1 Ελληνική Δημοκρατία Σεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Κλινική Άςκηςη ςτη Λογοπαθολογία 4 Ενότητα 13: Διαγνωςτικζσ & Θεραπευτικζσ Προςεγγίςεισ ςτην Εγκεφαλική Παράλυςη-2 Σαφιάδθσ Διονφςιοσ
2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΣΕΙ Ηπείρου Σμιμα Λογοκεραπείασ Κλινική Άςκηςη ςτη Λογοπαθολογία 2 Ενότητα 13: Διαγνωςτικζσ & Θεραπευτικζσ Προςεγγίςεισ ςτθν Εγκζφαλικι Παράλυςθ-2 Σαφιάδθσ Διονφςιοσ Εργαςτθριακόσ υνεργάτθσ Ιωάννινα, 2015
Άδειεσ Χρήςησ Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτϊσ. 3 3
4 Χρηματοδότηςη Σο ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςη και Δια Βίου Μάθηςη» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Σαμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. Σο ζργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο TEI Ηπείρου» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθ αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα.
κοποί ενότητασ Αναφορά ςτθν κλινικι εικόνα τθσ εγκεφαλικισ παράλυςθσ, ςτθν ανάπτυξθ και ςτοιχειοκετθμζνθ επιςτθμονικά χριςθ των μεκόδων διαγνωςτικισ και κεραπευτικισ παρζμβαςθσ των διαταραχϊν τθσ. 5 5
Περιεχόμενα ενότητασ Θεραπευτικζσ Αρχζσ και τοχοκεςία 6 6
7 Θεραπευτικζσ Αρχζσ και τοχοθεςία
Θεραπευτικζσ Αρχζσ και τοχοθεςία (1 από 3) Γενικά ο ςτόχοσ τθσ κεραπευτικισ αποκατάςταςθσ του λόγου είναι να διεγείρει τθν ομιλία, να προλαμβάνει περαιτζρω κακυςτεριςεισ και να μειϊνει τισ αποκλείςεισ. Επιπλζον, ςτοχεφει ςτθ δθμιουργία ενόσ κατανοθτοφ για το περιβάλλον τρόπου επικοινωνίασ, ο οποίοσ κα είναι άμεςοσ, πραγματοποιιςιμοσ, λειτουργικόσ και κα μειϊνει τον κίνδυνο να απομονωκοφν κοινωνικά. 8 8
Θεραπευτικζσ Αρχζσ και τοχοθεςία (2 από 3) Μείωςθ των πακολογικϊν αντανακλαςτικϊν προτφπων και δρομολόγθςθ φυςιολογικισ κίνθςθσ κυρίωσ ςτθν περιοχι του ςτόματοσ. Ενεργοποίθςθ τθσ αντιλθπτικισ ικανότθτασ, ζτςι ϊςτε να μπορζςει το παιδί με Εγκεφαλικι Παράλυςθ, όχι μόνο να αντιλαμβάνεται το περιβάλλον του αλλά να το αναγνωρίηει και να το καταλαβαίνει για να του επιτραπεί ςτθ ςυνζχεια θ πρόςβαςθ ςε όλο το φάςμα τθσ κατανόθςθσ του λόγου. 9 9
Θεραπευτικζσ Αρχζσ και τοχοθεςία (3 από 3) Αποκατάςταςθ των ςυνοδϊν διαταραχϊν. Χριςθ μθ λεκτικϊν επικοινωνιακϊν μεκόδων. Χριςθ εναλλακτικϊν τρόπων επικοινωνίασ. Θεραπεία κατάποςθσ ςίτιςθσ δυςφαγίασ. Αποκατάςταςθ δυςαρκρικϊν προβλθμάτων. 10 1
1 Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ
Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ (1 από 6) θμαντικό ρόλο για τθν παραγωγι λόγου παίηει θ φυςιολογικι ικανότθτα για ςίτιςθ, πόςθ και μάςθςθ. Όςο πιο ζντονεσ είναι οι πακολογικζσ κινθτικζσ ικανότθτεσ τθσ ςίτιςθσ, πόςθσ και μάςθςθσ, τόςο πιο δφςκολθ κακίςταται θ ικανότθτα χρθςιμοποίθςθσ τθσ γλϊςςασ, των χειλιϊν, τθσ γνάκου και τθσ υπερϊασ για τθν παραγωγι του λόγου (Μεςςινθσ, Αντωνιάδθσ, Αιναλίδου, 2001). 12 1
Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ (2 από 6) Οι λογοκεραπευτζσ κα πρζπει να λαμβάνουν υπόψθ τουσ παρακάτω παράγοντεσ: Σθν θλικία του παιδιοφ και το ιατρικό ιςτορικό Σο εφροσ τθσ διαταραχισ Σον τφπο τθσ διαταραχισ 13 1
Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ (3 από 6) Οι λογοκεραπευτζσ κα πρζπει να λαμβάνουν υπόψθ τουσ παρακάτω παράγοντεσ: Σθν ανοχι του παιδιοφ ςε φάρμακα, διαδικαςίεσ/ κεραπείεσ Σθν εξζλιξθ τθσ νόςου Σθ γνϊμθ ι/ και τισ επιλογζσ του γονζα. 14 1
Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ (4 από 6) τθ κεραπεία τθσ κατάποςθσ οι λογοκεραπευτζσ επικεντρϊνουν τισ παρεμβάςεισ τουσ, κζτοντασ μακροπρόκεςμουσ και βραχυπρόκεςμουσ ςτόχουσ, ςτα παρακάτω: Αντιςτακμιςτικζσ τεχνικζσ, αλλαγζσ ςτάςεισ του ςϊματοσ Αςκιςεισ για τθν ενδυνάμωςθ των μυϊν του ςτόματοσ και του προςϊπου Αφξθςθ τθσ κινθτικότθτασ τθσ γλϊςςασ 15 1
Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ (5 από 6) Βελτίωςθ των δομϊν τθσ μάςθςθσ Βελτίωςθ τθσ ικανότθτασ ρουφιγματοσ / ικανότθτασ κατάποςθσ υνζργεια ςτθν ςειρά ροφφθγμα κατάποςθ αναπνοι (για τα βρζφθ) Αλλαγι ςτθ ςφςταςθ των τροφϊν και των υγρϊν με ςκοπό να διαςφαλίςει τθν αςφαλι κατάποςθ 16 1
Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ (6 από 6) Νζουσ τρόπουσ προετοιμαςίασ του φαγθτοφ και των υγρϊν για να διευκολφνεται θ κατάποςθ Αποφυγι μερικϊν υγρϊν και τροφϊν τα οποία είναι επιςφαλι Άλλεσ παρεμβάςεισ οι οποίεσ εξαρτϊνται από τισ ανάγκεσ του παιδιοφ. Μείωςθ των αντανακλαςτικϊν κατάποςθσ (εάν υπάρχουν) (Newman, 2001). 17 1
1 Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ (Σεχνικζσ)
Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ (Σεχνικζσ) (1 από 10) Μειωμζνθ φραγι χειλιϊν π.χ. πρακτικι φραγισ χειλιϊν κρατϊντασ μια ςπάτουλα με τα χείλθ ( όχι με τα δόντια) μζχρι ζνα λεπτό. Μειωμζνεσ πλευρικζσ κινιςεισ τθσ γλϊςςασ π.χ. άςκθςθ αντίςταςθσ με τθ γλϊςςα χρθςιμοποιϊντασ μια ςπάτουλα. Μειωμζνοσ μυϊκόσ τόνοσ παρειϊν π.χ. ο αςκενισ ςουφρϊνει τα χείλθ και ςτθ ςυνζχεια χαμογελά εναλλάξ. 19 1
Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ (Σεχνικζσ) (2 από 10) Μειωμζνθ ζκταςθ των κινιςεων τθσ γλϊςςασ αδυναμία ςυγκράτθςθσ του βλωμοφ π.χ. εξάςκθςθ ςυγκράτθςθσ του βλωμοφ ςτο πρόςκιο τμιμα του ςτόματοσ (πίςω από τα πάνω δόντια) με τθν άκρθ τθσ γλϊςςασ. Μειωμζνθ ςτοματικι αιςκθτικότθτα π.χ. «χαΐδεμα» τθσ γλϊςςασ πάνω-κάτω με μια ςπάτουλα. Εξϊκθςθ γλϊςςασ θ γλϊςςα του αςκενι πιζηεται με ζνα κουτάλι όταν ςιτίηεται. 20 2
Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ (Σεχνικζσ) (3 από 10) Μειωμζνθ ικανότθτα ανφψωςθσ τθσ γλϊςςασ τοποκετείται ςτο ςτόμα του αςκενι μια γάηα βουτθγμζνθ ςε χυμό. Ο αςκενισ πρζπει να πιζςει και να απομυηιςει το χυμό ςθκϊνοντασ τθ γλϊςςα προσ τθ ςκλθρι υπερϊα. 21 2
Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ (Σεχνικζσ) (4 από 10) Κακυςτερθμζνθ ι αποφςα ενεργοποίθςθ τθσ κατάποςθσ μπορεί να χρθςιμοποιθκεί κερμοαπτικι διζγερςθ ι ξινόσ βλωμόσ. Μειωμζνθ κινθτικότθτα τθσ μαλκακισ υπερϊασ προσ το ρινοφάρυγγα ο αςκενισ ςυμβουλεφεται να ςυγκρατιςει τθν άκρθ τθσ γλϊςςασ ανάμεςα ςτα μπροςτινά δόντια κακϊσ καταπίνει. 22 2
Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ (Σεχνικζσ) (5 από 10) Αμφίπλευρθ μείωςθ των φαρυγγικϊν ςυςπάςεων μπορεί να χρθςιμοποιθκεί θ πολλαπλι κατάποςθ, θ εναλλαγι ςτερεϊν με υγρά ι θ επιγλωττιδικι κατάποςθ. Δεν υπάρχει κάποια άςκθςθ που βοθκάει. Μονόπλευρθ φαρυγγικι κατάποςθ ςτροφι του κεφαλιοφ προσ τθν προβλθματικι πλευρά. Κρικοφαρυγγικι δυςλειτουργία ςτροφι του κεφαλιοφ προσ τθν προβλθματικι πλευρά, κρικοφαρυγγικι μυοτομι, χειριςμόσ Μζντελςον. 23 2
Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ (Σεχνικζσ) (6 από 10) Μειωμζνθ ανυψωτικι ικανότθτα του λάρυγγα μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ο χειριςμόσ του Μζντελςον ι θ επιγλωττιδικι κατάποςθ. Μείωςθ ικανότθτασ φραγισ των αεραγωγϊν ςτισ φωνθτικζσ χορδζσ μπορεί να χρθςιμοποιθκεί θ υπερ-επιγλωττιδικι κατάποςθ. 24 2
Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ (Σεχνικζσ) (7 από 10) Χριςθ ειδικϊν βοθκθμάτων Αλλαγι ςτο πρόγραμμα ςίτιςθσ τοματικι υγιεινι (ειδικά ςτα άτομα με ςτοματικά υπολείμματα μετά από κάκε βλωμό) Περιβάλλον ςίτιςθσ (δθλαδι θςυχία και μθ διάςπαςθ προςοχισ) Παρουςία οικογζνειασ, φροντιςτι 25 2
Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ Σροποποίθςθ του αςκενι ωσ προσ τθ: Θζςθ κεφαλισ (Σεχνικζσ) (8 από 10) Θζςθ ςίτιςθσ (Γιαννίκα- Παπακαναςίου, 2005). 26 2
Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ (Σεχνικζσ) (9 από 10) Σο κεραπευτικό πρόγραμμα για τθ μείωςθ τθσ ςιελόρροιασ περιλαμβάνει τα εξισ: Ζλεγχοσ κζςθσ/ςτάςθσ τθσ κεφαλισ Ομαλοποίθςθ του μυικοφ τόνου ςτο πρόςωπο και ςτθν περιοχι του ςτόματοσ Θεραπεία ςίτιςθσ Θεραπεία με χριςθ βoφρτςασ και πάγου (Bloom, 2004). 27 2
Θεραπεία Κατάποςησ - Δυςφαγίασ (Σεχνικζσ) (10 από 10) Οι αςκιςεισ περιλαμβάνουν (Pierce, 2002): Γλϊςςα και Χείλθ Τπερϊα και Παρειζσ Αιςκθτικότθτα ςτοματικισ κοιλότθτασ Γνάκο Ανφψωςθ Λάρυγγα 28 2
Θεραπεία Άρθρωςησ - Ομιλίασ 2
Θεραπεία Άρθρωςησ Ομιλίασ (1 από 5) Προκειμζνου να ενιςχφςετε τον ζλεγχο τθσ ταχφτθτασ και κατά ςυνζπεια τθν άρκρωςθ ςτθ ςυνεχόμενθ ομιλία, μπορείτε να δϊςετε ςτο άτομο να διαβάςει μεγαλόφωνα ζνα μικρό κείμενο, αφοφ πρϊτα το ζχετε χωρίςει με διαχωριςτικζσ γραμμζσ, ςε φράςεισ. τθ ςυνζχεια, ηθτιςτε από το άτομο να ςταματάει τθν ανάγνωςθ κάκε φορά που ςυναντά διαχωριςτικι γραμμι, να αναπνζει αν είναι απαραίτθτο και ζπειτα να ςυνεχίηει τθν ανάγνωςθ. 30 3
Θεραπεία Άρθρωςησ Ομιλίασ (2 από 5) Η επιλογι του φωνιματοσ που κα αναταχκεί, είναι επιλογι του κεραπευτι και προκφπτει ωσ επακόλουκο τθσ λεπτομεροφσ αξιολόγθςθσ του ατόμου. Η παραγωγι φωνθμάτων ακολουκεί τθν παρακάτω ςειρά: Παραγωγι φωνιματοσ από τον κεραπευτι Μίμθςθ από τον πάςχοντα Σεχνικζσ ενδυνάμωςθσ αρκρωτϊν 31 3
Θεραπεία Άρθρωςησ Ομιλίασ (3 από 5) Η επιλογι του φωνιματοσ που κα αναταχκεί, είναι επιλογι του κεραπευτι και προκφπτει ωσ επακόλουκο τθσ λεπτομεροφσ αξιολόγθςθσ του ατόμου. Η παραγωγι φωνθμάτων ακολουκεί τθν παρακάτω ςειρά: Εξάςκθςθ φωνιματοσ ςε διάφορεσ κζςεισ μζςα ςε ςυλλαβζσ και λζξεισ Χριςθ φωνιματοσ ςτον ελεφκερο λόγο, διάβαςμα, ςυηιτθςθ. 32 3
Θεραπεία Άρθρωςησ Ομιλίασ (4 από 5) Είναι γεγονόσ, ότι μερικοί αςκενείσ δεν επιτυγχάνουν απόλυτθ ακρίβεια ςτθν άρκρωςθ λόγω αδυναμίασ, περιοριςμζνθσ διαδοχοκίνθςθσ ι βραδφτθτασ των αρκρωτϊν. ε αυτζσ τισ περιπτϊςεισ, ςυχνά είναι απαραίτθτθ θ διδαςκαλία αντιςτακμιςτικϊν μεκόδων άρκρωςθσ. Οι αντιςτακμιςτικζσ αυτζσ τεχνικζσ οδθγοφν ςε αρκρωτικι επάρκεια και καταλθπτότθτα τθσ ομιλίασ. (Μεςςινθσ & Αντωνιάδθσ, 2001). 33 3
Θεραπεία Άρθρωςησ Ομιλίασ (5 από 5) τθν αποτελεςματικι προφορικι επικοινωνία, ο τόνοσ τθσ φωνισ και θ ζνταςθ ςυμβάλλουν πολφ ςτον προςδιοριςμό τθσ υπονοοφμενθσ ςθμαςίασ και ςτθ γενικι ςαφινεια του ομιλθτι. Σα προςωδιακά χαρακτθριςτικά γνωρίςματα ρυκμόσ, θ ζνταςθ και ο επιτονιςμόσ μποροφν να οριςτοφν ωσ τα φωνθτικά αποτελζςματα που αποτελοφνται από τισ παραλλαγζσ κατά μικοσ των παραμζτρων του φψουσ, τθσ θχθρότθτασ, τθσ διάρκειασ και τθσ ζνταςθσ. 34 3
Βιβλιογραφία Bloom Dore. (2004). Πρόγραμμα ςεμιναρίου, «Προβλιματα ςίτιςθσ ςτθν παιδικι θλικία- αντιμετϊπιςθ από τον λογοπεδικό»31-42 / εμινάριο «Εγκεφαλικι παράλυςθ, ανάπτυξθ τθσ ομιλίασ και του λόγου, Μζκοδοσ Bobath» Γιαννίκα M., Παπακαναςίου H., (2005). Δυςφαγία. Πρακτικά Εκπαιδευτικοφ Σεμιναρίου «Δυςφαγίασ» 14-17 Οκτωβρίου. Δ.Θ.Κ.Α ΤΓΕΙΑ. Μεςςινθσ, Λ., & Αντωνιάδθσ, Γ. (2001). Νευροκινθτικζσ Διαταραχζσ Ομιλίασ.Νευρολογικά ςτοιχεία και χειριςμόσ. Ακινα: Εκδόςεισ Ζλλθν. Μεςςινθσ Λ., Αντωνιάδθσ Γ., Αιναλίδου Ε.,(2001). Οδηγόσ για την εγκεφαλική πάρεςη. Νευρολογικά ςτοιχεία και χειριςμόσ. Ακινα : Ζλλθν. Μεςςινθσ Λ., Αντωνιάδθσ Γ., (2001). Διαταραχζσ Κατάποςησ- Δυςφαγίασ. Νευρολογικά Στοιχεία και Χειριςμόσ. Ακινα : Ζλλθν. Pierce R., (2002). Swallow Right: An Exercise Program To Correct Resting Posture and Swallowing Patterns. 2 nd edition. U.S.A.: PRO- ED. 35 3
3 ημείωμα Αναφοράσ Σαφιάδθσ Δ. (2015). Κλινικι Άςκθςθ ςτθν Λογοπακολογία 3. ΣΕΙ Ηπείρου. Διακζςιμο από: http://eclass.teiep.gr/courses/logo137/ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΦΩΝΗΣ, Ενότητα 0, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαΰκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου
ημείωμα Αδειοδότηςησ Σο παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά Δθμιουργοφ-Μθ Εμπορικι Χριςθ-Όχι Παράγωγα Ζργα 4.0 Διεκνζσ [1] ι μεταγενζςτερθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, Διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «θμείωμα Χριςθσ Ζργων Σρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.el 3
3 Σζλοσ Ενότητασ Επεξεργαςία: Αναςταςοβίτησ Λευτζρησ Ιωάννινα, 2015
393 ημειώματα
4 Διατήρηςη ημειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το θμείωμα Αναφοράσ το θμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ Διλωςθ Διατιρθςθσ θμειωμάτων το θμείωμα Χριςθσ Ζργων Σρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ.
Σζλοσ Ενότητασ 4