ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΓΤΣΙΚΗ ΔΛΛΑΓΟ ΥΟΛΗ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΩΝ ΤΓΔΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑ ΣΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΓΤΣΙΚΗ ΔΛΛΑΓΟ ΥΟΛΗ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΩΝ ΤΓΔΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑ ΣΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ «Η ΓΙΔΡΔΤΝΗΗ ΣΗ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ ΣΗ ΤΝΔΡΓΑΣΙΚΗ ΜΑΘΗΗ ΣΗΝ ΥΟΛΙΚΗ ΔΠΙΓΟΗ ΠΑΙΓΙΏΝ ΜΔ ΜΑΘΗΙΑΚΔ ΓΤΚΟΛΙΔ ΣΗΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ: Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤ ΛΔΙΣΟΤΡΓΟΤ» ΛΟΤΚΟΠΟΤΛΟΤ ΣΑΜΑΣΗΑ (Α.Μ. 4801) ΜΠΗΛΗΟΤ ΝΑΤΗΚΑ-ΚΧΝΣΑΝΣΗΝΑ (Α.Μ. 4804) ΝΗΚΟΛΑΟΤ ΝΗΚΖ (Α.Μ. 4805) ΔΠΗΒΛΔΠΟΤΑ ΚΑΘΖΓΖΣΡΗΑ: ΛΑΜΠΑΚΖ ΑΘΖΝΑ ΠΑΣΡΑ, ΑΤΓΟΤΣΟ 2016

TECHNOLOGICAL EDUCATIONAL INSTITUTE OF WESTERN GREECE SCHOOL OF HEALTH AND CARING PROFESSIONS DEPARTMENT OF SOCIAL WORK THESIS "STUDYING THE EFFECTIVENESS OF COLLABORATIVE LEARNING ON ACADEMIC ACHIEVEMENT OF CHILDREN WITH LEARNING DIFFICULTIES IN PRIMARY EDUCATION: THE ROLE OF SOCIAL WORKER" PATRAS, AUGUST 2016

ΔΤΥΑΡΙΣΙΔ Θα ζέιακε λα εθθξάζνπκε ηηο εηιηθξηλείο επραξηζηίεο καο ζηελ επηβιέπνπζα θαζεγήηξηά καο, θπξία Λακπάθε Αζελά, γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηά ηεο ζηελ νινθιήξσζε ηεο παξνχζαο πηπρηαθήο εξγαζίαο.

ΠΔΡΙΛΗΦΗ Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε είλαη κηα πξσηνπνξηαθή εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία νκαδηθήο κάζεζεο ζηελ νπνία ιακβάλνπλ ρψξα ηνπιάρηζηνλ θάπνηεο απφ ηηο ζεκαληηθέο καζεζηαθέο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ ησλ καζεηψλ, θαζψο παξέρεη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηε δπλαηφηεηα λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν δηδάζθνπλ, μεθεχγνληαο απφ ην απζηεξφ παξαδνζηαθφ ζχζηεκα. Καηά ζπλέπεηα, ε έληαμε ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ζηελ εθπαίδεπζε απνηειεί έλα ζέκα πνιχ ζεκαληηθφ πνπ ζπλερψο απνθηά λέεο δηαζηάζεηο. Ζ παξνχζα κειέηε επεδίσμε κέζσ ηεο πνζνηηθήο έξεπλαο λα κειεηεζεί ν ξφινο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο θαζψο θαη ε δηεξεχλεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηάο ηεο ζηε ζρνιηθή επίδνζε ησλ παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε. Αθφκα, εμέηαζε ηα απνηειέζκαηα, γλσζηηθά θαη θνηλσληθά, πνπ κπνξεί λα επηθέξεη, κέζα απφ ηηο απφςεηο ησλ θνηλσληθψλ ιεηηνπξγψλ γηα ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε. Σα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο έδεημαλ φηη ππάξρεη θαηαλφεζε γηα ηε ρξεζηκφηεηα θαη σθέιεηα ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη ζηελ ζηήξημε ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Αληίζεηα, παξαηεξήζεθε απφ πιεπξάο θνηλσληθψλ ιεηηνπξγψλ έιιεηςε εηνηκφηεηαο ρξήζεο ηεο ζπλεξγαηηθήο ηερλνινγίαο ζαλ κέζν εθαξκνγήο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο θαη γεληθφηεξα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο γηαηί βξίζθεηαη αθφκα ζε πξψηκν ζηάδην. Παξφια απηά, κέζσ ηεο αιιειέλδεηεο ζπλεξγαζίαο θνηλσληθνχ ιεηηνπξγνχ, εθπαηδεπηηθνχ θαη νηθνγέλεηαο ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε κπνξεί λα επηθέξεη πνιχ ζεηηθά απνηειέζκαηα ζηνπο καζεηέο. Λέμεηο θιεηδηά: πλεξγαηηθή κάζεζε, Μαζεζηαθέο δπζθνιίεο, Πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, πλεξγαηηθή ηερλνινγία, Κνηλσληθφο ιεηηνπξγφο.

ABSTRACT Cllabrative learning is an up-t-date educatinal grup-learning prcedure in which ccur sme f the mst imprtant learning interrelatins between students, as it prvides the teacher with the pssibility t difference the way in which they teach, aviding the austere, ld-fashined system. That is why the integratin f the cllabrative learning in educatin is a very imprtant issue which cntinually develps. This particular study attempted t examine the rle f cllabrative learning and its effect n childrens with learning difficulties perfrmance in primary educatin, thrugh a quantitive research. It als attempted t examine the results, cgnitive and scial, that can be brught abut, by examining scial wrkers views n cllabrative learning. The results f the study have shwed that there is sme understanding n the utility and psitive results f the cllabrative learning in the educatinal prcess and n the matter f supprt t children suffering frm learning difficulties. On the cntrary, it can als be nticed that, as far as scial wrkers are cncerned, there is lack f immediate use f the cllabrative technlgy as a means f enfrcement f the cllabrative learning and generally f the educatinal prcess itself, as the idea is still n a primary stage. Hwever, thrugh the interrelated cllabratin f scial wrkers, teachers and the family, cllabrative learning can bring abut very psitive results n students. Keywrds: Cllabrative learning, Learning difficulties, Primary educatin, Cllabrative technlgy, Scial wrker.

ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ ΔΙΑΓΩΓΗ..9 ΜΔΡΟ ΠΡΩΣΟ: ΘΔΩΡΗΣΙΚΟ 11 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ν Η ΤΝΔΡΓΑΣΙΚΗ ΜΑΘΗΗ...12 1.1 Ζ ζεκαζία ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο..12 1.2 Ηζηνξηθή αλαδξνκή ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο...16 1.3 Βαζηθνί φξνη ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο...19 1.4 Δίδε ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο...19 1.5 ηξαηεγηθέο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο...21 1.6 Γεμηφηεηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο...22 1.7 πλεξγαηηθή κάζεζε θαη δνκέο θνηλσληθήο νξγάλσζεο...23 1.8 Μνξθέο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο...23 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ν Η ΤΝΔΡΓΑΣΙΚΗ ΜΑΘΗΗ ΣΗΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ...25 2.1 Απφ ην παξαδνζηαθφ ζην ζπλεξγαηηθφ ζρνιείν...25 2.2 Ο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζην ζπλεξγαηηθφ ζρνιείν...28 2.3 Ο ξφινο ησλ κειψλ ησλ νκάδσλ ζην ζπλεξγαηηθφ ζρνιείν...30 2.4 Μέζνδνη ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο...30 2.5 Πιενλεθηήκαηα ρξήζεο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο...36 2.6 Μεηνλεθηήκαηα ρξήζεο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο...37 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 ν Η ΤΝΔΡΓΑΣΙΚΗ ΜΑΘΗΗ Δ ΠΑΙΓΙΑ ΜΔ ΜΑΘΗΙΑΚΔ ΓΤΚΟΛΙΔ...38 3.1 Ζ ζεκαζία ηεο έλλνηαο καζεζηαθέο δπζθνιίεο...38 3.2 Σξφπνη παξέκβαζεο...42 3.3 Ο ξφινο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο...44 3.4 Πξνζαξκνγή θαη νξγάλσζε ηνπ ζρνιηθνχ πεξηβάιινληνο γηα παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο...45

3.5 Υξήζε ηερληθψλ θαη πιηθψλ ζηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε γηα ηελ επίηεπμε ησλ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ ησλ παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο...46 3.6 πλεξγαζία ζρνιείνπ-νηθνγέλεηαο θαη κνληέια έληαμεο ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ζην ζρνιείν κέζσ ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο...48 3.6.1 Γπζθνιίεο ζπλεξγαζίαο...49 3.6.2 Οθέιε ζπλεξγαζίαο...50 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 ν Η ΤΝΔΡΓΑΣΙΚΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ Ω ΜΔΟ ΤΝΔΡΓΑΣΙΚΗ ΜΑΘΗΗ...51 4.1 Ζ ζεκαζία ηεο ζπλεξγαηηθήο ηερλνινγίαο...51 4.2 πλεξγαηηθή κάζεζε θαη ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο...54 4.3 πλεξγαηηθή κάζεζε κέζσ θηλεηψλ ζπζθεπψλ...56 4.4 Σν δηαδίθηπν ζην ζρνιείν...58 4.5 πζηήκαηα ππνζηήξημεο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο...60 4.5.1 H εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε...60 4.5.2 Κνηλφηεηεο Μάζεζεο...61 4.6 Ο ξφινο ηνπ πιαηζίνπ ζηε ρξήζε ηεο ζπλεξγαηηθήο ηερλνινγίαο...62 4.7 Απαηηήζεηο γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ πινπνηνχλ ζπλεξγαηηθή κάζεζε κε ππνινγηζηή...64 4.7.1 Έκθαζε ζηνλ θνηλσληθφ ραξαθηήξα ηεο κάζεζεο θαη ηεο γλψζεο...64 4.7.2 Δλδπλάκσζε καζεηψλ κε ηελ απφδνζε λέσλ ξφισλ...65 4.7.3 Τπνζηήξημε ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηεο δηεξεχλεζεο κε ππνινγηζηηθά εξγαιεία...66 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5 ν Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤ ΛΔΙΣΟΤΡΓΟΤ ΣΗ ΤΝΔΡΓΑΣΙΚΗ ΜΑΘΗΗ ΚΑΙ Δ ΠΔΡΙΠΣΩΔΙ ΜΑΘΗΙΑΚΩΝ ΓΤΚΟΛΙΩΝ...68 5.1 Ζ ζεκαζία ηεο ζρνιηθήο θνηλσληθήο εξγαζίαο...68 5.2 Κνηλσληθή εξγαζία κε νκάδεο...70 5.3 Ο ξφινο ηνπ θνηλσληθνχ ιεηηνπξγνχ ζηελ πξνζέγγηζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ...71 5.4 Σξφπνη ρξήζεο ηεο νκάδαο απφ ηνλ θνηλσληθφ ιεηηνπξγφ...73

5.5 ρέζε θνηλσληθήο εξγαζίαο θαη εθπαίδεπζεο...74 ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΟ...77 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6 ν ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΑ ΔΡΔΤΝΑ...78 6.1 Δίδνο έξεπλαο...78 6.2 Δξεπλεηηθά εξσηήκαηα..78 6.3 θνπφο έξεπλαο..79 6.4 ηφρνη ηεο έξεπλαο.79 6.5 Πιεζπζκφο δείγκα 79 6.6 Μέζνδνο ηεο ζπιινγήο ησλ δεδνκέλσλ.79 6.7 ηαηηζηηθέο κέζνδνη...80 6.8 Πεξηνξηζκνί ηεο έξεπλαο 80 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 7 ν - ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΑ.....82 7.1 Δηζαγσγή...82 7.2 Απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο 82 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 8 ν ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ - ΠΡΟΣΑΔΙ...111 8.1 πκπεξάζκαηα..111 8.2 Πξνηάζεηο.113 8.3 Πξνηάζεηο γηα κειινληηθέο έξεπλεο.114 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ..115 ΠΑΡΑΡΣΗΜA..119

ΔΙΑΓΧΓΗ Απφ ηα πξψηα βήκαηα ηνπ αλζξψπνπ βιέπνπκε ηηο πξνζπάζεηέο ηνπ λα δεκηνπξγήζεη θάπνηα κνξθή νκάδαο (είηε απηφ ιεγφηαλ θπιή, είηε θνηλσληθφ ζχλνιν) αθνχ κε απηφ ηνλ ηξφπν έλησζε πην δπλαηφο θαη ιηγφηεξν ηξσηφο. Ζ πνιππινθφηεηα ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο θαζψο θαη ε εμεηδίθεπζε πνπ επηβάιιεηαη απφ ηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο εξγαζίαο, θαζηζηνχλ ηελ αλάγθε γηα νκαδηθή εξγαζία θαη ζπλεξγαζία αθφκε πην επηηαθηηθή, ψζηε λα κπνξέζνπλ νη άλζξσπνη λα αληηκεησπίζνπλ επηηπρψο ηα θαζεκεξηλά πξνβιήκαηα κε ηα νπνία έξρνληαη αληηκέησπνη. Ζ εθπαίδεπζε πνπ ζαλ βαζηθφ ηεο ζηφρν έρεη ηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ καζεηψλ, δελ ζα κπνξνχζε λα αγλνήζεη απηή ηελ αλάγθε. Έηζη, ε αμηνπνίεζε ησλ πιενλεθηεκάησλ πνπ πξνζθέξεη ε ζπλεξγαζία, νδήγεζε ζηελ πηνζέηεζε ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο (Μ) ζαλ κηα λέα δηδαθηηθή πξνζέγγηζε, ζπκβάιινληαο έηζη θαη ζηελ έληαμε ησλ παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο (ΜΓ) ζην ζρνιηθφ θαη θνηλσληθφ πεξηβάιινλ. Ζ παξνχζα πηπρηαθή εξγαζία πξαγκαηεχεηαη ηνλ ξφιν ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο θαζψο θαη ηε δηεξεχλεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηάο ηεο ζηε ζρνιηθή επίδνζε ησλ παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε. ηφρνη ηεο είλαη λα εξεπλεζνχλ: ε ζπκβνιή ηεο θνηλσληθήο εξγαζίαο θαη ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ζε παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, πφζν ζεκαληηθή είλαη ε ζπλεξγαζία γνληψλ θνηλσληθψλ ιεηηνπξγψλεθπαηδεπηηθψλ ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, ηα νθέιε ηεο ηερλνινγίαο σο κέζσ ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε. Απνηειείηαη απφ δχν κέξε, ην ζεσξεηηθφ θαη ην εξεπλεηηθφ. ην ζεσξεηηθφ κέξνο πξαγκαηνπνηείηαη κία βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε κε βάζε ηε ζεκαζία θαη ηε ζπκβνιή ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε θαη εηδηθφηεξα ζηα παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, θαζψο θαη ν ξφινο εθπαηδεπηηθψλ, γνληψλ θαη θνηλσληθψλ ιεηηνπξγψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα: ην πξψην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη αλαιπηηθά ε ηζηνξηθή αλαδξνκή ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο, αιιά θαη ε ζεκαζία ηεο κέζα απφ νξηζκνχο δηαθφξσλ ζπγγξαθέσλ, είδε, ζηξαηεγηθέο, κνξθέο θαη δεμηφηεηεο. 9

ην δεχηεξν θεθάιαην αλαθέξεηαη ν ξφινο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε. Γίλεηαη γλσζηφο ν ξφινο ησλ ίδησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, θαζψο θαη ν ξφινο ησλ κειψλ ησλ νκάδσλ. Παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο ρξήζεο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο. Σν ηξίην θεθάιαην εηζάγεη ηελ έλλνηα ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ. Αλαιχεη ηνπο ηξφπνπο παξέκβαζεο θαη εμεγεί πψο ε έληαμε απηψλ ησλ παηδηψλ ζην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ είλαη πην νκαιή κε ηε ρξήζε ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο, ηερληθψλ θαη πιηθψλ, αιιά θαη κε ηε ζπλεξγαζία ζρνιείνπ θαη νηθνγέλεηαο. ην ηέηαξην θεθάιαην αλαθέξεηαη ε ζπλεξγαηηθή ηερλνινγίαο σο κέζν ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο. Παξαηίζεληαη ηα ππέξ ησλ ππνινγηζηψλ θαη ηνπ δηαδηθηχνπ θαηαλνψληαο φκσο φηη πξέπεη λα ππάξρεη έλα νξηνζεηεκέλν πιαίζην θαζψο θαη απαηηήζεηο απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε κε ππνινγηζηή. ην πέκπην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην ηνπ ζεσξεηηθνχ κέξνπο, αλαιχεηαη ν ξφινο ηνπ θνηλσληθνχ ιεηηνπξγνχ ζηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε θαη ζηηο πεξηπηψζεηο καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ. Αλαθέξνληαη ηξφπνη ρξήζεο ηεο νκάδαο απφ ηνλ θνηλσληθφ ιεηηνπξγφ αιιά θαη ε ζρέζε θνηλσληθήο εξγαζίαο θαη εθπαίδεπζεο. Σν εξεπλεηηθφ κέξνο ηεο εξγαζίαο απνηειείηαη απφ ην έθην θεθάιαην, πνπ εηζάγεη ηε κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο πνπ αθνινπζήζεθε ζηελ εξεπλεηηθή δηαδηθαζία, ην έβδνκν θεθάιαην πνπ παξνπζηάδεη ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο θαη ηελ αλάιπζή ηνπο θαη ηέινο, ην φγδνν θεθάιαην παξαηίζεληαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο εξγαζίαο θαη νη πξνηάζεηο γηα κειινληηθέο έξεπλεο. 10

ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ: ΘΔΧΡΗΣΙΚΟ 11

Κεθάιαην 1 ν Η ΤΝΔΡΓΑΣΙΚΗ ΜΑΘΗΗ 1.1 Η ζεκαζία ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο χκθσλα κε ηνπο Jhnsn D., Jhnsn R. θαη Hlubec (1990) ζπλεξγαηηθή κάζεζε είλαη ε νξγάλσζε ηεο ηάμεο ζε κηθξέο νκάδεο κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγηθή ζπλεξγαζία ησλ καζεηψλ γηα κεγηζηνπνίεζε ηεο δηθήο ηνπο κάζεζεο, αιιά θαη ηεο κάζεζεο ησλ άιισλ κειψλ ηεο νκάδαο. Μέζσ ησλ ζπλεξγαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ηνπο αλαηίζεληαη απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, ηα κέιε ηεο νκάδαο επηδηψθνπλ απνηειέζκαηα ηα νπνία είλαη επσθειή γηα ηνπο ίδηνπο, αιιά θαη γηα ηα άιια κέιε ηεο νκάδαο. Οη ίδηνη ηνλίδνπλ πσο ζηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε παχεη λα ππάξρεη αληαγσληζηηθφηεηα κεηαμχ ησλ καζεηψλ αθνχ ζαλ κία νκάδα κε γεληθφ ζηφρν, πνπ γηα λα επηηεπρζεί πξέπεη φια ηα κέιε λα ζπλεξγάδνληαη αξκνληθά, αθνχ ηζρχεη φηη γηα λα πάεη κπξνζηά ε νκάδα πξέπεη λα λνηάδνληαη «ο έναρ για ηον άλλο και όλοι για ηον ένα» πνπ ηφζν εχζηνρα δείρλεη ηε θηινζνθία απηήο ηεο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο. Καη επέθηαζε θαη ε απνηπρία ηεο νκάδαο επηβαξχλεη φια ηα κέιε. Ο Chen (1997) νξίδεη ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε σο κηα καζεζηαθή δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία νη καζεηέο εξγάδνληαη απφ θνηλνχ ζε κηθξέο νκάδεο φπνπ ν θάζε έλαο ζπκκεηέρεη ελεξγά, ζε κία νκαδηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ έρεη μεθάζαξα πξνζδηνξηζηεί. Παξάιιεια νη καζεηέο εξγάδνληαη ρσξίο ηελ άκεζε θαζνδήγεζε θαη επνπηεία ηνπ/ηεο εθπαηδεπηηθνχ. Δπηπιένλ, ν Υαξαιάκπνπο (1996) ππνζηεξίδεη πσο είλαη έλα ζχζηεκα κεζφδσλ κάζεζεο, ζην νπνίν νη καζεηέο εξγάδνληαη κε αιιειεπίδξαζε θαη αιιειεμάξηεζε κέζα ζε κηθξέο αλνκνηνγελείο νκάδεο γηα ηελ επίηεπμε θνηλψλ ζηφρσλ. πλεξγαηηθή κάζεζε (cllabrative learning) νξίδεηαη νπνηαδήπνηε δηαδηθαζία νκαδηθήο κάζεζεο ζηελ νπνία ιακβάλνπλ ρψξα ηνπιάρηζηνλ θάπνηεο απφ ηηο ζεκαληηθέο καζεζηαθέο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ ησλ καζεηψλ. πλεξγάδνκαη, ζεκαίλεη εξγάδνκαη καδί κε θάπνηνλ άιιν. Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε ζεκαίλεη φηη ηφζν νη θαζεγεηέο φζν θαη νη καζεηέο είλαη ελεξγνί ζπκκέηνρνη ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία - ε γλψζε δελ είλαη θάηη πνπ παξαδίδεηαη ζηνπο καζεηέο, παξά θάηη πνπ πξνθχπηεη απφ ηνλ ελεξγφ δηάινγν κεηαμχ απηψλ πνπ πξνζπαζνχλ λα θαηαλνήζνπλ θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ έλλνηεο θαη ηερληθέο. Ζ ζπκκεηνρή ζηηο θνηλφηεηεο κάζεζεο, ζηελ θαιχηεξε κνξθή ηεο, δηακνξθψλεη ηελ ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα καζαίλνπλ απφ κφλνη ηνπο, έμσ απφ ην πξνζηαηεπφκελν πεξηβάιινλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ νξγαληζκνχ. Δπηπιένλ, ε ζπλεξγαζία έρεη σο απνηέιεζκα έλα επίπεδν γλψζεο ηεο θνηλφηεηαο πνπ 12

είλαη κεγαιχηεξε απφ ην άζξνηζκα ησλ γλψζεσλ ηνπ θάζε κέινπο μερσξηζηά. χκθσλα κε ηνλ Whipple νη ζπλεξγαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο νδεγνχλ ζηελ αλεξρφκελε γλψζε, πνπ είλαη ην απνηέιεζκα ηεο δηάδξαζεο κεηαμχ (φρη ηεο ζπλάζξνηζεο) ησλ γλψζεσλ θαη απφςεσλ φισλ φζσλ ζπκκεηέρνπλ ζην ζρεκαηηζκφ ηεο. Με ηελ επξχηεξή ηεο έλλνηα, ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε κπνξεί λα νξηζηεί σο ε απφ θνηλνχ εξγαζία πάλσ ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα κε ηξφπν ηέηνην ψζηε λα πξνσζείηαη ε αηνκηθή κάζεζε κέζσ ησλ ζπλεξγαηηθψλ δηεξγαζηψλ (http://www.netschlbk.gr/synerg.html). Απφ ηα παξαπάλσ γίλεηαη εκθαλέο φηη βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο είλαη ε νκάδα. Ο Καλάθεο (1987) νξίδεη ηελ νκάδα ζαλ έλα νξγαλσκέλν ππνζχλνιν κε δχν ή πεξηζζφηεξα κέιε, πνπ ζπλδένληαη κε θνηλά ελδηαθέξνληα, βξίζθνληαη ζε άκεζε επηθνηλσλία, αλαπηχζζνπλ ζηελέο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο, έρνπλ ηε ζπλείδεζε ηνπ «εκείο», αλαγλσξίδνπλ νξηζκέλνπο δεζκεπηηθνχο θαλφλεο ζπκπεξηθνξάο θαη επηδηψθνπλ κε πξνζπκία θνηλνχο ζθνπνχο. Οη Jhnsn et.al. (1990) ζεσξνχλ φηη γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθή κία νκάδα πξέπεη λα απνηειείηαη απφ δχν σο πέληε κέιε. Φπζηθά, κε ην λα ηνπνζεηεζνχλ απιά δχν σο πέληε καζεηέο ζε κία νκάδα δελ ζεκαίλεη φηη απηνκάησο ζα έρνπκε ζπλεξγαζία θαη ζπλεξγαηηθή κάζεζε. Απνηειεζκαηηθή ζπλεξγαηηθή κάζεζε ιακβάλεη ρψξα φηαλ ππάξρνπλ ζε απηήλ θάπνηα νπζηψδε ζπζηαηηθά. Σα ζπζηαηηθά ζηνηρεία ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο είλαη: Κνηλφο ζηφρνο: Γηα λα ππάξρεη ζπλεξγαηηθή πξνζπάζεηα πξέπεη λα ππάξρεη θνηλφο καζεζηαθφο ζηφρνο, ην νκαδηθφ απνηέιεζκα. Ο θνηλφο ζηφρνο κπνξεί λα είλαη ε ιχζε ελφο πξνβιήκαηνο ζηα Μαζεκαηηθά κε ηε ρξήζε ηεο Lg, έλα πείξακα ζηε Φπζηθή κε ηε ρξήζε ινγηζκηθνχ πξνζνκνίσζεο (simulatin), ε λνεκαηηθή επεμεξγαζία ελφο θεηκέλνπ ζηα Διιεληθά κε έλαλ επεμεξγαζηή θεηκέλνπ, κηα κειέηε ζηελ ηζηνξία θ.ά. Αιιειεπίδξαζε πξφζσπν κε πξφζσπν: Γελ κπνξεί λα λνεζεί ζπλεξγαζία, αλ δελ ππάξρεη κία ζπλερήο αιιειεπίδξαζε ησλ κειψλ ηεο νκάδαο. Ζ αιιειεπίδξαζε εθδειψλεηαη σο ακνηβαία βνήζεηα, ακνηβαίνο επεξεαζκφο, ελίζρπζε θαη ελζάξξπλζε, πξνζθνξά γλψζεσλ θαη πιεξνθνξηψλ, αληαιιαγή πιηθνχ, αλαηξνθνδφηεζε ζπκκαζεηψλ θ.ά. Αιιειεμάξηεζε: Ζ έλλνηα ηεο αιιειεμάξηεζεο είλαη ην θιεηδί ηεο επηηπρίαο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο. Αιιειεμάξηεζε ππάξρεη φηαλ ε νκάδα 13

γηα λα επηηχρεη ην έξγν ηεο ρξεηάδεηαη θαη εμαζθαιίδεη ηε ζπκβνιή ηνπ θάζε κέινπο ηεο. Αιιά θαη αληίζηξνθα, θάζε κέινο ηεο νκάδαο επηηπγράλεη ην ζηφρν ηνπ κφλν εάλ θαη ηα ππφινηπα κέιε ηεο νκάδαο επηηχρνπλ ηνπο δηθνχο ηνπο ζηφρνπο. Κνηλσληθέο δεμηφηεηεο: Μαζεηέο πνπ δελ θαηέρνπλ βαζηθέο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο είλαη δχζθνιν λα επηηχρνπλ ζπλεξγαζία πςειήο πνηφηεηαο. Γη απηφ πξέπεη ηα παηδηά λα δηδάζθνληαη πξψηα ζπλεξγαηηθέο δεμηφηεηεο θαη ζηε ζπλέρεηα λα αζρνινχληαη κε ηελ νκάδα γηα ηελ εθαξκνγή ηνπο. Ο ρακειφο ηφλνο ηεο θσλήο, ε άζθεζε εγεηηθνχ ξφινπ, ε απνδνρή ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο, ε έθθξαζε δηαθσλίαο είλαη κεξηθέο δεμηφηεηεο πνπ πξέπεη λα απνθηεζνχλ γηα λα γίλεη ε ζπλεξγαηηθή πξνζπάζεηα πην απνδνηηθή. Πξνζσπηθή επζχλε: Ο κεγαιχηεξνο θίλδπλνο γηα λα απνηχρεη ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε είλαη φηαλ αθεζεί έλα κέινο λα θπξηαξρήζεη ζηελ νκάδα θαη λα επηβάιεη ηελ άπνςή ηνπ ή λα ππνβάιιεη ηηο ιχζεηο θαη ηηο απαληήζεηο. ηελ πεξίπησζε απηή ηα άιια κέιε φρη κφλν δελ σθεινχληαη αιιά ζπλήζσο αδξαλνπνηνχληαη θαη νπηζζνδξνκνχλ. Ηδηαίηεξε κέξηκλα ρξεηάδεηαη ψζηε θάζε κέινο λα θαζίζηαηαη πξνζσπηθά ππεχζπλν γηα ηελ επηηπρία ηεο νκάδαο. Απηφ επηηπγράλεηαη αλ εμαζθαιηζηεί ε ζεηηθή αιιειεμάξηεζε αλαθέξζεθε πην πάλσ. Ζ ιέμε-θιεηδί πνπ δηαθνξνπνηεί ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε απφ ηελ παξαδνζηαθή ή νκαδνθεληξηθή δηδαζθαιία είλαη ε έλλνηα ηεο αιιειεμάξηεζεο. Αιιειεμάξηεζε ππάξρεη φηαλ ε νκάδα γηα λα νινθιεξψζεη ην έξγν ηεο ρξεηάδεηαη ηε ζπκβνιή ηνπ θάζε κέινπο θαη αληίζηξνθα, ε επηηπρία ηνπ θάζε κέινπο εμαξηάηαη απφ ηε ζπκβνιή ησλ ππνινίπσλ κειψλ ηεο νκάδαο. Ζ αιιειεμάξηεζε κπνξεί λα εμαζθαιίζεη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο, φπσο: Κνηλνί ζηφρνη Κνηλέο ακνηβέο Καηαλνκή ξφισλ Καηακεξηζκφο έξγνπ Καηακεξηζκφο πεγψλ Ζ ζεηηθή αιιειεμάξηεζε ησλ κειψλ ηεο νκάδαο είλαη ν πην ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηε δεκηνπξγία ζπλεξγαηηθψλ ζπλζεθψλ. Τπάξρνπλ δηάθνξεο ηερληθέο 14

γηα λα επηηχρνπκε ηελ αιιειεμάξηεζε (Σδηνχβαο, Κσλζηαληίλνπ, Γεσξγίνπ & Βξχδαο 1990): Αιιειεμάξηεζε ακνηβψλ: Μηα άπνςε ππνζηεξίδεη φηη ε χπαξμε κφλν θνηλνχ ζηφρνπ δελ είλαη αξθεηφ θίλεηξν γηα λα δεκηνπξγήζεη ηελ αιιειεμάξηεζε. Δθείλν πνπ δεκηνπξγεί ηελ αιιειεμάξηεζε είλαη ε νκαδηθή ακνηβή. Χο νκαδηθή ακνηβή κπνξεί λα ζεσξεζεί έλαο θνηλφο βαζκφο ζηελ νκάδα ή ν κέζνο φξνο ησλ αηνκηθψλ βαζκψλ ησλ κειψλ ηεο. Αιιειεμάξηεζε ξφισλ: Ζ θαηαλνκή ησλ ξφισλ κέζα ζηελ νκάδα δεκηνπξγεί κία άιιε κνξθή αιιειεμάξηεζεο. Ζ επίηεπμε ηνπ θνηλνχ ζηφρνπ εμαξηάηαη απφ ην πφζν ζσζηά ζα παίμεη ην ξφιν ηνπ ην θάζε κέινο. Ζ αλάιεςε ζπγθεθξηκέλνπ ξφινπ κέζα ζηελ νκάδα θαζηζηά ην θάζε κέινο πξνζσπηθά ππεχζπλν γηα ην νκαδηθφ απνηέιεζκα θαη εμαζθαιίδεη πςειφηεξν βαζκφ ζπλνρήο. Οη θπξηφηεξνη ξφινη πνπ κπνξνχλ λα αλαιπζνχλ ζηελ νκάδα είλαη: ν ζπληνληζηήο, ν γξακκαηέαο, ν αλαγλψζηεο, ν εκςπρσηήο, ν ρξνλνκέηξεο, ν πξνκεζεπηήο θ.ά. Οη ξφινη ελαιιάζζνληαη ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα. Αιιειεμάξηεζε πεγψλ: Ο πεξηνξηζκέλνο αξηζκφο πεγψλ ζηελ νκάδα δεκηνπξγεί ηελ αλάγθε αιιειεμάξηεζεο. Αλ γηα παξάδεηγκα, δνζεί έλα θπιιάδην ζε θάζε κέινο ηεο νκάδαο, δηεπθνιχλεηαη ε αηνκηθή πξνζπάζεηα. Αλ φκσο, έξζεη έλα θπιιάδην ζηελ νκάδα, δεκηνπξγείηαη ε αλάγθε αιιειεμάξηεζεο θαη ζπλεξγαζίαο. Αιιειεμάξηεζε έξγνπ: Ζ πην απνηειεζκαηηθή κνξθή αιιειεμάξηεζεο είλαη ν θαηακεξηζκφο έξγνπ ζηα κέιε ηεο νκάδαο. Έλαο ηξφπνο είλαη θάζε κέινο αλαιακβάλεη ηελ δηεθπεξαίσζε ελφο κέξνπο ηεο νκαδηθήο εξγαζίαο θαη ζηε ζπλέρεηα λα γίλεηαη ε ζχλζεζε ησλ επηκέξνπο εξγαζηψλ ζηελ νκάδα χζηεξα απφ ζπδήηεζε. Όζνλ αθνξά ηελ αμηνιφγεζε, νπνηαδήπνηε θαη αλ είλαη ε κνξθή ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο, ε αμηνιφγεζε γίλεηαη θπξίσο κέζα ζε θάζε νκάδα κε ηελ αληαιιαγή απφςεσλ ησλ κειψλ ηεο γηα ην πψο κπνξεί λα γίλεη πην απνδνηηθή ε εξγαζία ηνπο (Καλάθεο 1987). Δπηπιένλ γίλεηαη αμηνιφγεζε ηεο εξγαζίαο ηεο νκάδαο απφ ην δάζθαιν, ελψ ζε ζπδήηεζε νη καζεηέο θαηαζέηνπλ ηηο απφςεηο ηνπο θαη αζθνχλ ζρεηηθή θξηηηθή. Σέινο, ν θάζε καζεηήο ζπκπιεξψλεη αηνκηθά θξηηήξηα 15

αμηνιφγεζεο πνπ αθνξνχλ ηφζν ζηελ επίδνζή ηνπ φζν θαη ζηε ζπκβνιή ηνπ ζην έξγν ηεο νκάδαο. 1.2 Ιζηνξηθή αλαδξνκή ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο Παξφιν φηη ηα ηειεπηαία ρξφληα δίλεηαη πνιχ έκθαζε ζηε ρξήζε απηήο ηεο κεζφδνπ, ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε δελ είλαη θάηη ην θαηλνχξγην ζηελ εθπαίδεπζε. Σα ζεκέιηα ηεο βξίζθνληαη ζχκθσλα κε ηνλ Slavin (1995) πίζσ ζηηο αξρέο ηνπ 17 νπ αηψλα. ηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα δφζεθε λέα ψζεζε απφ ηνλ ακεξηθαλφ Jhn Dewey, ν νπνίνο ζεσξεί ηελ αγσγή κηα αθαηάπαπζηε αιιειεπίδξαζε αλάκεζα ζε έλα άηνκν θαη ηα αληηθείκελα ή άιια άηνκα (Καλάθεο 1987). Ο ίδηνο ζεσξεί ζαλ ηδαληθφ ζρνιείν ην ρψξν ζηνλ νπνίν ηα παηδηά έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα δεκηνπξγήζνπλ δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο, λα αζθνχληαη ζηελ απνδνηηθή ζπλεξγαζία θαη λα γίλνληαη ελεξγεηηθά θαη ππεχζπλα άηνκα. Τπνζηήξημε πσο γηα λα κάζνπλ νη άλζξσπνη λα ζπλεξγάδνληαη πξέπεη λα βηψζνπλ ηε ζπλεξγαηηθή δηαδηθαζία κέζα ζην ζρνιείν. Δλψ ην κνληέιν ηεο νκαδνζπλεξγαηηθήο δηδαζθαιίαο είρε εθαξκνζζεί παιαηφηεξα απφ δηάθνξνπο πξσηφηππνπο παηδαγσγνχο θαη έρεη απαζρνιήζεη ζπζηεκαηηθά πνιινχο ζεσξεηηθνχο θαη πεηξακαηηθνχο παηδαγσγνχο, ζηελ πξάμε ζε ιίγεο κφλν ρψξεο ζπλαληά θαλείο ζρνιηθέο κνλάδεο, φπνπ εθαξκφδεηαη ζπζηεκαηηθά ε νκαδνζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία. ηηο ππφινηπεο πεξηπηψζεηο εθαξκφδεηαη πεξηζηαζηαθά θαη ζπλήζσο γηα εμσδηδαθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Οη θπξηφηεξεο πξνζπάζεηεο εθαξκνγήο ηεο, παξνπζηάδνληαη παξαθάησ: θψηνοbell(1753-1832) Άγγινο Langaster(1771-1838) Γ.Κιεφβνπινο P.Petersen ΒέιγνοOvDecrly(1871-1932) Γάιινο R. Cusinet Υξεζηκνπνίεζαλ ζπζηήκαηα αιιεινδηδαθηηθήο κεζφδνπ δηδαζθαιίαο. Δθάξκνζε ηελ αιιεινδηδαθηηθή κέζνδν ζηελ Διιάδα ην 1819. Δθπφλεζε έλα απφ ηα πην νξγαλσκέλα ζπζηήκαηα ηεο ζπλεξγαηηθήο δηδαζθαιίαο: Jena-Plan Δθάξκνζαλ ηελ νκαδνζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία ζην Βέιγην θαη ζηε Γαιιία. 16

L.Muller EL.Khler Freneit Ρψζνο Makarenk Πξνζπάζεζε λα ζπλδπάζεη ηελ νκαδνζπλεξγαηηθή κε ηελ εμαηνκηθεπκέλε δηδαζθαιία. Θεσξεί ηελ νκαδνζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία σο έλα ελδηάκεζν ζηάδην κεηαμχ ηεο θνηλήο νκαδηθήο δηδαζθαιίαο, πνπ γίλεηαη απφ ηνλ δάζθαιφ θαη ηεο αηνκηθήο εξγαζίαο ησλ καζεηψλ. Ηζρπξίδεηαη φηη δελ πξέπεη λα γίλεηαη δηάθξηζε κεηαμχ ζεσξεηηθήο κάζεζεο θαη ρεηξσλαθηηθήο εξγαζίαο. Πξεζβεχεη φηη ην άηνκν θηάλεη ζηελ πεηζαξρία κφλν κέζα ζηα πιαίζηα ηεο νκαδηθήο δσήο. C.Fr Parker J.Dewey(1859-1952) Washburne Winnetka-Plan (1927) Καηφξζσζε λα κεηαδψζεη ην πλεχκα ηεο ζπλεξγαζίαο θαη ηεο δεκνθξαηίαο ζηα Ακεξηθαληθά ζρνιεία ηεο επνρήο ηνπ. (19 νο αηψλαο) πλερηζηήο ηνπ Parker ν φπνηνο πηζηεχεη φηη ην ζρνιείν έρεη ρξένο λα πξνζθέξεη ζην παηδί ηε δπλαηφηεηα λα ιάβεη κέξνο ζε ζπκκεηνρέο θαη δηεξεπλεηηθέο δηαδηθαζίεο, κέζα ζηα πιαίζηα κηαο δεκνθξαηηθά νξγαλσκέλεο ηάμεο. ρέδην ην νπνίν πξνβιέπεη έλα κέξνο ηεο δηδαθηηθήο εκέξαο λα δηαηίζεηαη γηα αηνκηθέο εξγαζίεο θαη ην ππφινηπν γηα νκαδηθέο. 17

M.Deutch D.Jhnsn R.Jhnsn EL.Arnsn Cperative Learning Center, ΠαλεπηζηήκηνMinnesta-Internatinal Assciatin fr the study f cperatin in Educatin: Ακεξηθή, Δπξψπε, Σξίηνο θφζκνο Παπακαχξνο Δμαξρφπνπινο Ενκπαλάθεο Κιεάλζνπο Ράιιεο Φξάγθνο Κνζκφπνπινο Γεψξγαο Μαζζηάιαο Παπαγεσξγίνπ Καλάθεο Πξνζπαζήζεη γηα αμηνιφγεζε ησλ καζεζηαθψλ απνηειεζκάησλ ηεο νκαδνζπλεξγαηηθήο δηδαζθαιίαο θαη ζηελ εμεχξεζε ηνπ θαιχηεξνπ ηξφπνπ νξγάλσζεο θαη εθαξκνγήο ηεο νκαδνζπλεξγαηηθήο. Πξνσζνχλ ηελ νκαδνζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία. ηελ Διιάδα πξνέθξηλαλ ηελ νκαδνθεληξηθή δηδαζθαιία έλαληη ησλ άιισλ κνξθψλ δηδαζθαιίαο. Γεικνχδνο ζην Μαξάζιεην Γηδαζθαιείν Κνπληνπξάο ζην Δθάξκνζαλ ηελ νκαδνζπλεξγαηηθή Γηδαζθαιείν Θειέσλ ηεο δηδαζθαιία. Θεζζαινλίθεο. Πεγή πίλαθα: Μαηζαγγνχξαο (1995) ήκεξα έρνπλ απμεζεί νη ζεσξεηηθνί νη νπαδνί ηεο νκαδνζπλεξγαηηθήο, αιιά εθείλνη πνπ ηελ εθαξκφδνπλ είλαη πνιινί ιίγνη. Απηφ νθείιεηαη ζηηο εγγελείο δπζθνιίεο πνπ δεκηνπξγνχληαη κε ηελ εθαξκνγή ηεο, αιιά θαη ζηελ έιιεηςε εθπαίδεπζεο ησλ δαζθάισλ θαη ζηελ αλππαξμία θαζνδεγεηηθήο βηβιηνγξαθίαο. 18

1.3 Βαζηθνί όξνη ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο Οη βαζηθνί φξνη ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο θαηά ηνλ Σδηνχβα θ.ά.(1990) ζπλνςίδνληαη ζηα θάησζη: Οπνηαδήπνηε εθπαηδεπηηθή δξαζηεξηφηεηα είλαη θαηάιιειε γηα ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε Ζ αίζνπζα είλαη θαηάιιεια δηακνξθσκέλε γηα λα ππνζηεξίμεη ηε ζπλεξγαζία κηθξψλ νκάδσλ θαη ηελ εχθνιε θίλεζε ηνπ δαζθάινπ αλάκεζα ζηηο νκάδεο Σν πιηθφ ηαθηνπνηείηαη ζχκθσλα κε ην ζθνπφ ηνπ καζήκαηνο Ο αθαδεκατθφο ζηφρνο εμεγείηαη ιεπηνκεξψο Γφκεζε ζεηηθήο αιιειεμάξηεζεο δεηψληαο απφ ηηο νκάδεο λα παξάμνπλ έλα εληαίν πξντφλ κάζεζεο Γεκηνπξγία ηνπ πιηθνχ, ζπγθέληξσζε ησλ πιεξνθνξηψλ Καζνξηζκφο ησλ ξφισλ γηα ηα κέιε ηεο νκάδαο 1.4 Δίδε ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε εκπεξηέρεη ηα παξαθάησ είδε: Οκαδηθή εξγαζία: Ζ νκαδηθή εξγαζία είλαη κηα ζηξαηεγηθή εθπαίδεπζεο πνπ κέζσ ηεο εξγαζίαο πνπ θάλνπλ καδί νη καζεηέο ηξνθνδνηεί άιιεο ζηξαηεγηθέο φπσο ε δαζθαινθεληξηθή άκεζε δηδαζθαιία ή δηδαζθαιία κε ηε κνξθή δηάιεμεο. Ζ νκαδηθή εξγαζία κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ δηδαζθαιία ζθνπψλ ρακειφηεξνπ αιιά θαη πςειφηεξνπ επηπέδνπ. Ζ νκαδηθή εξγαζία έρεη δηάθνξεο κνξθέο θαη εμαξηάηαη απφ ηνπο ζθνπνχο ηνπ καζήκαηνο, ην κέγεζνο θαη ηελ ζχλζεζε ηεο νκάδαο θαη ηελ καζεζηαθή εξγαζία. Ζ απινχζηεξε κνξθή νκαδηθήο εξγαζίαο πεξηιακβάλεη καζεζηαθά δεχγε. Πέληε είλαη νη παξάγνληεο πνπ ζπλεηζθέξνπλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα απηήο ηεο ζηξαηεγηθήο: Δθκαηεχεη απαληήζεηο απφ φινπο ηνπο καζεηέο ηεο ηάμεο θαη πξνάγεη ηελ ελεξγφ κάζεζε. Δπεηδή αλακέλεηαη φηη θάζε κέινο ηνπ δεπγαξηνχ ζα ζπκκεηέρεη, κεηψλεη ηελ «ηεκπειηά», πνπ απνηειεί ζπρλφ πξφβιεκα ζηηο νκαδηθέο εξγαζίεο. Δίλαη ζρεηηθά εχθνινο ν ζρεδηαζκφο θαη ε εθαξκνγή ηεο. Βνεζάεη ηνπο καζεηέο λα κεηαβνχλ ζε άιιεο πην ζχλζεηεο ζηξαηεγηθέο νκαδηθήο εξγαζίαο. 19

Οκαδηθή δηεξεχλεζε: Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε κπνξεί επίζεο λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα πξνσζήζεη ηελ κάζεζε πςειφηεξνπ επηπέδνπ. Οη νκαδηθέο δηεξεπλήζεηο ηνπνζεηνχλ καδί ηνπο καζεηέο ζε νκάδεο ηξηψλ έσο έμη αηφκσλ γηα λα εξεπλήζνπλ ή λα ιχζνπλ θάπνην θνηλφ πξφβιεκα. Παξαδείγκαηα κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ έλα πείξακα θπζηθψλ επηζηεκψλ ή θνηλσληθψλ ζπνπδψλ, έλα πξφγξακκα νηθηαθήο νηθνλνκίαο, ή ε θαηαζθεπή ελφο θνιιάδ ζηα θαιιηηερληθά. Γηα ηελ αλάπηπμε ησλ νκαδηθψλ ζθνπψλ είλαη ππεχζπλνη νη καζεηέο, νξίδνληαο αηνκηθέο επζχλεο θαη νινθιεξψλνληαο ηελ εξγαζία. Μέζσ ησλ θνηλψλ νκαδηθψλ ζθνπψλ ελζαξξχλεηαη ε ζπλεξγαζία, θαη νη βαζκνί απνδίδνληαη ζηελ ζπλνιηθή εξγαζία. (http://ecurse.ui.gr/curse/view.php?id=1300) Οη ζρεδηαζηέο ηελ νκαδηθήο δηεξεχλεζεο πξνζδηνξίδνπλ ζηελ ζηξαηεγηθή έμη βήκαηα (Slavin, 1995): -Δπηινγή ζέκαηνο: Οη καζεηέο δηαιέγνπλ ζέκα πξνο δηεξεχλεζε απφ έλα γεληθφηεξν ηνκέα. -Οκαδηθφο ζρεδηαζκφο: Οη καζεηέο, κε ηελ βνήζεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ζρεδηάδνπλ ην πψο ζα ζπγθεληξψζνπλ δεδνκέλα θαη άιιεο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο αλαδεηήζεηο ζην Γηαδίθηπν ή ζε βηβιηνζήθεο. -Δθαξκνγή: Οη καζεηέο εθαξκφδνπλ ην ζρέδην πνπ επηλφεζαλ, ρξεζηκνπνηψληαο δηαθνξεηηθέο ζηξαηεγηθέο κάζεζεο θαη πεγέο δεδνκέλσλ. -Αλάιπζε θαη ζχλζεζε: Οη καζεηέο αλαιχνπλ θαη νξγαλψλνπλ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ζπλέιιεμαλ γηα λα ηηο παξνπζηάζνπλ ζηηο άιιεο νκάδεο. -Παξνπζίαζε ηειηθνχ πξντφληνο: Οη καζεηέο κνηξάδνληαη κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ζπλέιιεμαλ. - Αμηνιφγεζε: Οη καζεηέο ζπγθξίλνπλ επξήκαηα θαη νπηηθέο θαη ζπδεηνχλ ηηο νκνηφηεηεο θαη ηηο δηαθνξέο. ηξαηεγηθή ηνπ Παδι: Σν παδι είλαη κηα ζηξαηεγηθή ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο πνπ ηνπνζεηεί ηνπο καζεηέο ζε κηθξέο νκάδεο γηα λα δηεξεπλήζνπλ έλα θνηλφ ζέκα. Σν θάζε κέινο ηεο νκάδαο λα αλαιάβεη έλα ζέκα κέζα ζην κεγαιχηεξν ζέκα. Ο θαζέλαο είλαη ζηελ ζπλέρεηα ππεχζπλνο γηα ηελ αλαδήηεζε θαη κάζεζε ηνπ ζέκαηνο ζην νπνίν εηδηθεχνληαη θαη γηα ηελ δηδαζθαιία απηνχ ηνπ ζέκαηνο ζηα άιια κέιε. 20

1.5 ηξαηεγηθέο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε είλαη έλαο γεληθφο φξνο ζηξαηεγηθήο δηδαζθαιίαο πνπ ζρεδηάζηεθε γηα λα ελζαξξχλεη ηελ ζπλεξγαζία ζε νκάδεο θαη ηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ καζεηψλ. Σν θνηλφ φισλ απηψλ ησλ ζηξαηεγηθψλ είλαη νη καζεηέο λα δνπιεχνπλ καδί ζε κηθξέο νκάδεο έρνληαο θνηλνχο ζθνπνχο. Απηέο νη ζηξαηεγηθέο ζρεδηάζηεθαλ γηα λα απνβάιινπλ ηνλ αληαγσληζκφ πνπ ππάξρεη ζηηο πεξηζζφηεξεο ηάμεηο, θαη ν νπνίνο έρεη ηελ ηάζε λα θαηαζθεπάδεη ληθεηέο θαη ληθεκέλνπο. Οη ζηξαηεγηθέο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο είλαη εηδηθά ζρεδηαζκέλεο λα παξνηξχλνπλ ηνπο καζεηέο λα εξγάδνληαη καδί θαη λα βνεζνχλ ν έλαο ηνλ άιινλ πξνο έλαλ θνηλφ ζθνπφ. Δμαηηίαο απηνχ, είλαη επηηπρείο ζηελ ελζάξξπλζε ζεηηθψλ νκαδηθψλ ζπκπεξηθνξψλ κέζα ζε πνιππνιηηηζκηθέο ηάμεηο. Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα πξαγκαηνπνηεζνχλ πνιινί δηαθνξεηηθνί αιιά ζπκβαηνί ζθνπνί. Μπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ δηδαζθαιία παξαδνζηαθψλ αθαδεκατθψλ ζθνπψλ, βαζηθψλ δεμηνηήησλ, θαη αλψηεξσλ δεμηνηήησλ ζθέςεο. Μπνξεί επίζεο λα απνηειέζεη απνηειεζκαηηθή ζηξαηεγηθή γηα ηελ δηδαζθαιία δηαπξνζσπηθψλ δεμηνηήησλ, θαη λα βνεζήζεη δηαθνξεηηθέο θπιεηηθέο θαη εζληθέο νκάδεο λα κάζνπλ καδί. Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα ελζαξξπλζεί ε απνδνρή καζεηψλ εηδηθήο αγσγήο πνπ βξίζθνληαη ζε κηα θαλνληθή ηάμε (Slavin, 1995). Όπνηνο θαη λα είλαη ν ζθνπφο, πέληε είλαη ηα βαζηθά ζεκεία πνπ δηέπνπλ θάζε απνηειεζκαηηθή ζηξαηεγηθή ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο (Jhnsn et al., 1990): Αιιειεπίδξαζε πξφζσπν κε πξφζσπν: Ζ πξφζσπν κε πξφζσπν αιιειεπίδξαζε έρεη αξθεηά νθέιε. Δλζαξξχλεη ηνπο καζεηέο λα επεμεξγαζηνχλ θάπνηεο ζπγθερπκέλεο ζθέςεηο. Απηφ είλαη κηα δηαλνεηηθά απαηηεηηθή δνθηκαζία (φπσο κπνξεί λα ην απνδείμεη φπνηνο έρεη πξνζπαζήζεη λα γξάςεη θάηη) πνπ πξνσζεί ηελ θαζαξή ζθέςε θαη κάζεζε. Ζ θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε επηηξέπεη επίζεο ζηνπο καζεηέο ηελ αληαιιαγή ελαιιαθηηθψλ νπηηθψλ, βνεζψληαο έηζη ηνπο καζεηέο λα δνχλε ηδέεο κε άιιν ηξφπν. Ζ πξφζσπν κε πξφζσπν αιιειεπίδξαζε επηηξέπεη επίζεο ζηνπο καζεηέο λα νηθνδνκήζνπλ καδί ηελ γλψζε, ρηίδνληαο πάλσ ζε ηδέεο άιισλ. Οκαδηθνί ζθνπνί: Οη νκαδηθνί ζθνπνί επηθεληξψλνπλ ηελ ελέξγεηα ησλ καζεηψλ πάλσ κε κηα ζπκθσλεκέλε θαη θνηλή καζεζηαθή δξαζηεξηφηεηα. Οη νκαδηθνί ζθνπνί παξνηξχλνπλ ηνπο καζεηέο λα βνεζήζνπλ ν έλαο ηνλ άιινλ, θαη έηζη φινη έρνπλ κεξίδην ζηελ επηηπρία ηνπ άιινπ. Οη 21

νκαδηθνί ζθνπνί ελζαξξχλνπλ ηνπο καζεηέο λα δεηήζνπλ, αιιά θαη λα δψζνπλ βνήζεηα. Αηνκηθή επζχλε: Ζ αηνκηθή επζχλε ζεκαίλεη φηη θάζε κέινο ηεο νκάδαο ζεσξείηαη ππεχζπλν λα κάζεη βαζηθέο γλψζεηο κέζσ δηαγσληζκάησλ, ή αηνκηθψλ εξγαζηψλ. Ζ αηνκηθή επζχλε κπνξεί επίζεο λα ζπλδπαζηεί κε νκαδηθνχο ζθνπνχο. Ζ απνπζία αηνκηθήο επζχλεο νδεγεί ζην λα γίλεηαη φιε ε δνπιεηά απφ ηνπο πην ηθαλνχο καζεηέο θαη άιινη ζπλεξγάηεο λα αγλννχληαη ή λα κελ δνπιεχνπλ θαζφινπ. Γεμηφηεηεο ζπλεξγαζίαο: Οη δεμηφηεηεο ζπλεξγαζίαο είλαη ζρέζεηο αιιειεπίδξαζεο πνπ νη καζεηέο κπνξνχλ λα κάζνπλ θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ζε απνηειεζκαηηθέο καζεζηαθέο νκάδεο ζπλεξγαζίαο. Δπεμεξγαζία απφ ηελ νκάδα: Απηέο είλαη: ζπκκεηνρή φισλ κε ηελ ζεηξά, αθξφαζε, επνηθνδνκεηηθή δηαθσλία, παξνρή αλαηξνθνδφηεζεο, θαηάιεμε ζε ζπκθσλία θαη ζπκκεηνρή φισλ ησλ κειψλ ζηελ νκάδα. Οη δεμηφηεηεο απηέο είλαη κεξηθέο απφ ηηο πην ζεκαληηθέο δεμηφηεηεο πνπ καζαίλνληαη ζηηο ζπλεξγαηηθέο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζπρλά πξέπεη λα δηδαρζνχλ θαη λα αλαπηπρζνχλ. 1.6 Γεμηόηεηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο Οη δεμηφηεηεο ζπλεξγαζίαο είλαη ζρέζεηο αιιειεπίδξαζεο πνπ νη καζεηέο κπνξνχλ λα κάζνπλ θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ζε απνηειεζκαηηθέο καζεζηαθέο νκάδεο ζπλεξγαζίαο. Απηέο είλαη (Mc Devitt & Ormrd, 2002): ζπκκεηνρή φισλ κε ηελ ζεηξά αθξφαζε επνηθνδνκεηηθή δηαθσλία παξνρή αλαηξνθνδφηεζεο θαηάιεμε ζε ζπκθσλία ζπκκεηνρή φισλ ησλ κειψλ ζηελ νκάδα Οη δεμηφηεηεο απηέο είλαη κεξηθέο απφ ηηο πην ζεκαληηθέο δεμηφηεηεο πνπ καζαίλνληαη ζηηο ζπλεξγαηηθέο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζπρλά πξέπεη λα δηδαρζνχλ θαη λα αλαπηπρζνχλ. 22

1.7 πλεξγαηηθή κάζεζε θαη δνκέο θνηλσληθήο νξγάλσζεο χκθσλα κε ηνπο ζεσξεηηθνχο ηεο δπλακηθήο ηεο νκάδαο, ε ζρνιηθή ηάμε, φπσο θαη θάζε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά, κπνξεί λα νξγαλσζεί κε ηξεηο κνξθέο: ηε ζπλεξγαηηθή, ηελ αληαγσληζηηθή θαη ηελ αηνκηθή (www.gecities.cm). πλεξγαηηθή δνκή νξγάλσζεο ππάξρεη φηαλ νη ζηφρνη ησλ αηφκσλ ζπλδένληαη κε ηξφπν πνπ λα ππάξρεη ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπο. Έηζη, ε νκάδα κπνξεί λα επηηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηεο κφλν αλ θαη φηαλ θάζε κέινο επηηχρεη ηνπο δηθνχο ηνπ ζηφρνπο. Σν άηνκν επηδεηεί έλα απνηέιεζκα πνπ ζα είλαη επεξγεηηθφ ηφζν γηα ην ίδην, φζν θαη γηα ηα κέιε ηεο νκάδαο ηνπ. Αληαγσληζηηθή δνκή ππάξρεη φηαλ νη αηνκηθνί ζηφρνη ζπλδένληαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ππάξρεη αξλεηηθή ζπλάθεηα κεηαμχ ηνπο. Έηζη, ην άηνκν επηδεηεί έλα απνηέιεζκα, πνπ ζα είλαη γηα ηνλ εαπηφ ηνπ επεξγεηηθφ, αιιά ζε βάξνο ησλ αληαγσληζηψλ ηνπ. Αηνκηθή δνκή ππάξρεη, φηαλ ε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ αηφκνπ δελ επεξεάδεη νχηε ζεηηθά θαη νχηε αξλεηηθά ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ησλ άιισλ. Έηζη, ην άηνκν επηδεηεί έλα απνηέιεζκα πνπ ζα είλαη επεξγεηηθφ γηα ηνλ εαπηφ ηνπ θαη αγλνεί σο άζρεηεο ηηο πξνζπάζεηεο ησλ άιισλ. 1.8 Μνξθέο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε κπνξεί λα πάξεη δηάθνξεο κνξθέο ζχκθσλα κε ηνπο Σδηνχβα θ.ά., (1990). Δηδηθφηεξα: πλεξγαηηθή επίδνζε: ε απηφ ην είδνο ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ν δάζθαινο παξνπζηάδεη ην κάζεκα θαη νη καζεηέο εξγάδνληαη νκαδηθά γηα λα αθνκνηψζνπλ ην κάζεκα, εμεγψληαο ηδέεο θαη δεμηφηεηεο ν έλαο ηνλ άιινλ. Οη νκάδεο πνπ δεκηνπξγνχληαη αξρηθά παξακέλνπλ νη ίδηεο γηα νιφθιεξε ηελ ελφηεηα πνπ πξφθεηηαη λα δηδαρηεί θαη ζην ηέινο νη καζεηέο εμεηάδνληαη αηνκηθά. Ο ηειηθφο βαζκφο είλαη ν νκαδηθφο πνπ πξνθχπηεη απφ ην άζξνηζκα ησλ αηνκηθψλ βαζκψλ. Οιφθιεξε ε νκάδα είλαη δπλαηφ λα πάξεη θαη επηπιένλ βαζκφ αλ παξαηεξεζεί νπνηαδήπνηε αηνκηθή πξφνδνο ζε καζεηή απφ κάζεκα ζε κάζεκα. πλεξγαηηθή ζπλαξκνιφγεζε: χκθσλα κε απηή ηε κέζνδν ζπλεξγαζίαο νη καζεηέο εξγάδνληαη ζε νκάδεο ησλ 5 ή 6 αηφκσλ. Κάζε κέινο ηεο νκάδαο αλαιακβάλεη λα αζρνιεζεί κε κία ππνελφηεηα ηνπ καζήκαηνο 23

πνπ απνηειεί ζέκα ηεο κέξαο θαη ιακβάλεη ηελ ππεπζπλφηεηα λα δηδάμεη ην ζέκα απηφ ζηα ππφινηπα κέιε ηεο νκάδαο. Πξηλ ν θάζε καζεηήο δηδάμεη ην κέξνο πνπ ηνπ αλαινγεί ζπλαληάηαη κε ηα κέιε ησλ άιισλ νκάδσλ πνπ έρνπλ αλαιάβεη θνηλφ κε απηφλ ζέκα. ηφρνο είλαη λα βνεζήζνπλ ν έλαο ηνλ άιιν ψζηε λα γίλνπλ εηδηθνί ζην ζέκα ηνπο θαη λα κπνξέζνπλ λα ην δηδάμνπλ κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν. Ο θάζε εηδηθφο επηζηξέθεη ζηελ νκάδα ηνπ θαη δηδάζθεη ηνπο ππφινηπνπο. ε κηα παξαιιαγή ηεο κεζφδνπ νη καζεηέο δηαβάδνπλ θνηλφ θείκελν, έρνληαο λα απαληήζνπλ ζε δηαθνξεηηθφ ζέκα γηα ην νπνίν πξέπεη ν θαζέλαο λα γίλεη εηδηθφο. Οκαδηθή εμεξεχλεζε: Απηή ε ζηξαηεγηθή πξνζδίδεη αλεμαξηεζία κάζεζεο αθνχ νη καζεηέο είλαη απφ κφλνη ηνπο νη ππεχζπλνη γηα ην ηη ζα κάζνπλ θαη πψο ζα νξγαλσζνχλ γηα λα ην κάζνπλ. Γηα ην ζθνπφ απηφ νη καζεηέο δηαιέγνπλ επηκέξνπο ζέκαηα, θαζνξίδνπλ ζηφρνπο, ζπδεηνχλ θαη εξγάδνληαη λα παξνπζηάζνπλ ηελ αλαθνξά ηεο νκάδαο. Αληηπαξαζέζεηο ζε νκάδεο: Δθαξκφδνληαο απηή ηε κέζνδν θάζε νκάδα ρσξίδεηαη ζε δεχγε, φπνπ ην έλα ζα είλαη ππεχζπλν γηα ηα ππέξ θαη ην άιιν γηα ηα ελαληίνλ ζηνηρεία θάπνηνπ ζέκαηνο. Απηφο ν ηξφπνο εξγαζίαο βνεζά ηνπο καζεηέο λα κάζνπλ θαιχηεξα αθνχ κέζα απφ ηελ έξεπλα δξαζηεξηνπνηνχληαη θαιχηεξα γηα ηε ζπγθέληξσζε ζρεηηθψλ πιεξνθνξηψλ. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ αλάπηπμε ζεηηθψλ ζηάζεσλ γηα ην ζέκα θαζψο επίζεο θαη ηελ απνδνρή θαη ππνζηήξημε ζρέζεσλ κε καζεηέο ρακειφηεξεο ηθαλφηεηαο. Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε ή νκαδνζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία δελ είλαη κηα θαηλνχξγηα ζεσξία, έλαο εθπαηδεπηηθφο λεσηεξηζκφο πνπ ήξζε θαη ζα θχγεη. Αληίζεηα είλαη έλα θίλεκα παηδαγσγηθφ δηδαθηηθφ ην νπνίν ήξζε γηα λα κείλεη. Καη απηφ δελ είλαη ηπραίν, γηαηί έρεη ζαθείο ζεσξεηηθέο ζέζεηο θαη αθνινπζεί δηδαθηηθέο πξαθηηθέο νη νπνίεο ζην ζχλνιν ηνπο δηαθνξνπνηνχλ ηηο πξαθηηθέο ηνπ ζεκεξηλνχ παξαδνζηαθνχ ζρνιείνπ θαη δηακνξθψλνπλ κία λέα θηινζνθία, ηε θηινζνθία ηνπ ζπλεξγαηηθνχ ζρνιείνπ. 24

Κεθάιαην 2 ν Η ΤΝΔΡΓΑΣΙΚΗ ΜΑΘΗΗ ΣΗΝ ΠΡΧΣΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ 2.1 Από ην παξαδνζηαθό ζην ζπλεξγαηηθό ζρνιείν Σν παξαδνζηαθφ ζρνιείν, φπσο αλαθέξεη ν Υαξαιάκπνπο (1999), πεηζκαηηθά παξακέλεη πξνζθνιιεκέλν ζηελ πνζφηεηα ηεο γλψζεο κέζα ζε κηα επνρή πνπ απαηηείηαη επίκνλα ε πνηφηεηα. Ζ απνζηήζηζε θαη ν βεξκπαιηζκφο ζπλερίδνληαη, ελψ ην αίηεκα είλαη ε θξηηηθή ζθέςε. Παξά ηηο ζεσξεηηθέο δηαθεξχμεηο φηη ζθνπφο ηεο εθπαίδεπζεο είλαη ε νιφπιεπξε αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ παηδηνχ, θπξίαξρε παξακέλεη ε θξνληίδα γηα γλσζηηθή αλάπηπμε. Ζ ζπλαηζζεκαηηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε παξακεινχληαη ή αγλννχληαη. Σα ζρνιηθά πξνγξάκκαηα παξακέλνπλ απζηεξά, αλειαζηηθά, βαξπθνξησκέλα, απαηηεηηθά θαη αηαίξηαζηα κε ηε θχζε θαη ηηο αλάγθεο ηνπ παηδηνχ θαη ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο. Ζ νκνηνκνξθία θαη ε ηζνπέδσζε ζπληεξνχληαη αθφκε ζε κηα θνηλσλία πνπ ζεσξεηηθά ζέβεηαη ηελ εηεξφηεηα, ηε δηαθνξεηηθφηεηα, ηηο πνιιαπιέο λνεκνζχλεο, ηελ πνιππνιηηηζκηθφηεηα. Σν καζεζηαθφ πεξηβάιινλ θαη ε νηθνινγία ηνπ ζρνιείνπ εμαθνινπζνχλ λα ζπληεξνχλ κνληέια ηνπ πξνεγνχκελνπ αηψλα, φπνπ φια ήηαλ δηαξξπζκηζκέλα ζην λα αθνχο. Ζ θχξηα κέζνδνο δηδαζθαιίαο εμαθνινπζεί λα είλαη ε κεησπηθή, κε θπξίαξρν ην ξφιν, ην ρξφλν θαη ην ιφγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Γελ έγηλε θαηνξζσηή ε κεηαθίλεζε απφ ηε δηδαζθαιία ζηε κάζεζε. Ζ δηδαζθαιία απφ κέζν έγηλε απηνζθνπφο. Γηδαζθαιία ζεκαίλεη ελεξγνπνίεζε ηνπ δαζθάινπ. Μάζεζε ζεκαίλεη ελεξγνπνίεζε ηνπ καζεηή. Έηζη, ε κάζεζε πεξηνξίδεηαη ζηελ επηθνηλσλία δαζθάινπ - καζεηή, πνπ είλαη ιηγφηεξν ακθίδξνκε θαη πεξηζζφηεξν κνλνδξνκηθή. Ο ξφινο ηνπ καζεηή πεξηνξίδεηαη ζπλήζσο ζε παζεηηθφ δέθηε, ελψ ν ξφινο ηνπ ζπκκαζεηή ππνβαζκίδεηαη. Απφ ηνπο ηξεηο ηξφπνπο θνηλσληθήο νξγάλσζεο ηεο ζρνιηθήο ηάμεο ην παξαδνζηαθφ ζρνιείν πξνσζεί ηνλ αηνκηθηζκφ θαη ηνλ αληαγσληζκφ θαη παξακειεί ην ζπλεξγαηηθφ ηξφπν νξγάλσζεο, πνπ είλαη βαζηθή αλάγθε ηνπ παηδηνχ αιιά θαη ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο. Ο ηξίηνο ππιψλαο ηεο εθπαίδεπζεο, ζχκθσλα κε ηελ Έθζεζε ηεο Γηεζλνχο Δπηηξνπήο ηεο Unesc γηα ηελ Δθπαίδεπζε ζηνλ 21 ν αηψλα είλαη λα κάζνπκε ηνπο καζεηέο λα ζπλππάξρνπλ θαη λα ζπλεξγάδνληαη (Unesc, 1996). Παξφιν πνπ ζεσξεηηθά εγθαηαιείθζεθε ην επηιεθηηθφ ζρνιείν, ζηελ εθπαηδεπηηθή πξάμε δηαηεξνχληαη πνιιέο πξαθηηθέο απφ ηελ θνπιηνχξα ηνπ: αζηεξάθηα, βαζκνζεξία, εμεηαζηνκαλία, αληαγσληζκφο θαη ζηηγκαηηζκφο κε φιεο ηηο αξλεηηθέο 25

επηπηψζεηο ζηελ ςπρηθή πγεία θαη ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ παηδηνχ. Σέινο, ην παξαδνζηαθφ ζρνιείν παξακέλεη απηνεγθισβηζκέλν θαη απνμελσκέλν απφ ηελ ηνπηθή θαη ηελ παγθφζκηα θνηλσλία. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ζχκθσλα κε ηνλ Μαζζηάια (2005), ην ζπλεξγαηηθφ ζρνιείν είλαη κηα αιεζηλή θνηλφηεηα κάζεζεο, φπνπ φια ηα κέιε γίλνληαη ηαπηφρξνλα θαη δάζθαινη θαη καζεηέο. Δίλαη ζεκαληηθφ νη δάζθαινη λα γίλνληαη καζεηέο θαη νη καζεηέο λα γίλνληαη δάζθαινη. Όια ηα κέιε ηεο θνηλφηεηαο (καζεηέο, εθπαηδεπηηθνί, γνλείο) έρνπλ έληνλν ην αίζζεκα ηνπ αλήθεηλ θαη ζπλεηδεηνπνηνχλ ην ξφιν ηνπο σο κέιε ηεο θνηλφηεηαο. Φηινζνθία θαη ηδενινγία ηνπ ζπλεξγαηηθνχ ζρνιείνπ είλαη ε ζπλεξγαζία ζε φια ηα επίπεδα. πλεξγαζία δαζθάινπ-καζεηή, καζεηή-καζεηή, δαζθάισλ-γνληψλ θαη ηνπηθήο θνηλσλίαο. Ζ απηνλνκία ζηε δηνίθεζε, ζηε δνκή, ηελ νξγάλσζε θαη ηε ιεηηνπξγία είλαη απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ νξάκαηνο ηνπ ζπλεξγαηηθνχ ζρνιείνπ. Βέβαηα ην ζρνιείν δηαηεξεί ηηο ζρέζεηο ηνπ κε ηελ θεληξηθή εθπαηδεπηηθή δηνίθεζε θαη ιεηηνπξγεί κέζα ζηα πιαίζηα ηνπ Δζληθνχ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο, αιιά έρεη ην δηθαίσκα ηεο επηινγήο θαη ηεξάξρεζεο ησλ δηθψλ ηνπ ζηφρσλ θαη πξνηεξαηνηήησλ, ησλ δηθψλ ηνπ δηαδηθαζηψλ θαη κεζφδσλ κάζεζεο, πνπ αληαπνθξίλνληαη πάληνηε ζηηο ηδηαίηεξεο αλάγθεο ησλ καζεηψλ, ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο. Ζ δπλαηφηεηα ηνπ ζπλεξγαηηθνχ ζρνιείνπ λα έρεη ηνπο δηθνχο ηνπ πφξνπο εληζρχεη ηελ απηνδπλακία ηνπ. Σν ζπλεξγαηηθφ ζρνιείν είλαη πνηνηηθφ. Σν ζπιινγηθφ φξακα φισλ είλαη ε ζπλερήο βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο. Ζ έλλνηα ηεο πνηφηεηαο επηδέρεηαη πάληνηε βειηίσζε. Βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ (ηεο εγεζίαο, ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ησλ γνληψλ, ησλ καζεηψλ), ησλ επηπέδσλ κάζεζεο, ηεο νηθνινγίαο, ησλ δηαδηθαζηψλ. Αθφκε, δίλεη ίζε ζεκαζία θαη ζην πσο καζαίλεη ν καζεηήο. Ζ απνζηήζηζε θαη ν βεξκπαιηζκφο δίλνπλ ηε ζέζε ηνπο ζηελ θξηηηθή θαη δεκηνπξγηθή ζθέςε θαη ηνλ γλσζηνθεληξηζκφ δηαδέρεηαη ε νιφπιεπξε αλάπηπμε ηνπ καζεηή, πνπ δελ είλαη κφλν ξεηνξηθφ ζρήκα, αιιά ζπγθεθξηκελνπνηείηαη κε πξνγξάκκαηα ζπλαηζζεκαηηθήο θαη θνηλσληθήο κάζεζεο. Έλα ηέηνην πξφγξακκα ζπλαηζζεκαηηθήο θαη θνηλσληθήο κάζεζεο εθαξκφδεηαη ηα ηειεπηαία ηξία ρξφληα ζε ζρνιεία ηεο Κχπξνπ κε εμαηξεηηθά ζεηηθά απνηειέζκαηα. Δίλαη ην πξφγξακκα «Δπηζηήκε ηνπ Δαπηνχ», πνπ ζθνπφ έρεη λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο λα γλσξίζνπλ, λα εθηηκήζνπλ θαη λα αλαπηχμνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο (Υαξαιάκπνπο & Ληβίηδε, 2002). Μέζα ζε κηα επνρή φπνπ ν ζπλαηζζεκαηηθφο αλαιθαβεηηζκφο απεηιεί ηελ ςπρηθή πγεία ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ θαη ηεο 26

ζχγρξνλεο θνηλσλίαο, πξνγξάκκαηα ζπλαηζζεκαηηθήο εθπαίδεπζεο θαη πξνζσπηθήο αλάπηπμεο απνθηνχλ ηδηαίηεξε ζεκαζία. Ζ αλάπηπμε ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο απφ φια ηα κέιε ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο ζα πξέπεη λα είλαη ζεκαληηθφο ζηφρνο ηνπ ζχγρξνλνπ ζρνιείνπ. Έλαο άιινο δείθηεο πνηφηεηαο ηνπ ζχγρξνλνπ ζρνιείνπ είλαη ν καζεηνθεληξηθφο ηνπ ραξαθηήξαο, κηα βαζηθή αξρή πνπ δπζηπρψο παξακέλεη εχερν ζχλζεκα παξά ζρνιηθή πξαθηηθή. Ο πινθεληξηζκφο θαη ν δαζθαινθεληξηζκφο, θπξίαξρα ζηνηρεία ηνπ παξαδνζηαθνχ ζρνιείνπ, δελ αθήλνπλ πνιιά πεξηζψξηα γηα ηελ ελεξγνπνίεζε ηνπ καζεηή. Ο παξαδνζηαθφο ξφινο ηνπ ζρνιείνπ είλαη λ απαηηεί απ φινπο ηνπο καζεηέο λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο απαηηήζεηο ηνπ. Σν δεηνχκελν ζην ζχγρξνλν ζπλεξγαηηθφ ζρνιείν είλαη λα κπνξέζεη ην ίδην λ αληαπνθξηζεί ζηηο αλάγθεο ηνπ θάζε καζεηή θαη λα ηνλ βνεζήζεη λ αλαπηχμεη ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ ζην κέγηζην δπλαηφ βαζκφ. Σν ζπλεξγαηηθφ ζρνιείν είλαη καζεηνθεληξηθφ γηαηί (Γεξκαλφο, 2002): έβεηαη έκπξαθηα ηε κνλαδηθφηεηα θαη ηε δηαθνξεηηθφηεηα ηνπ θάζε κέινπο ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο Γλσξίδεη θαη αλαγλσξίδεη ηηο αλάγθεο θαη ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ θάζε καζεηή θαη ηνπ θάζε εθπαηδεπηηθνχ Γλσξίδεη ηηο πνιιαπιέο λνεκνζχλεο θαη η ζηπι κάζεζεο ηνπ θάζε κέινπο Γηαθνξνπνηεί ην πεξηερφκελν ησλ πξνγξακκάησλ, ηηο δηαδηθαζίεο δηδαζθαιίαο-κάζεζεο θαη ηηο κνξθέο αμηνιφγεζεο. Γηα λα κπνξέζεη φκσο λα πινπνηεζεί ε δηαθνξνπνίεζε ζα πξέπεη ην ζρνιείν λα είλαη επέιηθην. Δπέιηθην αλαιπηηθφ πξφγξακκα, επέιηθην σξνιφγην πξφγξακκα, επειημία ζηε δηαθίλεζε ησλ καζεηψλ θαη ζηελ νξγάλσζε ηεο ηάμεο, επειημία ζηηο κεζφδνπο κάζεζεο θαη ζηελ αμηνιφγεζε. ην ζπλεξγαηηθφ ζρνιείν ππάξρεη πςειφ αίζζεκα πξνζσπηθήο θαη ζπιινγηθήο επζχλεο. Απηνλνκία θαη νκαδηθφηεηα ζπλππάξρνπλ ζε κηα αξκνληθή ζρέζε. Σν «εγψ» αλαπηχζζεηαη κέζα απφ επθαηξίεο απηφλνκεο κάζεζεο θαη πξνγξάκκαηα απηνγλσζίαο θαη απηναλάπηπμεο. Σν «εκείο» αλαπηχζζεηαη κέζα απφ επθαηξίεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο θαη θνηλνηηθήο δσήο. Έηζη, εθηφο απφ καζεηνθεληξηθφ ην ζπλεξγαηηθφ ζρνιείν γίλεηαη θαη θνηλσληθνθεληξηθφ. Δίλαη επίζεο αλνηθηφ ζηελ ηνπηθή θνηλσλία. Δίλαη ην πνιηηηζηηθφ θέληξν νιφθιεξεο ηεο θνηλφηεηαο. Ο ξφινο ησλ γνληψλ είλαη νπζηαζηηθφο θαη αλαβαζκηζκέλνο. Οη γνλείο ζπκκεηέρνπλ σο ηζφηηκνη ζπλεηαίξνη ζηελ εγεζία, ζηε δηακφξθσζε ηνπ 27

νξάκαηνο, ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ, ζηελ εθαξκνγή θαη ζηελ αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο. Δίλαη θαη δηθαίσκά ηνπο θαη επζχλε ηνπο. H ηνπηθή απηνδηνίθεζε αγθαιηάδεη θαη ζηεξίδεη ην ζρνιείν θαη ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηε ζρνιηθή δσή. Σν ζπλεξγαηηθφ ζρνιείν είλαη αλνηθηφ θαη ζηελ παγθφζκηα θνηλσλία. Ενχκε ζηελ επνρή κε ηηο πνιιαπιέο ηαπηφηεηεο: εζληθή, επξσπατθή, νηθνπκεληθή. Οη θνηλσλίεο γίλνληαη νινέλα θαη πην πνιππνιηηηζκηθέο. Δζληθέο, επξσπατθέο θαη νηθνπκεληθέο αμίεο βηψλνληαη, θαιιηεξγνχληαη θαη αλαπηχζζνληαη κέζα ζηε ζρνιηθή θνηλφηεηα. Ζ ηερλνινγία ηεο πιεξνθνξηθήο θαη ε δηθηπαθή κάζεζε αλνίγνπλ παξάζπξα ζηνλ θφζκν θαη δεκηνπξγνχλ λέεο κνξθέο αιιειεπίδξαζεο αλάκεζα ζηνπο ιανχο. Σέινο, ην ζπλεξγαηηθφ ζρνιείν δίλεη κεγάιε ζεκαζία θαη ζηελ πνηφηεηα ηνπ ζρνιηθνχ ρψξνπ σο καζεζηαθνχ θαη παηδαγσγηθνχ πεξηβάιινληνο. Ο καζεηήο θαη ν εθπαηδεπηηθφο δηθαηνχληαη λα εξγάδνληαη θαη λα δεκηνπξγνχλ κέζα ζ έλα ρψξν πνπ λα πξνθαιεί ηε κάζεζε, λα ηθαλνπνηεί ηηο αηζζεηηθέο αλάγθεο θαη λα επηηξέπεη επέιηθηεο παηδαγσγηθέο δηαδηθαζίεο. Μέζα ζ έλα ηέηνην πεξηβάιινλ κάζεζεο φια ηα κέιε ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο ζέινπλ λα έξρνληαη θαη λα παξακέλνπλ ζην ζρνιείν, λα δεκηνπξγνχλ θαη λα καζαίλνπλ, λα δηδάζθνπλ θαη λα δηδάζθνληαη. Δξεπλεηηθά δεδνκέλα ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν έδεημαλ φηη ε αλακφξθσζε θαη ν παηδαγσγηθφο επαλαζρεδηαζκφο ηνπ ζρνιηθνχ ρψξνπ επέδξαζαλ πνιχ ζεηηθά ζηελ επίδνζε αιιά θαη ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηψλ (Γεξκαλφο, 2002). 2.2 Oξόινο ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ζην ζπλεξγαηηθό ζρνιείν Ο εθπαηδεπηηθφο ηνπ ζπλεξγαηηθνχ ζρνιείνπ πξέπεη λα είλαη πξψηα ηδενιφγνο θαη νξακαηηζηήο. Να έρεη δηακνξθσκέλν ην πξνζσπηθφ ηνπ φξακα πνπ ζα θαηεπζχλεη ηηο ζηξαηεγηθέο θαη ηηο πξαθηηθέο ηνπ. Ο ξφινο ηνπ είλαη λα δεκηνπξγεί κεηά ην πέξαο ηεο δηδαζθαιίαο εθείλεο ηηο πξνυπνζέζεηο νχησο ψζηε νη καζεηέο λα αλαπηχζζνπλ ηε θηινκάζεηα θαη ηελ πεξηέξγεηά ηνπο. Ο ζεκεξηλφο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα έρεη απηνγλσζία θαη λα θξνληίδεη ηφζν ηελ πξνζσπηθή φζν θαη ηελ επαγγεικαηηθή ηνπ απηναλαλέσζε. Ο κεγαιχηεξνο θίλδπλνο γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ είλαη ε επαλάιεςε ηνπ πεξζηλνχ εαπηνχ ηνπ. Μέζα ζηελ θνηλσλία ηεο γλψζεο ε ζπλερήο πεξηέξγεηα, ε αλαδήηεζε, ε δηα βίνπ κάζεζε θαη ν αλαζηνραζκφο είλαη ηδηφηεηεο πνπ πξέπεη λα ηνλ ζπλνδεχνπλ ζε φιε ηελ πνξεία ηνπ. Γείθηεο πνηφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη θαη ε ηθαλφηεηά ηνπ γηα ζπλεξγαζία θαη λα δεκηνπξγεί δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο. Δίλαη κέζα 28

απφ ηε ζπλεξγαζία πνπ ζα κπνξέζνπλ ηα πξνζσπηθά νξάκαηα λα γίλνπλ ζπιινγηθά ζηε ζρνιηθή θνηλφηεηα. Πξέπεη αθφκε λα αλαπηχμεη ν ίδηνο ηε ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε, γηα λα κπνξέζεη λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο ηνπ λα αλαπηχμνπλ θη απηνί ηε ζπλαηζζεκαηηθή ηνπο λνεκνζχλε. Ζ επειημία θαη ε πξνζαξκνζηηθφηεηα ζ έλα θφζκν πνπ κεηαβάιιεηαη ξαγδαία είλαη απαξαίηεην γλψξηζκα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Πξέπεη λα δέρεηαη ηελ αξρή πσο ππάξρνπλ πνιιέο αιήζεηεο, λα ζέβεηαη ηε δηαθνξεηηθφηεηα ησλ ζπλαδέιθσλ θαη ησλ καζεηψλ ηνπ. Ο εθπαηδεπηηθφο ζήκεξα ακθηζβεηεί, θξίλεη θαη εξεπλά. ήκεξα ε έξεπλα είλαη εξγαιείν απαξαίηεην ζηα ρέξηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Μέζα απφ ηελ έξεπλα ζα γλσξίζεη ηηο λνεκνζχλεο θαη ηνπο ηξφπνπο κάζεζεο ησλ καζεηψλ ηνπ, ζα αμηνινγήζεη ηηο καζεζηαθέο δηαδηθαζίεο θαη ην απνηέιεζκα ησλ πξνζπαζεηψλ ηνπ (Φινπξή, 2003). Έηζη, ν εθπαηδεπηηθφο δελ πεξηνξίδεη ην ξφιν ηνπ ζην λα κηκείηαη, λα αληηγξάθεη θαη λα αλαπαξάγεη ηηο γλψζεηο ησλ άιισλ, αιιά δεκηνπξγεί θαη παξάγεη κε ηνπο καζεηέο ηνπ ηε γλψζε. Αλ πάςεη λα ιεηηνπξγεί σο πξνκεζεπηήο γλψζεσλ, ζα ελεξγνπνηεί ηνπο καζεηέο, ζα θαιιηεξγεί ηελ αληηιεπηηθή ηνπο εγξήγνξζε, ζα ζπληνλίδεη ηε δηαδηθαζία ηεο γλψζεο, κε απνηέιεζκα λα κπνξεί λα βιέπεη θαη κε ηα κάηηα ησλ καζεηψλ θαη πνπ λα ηνπο επηηξέπεη λα έρνπλ ειεχζεξα ρέξηα, πφδηα, κάηηα, απηηά, ιάξπγγα. Σν ζπλεξγαηηθφ ζρνιείν ρξεηάδεηαη έλαλ εθπαηδεπηηθφ πνπ ζα εληζρχεη ηελ ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα εξεπλνχλ, λα βξίζθνπλ πιεξνθνξίεο, λα ιχλνπλ πξνβιήκαηα, λα παίξλνπλ απνθάζεηο, λα ζηνράδνληαη θξηηηθά, λα ζπλεξγάδνληαη θαη λα πξνρσξνχλ ζε δεκηνπξγηθέο ζπλζέζεηο. Έλαλ εθπαηδεπηηθφ πνπ ζα αθνπγθξάδεηαη ηνλ παικφ ηεο νκάδαο ηεο ηάμεο θαη φπσο γξάθεη ν Ναπξίδεο, ρξεζηκνπνηψληαο ηνπο φξνπο ηνπ Winnictt, ζα είλαη «επαξθψο θαιφο» (gd enugh) θαη ζα κπνξεί «λα κνηξάδεηαη κε ην καζεηή ην επηθνηλσληαθφ παηρλίδη ηεο κάζεζεο» (Ναπξίδεο, 1997, pp. 21-22).Αθφκε, ν εθπαηδεπηηθφο ζήκεξα είλαη ρξήζηεο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ. Δίλαη δηαπηζησκέλν φηη ν ηερλνινγηθφο αλαιθαβεηηζκφο είλαη ςειφηεξνο κέζα ζηνπο ελήιηθεο (γνλείο θαη εθπαηδεπηηθνχο) παξά ζηνπο καζεηέο. Πξέπεη,επίζεο, λα ηνικά, λα δνθηκάδεη θαη λα πεηξακαηίδεηαη. Να ζπλδπάδεη αλαιπηηθή, δεκηνπξγηθή θαη πξαθηηθή ζθέςε. Ο θχξηνο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη ν ξφινο ηνπ εκςπρσηή. Πξηλ ηξεηο ρηιηεηίεο έιεγε ν Πινχηαξρνο πσο «ν λνπο δελ είλαη ζθεχνο γηα λα ην γεκίδνπκε αιιά θσηηά λα ηελ αλάβνπκε» (Dryden & Vs, 2000). Γηα λα κπνξέζεη λα αζθήζεη ην ξφιν απηφ, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε είλαη λα δηαζέηεη ή λα αλαπηχμεη ηε ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε. Σν ρξένο ηεο πνιηηείαο είλαη λα επηιέμεη ηνπο 29

εθπαηδεπηηθνχο, λα ηνπο πξνζθέξεη φηη θαιχηεξν ζηε βαζηθή ηνπο εθπαίδεπζε θαη λα δεκηνπξγήζεη ηηο επθαηξίεο γηα ζπζηεκαηηθή θαη δηα βίνπ επηκφξθσζή ηνπο. 2.3 Ο ξόινο ησλ κειώλ ησλ νκάδσλ ζην ζπλεξγαηηθό ζρνιείν ην πιαίζην ηνπ εθπαηδεπηηθνχ καο ζπζηήκαηνο, νη καζεηέο έρνπλ κάιινλ ιίγεο επθαηξίεο, γηα λα εθθξάζνπλ ηνλ ηξφπν πνπ αληηιακβάλνληαη ηε δσή, λα επεμεξγαζηνχλ ηηο εκπεηξίεο ηνπο, λα θαιιηεξγήζνπλ ηελ θξηηηθή ζθέςε, ηε θαληαζία θαη ηε δεκηνπξγηθφηεηά ηνπο. Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ζπλδένληαη κε ηα γλσζηηθά αληηθείκελα κέζσ απνκλεκφλεπζεο θαη επαλαιεπηηθήο εμάζθεζεο. Ζ ζρέζε, δειαδή, πνπ θαιιηεξγείηαη κε ηε γλψζε θαίλεηαη λα είλαη εμσηεξηθή θαη κεραληθή. Πξνθεηκέλνπ ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε λα έρεη ζεηηθά απνηειέζκαηα πξέπεη κεηαμχ ησλ κειψλ κηαο νκάδαο λα ππάξρεη ζχκθσλα κε ηνλ Καλάθε (1987): Θεηηθή αιιειεμάξηεζε Αηνκηθή ππεπζπλφηεηα Αλνκνηνγέλεηα ησλ κειψλ Κνηλή εγεζία Δκπηζηνζχλε ηνπ ελφο πξνο ηνλ άιιν Οκαδηθέο ζπδεηήζεηο θαη αμηνιφγεζε ησλ εξγαζηψλ θαη ηεο αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ησλ κειψλ Σν κέγεζνο ηεο νκάδαο πνηθίιεη απφ 2-6 κέιε. Όζν ιηγφηεξνο είλαη ν δηαζέζηκνο ρξφλνο, ηφζν κηθξφηεξε πξέπεη λα είλαη ε νκάδα. Οκάδεο πνπ επηιέγνληαη απφ ην δάζθαιν ζπρλά ιεηηνπξγνχλ θαιχηεξα απφ ηηο νκάδεο πνπ επηιέγνληαη απφ ηνπο καζεηέο Μεγηζηνπνίεζε ηεο εηεξνγέλεηαο (καζεηέο πςειήο, κέζεο θαη ρακειήο δπλαηφηεηαο κέζα ζηελ ίδηα νκάδα) 2.4 Μέζνδνη ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο Μηα πνηθηιία κεζφδσλ δηδαζθαιίαο έρεη αλαπηπρζεί γηα ζπλεξγαηηθή κάζεζε. Δίλαη δνκεκέλεο θαη κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζε θάζε ηάμε ηνπ δεκνηηθνχ ηνπ γπκλαζίνπ ή ηνπ ιπθείνπ θαη γηα ηε δηδαζθαιία νπνηνπδήπνηε γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ. Όιεο νη κέζνδνη αλαθέξνληαη ζε ζρεκαηηζκφ νκάδσλ απφ 4-6 καζεηέο δηαθφξσλ επηδφζεσλ (πςειψλ, κέηξησλ θαη ρακειψλ), δηαθνξεηηθψλ θχισλ, θαη 30

δηαθνξεηηθψλ θπιψλ θαη επίζεο πγηψλ παηδηψλ καδί κε παηδηά πνπ κπνξεί λα έρνπλ θάπνηα αλαπεξία. Κάζε νκάδα δειαδή απνηειεί έλα κηθξφθνζκν ηεο ηάμεο. Όιεο νη ζπλεξγαηηθέο κέζνδνη κάζεζεο ζηεξίδνληαη ζε θνηλσληνινγηθν-ςπρνινγηθέο ζεσξίεο θαη έξεπλεο ησλ Jhnsn θαη Slavin, φπσο αλαθέξεη ε Κνξδάθε (2000). ε απηέο ηηο εηεξνγελείο νκάδεο πνπ πεξηγξάςακε παξαπάλσ δίδεηαη ην θαζήθνλ λα ζπλεξγαζζνχλ γηα έλα θνηλφ ζηφρν. Οη ζηφρνη ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο φπσο αλαθέξνληαη απφ ηνλ Kagan είλαη: Ζ βειηίσζε ηεο καζεηηθήο επίδνζεο ηδηαίηεξα ηεο επίδνζεο ησλ κεηνλνηήησλ θαη ησλ καζεηψλ πνπ παξνπζηάδνπλ ρακειή επίδνζε ζηηο παξαδνζηαθνχ δηαδηθαζίεο κάζεζεο Ζ βειηίσζε ησλ ζρέζεσλ αλάκεζα ζε καζεηέο, δηαθφξσλ εζλνηήησλ Ζ βνήζεηα γηα ηελ αλάπηπμε ησλ δπλαηνηήησλ ησλ αλαπήξσλ καζεηψλ Ζ εκθάληζε θαη ελδπλάκσζε ησλ πνιηηηζηηθψλ αμηψλ ησλ κεηνλνηήησλ Ζ αλάπηπμε ζεηηθψλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ θαη θνηλσληθήο αλάπηπμεο Ζ αχμεζε ηεο αγάπεο καζεηψλ γηα ην ζρνιείν, ηε ζρνιηθή ηάμε, ηε κάζεζε, θαη ε αχμεζε ηεο απηνεθηίκεζεο ηνπο Ο ίδηνο εξεπλεηήο παξνπζηάδεη 6 κεζφδνπο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο. ε θάζε κία κπνξεί θαλείο λα δηαθξίλεη 6 άμνλεο: 1. Σε θηινζνθία πνπ εκπεξηέρνπλ γηα ηελ εθπαίδεπζε 2. Σε ζεψξεζε γηα ηε θχζε ηεο κάζεζεο 3. Σε ζεψξεζε γηα ηε θχζε ηεο ζπλεξγαζίαο 4. Σε ζεψξεζε γηα ην ξφιν ησλ καζεηψλ θαη ηελ επηθνηλσλία 5. Σε ζεψξεζε γηα ην ξφιν ηνπ δαζθάινπ 6. Σε ζεψξεζε γηα ηελ αμηνιφγεζε Παξαθάησ παξαηίζεληαη βαζηθά ζηνηρεία ησλ 6 κεζφδσλ πνπ πξναλαθέξζεθαλ (Κνξδάθε, 2000): 1.Ζκέζνδνο Student-Teams-Achievement Divisins (STAD) H κέζνδνο έρεη πεξηγξάθεη κε ιεπηνκέξεηα ηνλ Slavin. Aπνηειείηαη απφ 5 ζηνηρεία: 31

Παξνπζίαζε ζηελ ηάμε: Ζ χιε πνπ πξέπεη λα θαηαθηεζεί απφ ηνπο καζεηέο παξνπζηάδεηαη ζε φιε ηελ ηάμε είηε απφ ην δάζθαιν είηε απφ θάπνηα ζπζθεπή ηειεφξαζεο. Οκαδνπνίεζε: Οη νκάδεο απνηεινχληαη απφ 4 ή 5 καζεηέο νη νπνίνη είλαη πξνζεθηηθά δηαιεγκέλνη ψζηε λα απνηεινχλ εηεξνγελείο νκάδεο(σο πξνο ηελ ηθαλφηεηα, ην θχιν, ηελ εζληθφηεηα). Ζ νκάδα δνπιεχεη καδί ηζφηηκα πξνθεηκέλνπ λα νινθιεξψζεη ηε δνπιεηά πνπ ηεο έρεη αλαηεζεί θαη ζπκπιεξψλεη ηα ηπρφλ θχιια εξγαζίαο πνπ έρνπλ δνζεί απφ ην δάζθαιν. Quizzes: Oη καζεηέο αμηνινγνχληαη κέζσ αηνκηθψλ εξσηεκαηνινγίσλ πάλσ ζηελ χιε πνπ παξνπζηάζηεθε αξρηθά απφ ην δάζθαιν θαη δνπιεχηεθε κεηά απφ ηηο νκάδεο. Ο βαζκφο πνπ θαηνρπξψλεηαη ζηνλ θάζε καζεηή βειηηψλεηαη απφ ην θαηά πφζνλ ε νκάδα ηνπ δνχιεςε θαιά ζηελ εξγαζία πνπ ηεο αλαηέζεθε Αλαγλψξηζε ηεο νκάδαο: Οη θαζεγεηέο ρξεζηκνπνηνχλ πιεξνθνξηαθά δειηία ή εθεκεξίδεο ή άιινπο ηξφπνπο θνηλσληθήο αλαγλψξηζεο φπνπ δεκνζηεχνπλ ηηο νκάδεο κε ηελ πην πςειή εβδνκαδηαία απφδνζε. Δπίζεο πνιιέο θνξέο δεκνζηεχνπλ νλφκαηα αηφκσλ ηα νπνία βειηηψζεθαλ ζε κεγάιν βαζκφ ή απέδσζαλ θάηη ην ηδηαίηεξν θαηά ηελ δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Σα εξσηεκαηνιφγηα (Quizzes) κεξηθέο θνξέο αληηθαζίζηαληαη απφ παηρλίδηα αλάκεζα ζηηο νκάδεο φπνπ ε θάζε νκάδα ζπγθεληξψλεη θάπνηνπο βαζκνχο σο εμήο: Οη καζεηέο παίδνπλ παηρλίδηα φπνπ θεξδίδνπλ πφληνπο απαληψληαο ζε εξσηήζεηο πνπ ηνπο γίλνληαη ζρεηηθέο κε ην κάζεκα. Φηηάρλνληαη νκάδεο ησλ ηξηψλ αηφκσλ θαζέλαο απφ μερσξηζηή νκάδα παξφκνηαο ηθαλφηεηαο. Απηφο πνπ ζα έξζεη πξψηνο παίξλεη 6 πφληνπο, ν κεζαίνο 4 θαη ν ρακειφηεξνο 2 γηα ηελ νκάδα ηνπ. 2.Ζ κέζνδνο Jigsaw Απηή ε κέζνδνο έρεη ζρεδηαζηεί πξνθεηκέλνπ λα ζέζεη ηνπο καζεηέο ζε πιήξε αιιειεμάξηεζε. ε θάζε καζεηή παξέρεηαη κφλν έλα κέξνο ηνπ πιηθνχ πξνο κάζεζε, αιιά ν καζεηήο αμηνινγείηαη γηα ην πσο γλσξίδεη νιφθιεξν ην πιηθφ. Έηζη νη καζεηέο αληαιιάζζνπλ πιεξνθνξίεο πξνθεηκέλνπ λα νινθιεξσζεί ε κάζεζε ηνπο ζε νιφθιεξν ην καζεζηαθφ πιηθφ. Σα ζηνηρεία πνπ απνηεινχλ απηή ηε κέζνδν είλαη ηα παξαθάησ: 32