ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Τµήµα Επιστήµης Υποογιστών HY-112: Φυσική Ι Χειµερινό Εξάµηνο 2016 ιδάσκων : Γ. Καφεντζής Τέταρτο Φροντιστήριο Ασκηση 1. Μια νυχτερίδα εντοπίζει έντοµα εκπέµποντας υπερηχητικά σήµατα και στην συνέχεια ακούει την ηχώ τους. Εστω ότι ένα τέτοιο σήµα έχει συνχνότητα 25kHz. Πόσο γρήγορα πρέπει να πετάει η νυχτερίδα και προς ποια κατεύθυνση έτσι ώστε ένας παρατηρητής να µπορεί µετά ϐίας να ακούσει ένα σήµα στα 20kHz ; Τα ηχητικά κύµατα που αποστέει η νυχτερίδα µεταβάονται όγω του ϕαινοµένου Doppler. Η συνχότητα αυξάνεται καθώς η νυχτερίδα προσεγγίζει τα έντοµα και µειώνεται καθώς αποµακρύνεται. Εποµένως ϑα πρέπει να αποµακρυνθεί από τον παρατηρητή ώστε η συχνότητα των παρατηρούµενων σηµάτων να γίνει µικρότερη των 25 khz. Άρα f i = f 0 1 + v S /v 20.000 Hz = 25, 000 Hz 1 + v S 340 m/s v s = 85, 25 m/s Ασκηση 2. Η ένταση του ήχου 5m µακρυά από µια µουσική σκηνή είναι 100dB. Σε ποια απόσταση ϑα είναι έχει ο ήχος την περισσότερο ανεκτή ένταση των 80dB ; Θεωρούµε τους ήχους που προκύπτουν όγω ηχητικών ανακάσεων αµετητέους. Παρατηρούµε ότι β 1 β 2 = 20 db I 1 I 2 = 10 10 = 100 Μια µεταβοή 10 db αντιστοιχεί σε µεταβοή επί 10 στην ένταση του ήχου. Εν συνεχεία I 1 A 1 = P 1 P = I 2 A 2 A 2 = P/I 2 Εποµένως R 2 = A2 4π = P I 2 4π = I 1 A 1 I 1 I 2 4π = I 2 (4πR1 2) I1 = R 1 = R 1 100 = (5.0 m)10 = 50 m 4π I 2
Φυσική Ι - 2016/Τέταρτο Φροντιστήριο 2 Ασκηση 3. Ενας εκκεντρικός γιατρός πιστεύει ότι µπορεί να ϑεραπεύσει την ϕαάκρα Ϲεσταίνοντας το κρανίο µε ηχητικά κύµατα. Οι ασθενείς του κάθονται κάτω από µεγάφωνα 1, όπου τα κεφάια τους ϐοµβαρδίζονται µε 93dB καταπραϋντικων ηχητικών κυµάτων των 800Hz. Εστω ότι µοντεοποιούµε το ϕαακρό κεφάι ως ένα ηµισφαίριο µε διάµετρο 16cm. Αν τα 10J ηχητικής ενέργεια ϑεωρούνται κατάηη δοσοογία, πόσα επτά πρέπει να διαρκεί µια επίσκεψη στον γιατρό ; Σύµφωνα µε την εκφώνηση ϑεωρούµε το ϕαακρό κεφάι ως ηµισφαίριο µε ακτίνα R = 0, 08 m. Αυτό συνεπάγεται ότι το εµβαδόν της επιφάνειας είναι A = 2πR 2 = 0.0402 m 2. Γνωρίζουµε ότι β = 93 db και E = 0.10 J. Επίσης γνωρίζουµε ότι I = I 0 10 β/10 db, P = IA όπως και P = E t. Εποµένως t = E P = E IA = E (I 0 10 β/10 db ) = 0.1 J (10 12 W/m 2 10 9,3 )(0.0402 m 2 = 1250 s = 21 min ) 1 Μάρκας Bald-o-Matic.
Φυσική Ι - 2016/Τέταρτο Φροντιστήριο 3 Ασκηση 4. Καθόµαστε 2.5 m µπροστά από ένα ηχείο (όπως ϕαίνεται στο σχήµα). Τα ηχεία µεταξύ τους έχουν απόσταση 3 m και εκπέµπουν ήχο µε συχνότητα 686 Hz στην ίδια ϕάση. Καθώς αποµακρυνόµαστε από τα ηχεία σε ποια απόσταση ϑα ακούµε την ήχο µε την εάχιστη ένταση ; Η ααγή στην ένταση του ήχου οφείεται στη συµβοή των δύο αηοεπικαυπτόµενων ηχητικών κυµάτων. Η εάχιστη ένταση υπονοεί καταστρεπτική συµβοή, η οποία συµβαίνει όταν η διαφορά του µήκους του µονοπατιού των δύο κυµάτων είναι r = ( m + 1 2). Υποθέτουµε ότι ϕ0 = 0 rad για τα ηχεία που εκπέµπουν ακριβώς τον ίδιο τόνο. Το µήκος κύµατος του ήχου είναι = v sound /f = (340 m/s)/(680 Hz) = 0.5 m. Θεωρούµε ένα σηµείο που έχει απόσταση x από το ένα ηχείο, όπως ϕαίνεται στο σχήµα, και ϑέτουµε r 1 την απόσταση αυτού του σηµείο από το ένα ηχείο και r 2 από το άο. Άρα r 1 = x r 2 = x 2 + (3 m) 2 Η καταστρεπτική συµβοή συµβαίνει σε απόσταση x τέτοια ώστε Λύνουµε ως προς x x 2 + 9 m = r = x 2 + 9 m 2 x = ( m + 1 ) 2 [ ( x + m + 1 ) 2 ( ] = x 2 + 2 m + 1 ) ( x + m + 1 2 2 2 2) 2 x = 9 m ( m + 1 ) 2 2 2 2 ( m + 2) 1 Υποογίζουµε το x για διαφορετικές τιµές του m m x(m) 0 17.88 1 5.62 2 2.98 3 1.79 Καθώς η αρχική µας ϑέση είναι στα x = 2.5 m και αποµακρυνόµαστε από τα ηχεία, ϑα ακούσουµε τα εάχιστα για τιµές x > 2.5 m. Εποµένως η εάχιστη ένταση του ήχου εµφανίζεται στα σηµεία 2.98 m, 5.62 m και 17, 88 m.
Φυσική Ι - 2016/Τέταρτο Φροντιστήριο 4 Ασκηση 5. ύο ηχεία εκπέµπουν ηχητικά κύµατα κατα µήκος του άξονα x x. Ενας ακροατής, που κάθεται µπροστά από τα δύο ηχεία, ακούει την µέγιστη ένταση όταν το ηχείο 2 ϐρίσκεται στο σηµείο x = 0 m και το ηχείο ένα x = 0.5 m. Οταν το ηχείο 1 µετακινείται αργά προς τα δεξιά, η ένταση του ήχου αρχικά µειώνεται και ύστερα αυξάνεται, ϕτάνοντας ένα άο µέγιστο όταν το ηχείο 1 ϐρίσκεται στην ϑέση x = 0.9 m. 1. Ποια είναι η συνχότητα του ήχου; Υποθέτουµε ότι v sound = 340 m/s. 2. Ποια είναι η διαφορά ϕάσης ανάµεσα στα δύο ηχεία ; Η ανάµειξη συµβαίνει κατά την διαφορά ανάµεσα στις ϕάσεις των δυο κυµάτων. 1. Η διαφορά ϕάσης ανάµεσα στα ηχητικά κύµατα των δυο ηχείων είναι ϕ = 2π x + ϕ 0 Εχουµε την µέγιστη συχνότητα όταν x = 0.5 m και x = 0.9 m. Εποµένως ( ) ( ) 0.5 m 0.9 m ϕ = 2π + ϕ 0 = 2mπ, 2π + ϕ 0 = 2(m + 1)π rad (1) Αφαιρώντας κατά µέη τις δύο εξισώσεις παίρνουµε ( ) 0.4 m 2π = 2π = 0.4 m f = v sound = 340 m/s 0.4 m = 850 Hz 2. Από τις εξισώσεις (1) ϐρίσκουµε ( ) 0.4 m 2π + ϕ 0 = 2mπ rad ϕ 0 = ϕ 20 ϕ 10 = π 0.5 m 2 rad Στην τεευταία εξίσωση ϐάαµε m = 1 καθώς πάντοτε υποογίζουµε την ϕάση στο εύρος από π έως π (ή από 0 έως 2π). 2 2 Θα µπορούσαµε αντί για m = 1 να ϐάουµε m = 2 το οποίο ϑα έδινε το ισοδύναµο αποτέεσµα 3 2 π rad.
Φυσική Ι - 2016/Τέταρτο Φροντιστήριο 5 Ασκηση 6. Πόση είναι η δύναµη F στο 1 nc ϕορτίο, ϐρίσκεται στο µέσο του παρακάτω σχήµατος εξαιτίας των υποοίπων τεσσάρων ϕορτίων; ώστε την απάντηση σας υπό την µορφή συνιστωσών. Τοποθετούµε το ϕορτίο q 1 στην αρχή των αξόνων και τα q 2, q 3, q 4, q 5 στο πρώτο, δεύτερο, τρίτο και τέταρτο τεταρτηµόριο αντίστοιχα. Η ηεκτρική ενέργεια στο q 1 είναι το διάνυσµα του αθροίσµατων των ηεκτρικών ενεργειών των υποοίπων τεσσάρων ϕορτίων. Το µέγεθος των περιµετρικών ϕορτίων είναι το ίδιο και για τα τέσσερα καθώς οι ϕορτίσεις του είναι ίσες (κατά απόυτη τιµή) και ισαπέχουν από το q 1. Εποµένως F 2 on 1 = F 3 on 1 = F 4 on 1 = F 5 on 1 = (9 109 Nm 2 / C 2 )(2 10 9 C)(1 10 4 C) (0.5 10 2 m) 2 + (0.5 10 2 m) 2 = 3.6 10 4 N Άρα F on 1 = (3.6 10 4 N, αποµακρυνόµενη από το q 2 ) + (3.6 10 4 N, αποµακρυνόµενη από το q 3 ) + (3.6 10 4 N, αποµακρυνόµενη από το q 4 ) + (3.6 10 4 N, αποµακρυνόµενη από το q 5 ). Αναύοντας σε συνιστώσες παίρνουµε ] [ ] [ ] + cos(45 ) i + sin(45 ) j + cos(45 ) i sin(45 ) j + F on 1 = F on 1 ([ cos(45 ) i sin(45 ) j [ ]) cos(45 ) i + sin(45 ) j = (3.6 10 4 N)( 4 cos(45 ) j = 1 10 3 i N.
Φυσική Ι - 2016/Τέταρτο Φροντιστήριο 6 Ασκηση 7. Ενα ηεκτρικό πεδίο E = 100000î N/C προκαεί σε ένα σωµατίδιο 5 g ϕόρτιση τέτοια ώστε να κρέµεται υπό γωνία 20. Πόση είναι η ϕόρτιση στο σωµατίδιο ; Θεωρούµε την ϕόρτιση του σωµατιδίου ότι περιγράφεται ως σηµειακή ϕόρτιση. Το σωµατίδιο ισορροπεί στο ηεκτρικό πεδίο όταν το νήµα σχηµατίζει γωνία 20 µε τον οριζόντιο άξονα. Οι τρείς δυνάµεις που δρούν στην ϕορτισµένη µπάα είναι η ηεκτρική δύναµη του πεδίου, η ϐαρύτητα και η τάση του νήµατος. Από τον δεύτερο νόµο του Newton, για το σωµατίδιο, έχουµε F net = T + F G + F e = 0 και αναύωντας σε συνιστώσες παίρνουµε (F net ) x = T x + 0 N + qe = 0 N, (F net ) y = T y mg + 0 N = 0 N Άρα ιαιρούµε κατά µέη T sin θ = qe, T cos θ = mg tan θ = qe mg q = mg tan θ E = (5 10 3 kg)(9.8 N/kg) tan 20 100000 N/C = 1.78 10 7 C = 0.18µ C
Φυσική Ι - 2016/Τέταρτο Φροντιστήριο 7 Ασκηση 8. Μια παστική ϱάβδος µε γραµµική ϕόρτιση πυκνότητας υγίζεται σε τεταρτοκύκιο, όπως ϕαίνεται στο σχήµα. Θέουµε να ϐρούµε το ηεκτρικό πεδίο στην αρχή των αξόνων 1. Γράψτε παραστάσεις για τις x και y συνιστώσες στην αρχή των αξόνων, οι οποίες οφείονται σε µια µικρή ϕόρτιση υπό γωνία ˆθ. 2. Γράψτε, χωρίς να τα υποογίσετε, τα αόριστα οοκηρώµατα των x και y συνιστωσών του ηεκτρικού πεδίου στην αρχή των αξόνων. 3. Υποογίστε τα οοκηρώµατα και ϐρείτε το E net υπό την µορφή συνιστωσών. Η αρχή του συστήµατος συντεταγµένων ϐρίσκεται στο κέντρο του κύκου. Χωρίζουµε την ϱάβδο σε αρκετά µικρά τµήµατα ϕόρτισης q και µε µήκος τόξου s. 1. Το τµήµα i δηµιουργεί ένα ηεκτρικό πεδίο E i στην αρχή των αξόνων µε δύο συνιστώσες (E i ) x = E i cos θ i (E i ) y = E i sin θ i Παρατηρούµε ότι η γωνία ˆθ i εξαρτάται από την ϑέση του τµήµατος i. Οα τα τµήµατα έχουν απόσταση r i = R από την αρχή των αξόνων E i = 1 q r 2 i = 1 q R
Φυσική Ι - 2016/Τέταρτο Φροντιστήριο 8 Η πυκνότητα της γραµµικής ϕόρτισης της ϱάβδου είναι = Q/L, όπου L είναι το µήκος της ϱάβδου (L = πr/2 ως τεταρτοκύκιο). Αυτό µας επιτρέπει να σχετίσουµε την ϕόρτιση q µε το µήκος τόξου s µέσω της σχέσης q = s = ( Q L ) s = ( πr ) s s = R θ, οι συνιστώσες του ηεκτρικού πεδίου στην αρχή των αξόνων (E i ) x = 1 q R 2 cos θ i = 1 1 ( R 2 πr (E i ) y = 1 q R 2 sin θ i = 1 1 R 2 ( πr ) R θ cos θ i = 1 ( πr 2 ) θ cos θ i ) R θ sin θ i = 1 ( πr 2 ) θ sin θ i 2. Οι x, y συνιστώσες του ηεκτρικού πεδίου για οόκηρη την ϱάβδο είναι τα οοκηρώµατα της προηγούµενης ερώτησης από θ = 0 rad έως θ = π/2 rad. Άρα 3. Επιύουµε τα οοκηρώµατα E x = 1 ( ) π/2 πr 2 0 cos θdθ E y = 1 ( ) π/2 πr 2 0 sin θdθ π/2 0 sin θdθ = [ cos θ] π/2 0 = (cos π ) 2 cos 0 = 1 π/2 0 cos θdθ = [ sin θ] π/2 0 = (sin π ) 2 sin 0 = 1 Συνεπώς το ηεκτρικό πεδίο είναι E = 1 πr 2 ( i + j)
Φυσική Ι - 2016/Τέταρτο Φροντιστήριο 9 Ασκηση 9. Χρειάζεται να κάνουµε µια δέσµη ηεκτρονίων να στρίψει κατα 90. Αυτό µπορεί να επιτευχθεί µέσω της διάταξης του παρακάτω σχήµατος. Ενα ηεκτρόνιο µε κινητική ενέργεια 3 10 17 J εισέρχεται απο µια µικρή οπή από το κάτω µέρος της διάταξης. 1. Πως ϑα πρέπει να είναι ϕορτισµένες οι δύο πάκες ώστε το ηεκτρόνιο να στρίψει δεξιά ; 2. Πόσο µέγεθος πρέπει να έχει το ηεκτρικό πεδίο αν το ηεκτρόνιο εξέρχεται από οπή η οποία ϐρίσκεται 1 cm µακρυά από την οπή εισόδου ; Το ηεκτρικό πεδίο στην διάταξη είναι οµοιόµορφο, εποµένως τα ηεκτρόνια ϑα έχουν σταθερή επιτάχυνση. 1. Η πάκα που ϐρίσκεται στο κάτω µέρος της διάταξης ϑα έχει ϑετική ϕόρτιση. Το ηεκτρόνιο ϑα πρέπει να απωθηθεί από την πάκα του άνω µέρους, δηαδή ϑα πρέπει να έχει αρνητική ϕόρτιση. Το ηεκτρικό πεδίο πρέπει να έχει κατεύθυνση όπως ϕαίνεται στο σχήµα, άρα η κατεύθυνση του ηεκτρονίου a είναι προς την πάκα που ϐρίσκεται στο κάτω µέρος. 2. Επιέγουµε ένα σύστηµα συντεταγµένων xy ώστε ο άξονας x x να είναι παράηος µε την πάκα, που ϐρίσκεται στο κάτω µέρος της διάταξης. Η αρχή των αξόνων είναι το σηµείο εισόδου του ηεκτρονίου. Τότε η επιτάχυνση του ηεκτρονίου, που είναι παράηη µε το ηεκτρικό πεδίο, είναι a = a j. Για την κινητική ενέργεια έχουµε K = 1 2 mv2 0 = 3 10 17 J η οποία µας δίνει αρχική ταχύτητα v 0 = (2 K/m) 1/2 = 8.115 10 6 m/s. Άρα οι συνιστώσες της ταχύτητας, στην αρχική κατάσταση, είναι v x0 = v 0 cos 45 = 5.72 10 6 m/s v y0 = v 0 sin 45 = 5.72 10 6 m/s
Φυσική Ι - 2016/Τέταρτο Φροντιστήριο 10 Ποια επιτάχυνση a επιτρέπει στο ηεκτρόνιο να περάσει από το σηµείο (x 1, y 1 ) = (1 cm, 0 cm) ; Για τις εξισώσεις κίνησης έχουµε x 1 = x 0 + v x0 t 1 + 1 2 a xt 2 1 = v x0 t 1 = 0.01 m y 1 = y 0 + v y0 t 1 + 1 2 a yt 2 1 = 0.01 m Από την εξίσωση στον άξονα x x ϐρίσκουµε t 1 = x 1 /v x0 = 1.742 10 9 s. Συνεπώς από την εξίσωση στον άξονα y y έχουµε a = 2v y0t 1 t 2 = 6.59 10 15 m/s 2 1 Οµως η επιτάχυνση του ηεκτρονίου σε ηεκτρικό πεδίο είναι a = F elec m = q elece m = ee m E = ma e = (9.11 10 31 kg)( 6.59 10 15 m/s 2 ) 1.6 10 19 = 37.5N/C C