Τεχνολογία Διοίκησης Επιχειρησιακών Διαδικασιών

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Τεχνολογία Διοίκησης Επιχειρησιακών Διαδικασιών Οδηγός Εργαστηρίου ΓΕΩΡΓΙΟΣ Χ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

1 Εισαγωγή Στόχος του συγκεκριμένου οδηγού είναι η παρουσίαση των βημάτων που πρέπει να ακολουθήσει κανείς για την εγκατάσταση του περιβάλλοντος ανάπτυξης και εκτέλεσης των εργαστηρίων και των ασκήσεων του μεταπτυχιακού μαθήματος «Τεχνολογίες Διοίκησης Επιχειρησιακών Διαδικασιών». Συγκεκριμένα ο οδηγός περιγράφει τα απαραίτητα βήματα για την εγκατάσταση των κάτωθι εργαλείων: - Netbeans v6.8 o SOA (service oriented architecture) plugin o XML plugin - Tomcat 6.0 server - Apache ODE 7.0.56 Τα εργαλεία αυτά θα αποτελέσουν το περιβάλλον ανάπτυξη υπηρεσιών και διαδικασιών του μαθήματος καθώς και της μηχανές εκτέλεσης. Θα πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα ότι στα πλαίσια του εργαστηρίου και των ασκήσεων μπορούν ενδεχόμενα να χρησιμοποιηθούν και άλλα εργαλεία και περιβάλλοντα ανάπτυξης, ωστόσο υποστήριξη από τους διδάσκοντες του μαθήματος θα προσφερθεί μόνο για τα καθορισμένα εργαλεία. 2 Προαπαιτούμενες γνώσεις Για την παρακολούθηση και ευκολότερη κατανόηση των εργαστηριακών μαθημάτω ν αλλά και του παρόντος κειμένου, απαιτείται από τους φοιτητές : - βασική γνώση της γλώσσα προγραμματισμού Java, καθώς και - της γλώσσας XML (Extensible Markup Language). Επιπλέον, θεωρείται δεδομένη η εξοικείωση με τις βασικές αρχές και έννοιες, που διέπουν την ανάπτυξη εφαρμογών client server στο διαδίκτυο και των σχετικών πρωτοκόλλων, πχ. HTTP. 3 Προετοιμασία Περιβάλλοντος Δεδομένου ότι το εργαστήριο θα εκτελείτε σε MS-Windows περιβάλλον οι επόμενες οδηγίες και ρυθμίσεις έχουν εξειδικευτεί για το συγκεκριμένο περιβάλλον. Για την εκτέλεση του εργαστηρίου είναι απαραίτητη η ύπαρξη του περιβάλλοντος ανάπτυξης Java (JDK) v 1.6. Το JDK στην περίπτωση που δεν είναι διαθέσιμο μπορεί να ανακτηθεί από τον εξής σύνδεσμο: http://www.oracle.com/technetwork/java/javase/downloads/java-archivedownloads-javase6-419409.html Μετά την εγκατάσταση απαραίτητη είναι η ρύθμιση της μεταβλητής περιβάλλοντος JAVA_HOME. Για την ρύθμιση της μεταβλητής ξεκινάνμε ανοίγοντας ένα παράθυρο Windows

Explorer, κάνοντας δεξί κλικ στο εικονίδιο Computer και επιλέγοντας Properties (Εικόνα 1). Εικόνα 1 Άνοιγμα παραμέτρων συστήματος Από το παράθυρο παραμέτρων συστήματος επιλέγουμε το tab Advanced και κατόπιν Environment Variables (Εικόνα 2). Εικόνα 2: Παράθυρο παραμέτρων συστήματος Στο παράθυρο μεταβλητών περιβάλλοντος (Εικόνα 3) επιλέγουμε την δημιουργία νέας μεταβλητής. Κατόπιν στο παράθυρο που ανοίγει εισάγουμε το όνομα της

μεταβλητής, JAVA_HOME και την διαδρομή στο δίσκο του συστήματος κάτω από την οποία έχει εγκατασταθεί το JDK (Εικόνα 4). Εικόνα 3: Μεταβλητές περιβάλλοντος Εικόνα 4: Παράθυρο νέας μεταβλητής περιβάλλοντος Κατά τον ίδιο τρόπο, για να διασφαλίσουμε ότι το συγκεκριμένο JDK επιλέγεται κάθε φορά κατά την εκτέλεση η μεταγλώττιση Java εφαρμογών εισάγουμε την μεταβλητή PATH στην οποία εισάγουμε την τιμή %JAVA_HOME%\bin;%PATH%. Για την επιβεβαίωση της σωστής εισαγωγής των παραμέτρων από εάν command prompt παράθυρο εκτελούμε την εντολή: $> java version. To αποτέλεσμα της εκτέλεσης είναι η εμφάνιση της έκδοσης του JDK που ορίσαμε. 4 Εγκατάσταση Netbeans Η βασική πλατφόρμα για τις υλοποιήσεις που θα πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο των εργαστηριακών μαθημάτων, αλλά και για τις ανάγκες της υποχρεωτικής εργασίας του μαθήματος, παρέχεται από το εργαλείο NetBeans. Συγκεκριμένα, είναι απαραίτητη η εγκατάσταση της έκδοσης 6.8 του εργαλείου, η οποία παρέχει την αναγκαία

υποστήριξη για την ανάπτυξη επιχειρησιακών διαδικασιών με τη χρήση της γλώσσας WS BPEL. Για την λήψη του περιβάλλοντος ανάπτυξης Netbeans θα πρέπει πρώτα από έναν browser να μεταβείτε στην διεύθυνση : https://netbeans.org/downloads/. Από την συγκεκριμένη σελίδα επιλέγουμε την μετάβαση στο Archive (Εικόνα 5). Εικόνα 5: Λήψη Netbeans Μετά την λήψη και κατά την διάρκεια της εγκατάστασης ο οδηγός εγκατάστασης εμφανίζει διάφορες επιλογές, μεταξύ των οποίων και οι διαδρομές εγκατάστασης του Netbeans και η διαδρομή του default JDK που θα χρησιμοποιηθεί (Εικόνα 6)

Εικόνα 6: Οδηγός εγκατάστασης Μετά το πέρας της εγκατάστασης, η εκκίνηση του NetBeans μπορεί να πραγματοποιηθεί με τους εξής τρόπους: - Κάνοντας διπλό κλικ στο εικονίδιο του προγράμματος, είτε από την επιφάνεια εργασίας ή από το Start Menu των Windows - Από το command line, δίνοντας την ακόλουθη εντολή: NETBEANS_INSTALL_HOME\bin\netbeans.exe userdir USER_DEFINED_DIR όπου NETBEANS_INSTALL_HOME είναι η διαδρομή εγκατάστασης του NetBeans 6.8 (Εικόνα 6), ενώ USER_DEFINED_DIR είναι η διαδρομή προς κάποιον κατάλογο, στον οποίο ο χρήστης έχει δικαιώματα εγγραφής και ανάγνωσης. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Για την αποφυγή προβλημάτων που οφείλονται στον περιορισμένο διαθέσιμο χώρο (quota) στο προφίλ των χρηστών, η εκκίνηση του NetBeans στους Η/Υ του εργαστηρίου θα πρέπει να γίνεται πάντοτε με το δεύτερο τρόπο. 4.1 Εγκατάσταση Plugins Για την ανάπτυξη υπηρεσιοστρεφών επιχειρησιακών διαδικασιών με τη χρήση του NetBeans, είναι απαραίτητη η εγκατάσταση κάποιων επιπρόσθετων συστατικών, που δίνονται ύπο τη μορφή plug ins στο βασικό περιβάλλον εργασίας του εργαλείου. Η διαδικασία εγκατάστασης περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα: - Από το κεντρικό μενού του NetBeans, επιλέγουμε Tools Plugins, προκειμένου να ανόιξουμε το παράθυρο διαχείρισης των plug ins του.

- Στο αναδυόμενο παράθυρο, επιλέγουμε την καρτέλα Settings και κάνουμε κλικ στο κουμπί Add (βλ. Εικόνα 8), για να προσθέσουμε την τοποθεσία, από την οποία το NetBeans θα μεταφορτώσει τα απαραίτητα για το εργαστήριο plug ins. Εικόνα 7: Παράθυρο καθορισμού plugins - Συμπληρώνουμε τις ακόλουθες τιμές που ζητούνται από το αναδυόμενο παράθυρο Update Center Customizer: Name: NetBeans 6.7.1 URL:http://dlc.sun.com.edgesuite.net/netbeans/updates/6.7.1/uc/final/beta /catalog.xml ενώ κρατάμε επιλεγμένο το Check for updates automatically (Εικόνα 8). Εικόνα 8: Προσθήκη Update center - Πατάμε το κουμπί OK στο παράθυρο Update Center Customizer και περιμένουμε έως ότου το εργαλείο ανανεώσει τις λίστες με τα διαθέσιμα, μεταφορτωμένα και εγκατεστημένα plug ins του.

- Μεταβαίνουμε στην καρτέλα Available Plugins του παραθύρου Plugins και ψάχνουμε τη λίστα που εμφανίζεται στην αριστερή μεριά του παραθύρου, προκειμένου να βρούμε και να επιλέξουμε τα plug ins SOA και XML Schema and WSDL. Ακολούθως, πατάμε το κουμπί Install, για να ξεκινήσει η εγκατάστασή τους (Εικόνα 9) Εικόνα 9: Επιλογή απαραίτητων plugin - Αφού ολοκληρωθεί η μεταφόρτωση και εγκατάσταση των επιλεγμένων plugins, ζητείται επανεκκίνηση του NetBeans, την οποία και αποδεχόμαστε. Μετά την επανεκκίνηση του NetBeans, ανοίγουμε και πάλι το παράθυρο διαχείρισης των plug ins και επιλέγουμε την καρτέλα Installed, προκειμένου να επιβεβαιώσουμε ότι τα plugins έχουν εγκατασταθεί χωρίς προβλήματα. Για να δούμε όλα τα περιεχόμενα της λίστας με τα εγκατεστημένα plug ins, κάνουμε κλικ στην επιλογή Show Details (Εικόνα 10).

Εικόνα 10: Παράθυρο εγκαταστημένων plugin 4.2 Ρύθμιση παραμέτρων εκτέλεσης Οι παράμετροι λειτουργίας του Netbeans μπορούν να καθοριστούν και στο αρχείο ρυθμίσεων του Netbeans το οποίο βρίσκετε στην εξής διαδρομή του δίσκου: NETBEANS_INSTALL_HOME\conf\netbeans.conf Αλλάζοντας τις τιμές της παραμέτρου netbeans_default_options μπορούμε να καθορίσουμε την συμπεριφορά του Netbeans. Συγκεκριμένα κάποιες από τις διαθέσιμες επιλογές περιλαμβάνουν: - Ρύθμιση αρχικού μεγέθους heap μνήμης: Για την αύξηση του αρχικού μεγέθους μπορούμε να αλλάξουμε την επιλογή της τιμής από 32 MB που είναι συνήθως αρχικά σε 124MB θέτοντας την παράμετρο: -J-Xms124m. - Ρύθμιση του μέγιστου μεγέθους heap μνήμης: Για το καθορισμό του μεγίστου διαθέσιμου της heap μνήμης μπορούμε να θέσουμε την τιμή της παραμέτρου Xmx σε όποια τιμή επιθυμούμε, πχ 512MB, βάζοντας : -J-Xmx512m Για την εμφάνιση της λίστας των διαθέσιμων παραμέτρων της Java που μπορεί κανείς να ορίσει και να επηρεάσει την λειτουργία του Netbeans στο command prompt πληκτρολογήστε την εντολή: $> java -X 5 Εγκατάσταση Tomcat Στα πλαίσια του εργαστηρίου θα χρησιμοποιήσουμε κάποιον application server για την υποστήριξη δύο λειτουργιών: - Την προσφορά διαδικασιών BPEL

- Την εκτέλεση υπηρεσιών Web & REST Εάν και μπορούμε κάλλιστα να χρησιμοποιήσουμε δύο διαφορετικές εγκαταστάσεις server για την υποστήριξη των συγκεκριμένων λειτουργιών στα πλαίσια του εργαστηρίου θα χρησιμοποιήσουμε μία κοινή εγκατάσταση. Λόγω των απαιτήσεων της μηχανής εκτέλεσης επιχειρησιακών διαδικασιών BPEL Apache ODE engine, ο server αυτός θα πρέπει να είναι ο Apache Tomcat. Δεδομένου ότι το Netbeans κατά την εγκατάσταση του εμφανίζει την δυνατότητα παράλληλης εγκατάστασης του Tomcat server v6.0, στα επόμενα βήματα θεωρούμε ότι δεν επελέχθει η συγκεκριμένη εγκατάσταση. Για την λήψη του Apache Tomcat μπορεί κανείς να επισκεφθεί τον σύνδεσμο: http://tomcat.apache.org/download-60.cgi και από εκεί να επιλέξει την κατάλληλη έκδοση για εγκατάσταση σε μορφή zip ή tar.gr. Μετά την λήψη του απαραίτητου bundle αρχείου επιλέγουμε στον explorer τον φάκελο στον οποίο θα αποσυμπιέσουμε τα περιεχόμενα του bundle, πχ C:\Apache. Μέσα στον φάκελο αυτό δημιουργείται ο υποφάκελος με τίτλο : <installation path>\apache-tomcat-6.0.41. Στον συγκεκριμένο φάκελο θα βρίσκονται οι εξής φάκελοι: - /bin : περιέχει τα αρχεία που υποστηρίζουν την εκκίνηση/τερματισμό/έλεγχο του server - /conf : περιέχει τα configuration αρχεία του server που χρησιμοποιούμε για τον καθορισμό των παραμέτρων του server. - /logs : περιέχει τα αρχεία καταγραφής των μηνυμάτων που παράγει ο κώδικα του server ή των υπηρεσιών που εκτελεί κατά την εκτέλεση τους - /webapps : περιέχει τα εκτελέσιμα αρχεία των εφαρμογών/υπηρεσιών που προσφέρονται από τον tomcat. Για την εκκίνηση του server από ένα command prompt παράθυρο μπορεί κανείς να εκτελέσει την εξής εντολή: $\apache-tomcat-6.0.41> bin\catalina.bat start Εφόσον όλα έχουν προχωρήσει κανονικά τότε σε ξεχωριστό command prompt παράθυρο θα εμφανιστούν τα μηνύματα εκτέλεσης του server. Κατόπιν δοκιμάζοντας από ένα browser την διεύθυνση: http://localhost:8080 Θα πρέπει να εμφανιστεί η αρχική σελίδα του tomcat server η οποία και βεβαιώνει την ορθή λειτουργία του.

5.1 Αλλαγή παραμέτρων Tomcat Σε αρκετές περιπτώσεις ενδέχεται να χρειαστεί η αλλαγή κάποιων βασικών παραμέτρων του tomcat. Συγκεκριμένα οι δύο συνηθέστερες αλλαγές που μπορεί κανείς να ζητήσει είναι : - η αλλαγή του port στο οποίο γίνεται διαθέσιμος ο tomcat. Η default τιμή είναι η 8080 - η αλλαγή του λογαριασμού που χρησιμοποιείται για την διαχείριση του tomcat Στην μέν πρώτη περίπτωση, αυτό που χρειάζεται κανείς να κάνει είναι η αλλαγή της τιμής της παραμέτρου port στο στοιχείο connector εντός του αρχείου server.xml το οποίο υπάρχει στο φάκελο /conf. <Connector port="8080" protocol="http/1.1" connectiontimeout="20000" redirectport="8443" />. Ενώ στην δεύτερη περίπτωση, ο αποσχολιασμός ή η προσθήκη κατάλληλης γραμμής περιγραφής λογαριασμού και ρόλου εντός του αρχείου tomcat-users.xml που βρίσκεται εντός του φακέλου /conf. Συγκεκριμένα οι γραμμές που πρέπει να προστεθουν θα είναι ως εξής:. <role rolename="manager"/> <user username="tomcat" password="tomcat" roles="manager"/> </tomcat-users> 6 Εγκατάσταση Apache ODE BPEL Engine Για την εγκατάσταση του ODE εφόσον κανείς έχει διαθέσιμη την εγκατάσταση του απαραίτητου container (tomcat στην περίπτωση μας) θα πρέπει να προχωρήσει την λήψη του engine από τον εξής σύνδεσμο: http://ode.apache.org/getting-ode.html

Κατόπιν αποσυμπιέζοντας το bundle του ODE σε κάποιο προσωρινό φάκελο επιλέγει το αρχείο ode.war και το μεταφέρει στον φάκελο /webapps του tomcat. Με την επανεκκίνηση του tomcat και εφόσον δεν έχει εμφανισθεί κάποιο σφάλμα θα πρέπει στην εξής διεύθυνση: http://localhost:8080/ode να εμφανίζεται η κεντρική κονσόλα του ODE server. Με την επιτυχή ολοκλήρωση και αυτού του βήματος έχει ολοκληρωθεί και η διαδικασία εγκατάστασης των απαραίτητων εργαλείων και του περιβάλλοντος ανάπτυξης που θα χρησιμοποιηθεί στα πλαίσια του εργαστηρίου του μαθήματος.