΝΔΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ Tην έχω ξαναδοκιμάσει,00 1 0 1 διαφωνώ 2 2 4 ούτε συμφωνώ ούτε 2 3 5 διαφωνώ συμφωνώ 22 25 47 συμφωνώ απόλυτα 17 36 53 ΣΥΝΟΛΟ 43 67 110 Πίνακας 3.9: Προηγούμενη εμπειρία για επόμενη αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. 3.3.2. Διαφήμιση (τηλεόραση, αφίσες, σταντ στο φαρμακείο) Στο ερώτημα αν τους επηρεάζει στην αγοραστική απόφαση η διαφήμιση στην τηλεόραση ή σε διαφημιστικές αφίσες στο φαρμακείο, οι ερωτηθέντες έδειξαν να μην τους απασχολεί ιδιαίτερα (πίνακας 3.10). 46

Φύλο ΑΝΔΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ Την έχω δει σε διαφήμιση διαφωνώ πλήρως 5 16 21 στην τηλεόραση διαφωνώ 11 18 29 ούτε συμφωνώ ούτε 13 20 33 διαφωνώ συμφωνώ 13 9 22 συμφωνώ απόλυτα 1 4 5 ΣΥΝΟΛΟ 43 67 110 Πίνακας 3.10: Επιρροή διαφήμισης στην αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. 3.3.3. Συμβουλή από φίλο γνωστό- μέλος της οικογένειας Υπάρχει μια τάση σε ένα μεγάλο ποσοστό του κοινού η αγοραστική απόφαση να επηρεάζεται από τους φίλους και γνωστούς, με τους αποφοίτους λυκείου να απαντούν ότι κατά 70,7% δέχονται τη γνώμη των φίλων τους για να διαλέξουν ένα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. (πίνακας 3.11, εικόνα 3.10). Φύλο ΑΝΔΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ Μου την έχει συστήσει διαφωνώ πλήρως 2 5 7 φίλος/η ή γνωστός/η διαφωνώ 4 11 15 ούτε συμφωνώ ούτε 13 19 32 διαφωνώ συμφωνώ 21 27 49 συμφωνώ απόλυτα 3 5 8 ΣΥΝΟΛΟ 43 67 110 Πίνακας 3.11: Επιρροή φίλου/γνωστού στην αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. 47

Εικόνα 3.10: Επιρροή φίλου/γνωστού στην αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Όσον αφορά το αν επηρεάζονται από μέλη της οικογένειας εδώ επίσης διαφαίνεται μια τάση να επηρεάζονται περισσότερο οι γυναίκες σε ποσοστό 53,03% σε σχέση με τους άντρες 46,5%, όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα (πίνακας 3.12). Φύλο ΑΝΔΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ Μου την έχει συστήσει διαφωνώ πλήρως 3 6 9 κάποιος από την οικογένειά διαφωνώ 7 12 19 μου ούτε συμφωνώ ούτε 13 13 26 διαφωνώ συμφωνώ 14 30 44 συμφωνώ απόλυτα 6 6 12 ΣΥΝΟΛΟ 43 67 110 Πίνακας 3.12: Επιρροή οικογενειακού περιβάλλοντος στην αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. 3.3.4. Αποτελεσματικότητα - Ασφάλεια Η φήμη ότι ένα φάρμακο είναι αποτελεσματικό χτίζεται με πολλούς τρόπους, Με τη διαφήμιση, με την επιρροή φίλων, γνωστών (από στόμα σε στόμα), με τη συμβουλή ιατρού και 48

φαρμακοποιού, γενικά με το καλό όνομα που έχει αποκτήσει το προϊόν στο χρόνο που κυκλοφορεί στην αγορά. Το δείγμα μας απάντησε κατά πόσο αυτή η φήμη της αποτελεσματικότητας το επηρεάζει να αγοράσει το προϊόν (πίνακας 3.13). Το περίεργο είναι ότι ένα ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό έδειξε να μην ενδιαφέρεται για τη φήμη αυτή (48,2%) (πίνακας 3.13). Φύλο ΑΝΔΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ Έχει φήμη ότι η μάρκα αυτή διαφωνώ πλήρως 1 8 9 είναι η πιο αποτελεσματική διαφωνώ 9 8 17 ούτε συμφωνώ ούτε 11 16 27 διαφωνώ συμφωνώ 16 26 42 συμφωνώ απόλυτα 6 9 15 ΣΥΝΟΛΟ 43 67 110 Πίνακας 3.13: Επιρροή φήμης φαρμακευτικού προϊόντος στην αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Όσον αφορά την «ασφάλεια», η φήμη ότι ένα φάρμακο είναι ασφαλές δείχνει να είναι σημαντική για τους ερωτηθέντες, χωρίς όμως να στηρίζονται απόλυτα ούτε και σε αυτό τον παράγοντα για να αγοράσουν το προϊόν (πίνακας 3.14). Φύλο ΑΝΔΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ Έχει φήμη ότι η μάρκα αυτή διαφωνώ πλήρως 3 5 8 έχει τις λιγότερες διαφωνώ 7 9 16 παρενέργειες ούτε συμφωνώ ούτε 11 17 28 διαφωνώ συμφωνώ 18 29 47 συμφωνώ απόλυτα 4 6 10 ΣΥΝΟΛΟ 43 67 110 Πίνακας 3.14: Επιρροή φήμης για λιγότερες παρενέργειες του προϊόντος στην αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. 3.3.5. Ποιότητα συσκευασίας 49

Η εμφάνιση της συσκευασίας δεν ενδιαφέρει καθόλου σχεδόν το δείγμα ως προς την επιλογή ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. (εικόνα 3.11 α). Αντίθετα, το θέμα της πρακτικής συσκευασίας τους απασχολεί περισσότερο αλλά όχι σημαντικά και φαίνεται να αποτελεί πιο σημαντικό παράγοντα για τις γυναίκες (εικόνα 3.11β). Εικόνα 3.11: Επιρροή (α) ωραίας συσκευασίας και (β) πρακτικής συσκευασίας στην αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. 3.3.6. Αντίδραση στην τιμή Κατά πόσο παίζει ρόλο η τιμή του ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ στην αγοραστική απόφαση και πρόθεση αναλύεται στον πιο κάτω πίνακα (πίνακας 3.15) σε σχέση με το φύλο των ερωτηθέντων. Δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την τιμή και δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες (πίνακας 3.15). Φύλο ΑΝΔΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ Η τιμή παίζει ρόλο. Συνήθως αγοράζω το φθηνότερο διαφωνώ πλήρως 5 12 17 διαφωνώ 9 18 27 ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ 18 21 39 συμφωνώ 9 9 18 συμφωνώ απόλυτα 2 7 9 ΣΥΝΟΛΟ 43 67 110 Πίνακας 3.15: Επιρροή τιμής φαρμακευτικού προϊόντος στην αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. 50

Η μόνη δημογραφική ομάδα που φαίνεται να ξεχωρίζει και να ενδιαφέρεται για το θέμα της τιμής είναι οι απόφοιτοι Λυκείου, οι οποίοι σε ένα ποσοστό 36,6% θεωρούν σημαντική συνιστώσα την τιμή προκειμένου να αγοράσουν ένα φάρμακο (εικόνα 3.12 α και β). Εικόνα 3.12: Επιρροή της τιμής του σκευάσματος στην αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σε σχέση με το μορφωτικό επίπεδο (α) χαμηλή τιμή και (β) η τιμή παίζει ρόλο 3.3.7 Ενημερώνονται για τα συστατικά των φαρμάκων Από τις απαντήσεις φαίνεται ότι οι καταναλωτές που ρωτήθηκαν σε μεγάλο ποσοστό φροντίζουν να ενημερώνονται για τα συστατικά των φαρμάκων που αγοράζουν. Συγκεκριμένα, οι γυναίκες δείχνουν μεγαλύτερη τάση να ενημερώνονται, όπως φαίνεται και στον πινάκα 3.16 και στην εικόνα 3.13. Φύλο ΑΝΔΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ Φροντίζω να ενημερώνομαι πάντα για τα συστατικά του φαρμάκου που παίρνω διαφωνώ πλήρως 1 0 1 διαφωνώ 4 2 6 ούτε συμφωνώ ούτε 10 16 26 διαφωνώ συμφωνώ 20 25 45 συμφωνώ απόλυτα 8 24 32 ΣΥΝΟΛΟ 43 67 110 Πίνακας 3.16: Ενημέρωση σχετικά με την σύσταση του ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. 51

Εικόνα 3.13: Ενημέρωση σχετικά με την σύσταση του ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σε άντρες και γυναίκες Επίσης οι ηλικιωμένοι (11 από τους 14 του δείγματος) απάντησαν πως ενημερώνονται για τα συστατικά των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. (εικόνα 3.14 α) ενώ οι κάτοχοι μεταπτυχιακού διπλώματος ειδίκευσης φαίνεται να είναι αρκετά «αδιάφοροι» (εικόνα 3.14 βα). Εικόνα 3.13: Ενημέρωση σχετικά με την σύσταση του ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σε σχέση με (α) την ηλικιακή ομάδα και (β) το μορφωτικό επίπεδο 52

3.3.8 Δεν ασχολούνται με την επιλογή ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Σε αυτό το κομμάτι βλέπουμε κατά πόσο οι καταναλωτές παίρνουν μια υπεύθυνη απόφαση ως προς την αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. ή απλά στηρίζονται τυφλά στην γνώμη του φαρμακοποιού και στην προηγούμενη εμπειρία τους. Και επίσης κατά πόσο αλλάζουν συχνά μάρκα είτε για να κάνουν σύγκριση είτε γιατί δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία στη μάρκα (3.3.8.5). Από τα πιο κάτω διαγράμματα φαίνεται ότι οι έλληνες ασθενείς στο μεγαλύτερο ποσοστό παρόλο που εμπιστεύονται τον φαρμακοποιό τους, δεν ακολουθούν τυφλά τις προτάσεις του ως προς την αγοραστική τους απόφαση (εικόνες 3.14 έως 3.19). Η δική τους προηγούμενη θετική εμπειρία με το προϊόν φαίνεται να είναι πολύ σημαντική για να επαναλάβουν την αγορά. Όσον αφορά την αλλαγή μάρκας είναι αρκετά διστακτικοί και φαίνεται να είναι ιδιαίτερα πιστοί και αφοσιωμένοι στην μάρκα που θεωρούν ότι τους βοηθάει να νιώσουν καλύτερα. 3.3.8.1 Ακολουθούν πιστά τη γνώμη του Φαρμακοποιού Εικόνα 3.14: Αγορά του ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. με γνώμη φαρμακοποιού σε σχέση με το φύλο 53

3.3.8.2 Έχουν ένα σταθερό φάρμακο και δεν το αλλάζουν Εικόνα 3.15: Αγορά του ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σε σχέση με το φύλο και τη συνήθεια 3.3.8.3 Από τη στιγμή που θα διαλέξουν μια μάρκα αποφεύγουν να δοκιμάσουν άλλες Εικόνα 3.16: Αγορά του ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σε σχέση με την μάρκα και το φύλο 54

3.3.8.4 Από τη στιγμή που θα δουν αποτέλεσμα με μια μάρκα αποφεύγουν να αγοράζουν άλλες Εικόνα 3.17: Αγορά του ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σε σχέση με την μάρκα και το φύλο 3.3.8.5 Αλλάζουν συχνά μη συνταγογραφούμενα φάρμακα για να κάνουν σύγκριση Εικόνα 3.18: Αγορά διαφόρων ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. για σύγκριση σε σχέση με το φύλο 55

3.3.8.6 Δίνουν σημασία στο όνομα της παρασκευάστριας εταιρίας Εικόνα 3.19: Αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. επηρεασμένη από όνομα εταιρίας σε σχέση με το φύλο 3.4 Το φάρμακο το διάλεξαν ύστερα από συμβουλή του γιατρού τους Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (Ν=94, 85%) στο δείγμα μας απάντησε θετικά στην ερώτηση αν για την επιλογή του ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ συμβουλεύονται τον γιατρό τους. Ανεξαρτήτου φύλου (πίνακας 3.17, εικόνα 3.20), ηλικίας (πίνακας 3.18, εικόνα 3.21), οικογενειακής κατάστασης και μορφωτικού επιπέδου (πίνακας 3.19), φαίνεται ότι οι Έλληνες ασθενείς εμπιστεύονται τον γιατρό τους στην επιλογή ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. Φύλο ΑΝΔΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ Το φάρμακο το διάλεξα (θα διαφωνώ 0 2 2 το διάλεγα) ύστερα από ούτε συμφωνώ ούτε 5 9 14 συμβουλή του γιατρού μου διαφωνώ συμφωνώ 21 29 50 συμφωνώ απόλυτα 17 27 44 ΣΥΝΟΛΟ 43 67 110 Πίνακας 3.17: Σημαντικότητα συμβουλής ιατρού στην αγορά των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σε σχέση με τον παράγοντα «φύλο» 56

Εικόνα 3.20: Αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. επηρεασμένη από συμβουλή γιατρού σε σχέση με το φύλο Ηλικιακή Ομάδα <25 26-30 31-35 36-40 41-45 46-50 51-55 55 + ΣΥΝΟΛΟ Το φάρμακο το διαφωνώ 1 0 0 0 0 0 1 0 2 διάλεξα (θα το ούτε συμφ 3 2 3 2 1 0 0 3 14 διάλεγα) ύστερα από ούτε συμβουλή του γιατρού διαφωνώ μου συμφωνώ 3 7 7 12 6 6 5 4 50 συμφωνώ 1 7 9 9 5 2 4 7 44 απόλυτα ΣΥΝΟΛΟ 8 16 19 23 12 8 10 14 110 Πίνακας 3.18: Σημαντικότητα συμβουλής ιατρού στην αγορά των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σε σχέση με τον παράγοντα «ηλικία». 57

Εικόνα 3.21: Αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. επηρεασμένη από συμβουλή γιατρού σε σχέση με την ηλικία Επίπεδο σπουδών BAΣIKO BAΣIKO ΛΥΚΕΙΟ ΠΤΥΧΙΟ TEI ΠΤΥΧΙΟ AEI MASTER ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΟ ΑΛΛΟ ΣΥΝΟΛΟ Το φάρμακο το διαφωνώ 1 1 0 0 0 0 2 διάλεξα (θα το διάλεγα) ύστερα από συμβουλή του γιατρού μου ούτε 5 1 6 2 0 0 14 συμφωνώ ούτε διαφωνώ συμφωνώ 18 14 13 3 2 0 50 συμφωνώ απόλυτα 17 9 10 2 5 1 44 ΣΥΝΟΛΟ 41 25 29 7 7 1 110 Πίνακας 3.19: Σημαντικότητα συμβουλής ιατρού στην αγορά των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σε σχέση με τον παράγοντα «επίπεδο σπουδών». 3.5 Το φάρμακο το διάλεξαν ύστερα από συμβουλή του φαρμακοποιού τους Σημαντική είναι και η επιρροή του φαρμακοποιού στην αγοραστική απόφαση των Ελλήνων καταναλωτών, είτε ανδρών είτε γυναικών (εικόνα 3.22). 58

Εικόνα 3.22: Αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. επηρεασμένη από συμβουλή φαρμακοποιού σε σχέση με το φύλο Σε ποσοστό 58% (Ν=64) δήλωσαν ότι έχουν αγοράσει ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ ύστερα από προτροπή - συμβουλή του φαρμακοποιού (πίνακας 3.20). Φύλο ΑΝΔΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ Το φάρμακο το διάλεξα (θα διαφανώ πλήρως 0 6 6 το διάλεγα) ύστερα από διαφωνώ 3 11 14 συμβουλή του ούτε συμφωνώ ούτε 10 16 26 φαρμακοποιού μου διαφωνώ συμφωνώ 27 27 54 συμφωνώ απόλυτα 3 7 10 ΣΥΝΟΛΟ 43 66 110 Πίνακας 3.20: Σημαντικότητα συμβουλής φαρμακοποιού στην αγορά των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σε σχέση με τον παράγοντα «φύλο» Αυτοί που φαίνεται να συμβουλεύονται κατά κύριο λόγο και πιο συχνά τον φαρμακοποιό είναι οι ενήλικες της ηλικιακής ομάδας 36-45 ετών (πίνακας 3.21 και εικόνα 3.23). 59

Ηλικιακή Ομάδα <25 26-30 31-35 36-40 41-45 46-50 51-55 55 + ΣΥΝΟΛΟ Το φάρμακο το διαφωνώ πλήρως 0 3 1 1 0 0 1 0 6 διάλεξα (θα το διαφωνώ 3 1 4 4 1 0 1 0 14 διάλεγα) ύστερα ούτε συμφωνώ 2 4 4 5 1 2 2 6 26 από συμβουλή ούτε διαφωνώ του συμφωνώ 2 8 7 11 10 6 4 6 54 φαρμακοποιού μου συμφωνώ απόλυτα 1 0 3 2 0 0 2 2 10 ΣΥΝΟΛΟ 8 16 19 23 12 8 10 14 110 Πίνακας 3.21: Σημαντικότητα συμβουλής φαρμακοποιού στην αγορά των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σε σχέση με τον παράγοντα «ηλικία» Εικόνα 3.23: Αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. επηρεασμένη από συμβουλή φαρμακοποιού σε σχέση με την ηλικία Ενώ συμφωνεί το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ανεξάρτητα από το μορφωτικό τους επίπεδο (πίνακας 3.22, εικόνα 3.24). Επίπεδο σπουδών BAΣIKO BAΣIKO ΠΤΥΧΙΟ ΠΤΥΧΙΟ ΛΥΚΕΙΟ TEI AEI MASTER ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΟ ΑΛΛΟ ΣΥΝΟΛΟ Το φάρμακο το διάλεξα (θα το διάλεγα) ύστερα από συμβουλή του φαρμακοποιού μου διαφωνώ πλήρως 2 1 2 0 1 0 6 διαφωνώ 2 7 3 1 1 0 14 ούτε συμφωνώ ούτε 11 2 8 3 1 1 26 διαφωνώ συμφωνώ 21 14 14 3 2 0 54 συμφωνώ απόλυτα 5 1 2 0 2 0 10 ΣΥΝΟΛΟ 41 25 29 7 7 1 110 Πίνακας 3.22: Σημαντικότητα συμβουλής φαρμακοποιού στην αγορά των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. σε σχέση με τον παράγοντα «επίπεδο σπουδών» 60

Εικόνα 3.24: Αγορά ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. επηρεασμένη από συμβουλή φαρμακοποιού σε σχέση με το μορφωτικό επίπεδο 3.6 Παίρνουν ενημερωτικά έντυπα που υπάρχουν δίπλα στο ταμείο σχετικά με φάρμακο που τους ενδιαφέρει Οι γυναίκες φαίνεται να προσέχουν τα ενημερωτικά έντυπα που υπάρχουν στο φαρμακείο σε μεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση με τους άνδρες (εικόνα 3.25 α). Επίσης, όσον αφορά το επίπεδο σπουδών, φαίνεται ότι οι απόφοιτοι λυκείου επίσης χρησιμοποιούν αυτά τα έντυπα για να ενημερώνονται για τα φάρμακα ή τα καλλυντικά που θέλουν να αγοράσουν (εικόνα 3.25 β). 61