ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΑΣΤΙΚΟΥ, ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ. Επιβλέπων καθηγητής: κ. Χρίστος Κούσουλας

ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΑΣΤΙΚΟΥ, ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Επιβλέπων καθηγητής: κ. Χρίστος Κούσουλας Διπλωματική εργασία με θέμα : «Τα πρόδηλα σφάλματα των κτηματολογικών εγγραφών και η διόρθωσή τους» Χριστίνα Α. Κοτσάνη (Α.Ε.Μ. : 499) Θεσσαλονίκη, Νοέμβριος 2012 1

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΕ : ΑιτΕκθ : ΑΚ : αντίθ. : άρ. : αρ. : Αρμ. : αρ.πρωτ. : ΑΦΜ : Βλ. : ΒΝΔ : ΓΓΠ : Δ : ΔΕΕ : ΔΟΥ : εδ. : ΕΔικΠολ : ΕισΕκθ : ΕλλΔνη : επ. : ΕΣΔΑ : ΕτΚ : Εφ : Ανώνυμη Εταιρία Αιτιολογική Έκθεση Αστικός Κώδικας αντίθετα άρθρο αριθμός Αρμενόπουλος αριθμός πρωτοκόλλου Αριθμός Φορολογικού Μητρώου Βλέπε Βάσεις Νομικών Δεδομένων Γενικός Γραμματέας Περιφέρειας Δίκη Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιριών Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία εδάφιο Επιθεώρηση Δικαίου Πολυκατοικίας Εισηγητική Έκθεση Ελληνική Δικαιοσύνη επόμενα Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Εφετείο 2

ΕφΑΔ : ΙΚΑ : ΚΑΕΚ : ΚΔΔ : ΚΔΔιαδ : ΚΕΠ : κλπ. : ΚΠολΔ : ΚωδΔικ : ΜΠρ : Εφαρμογές Αστικού Δικαίου Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων Κωδικός Αριθμός Εθνικού Κτηματολογίου Κώδικας Διοικητικής Δικονομίας Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών και λοιπά Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας Κώδικας περί Δικηγόρων Μονομελές Πρωτοδικείο ν. : νόμος νδ : ΝοΒ : ΝΠΔΔ : ΝΣΚ : ΟΚΧΕ: ό.π. : ΟΤΑ : παρ. : παρατ. : ΠολΠρ : π.χ. : νομοθετικό διάταγμα Νομικό Βήμα Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου Νομικό Συμβούλιο του Κράτους Οργανισμός Κτηματολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδος όπως παραπάνω Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης παράγραφος παρατηρήσεις Πολυμελές Πρωτοδικείο παραδείγματος χάριν σ. : σελίδα Σ : σχ. : τελ.: Σύνταγμα σχετικά τελευταίο 3

ΤΝΠ : ΥΑ : Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών Υπουργική Απόφαση ΥΠΕΧΩΔΕ : Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων υποπερ. : ΦΕΚ : ΧρΙΔ : χ.ε. : υποπερίπτωση Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου χωρίς εκδότη 4

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ..9 Κεφάλαιο Πρώτο : Ο θεσμός του κτηματολογίου...10 Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις.. 10 ΙΙ. Ο ν. 2308/1995 για την εισαγωγή του θεσμού του κτηματολογίου...11 ΙΙΙ. Τα στάδια κτηματογράφησης κατά το ν. 2308/1995..12 Κεφάλαιο Δεύτερο : Οι κτηματολογικές εγγραφές..19 Ι. Η έννοια των πρώτων και των μεταγενέστερων εγγραφών...19 ΙI. Το αμάχητο τεκμήριο των πρώτων κτηματολογικών εγγραφών...20 Κεφάλαιο Τρίτο : Η διόρθωση των κτηματολογικών εγγραφών.. 22 Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις.. 22 IΙ. Η διόρθωση των κτηματολογικών εγγραφών με δικαστική απόφαση.23 ΙIΙ. Η διόρθωση των κτηματολογικών εγγραφών χωρίς δικαστική απόφαση...24 Κεφάλαιο Τέταρτο : Το πρόδηλο σφάλμα κατά τον ν. 2308/1995 και η διαδικασία διόρθωσής του.24 Ι. Οι προϊσχύσασες μορφές του άρθρου 6 του ν. 2308/1995....24 Α. Αρχική έκδοση του άρθρου.. 24 Β. Δεύτερη έκδοση του άρθρου 25 Γ. Τρίτη έκδοση του άρθρου.....26 Δ. Σχολιασμός των τροποποιήσεων του άρθρου 6..27 α. Γενικές αναφορές.27 β. Αναφορά στη διόρθωση προδήλων σφαλμάτων 28 ΙΙ. Το άρθρο 6 του ν. 2308/1995 όπως ισχύει σήμερα....29 ΙΙΙ. Σχολιασμός της σημερινής μορφής του άρθρου 6.31 Α. Γενικές αναφορές... 31 5

Β. Περιπτωσιολογία της παρ. 4 του άρθρου 6.32 Γ. Η παρ. 4α και οι λοιπές διατάξεις του άρθρου 6...34 ΙV. Η διαδικασία υποβολής αίτησης διόρθωσης προδήλου σφάλματος..37 Κεφάλαιο Πέμπτο : Το κτηματολόγιο σε λειτουργία...39 Ι. Ο Προϊστάμενος του Κτηματολογικού Γραφείου και το προσωπικό.39 ΙΙ. Οι αρχές που διέπουν τη λειτουργία του Κτηματολογίου..40 Κεφάλαιο Έκτο : Το πρόδηλο σφάλμα κατά το ν. 2664/1998 και η διαδικασία διόρθωσής του.42 Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις..42 ΙΙ. Η διόρθωση των κτηματολογικών εγγραφών και το άρθρο 18 του ν. 2664/1998. 43 ΙΙΙ. Η προϊσχύσασα μορφή του άρθρου 18...44 Α. Η αρχική έκδοση του άρθρου 18 και σχολιασμός της..44 Β. Νομολογιακό παράδειγμα (ΜΠρΑθ 274/2006). 46 IV. Το άρθρο 18 όπως ισχύει σήμερα 47 A. Εισαγωγικές παρατηρήσεις..47 B. Η τελική μορφή του άρθρου 18 52 Γ. Σχολιασμός του άρθρου 18..55 α) Η παρ. 1 περ. α του άρθρου 18...55 β) Η παρ. 1 περ. β του άρθρου 18...60 γ) Η περαιτέρω περιπτωσιολογία της παρ. 1 περ. β υποπερ. αα του άρ. 18...61 δ) Οι υποπεριπτώσεις ββ γγ της παρ. 1 περ. β του άρθρου 18. 77 i) Η υποπερίπτωση ββ. 77 ii) Η υποπερίπτωση γγ.79 iii) Η υποπερίπτωση δδ...80 ε) Οι λοιπές ρυθμίσεις της παρ. 1 του άρθρου 18.. 83 6

i) Η περ. γ της παρ. 1 του άρθρου 18..83 ii) Η περ. δ της παρ. 1 του άρθρου 18.84 iii) Η περ. ε της παρ. 1 του άρθρου 18.84 V. Η διόρθωση ανακριβούς εγγραφής εκ μέρους του Ελληνικού Δημοσίου 85 VI. Η διαδικασία υποβολής αίτησης διόρθωσης προδήλου σφάλματος..86 VII. Η διαδικασία ενώπιον του Κτηματολογικού Δικαστή...90 VIII. Η εκδίκαση κατά τις διατάξεις της εκουσίας δικαιοδοσίας.. 94 ΙΧ. Νομολογιακά παραδείγματα.96 ΜΠρΘεσ 18861/2011.96 ΜΠρΘεσ 6841/2011.98 ΜΠρΑθ 6794/2010...99 ΜΠρΘεσ 4313/2009...99 ΜΠρΘεσ 4308/2009..102 ΜΠρΘεσ 5531/2010..103 ΜΠρΘεσ 5532/2010..104 ΜΠρΘεσ 41920/2009....105 ΜΠρΘεσ 41835/2009....107 ΜΠρΘεσ 6532/2008..108 ΜΠρΘεσ 29830/2007....110 ΜΠρΘεσ 27897/2006....111 Κεφάλαιο Έβδομο : Η σχέση του άρ. 18 με τις παρ. 3 και 8 του άρ. 6 του ν. 2664/1998.. 112 Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 112 ΙI. Η σχέση με το άρθρο 6 παρ. 3 του ν. 2664/1998. 112 ΙΙI. Η σχέση με το άρθρο 6 παρ. 8 του ν. 2664/1998....115 ΕΠΙΛΟΓΟΣ.119 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.120 ΝΟΜΙΚΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ. 122 7

Α. Μελέτες Γνωμοδοτήσεις 122 Β. Δικαστικές αποφάσεις σχολιασμένες ή μη - Γνωμοδοτήσεις.124 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ...125 ΛΟΙΠΕΣ ΠΗΓΕΣ...126 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ. 126 8

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η κτηματογράφηση αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά αναπτυξιακά προγράμματα που βρίσκονται σε εξέλιξη στη χώρα μας και η διαδικασία εκπόνησής της συνιστά ένα από τα μεγαλύτερα σε έκταση έργα. Το έργο αυτό τελεί υπό τη συγχρηματοδότηση του Ελληνικού κράτους και της Ευρωπαϊκής ένωσης, του οποίου η ολοκλήρωση αποτελεί συγχρόνως και μνημονιακό όρο. Ο στόχος με την εισαγωγή του συστήματος του κτηματολογίου είναι η δημιουργία ενός δυναμικού γεωγραφικού πληροφοριακού συστήματος πολλαπλών σκοπών που στοχεύει στην παροχή κατάλληλων πληροφοριών προκειμένου να επιτευχθεί η αποτελεσματική αντιμετώπιση προβλημάτων που σχετίζονται με την αναγνώριση και διασφάλιση δικαιωμάτων σε ακίνητα, την οικονομική αξιοποίηση των κτηματολογικών στοιχείων και γενικά την ώθηση στην αναπτυξιακή πολιτική της χώρας 1. Το αντικείμενο που πραγματεύεται το σύστημα του κτηματολογίου είναι τεράστιας έκτασης και μάλιστα, ως ενεργός και συνεχώς αναπτυσσόμενος οργανισμός, παράγεται διαρκώς υλικό προς έρευνα και μελέτη. Με την παρούσα διπλωματική εργασία επιδιώκεται συγκεκριμένα, η προσέγγιση της έννοιας του προδήλου σφάλματος των κτηματολογικών εγγραφών και η διαδικασία διόρθωσής του. Ωστόσο, για την πληρέστερη κατανόηση του αντικειμένου που τίθεται υπό πραγμάτευση, παρατίθενται στην έκταση που κρίνεται αναγκαίο, γενικότερα στοιχεία από τη λειτουργία του Κτηματολογίου, όπως προβλέπονται από τη νομοθεσία αλλά και την μέχρι τώρα πρακτική εφαρμογή του θεσμού. 1 Βλ. Γ.Σ. Δονάτο, ΝοΒ 1984, σ. 1318. 9

Κεφάλαιο Πρώτο : Ο θεσμός του κτηματολογίου Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις Το ισχύον από το έτος 1856 σύστημα μεταγραφών και υποθηκών αποδείχθηκε σε μεγάλο βαθμό ανεπαρκές για την κατοχύρωση της δημόσιας πίστης και την ασφάλεια των συναλλαγών. Η τυπική και όχι ουσιαστική δημοσιότητα που παράγεται από την εφαρμογή του, το καθιστά αυτόματα ένα σύστημα αδύναμο να καλύψει τις ανάγκες της σύγχρονης πραγματικότητας και να κατοχυρώσει τον καλόπιστο συναλλασσόμενο. Αυτό συμβαίνει γιατί η μεταγραφή και η εγγραφή εμπράγματης ασφάλειας αποτελεί απλώς τον απαιτούμενο κατά νόμο όρο για την κτήση του εμπράγματου δικαιώματος ή την εμπράγματη μεταβολή 2, χωρίς να παράγεται κάποια πληροφορία ή εξασφάλιση για τη συνδρομή των λοιπών απαιτούμενων από το νόμο προϋποθέσεων για την κτήση ή μεταβολή του εμπράγματου δικαιώματος, όπως είναι π.χ. η ύπαρξη της κυριότητας στο πρόσωπο του διαθέτη. Αντίθετα, το κτηματολόγιο είναι σε θέση να εξασφαλίσει τον καλόπιστο τρίτο συναλλασσόμενο όχι μόνο ως προς την τυπική δημοσιότητα των βιβλίων ως όρο του ενεργού της εκάστοτε εμπράγματης μεταβολής, αλλά και ως προς την ουσιαστική δημοσιότητα, παρέχοντας τεκμήριο υπέρ του αναγραφόμενου στα κτηματολογικά βιβλία ως δικαιούχου, κατοχυρώνοντας με τον τρόπο αυτό και τη δημόσια πίστη 3. Η εξασφάλιση αυτή επιτυγχάνεται μέσω της υλοποίησης του κτηματολογίου υπό τη βασική διττή του υπόσταση, η οποία συνίσταται : α) στην τεχνική έννοια, κατά την οποία το κτηματολόγιο είναι η διαρκής απογραφή των ακινήτων μιας κρατικής περιφέρειας, με μονάδα απογραφής το ίδιο το ακίνητο και β) στη νομική του έννοια που συνίσταται στην τήρηση των δημοσίων βιβλίων και στην προστασία της εμπιστοσύνης του τρίτου αναφορικά με το περιεχόμενο των εγγραφών τους 4. Αποτέλεσμα, κατ αρχήν, της ουσιαστικής δημοσιότητας από απορρέει από τις κτηματολογικές εγγραφές και συνίσταται στη δημιουργία τεκμηρίου υπέρ του προσώπου που εμφανίζεται ως δικαιούχος εμπράγματου δικαιώματος, σε συνδυασμό με την αρχή της δημόσιας πίστης που απορρέει 2 Ν. Τριάντος, Δουλείες Μεταγραφή Κτηματολόγιο, σ. 538, αρ. 2. 3 Ν. Τριάντος, ό.π., σ. 538, αρ. 4-5. 4 Βλ. Λ. Γεωργακόπουλο, ΝοΒ 1991, σ. 1170. 10

από τα κτηματολογικά βιβλία, είναι η ύπαρξη του βάρους απόδειξης της ορθότητας της κτηματολογικής εγγραφής, στο πρόσωπο αυτού που την αμφισβητεί 5. Από τα ανωτέρω συνάγεται πως η καλή πίστη του τρίτου αποκτώντος που έδειξε πίστη στις κτηματολογικές εγγραφές τεκμαίρεται, με αποτέλεσμα να μη βαρύνεται ο ίδιος με την απόδειξη της ορθότητάς της. Αντίθετα δε, το βάρος της απόδειξης της κακοπιστίας του τρίτου το φέρει εκείνος που αμφισβητεί την ακρίβεια της έγγραφης και το κύρος της κτήσης από τον τρίτο (βλ. άρ. 13 παρ. 3 τελ. εδ.) 6. ΙΙ. Ο ν. 2308/1995 για την εισαγωγή του θεσμού του κτηματολογίου Η πρώτη συστηματική εισαγωγή του θεσμού του κτηματολογίου επιτεύχθηκε με την ψήφιση του ν. 2308/1995 «Κτηματογράφηση για τη δημιουργία Εθνικού Κτηματολογίου. Διαδικασία έως τις πρώτες εγγραφές στα κτηματολογικά βιβλία και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α 114/15-06-1995),όπως τροποποιήθηκε με τους ν. 2508/1997 (ΦΕΚ Α 124/16-03-1997), ν. 2664/1998 (ΦΕΚ Α 275/03-12-1998), ν.3127/2003 (ΦΕΚ Α 67/19-03-2003), ν. 3212/2003 (ΦΕΚ Α 308/31-12-2003) και ν. 3481/2006 (ΦΕΚ Α 162/02-08- 2006). Ο ν. 2308/1995 προβλέπει τη διαδικασία σύνταξης του Εθνικού Κτηματολογίου και τη δημιουργία κτηματολογικών βιβλίων, τα οποία αποτελούν το μέσο για την ασφαλή εξατομίκευση και απόδειξη της ταυτότητας των ακινήτων ως ιδιοκτησιακών αντικειμένων 7. Ο χαρακτήρας του νόμου είναι καθαρά διαδικαστικός, ενώ περιέχει και διατάξεις για την ακριβή και ασφαλή αποτύπωση της ακίνητης ιδιοκτησίας, μέσω ενός σύγχρονου και πλήρως αυτοματοποιημένου συστήματος αρχείων ακίνητης ιδιοκτησίας με αποδεικτικό χαρακτήρα. Η εισαγωγή του ήταν απαραίτητη για τη χάραξη του νομικού πλαισίου για την κτηματογράφηση των ακινήτων και την αναγνώριση των εγγραπτέων στο Κτηματολόγιο δικαιωμάτων 8, χωρίς όμως να θίγονται οι 5 Βλ. σχόλια Ι. Σ. Σπυριδάκη σε ΑΠ 748/1971, ΝοΒ 20, σ. 600επ. 6 Γ. Καρύμπαλη Τσίπτσου, ΕλλΔνη 1999, σ. 1485, βλ. Σ. Πανταζόπουλο, ΕλλΔνη 1998, σ. 1241. 7 Βλ. Φ. Δωρή, Αρμ 1995, σ. 1565. 8 Ν. Τριάντος, Δουλείες Μεταγραφή Κτηματολόγιο, σ. 53, αρ. 9. 11

διατάξεις του ουσιαστικού δικαίου για την κτήση και μεταβολή των εμπραγμάτων δικαιωμάτων, τόσο των πολιτών όσο και του Δημοσίου 9. Τέλος, οι βασικοί στόχοι με την εισαγωγή του θεσμού του κτηματολογίου μέσω του ν. 2308/1995, ήταν η επίτευξη της ασφάλειας δικαίου αναφορικά με την ακίνητη περιουσία, η κατοχύρωση της τυπικής και ουσιαστικής δημοσιότητας, η διασφάλιση της δημόσιας πίστης, καθώς και η εξυπηρέτηση προγραμμάτων διοίκησης και ανάπτυξης 10. ΙΙΙ. Τα στάδια κτηματογράφησης κατά το ν. 2308/1995 Η διαδικασία αποτύπωσης των εγγραπτέων στο κτηματολόγιο δικαιωμάτων επί των ακινήτων, διέρχεται συγκεκριμένα στάδια, όπως αυτά προβλέπονται στο ν. 2308/1995. Στην παρούσα θέση εκτίθενται εν συντομία τα στάδια της κτηματογράφησης, όπως ισχύουν σήμερα και είναι τα κάτωθι : Α. Κήρυξη της περιοχής υπό κτηματογράφηση και πρόσκληση προς τους πολίτες για υποβολή δηλώσεων ιδιοκτησίας (άρ. 1 παρ. 1 και άρ. 2) Η κήρυξη μιας οριοθετούμενης περιοχής υπό κτηματογράφηση γίνεται δυνάμει απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, κατόπιν εισήγησης του Ο.Κ.Χ.Ε. 11, η οποία δημοσιεύεται στην ΕτΚ, σε μία ημερήσια εφημερίδα πανελλαδικής εμβέλειας και σε δύο εφημερίδες του νομού ή της περιφέρειας. Η κτηματογράφηση δεν τελείται συνολικά για τη όλη την επικράτεια αλλά τμηματικά, για ορισμένους Ο.Τ.Α. στους οποίους αφορά η προκήρυξη του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. 12. Οι ως άνω διατυπώσεις συνιστούν γενική πρόσκληση κάθε δικαιούχου εμπράγματου δικαιώματος σε ακίνητο ή άλλο εγγραπτέο στα κτηματολογικά βιβλία δικαίωμα να υποβάλει τη σχετική δήλωση ιδιοκτησίας. Αρμόδια όργανα για την σύνταξη του Κτηματολογίου είναι ο Ο.Κ.Χ.Ε. και η «ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΑΕ», δευτερευόντως δε ανάδοχες εταιρίες κατόπιν ανάθεσης δυνάμει δημόσιας προκήρυξης. 9 Βλ. ΕισΕκθ του ν. 2308/1995. 10 Βλ. ΕισΕκθ του ν. 2308/1995. 11 Ο Ο.Κ.Χ.Ε. αποτελεί νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, που τελεί υπό την εποπτεία του ΥΠΕΧΩΔΕ. Συστάθηκε και λειτουργεί σύμφωνα με τους ορισμούς του ν. 1647/1986 «Οργανισμός Κτηματολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδας και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α 141/1986). 12 Βλ. Ι. Κωτούλα, Αρμ 1999, σ. 785. 12

Β. Υποβολή δήλωσης εγγραπτέων δικαιωμάτων (άρ. 2) Κρίσιμο για το στάδιο αυτό είναι ο προσδιορισμός των εγγραπτέων στο κτηματολόγιο δικαιωμάτων και ο καθορισμός των υπόχρεων στην υποβολή της σχετικής δήλωσης. Η υποβολή της δήλωσης γίνεται ενώπιον των αρμόδιων Γραφείων Κτηματογράφησης και εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας, με την περιγραφή του δικαιώματος και αναφορά στην αιτία κτήσης του. Τα δικαιώματα για τα οποία υφίσταται υποχρέωση υποβολής δήλωσης κατά το στάδιο αυτό είναι τα προβλεπόμενα στο άρ. 12 παρ. 1 του ν. 2664/1998 13. Υπόχρεοι σε υποβολή δήλωσης είναι οι πολίτες (φυσικά ή 13 Στο άρ. 12 του ν. 2664/1998 ορίζεται : «Καταχωριζόμενες στα κτηματολογικά βιβλία πράξεις. 1. Στα κτηματολογικά φύλλα καταχωρίζονται : Α) Οι αναφερόμενες στην παράγραφο 1 και υπό τον αριθμό 1 του άρθρου 1192 του Αστικού Κώδικα δικαιοπραξίες, με τις οποίες συνιστάται, μετατίθεται ή καταργείται εμπράγματο δικαίωμα, σε ακίνητο (εμπράγματες δικαιοπραξίες), στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και η αιτία θανάτου δωρεές και οι δικαιοπραξίες με τις οποίες συνιστάται, μετατίθεται ή καταργείται το κατά το άρθρο 65 του νδ.210/1973 (ΦΕΚ 277 Α ) δικαίωμα μεταλλειοκτησίας. Β) Οι αναφερόμενες στην παράγραφο 1 και υπό τον αριθμό 2 του άρθρου 1192 του Αστικού Κώδικα αα) επιδικάσεις, ββ) προσκυρώσεις, όπως ιδίως οι συντελεσμένες αναγκαστικές απαλλοτριώσεις, οι κυρωμένοι αναδασμοί, οι πράξεις εφαρμογής ρυθμιστικών και πολεοδομικών σχεδίων και μελετών ή μεταφοράς συντελεστή δόμησης, καθώς και οι τυχόν ανακλητικές αυτών διοικητικές πράξεις και γγ) περιλήψεις κατακυρωτικών εκθέσεων των συμβολαιογράφων, που έχουν ως αντικείμενο την κυριότητα ή άλλο εμπράγματο δικαίωμα σε ακίνητο. Γ) Οι κάθε είδους παραχωρήσεις του Δημοσίου, με τις οποίες μεταβιβάζεται κυριότητα ή συνίσταται περιορισμένο εμπράγματο δικαίωμα σε ακίνητο, καθώς επίσης η πράξη παραχώρησης από την αρμόδια αρχή της νομής ακινήτων σε δικαιούχους από αναδασμό μετά την περάτωση των εργασιών του αναδασμού και πριν από την κύρωσή του. Δ) Οι αναφερόμενες στην παράγραφο 1 και υπό τον αριθμό 3 του άρθρου 1192 του Αστικού Κώδικα εκθέσεις δικαστικής διανομής ακινήτου. Ε) Οι αναφερόμενες στην παράγραφο 1 και υπό τον αριθμό 4 του άρθρου 1192 του Αστικού Κώδικα τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις που περιέχουν καταδίκη σε δήλωση βουλήσεως για εμπράγματη δικαιοπραξία σε ακίνητο. ΣΤ) Οι αναφερόμενες στην παράγραφο 1 και υπό τον αριθμό 5 του άρθρου 1192 του Αστικού Κώδικα τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις με τις οποίες αναγνωρίζεται κυριότητα ή άλλο εμπράγματο δικαίωμα σε ακίνητο, που έχει αποκτηθεί με έκτακτη χρησικτησία, εφόσον η σχετική αγωγή έχει ασκηθεί από το χρησιδεσπόσαντα και στρέφεται κατά του φερόμενου στα κτηματολογικά φύλλα ως δικαιούχου. Ζ) Η κατά το άρθρο 1193 του Αστικού Κώδικα αποδοχή κληρονομιάς ή κληροδοσίας, εφόσον με αυτήν περιέχεται στον κληρονόμο ή τον κληροδόχο η κυριότητα ή άλλο εμπράγματο δικαίωμα σε ακίνητο της κληρονομίας η εμπράγματο δικαίωμα σε ξένο ακίνητο, καθώς επίσης το αναφερόμενο στο άρθρο 1195 του Αστικού Κώδικα κληρονομητήριο. Η) Οι δικαιοπραξίες, καθώς και κάθε άλλου είδους τίτλοι που παρέχουν δικαίωμα εγγραφής υποθήκης και προσημείωσης υποθήκης. Θ) Οι κατά το άρθρο 1312 του Αστικού Κώδικα εκχωρήσεις και ενεχυριάσεις της ασφαλισμένης με υποθήκη ή προσημείωση υποθήκης απαίτησης. Ι) Οι κατά το άρθρο 992 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, όπως τροποποιήθηκε με την παράγραφο 19 του άρθρου 4 του ν. 2298/1995 (ΦΕΚ 62 Α ), τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις διάρρηξης καταδολιευτικών εκποιητικών ακινήτων, σύμφωνα με τα άρθρα 939 και επόμενα του Αστικού Κώδικα. ΙΑ) Οι κατασχέσεις (αναγκαστικές και συντηρητικές), και κάθε άλλη δέσμευση της εξουσίας διάθεσης του κυρίου ακινήτου, την οποία ο νόμος υποβάλλει σε δημοσιότητα στα βιβλία μεταγραφών και υποθηκών, ΙΒ) Οι κατά το άρθρο 220 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας αγωγές και ανακοπές και οι κατά την παράγραφο 2 του άρθρου 6 και τις παραγράφους 2 και 3 του άρθρου 13 του παρόντος νόμου αγωγές, καθώς επίσης οι αμετάκλητες αποφάσεις που εκδίδονται επ αυτών των αγωγών και ανακοπών, ΙΓ) Οι κατά τα άρθρα 618 και 1208 του Αστικού Κώδικα μακροχρόνιες μισθώσεις ακινήτων, ΙΔ) Οι χρονομεριστικές μισθώσεις του άρθρου 1 του ν. 1652/1986, ΙΕ) Οι κατά 13

νομικά πρόσωπα) που έχουν εμπράγματο ή άλλο εγγραπτέο στα κτηματολογικά βιβλία δικαίωμα που αφορά σε ακίνητο της κτηματογραφούμενης περιοχής. Το Ελληνικό Δημόσιο δικαιούται, αλλά δεν υποχρεούται στην υποβολή δήλωσης ιδιοκτησίας 14, ενώ η σχετική υποχρέωση υφίσταται κανονικά για τους οργανισμούς ευρύτερου δημοσίου τομέα και τους Ο.Τ.Α.. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί πως η ισχύουσα διαδικασία του ν. 2308/1995, που απαιτεί την υποβολή δήλωσης ιδιοκτησίας εκ μέρους του έχοντος εγγραπτέο στο κτηματολόγιο δικαίωμα, φαίνεται να έχει σταθμίσει επαρκώς το συμφέρον όλων των εμπλεκόμενων μερών, χωρίς ταυτόχρονα να παραβιάζει την αρχή της διάκρισης των εξουσιών 15. Μπορεί η κτηματογράφηση να μην εξαρτάται νομικώς από την υποβολή της δήλωσης των δικαιούχων, ωστόσο η καθιέρωσή της ως υποχρεωτικής (άρ. 2 του ν. 2308/1995) και οι δυσμενείς έννομες συνέπειες που απορρέουν για το δικαιούχο από την παράλειψη υποβολής της, την καθιστούν θεμέλιο της όλης διαδικασίας και υλικό για την αξιολόγηση τυχόν συγκρουόμενων συμφερόντων. Γ. Σύνταξη προσωρινών διαγραμμάτων και πινάκων και γνωστοποίησή τους (άρ. 3 και 4) Τα στοιχεία που συνελέγησαν κατά την παραλαβή των δηλώσεων αποτελούν αντικείμενο του ελέγχου νομιμότητας που διενεργείται από τους νομικούς του Γραφείου Κτηματογράφησης (άρ. 3α). Με βάση τα αποτελέσματα της επεξεργασίας αυτής συντάσσονται τα προσωρινά διαγράμματα και οι προσωρινοί πίνακες (άρ. 3). Για την εκτέλεση των εργασιών αυτών κάθε δημόσια, δημοτική ή κοινοτική υπηρεσία οφείλει να το ν. 1665/1986 (ΦΕΚ 194 Α ), όπως συμπληρώθηκε με το ν. 2367/1995 (ΦΕΚ 261 Α ), χρηματοδοτικές μισθώσεις ακινήτων και ΙΣΤ) Όλες οι δικαιοπραξίες, δικαστικές αποφάσεις και διοικητικές πράξεις, οι οποίες εγγράφονται, με βάση την κείμενη εκάστοτε νομοθεσία, στα βιβλία που τηρούνται στα Υποθηκοφυλακεία». 14 Βλ. σχετ. Γνωμοδότηση (Ολομ) ΝΣΚ 49/2000, ΧΡΙΔ 2001, σ. 184επ. 15 Λ. Κιτσαράς, Οι πρώτες εγγραφές στο Εθνικό Κτηματολόγιο, 3ΙVΑ, σ. 102, βλ. σχετ. με την αρχή σε Δ. Τσάτσο, Συνταγματικό Δίκαιο : οργάνωση και λειτουργία της πολιτείας, 10, σ. 128επ., Ε. Βενιζέλο, Μαθήματα Συνταγματικού Δικαίου Ι, σ. 282επ. 14

παρέχει τις αναγκαίες πληροφορίες και κάθε δυνατή συνδρομή στα διενεργούντα την κτηματογράφηση υποκείμενα. Η αρχική πρόβλεψη για τη διαδικασία στο στάδιο αυτό ήταν η εξής : σύνταξη προσωρινών κτηματολογικών διαγραμμάτων και πινάκων, πρώτη ανάρτηση, υποβολή και εξέταση των ενστάσεων από την Πρωτοβάθμια Επιτροπή, πρώτη αναμόρφωση των προσωρινών κτηματολογικών διαγραμμάτων και πινάκων, δεύτερη ανάρτηση, προσφυγή στη Δευτεροβάθμια Επιτροπή, δεύτερη αναμόρφωση των πινάκων και εν συνεχεία έκδοση της διαπιστωτικής πράξης του Ο.Κ.Χ.Ε.. Η εφαρμογή του νόμου έφερε στο φως προβλήματα τα οποία κατέστησαν απαραίτητη την τροποποίηση της διαδικασίας αυτής και τη θέσπιση μιας πιο ευέλικτης και συντομότερης διαδικασίας, η οποία υλοποιήθηκε αρχικά με το ν. 3127/2003 και στη συνέχεια με το ν. 3481/2006. Εξάλλου, η διέλευση από πολλά στάδια, καθώς και η απαίτηση μεγάλου χρόνου και δαπάνης δεν απέβη σε όφελος της ακρίβειας των πρώτων εγγραφών ως αποτελέσματος της κτηματογράφησης 16. Παράλληλο στόχο του νομοθέτη αποτέλεσε η σύντμηση του χρόνου και του κόστους της διαδικασίας κτηματογράφησης με την κατάργηση της δεύτερης ανάρτησης και της συγχώνευσης των διαδικασιών στο πλαίσιο της μίας και μοναδικής πλέον ανάρτησης 17. Κατά τους ορισμούς του νόμου αυτού, η υποβολή και εξέταση των ενστάσεων γίνεται πλέον σε πρώτο και τελευταίο βαθμό από την Επιτροπή Ενστάσεων, χωρίς η διαδικασία να διέρχεται δύο στάδια. Η πρακτική εφαρμογή έδειξε ότι οι στόχοι των ρυθμίσεων αυτών να καταστήσουν πιο ευέλικτη τη διαδικασία της κτηματογράφησης, να περιορίσουν το εύρος και την ένταση των αντιδικιών μεταξύ των πολιτών, αλλά και να θέσουν πιο στενό χρονικό ορίζοντα για την πραγμάτωση του έργου, πράγματι βρήκαν πρακτικό αντίκρισμα. Ωστόσο, η συντόμευση αυτή έχει δεχθεί και επίκριση καθώς θεωρήθηκε ότι μειώνει το επίπεδο του ελέγχου που διενεργείται, αυξάνοντας παράλληλα τον κίνδυνο εμφιλοχώρησης περισσότερων ανακριβειών οι οποίες μεταφέρονται εν τέλει στις «πρώτες εγγραφές». 16 Βλ. ΕισΕκθ 3481/2006. 17 Βλ. ΕισΕκθ ν. 3481/2006. 15

Η δεδομένη εξοικείωση της κοινωνίας με τα ηλεκτρονικά μέσα έδωσε έρεισμα στους τεχνικούς της ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΑΕ να ευκολύνουν την πρόσβαση των πολιτών στα ηλεκτρονικά αρχεία των αναρτήσεων. Έτσι, για πρώτη φορά, προβλέπεται η ηλεκτρονική ανάρτηση των κτηματολογικών στοιχείων μέσω της ιστοσελίδας της ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΑΕ στο Portal των Ηλεκτρονικών Υπηρεσιών e-κτηματολογιο 18. Δικαίωμα πρόσβασης μπορεί να αποκτήσει κάθε δικαιούχος μετά τη δημιουργία του προσωπικού του κωδικού και για τα κτηματολογικά στοιχεία που αφορούν στον ίδιο. Η πρόσβαση στην ηλεκτρονική υπηρεσία μπορεί να επιτευχθεί εφόσον ο δικαιούχος γνωρίζει τον αριθμό πρωτοκόλλου της δήλωσής του, τον κωδικό προσώπου και τον κωδικό ιδιοκτησίας. Πρόκειται για μοναδικούς κωδικούς οι οποίοι αναγράφονται στο αποδεικτικό υποβολής δήλωσης που του παραδόθηκε κατόπιν υποβολής της δήλωσής του. Το αίτημα των κωδικών αυτών από το σύστημα, εκτός του ότι εξειδικεύει την αναζήτηση στο ηλεκτρονικό αρχείο, προστατεύει και τα ιδιοκτησιακά και προσωπικά στοιχεία του δικαιούχου, που εμπίπτουν στη σφαίρα των προσωπικών δεδομένων. Δ. Γνωστοποίηση του δικαιώματος υποβολής αιτήσεων διόρθωσης και ενστάσεων (άρ. 4 παρ. 1 και 6 και 7) και υποβολή τους. Τα μέσα που διαθέτει ο δικαιούχος προκειμένου να διορθώσει τους προσωρινούς κτηματολογικούς πίνακες είναι οι αιτήσεις διόρθωσης και η ένσταση. Οι αιτήσεις διόρθωσης είναι τριών ειδών 19 : αίτηση διόρθωσης προδήλου σφάλματος, αίτηση διόρθωσης κτηματολογικής εγγραφής και αίτηση διόρθωσης γεωμετρικών στοιχείων. Η υποβολή των ενστάσεων και των αιτήσεων διόρθωσης, περιλαμβανομένης και της αίτησης διόρθωσης προδήλου σφάλματος, προϋποθέτει τη γνωστοποίηση στον ενδιαφερόμενο του σχετικού δικαιώματός του. Είναι σαφές ότι η σημαντικότητα αυτού του σταδίου είναι μεγάλη, καθώς για πρώτη φορά υφίσταται διαπλοκή δικαιωμάτων μεταξύ των δηλούντων και από το στάδιο αυτό ανοίγεται ο δρόμος για την απλή απόδειξη ή διεκδίκησή τους. Δεδομένου ότι η διαδικασία της κτηματογράφησης είναι 18 Βλ. σχετ. http://www.ktimatologio.gr/ktima/index.php?id=anart 19 Κτηματολόγιο εν δράσει 6/2011, σ. 4, http://www.ktimatologio.gr/ktima/index.php?id=kgcwbcv5d1gnbjfo 16

διοικητική διαδικασία και σε καμία περίπτωση δεν αποστερεί -ούτε θα μπορούσε άλλωστε- από κανέναν το δικαίωμα παροχής δικαστικής προστασίας του άρ. 20 του Συντάγματος, μέσω της προσφυγής στα πολιτικά δικαστήρια για την αναγνώριση εγγραπτέου στα κτηματολογικά βιβλία δικαιώματός του. Εξάλλου οι επιτροπές, στο πλαίσιο της διοικητικής αυτής διαδικασίας δεν αποφαίνονται επί των ενστάσεων κατόπιν σχηματισμού πλήρους δικανικής πεποίθησης, αλλά απλώς πιθανολόγησης με σύντομη αποδεικτική διαδικασία 20. Σημαντικός σε αυτό το στάδιο είναι ο τρόπος κοινοποίησης γνωστοποίησης του δικαιώματος. Κατά τους ορισμούς του άρ. 4 του ν. 2308/1995, η ανακοίνωση της ανάρτησης των στοιχείων της κτηματογράφησης στα κατά τόπον Γραφεία Κτηματογράφησης και οι ημερομηνίες για την υποβολή αιτήσεων διόρθωσης ή ενστάσεων, δημοσιεύεται στον Τύπο (δύο εφημερίδες του νομού ή της περιφέρειας και μία τουλάχιστον εφημερίδα πανελλήνιας εμβέλειας). Ανάρτηση της ανακοίνωσης του Ο.Κ.Χ.Ε. γίνεται και στο οικείο δημοτικό ή κοινοτικό κατάστημα. Η ίδια ανακοίνωση γνωστοποιείται και σε ορισμένα Υπουργεία αναφερόμενα στο νόμο, στα κατά τόπον αρμόδια υποθηκοφυλακεία, στον κατά τόπον αρμόδιο δικηγορικό σύλλογο και τους συμβολαιογραφικούς συλλόγους όλης της χώρας. Προβλέπεται επίσης στο νόμο και η αποστολή αποσπασμάτων των κτηματολογικών πινάκων και διαγραμμάτων της ανάρτησης σε ορισμένες κατηγορίες προσώπων, χωρίς όμως περαιτέρω εξειδίκευση των κριτηρίων για τον καθορισμό τους. Στην πράξη, η ακολουθούμενη πρακτική στις μελέτες που πραγματοποιήθηκαν μέχρι σήμερα είναι η αποστολή των αποσπασμάτων σε όλους τους δηλούντες. Στόχος της επιλογής αυτής είναι να καταστεί απολύτως βέβαιο ότι ο πολίτης θα λάβει ταχυδρομικά και στη διεύθυνση που υπέδειξε στη δήλωσή του, τα σχετικά αποσπάσματα, ώστε να είναι σε θέση ελέγξει τα στοιχεία της καταχώρισης που αφορούν στο δικαίωμά του και να υποβάλει, αν κριθεί απαραίτητο, ένσταση ή αίτηση διόρθωσης των εγγραφών. Με αφορμή το διόλου ευκαταφρόνητο οικονομικό κόστος της ταχυδρομικής αποστολής των αποσπασμάτων σε κάθε δηλούντα, έχει 20 Φ. Δωρής, Αρμ 1995, σ. 1568. 17

προταθεί από στις νέες μελέτες και για όσες ακόμα κριθεί αναγκαίο, να παραδίδονται τα σχετικά έγγραφα πόρτα πόρτα από τους υπαλλήλους των Γραφείων Κτηματογράφησης ή των αναδόχων των εταιριών. Η ταχυδρομική αποστολή δεν θα μπορούσε, όμως, να παύσει στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η διεύθυνση που δήλωσε στα στοιχεία επικοινωνίας του ο πολίτης βρίσκεται σε σημαντική απόσταση από το αρμόδιο Γραφείο Κτηματογράφησης ή τα γραφεία της αναδόχου εταιρίας. Ε. Τελική αναμόρφωση κτηματολογικών πινάκων και διαγραμμάτων και έκδοση από τον Ο.Κ.Χ.Ε. διαπιστωτικής πράξης (άρ. 11) Το πέρας της διοικητικής φάσης της διαδικασίας κτηματογράφησης σηματοδοτείται με την έκδοση από τον Ο.Κ.Χ.Ε. διαπιστωτικής πράξης. Πρόκειται για διοικητική πράξη της οποίας η έκδοση είναι υποχρεωτική για την επέλευση των προβλεπόμενων εννόμων συνεπειών και για αυτό δεν πρόκειται για απλώς βεβαιωτική πράξη, αλλά για πράξη με αυτοτελώς εκτελεστό χαρακτήρα 21. Συγκεκριμένα, αποτελεί ατομική πράξη γενικού περιεχομένου γενικού περιεχομένου γιατί αναφέρεται σε μεγάλο αριθμό αποδεκτών και ατομική γιατί η ρύθμισή της όμως αφορά συγκεκριμένη και εξειδικευμένη κάθε φορά περίπτωση, τον έχοντα εγγραπτέο δικαίωμα στο κτηματογραφηθέν ακίνητο 22. Τέλος, η πράξη χαρακτηρίζεται ως διαπιστωτική γιατί η μέσω αυτής δηλώνεται η απλή διαπίστωση μιας ήδη υπάρχουσας ή αμέσως επερχόμενης έννομης σχέσης, λόγω υπαγωγής του διοικούμενου σε ορισμένο κανόνα δικαίου 23. Με το πέρας της διαδικασίας κτηματογράφησης, όπως εκτέθηκε ανωτέρω και την έκδοση της διαπιστωτικής πράξης, υφίσταται η υποχρέωση μεταφοράς των εγγραφών, όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί, στα κτηματολογικά φύλλα ως «πρώτες εγγραφές». 21 Βλ. Α.Ι.Τάχος, Ελληνικό Διοικητικό Δίκαιο, 99, αρ. 3, περ. γγ, σ. 567. 22 Λ. Κιτσαράς, Οι πρώτες εγγραφές στο Εθνικό Κτηματολόγιο, 4ΙΒ3, σ. 154. 23 Α.Ι.Τάχος, ό.π., 99, αρ. 3, περ. γγ, σ. 566. 18

Κεφάλαιο Δεύτερο : Οι κτηματολογικές εγγραφές Ι. Η έννοια των πρώτων και των μεταγενέστερων εγγραφών Οι πρώτες (άλλως αρχικές) εγγραφές είναι το αποτέλεσμα της σύνθετης διοικητικής ενέργειας της κτηματογράφησης 24, και ορίζονται ως οι εγγραφές που καταχωρίζονται ως αρχικές στα βιβλία κτηματογράφησης κατά μεταφορά τους από τους κτηματολογικούς πίνακες (άρ. 6 του ν. 2308/1995). Πρόκειται για διοικητικές πράξεις διαπίστωσης των εγγεγραμμένων δικαιωμάτων, οι οποίες όμως δεν έχουν διαπλαστικό ή διαθετικό χαρακτήρα 25. Οι πρώτες εγγραφές αποτελούν το τελικό προϊόν της κτηματογράφησης, η οποία ολοκληρώνεται με την έκδοση διαπιστωτικής πράξης του Ο.Κ.Χ.Ε. και σηματοδοτεί τη μετάβαση από το σύστημα μεταγραφών και υποθηκών στο σύστημα του κτηματολογίου. Με την εγγραφή αυτή επέρχονται υπέρ του φερόμενου ως δικαιούχου του δικαιώματος, προσωρινώς και υπό αίρεση, οι συνέπειες που θα επέφερε η μεταγραφή του τίτλου υπό το σύστημα μεταγραφών 26. Οι «πρώτες εγγραφές» διακρίνονται σαφώς από τις «μεταγενέστερες εγγραφές». Οι μεταγενέστερες εγγραφές επιχειρούνται μετά τις πρώτες και είτε στηρίζονται σε αυτές, ακόμα και πριν την οριστικοποίησή τους (βλ. άρ. 6 παρ. 1 εδ β και άρ. 8 παρ. 1 εδ. α ν. 2664/1998), είτε σε άλλες προηγηθείσες «μεταγενέστερες εγγραφές» και συνεπιφέρουν μεταβολή ή έστω διευκρίνιση της μέχρι τότε νομικής κατάστασης του ακινήτου 27. Λόγω του ότι οι πρώτες εγγραφές αποτελούν τη βάση επί της οποίας στηρίζεται κάθε μεταγενέστερη, πρέπει να απορρέει από αυτές η μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια. Για το λόγο αυτό ο νομοθέτης επέλεξε να τις καταστήσει οριστικές και να τις εξοπλίσει με αμάχητο τεκμήριο ορθότητας, από τη δημιουργία του οποίου αποκλείεται οποιαδήποτε μεταβολή του περιεχομένου τους. Αντίθετα, από τις μεταγενέστερες κτηματολογικές εγγραφές απορρέει απλώς μαχητό τεκμήριο ορθότητας για τους φερόμενους δικαιούχους και τα δικαιώματα που αφορούν (άρ. 8 και 13). Κατά τους ορισμούς το άρ. 13, 24 http://www.hellenicparliament.gr/userfiles/a08fc2dd-61a9-4a83-b09a-9f4c564609d/es041110.pdf, Πρακτικά Βουλής, Περίοδος ΙΑ, Σύνοδος Α, Συνεδρίαση ΝΗ, 10/11/2004, αρ. 9. 25 Τ. Αθανασόπουλος, Οι δικαιοπραξίες και το Εθνικό Κτηματολόγιο, σ. 25. 26 Α. Παναγόπουλος, Κτηματολόγιο : νομικές διαστάσεις, σ. 59. 27 Α. Κούσουλα, Η δημόσια πίστη του κτηματολογίου, σ. 12. 19

όμως, οι διαθέσεις που πραγματοποιούνται από το φερόμενο ως δικαιούχο κατά τις αρχικές εγγραφές πριν την οριστικοποίηση αυτών, δεν αντιτάσσονται κατά εκείνου που με επιτυχία αμφισβητεί την πρώτη εγγραφή εντός της προβλεπόμενης στο άρ. 6 παρ. 2 προθεσμίας και με την έκδοση αμετάκλητης δικαστικής απόφασης (αναγνωριστικής ή καταψηφιστικής). Ο εξοπλισμός των εγγραφών με αμάχητο ή μαχητό τεκμήριο ανάλογα με το αν πρόκειται για αρχικές ή μεταγενέστερες εγγραφές είναι μία επιλογή του νομοθέτη με την οποία επεδίωξε να εξάρει την ορολογική αντιπαράθεση και την απορρέουσα από αυτή σημασία σε επίπεδο προστασίας και εννόμων συνεπειών. ΙI. Το αμάχητο τεκμήριο των πρώτων κτηματολογικών εγγραφών Οι πρώτες εγγραφές καθίστανται οριστικές, εφόσον η ακρίβειά τους δεν αμφισβητηθεί εντός της προθεσμίας του άρ. 6 παρ. 2 του ν. 2664/1998 και παράγουν αμάχητο τεκμήριο υπέρ των φερόμενων ιδιοκτητών για τα δικαιώματα που αυτές αφορούν. Η προθεσμία αμφισβήτησης είναι αποκλειστική και δεν διακόπτεται ούτε αναστέλλεται, ενώ ο χαρακτήρας της ως τέτοιας αποβλέπει στο δημόσιο συμφέρον 28. Από τη δημιουργία του αμάχητου τεκμήριου ορθότητας αποκλείεται οποιαδήποτε μεταβολή του περιεχομένου της εγγραφής, έστω και αν αυτή έγινε με παράνομη ενέργεια είτε του φερόμενου ως δικαιούχου είτε των οργάνων του Κτηματολογικού Γραφείου 29. Αυτό σημαίνει πως και αν ακόμα ο καταχωρηθείς στις αρχικές εγγραφές δεν είναι πραγματικός δικαιούχος του δικαιώματος, μετά την οριστικοποίηση των εγγραφών καθίσταται τέτοιος, και μάλιστα με πρωτότυπο τρόπο. Κατά την αληθή βούληση του νομοθέτη, η ρύθμιση αυτή αποτελεί λόγο απόσβεσης των εμπραγμάτων αξιώσεων (και όχι των μη εμφανιζόμενων στις εγγραφές εμπράγματων δικαιωμάτων) 30 του αληθούς δικαιούχου, η οποία όμως δεν αποστερεί στο δικαιούχο του δικαιώματος να 28 Κ. Χορομίδης, ΔΕΕ 1997, σ. 813. 29 Μ. Διατσίδης, Αρμ 2000, σ. 476. Παρατήρηση : ο όρος Κτηματολογικό Γραφείο στην παρούσα θέση χρησιμοποιείται μάλλον από τον μελετητή υπό την έννοια του Γραφείου Κτηματογράφησης, καθώς οι πρώτες εγγραφές είναι αποτέλεσμα της διαδικασίας κτηματογράφησης, στην οποία το Κτηματολογικό Γραφείο δε συμμετέχει. 30 Βλ. σχετ. Ζ. Τσολακίδη, ΧρΙΔ 2012, σ. 12επ. 20

εγείρει τις ανακύπτουσες ενοχικές αξιώσεις του 31 (π.χ. αγωγή αδικαιολόγητου πλουτισμού). Μέχρι την οριστικοποίηση οι εγγραφές έχουν απλώς διαπιστωτικό χαρακτήρα, δεν παράγεται κανενός είδους τεκμήριο από αυτές, και δεν αποτελούν τίτλους για τα εγγεγραμμένα δικαιώματα 32. Σκοπός της οριστικοποίησης δεν είναι ασφαλώς η αφαίρεση ή αντίστροφα απονομή ιδιωτικών δικαιωμάτων, αλλά η διαμόρφωση σταθερής και αμετάβλητης βάσης επί της οποίας θα ερείδονται οι μεταγενέστερες εγγραφές 33. Το αμάχητο τεκμήριο των κτηματολογικών εγγραφών αναδύεται από μια πολιτειακή πράξη (την πρώτη εγγραφή) η οποία αποτελεί επιστέγασμα μιας sui generis διοικητικής διαδικασίας ελέγχου νομιμότητας προς το σκοπό μετάβασης από το σύστημα μεταγραφών και υποθηκών στο σύστημα του κτηματολογίου 34. Το τεκμήριο όμως αυτό εξαρτάται και από το δικαστικό επανέλεγχο των εγγραφών που διενεργείται με πρωτοβουλία του δικαιούχου ή από τη μη κίνηση της διαδικασίας αυτής με παράλειψη αμφισβήτησής τους. Η εξάρτηση του τεκμηρίου από τη δικαστική κρίση ανάγει το τεκμήριο σε αρχή του δημοσίου δικαίου, από την οποία απορρέει υποχρέωση υπακοής και συμμόρφωσης προς το περιεχόμενό της, ανεξάρτητα από την ορθότητα ή όχι του περιεχομένου της 35. Η πρόβλεψη αυτή στοχεύει στην ασφάλεια των συναλλαγών και στην παραγωγή τίτλου νομιμοποίησης υπέρ και κατά του φερόμενου ως δικαιούχου, που τον νομιμοποιεί ενεργητικά ή παθητικά στις δίκες σχετικές με το ακίνητο. Αυτή, ωστόσο, είναι η μία οπτική αναφορικά με τις έννομες συνέπειες που απορρέουν από το αμάχητο τεκμήριο και εκτείνονται στο πεδίο του δικονομικού δικαίου. Αμφισβητείται 36 όμως κατά πόσο το νόμιμο αυτό τεκμήριο με το οποίο το περιεχόμενο των εγγραφών καθίσταται με ισχύ αμάχητου τεκμηρίου ακριβές και μάλιστα έναντι όλων, πρέπει να συνδέεται με την κατανομή του βάρους απόδειξης και να μην εκλαμβάνεται ως μια νομοτεχνική μέθοδος για τη θέσπιση κανόνα ουσιαστικού δικαίου και την παραγωγή εννόμων συνεπειών. 31 Βλ. Λ. Κιτσαρά, Οι πρώτες κτηματολογικές εγγραφές, 2 ΙΒ3, αρ. 3.4., σ.68 32 Βλ. Τ. Αθανασόπουλο, Το Δίκαιο του Κτηματολογίου σε θεωρία και πράξη, σ. 25. 33 Ζ. Τσολακίδης, ΧρΙΔ 2012, σ. 11. 34 Λ. Κιτσαράς, Οι πρώτες εγγραφές στο Εθνικό Κτηματολόγιο, 2ΙΒ3, αρ. 3.1.4., σ. 45. 35 Βλ. Λ. Κιτσαρά, ό.π., 2ΙΒ3, αρ. 3.1.4., σ. 45. 36 Βλ. Ζ. Τσολακίδη, ΧρΙΔ 2012, σ. 12. 21

Κεφάλαιο Τρίτο : Η διόρθωση των κτηματολογικών εγγραφών Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις Ο νομοθέτης προέβλεψε το ενδεχόμενο η διαδικασία κτηματογράφησης να προκαλέσει και ανακρίβειες στις πρώτες εγγραφές, λόγω παρείσφρησης λαθών κατά τη διενέργειά της. Το ακριβές περιεχόμενο και το είδος της ανακρίβειας καθορίζουν την ακολουθητέα διαδικασία για την αποκατάσταση του σφάλματος 37. Ο νόμος, με επιμέρους ρυθμίσεις, καθορίζει τον τρόπο διόρθωσης των λαθών αυτών, ο οποίος μάλιστα μπορεί να σχετίζεται με το νομικό καθεστώς του ακινήτου, το φορέα του δικαιώματος ή ακόμα και με τα ίδια τα χαρακτηριστικά του ακινήτου ή του δικαιώματος. Σημαντική είναι δε η διάκριση που γίνεται στις ανακρίβειες για τη διόρθωση των οποίων απαιτείται έκδοση δικαστικής απόφασης και σε εκείνες που οφείλονται σε σφάλμα και μπορεί να διορθωθεί διοικητικά, χωρίς δικαστική παρέμβαση, με απόφαση του Προϊσταμένου του Κτηματολογικού Γραφείου 38. Η τροποποίηση των αρχικών εγγραφών στα κτηματολογικά βιβλία μπορεί να γίνει είτε για να καταχωρηθεί σε αυτά επιγενόμενη πράξη από την αρχικώς καταχωρηθείσα είτε για να διορθωθούν ανακρίβειες που παρείσφρησαν κατά την κτηματογράφηση. Στην τελευταία περίπτωση αν πρόκειται για προφανή παραδρομή που εμπίπτει στην έννοια του προδήλου σφάλματος, αρμόδιος για τη διαπίστωση της ανακρίβειας είναι ο Προϊστάμενος του Κτηματολογικού Γραφείου. Ανάλογη αντιμετώπιση των ατελειών ισχύει και κατά το σύστημα μεταγραφών και υποθηκών, κατά το οποίο ο Υποθηκοφύλακας προβαίνει στη διόρθωση προφανώς ατελειών, παραδρομών ή ανακριβειών κατά την καταχώρηση και χωρίς την έκδοση δικαστικής απόφασης, με σημείωση στο περιθώριο της μεταγραφής και κατά παραπομπή στην κύρια εγγραφή 39. Αν όμως πρόκειται για ιδιοκτησιακή αμφισβήτηση, αρμόδια είναι τα πολιτικά δικαστήρια, κατά την συνταγματικής 37 Βλ. Α. Κούσουλα, Η δημόσια πίστη του κτηματολογίου, σ. 14επ. 38 Οδηγός συναλλαγών με τα κτηματολογικά γραφεία, http://www.ktimatologio.gr/ktima/uploads/files/2791.pdf 39 Γ. Κωνσταντίνου, Υποθηκοφυλακεία Εθνικό Κτηματολόγιο, σ. 93, αρ. 202. 22

περιωπής επιταγή για την επίλυση των ιδιωτικών διαφορών από τα αρμόδια πολιτικά δικαστήρια 40. IΙ. Η διόρθωση των κτηματολογικών εγγραφών με δικαστική απόφαση Εν όψει της παραγωγής αμάχητου τεκμήριου από την οριστικοποίηση των αρχικών εγγραφών καθώς και της ανάγκης αποκατάστασης της αντικειμενικής αλήθειας και της προστασίας του αληθούς δικαιούχου, η διόρθωση των ανακριβειών των αρχικών εγγραφών είναι απαραίτητη, έτσι ώστε η βάση επί της οποίας θα στηριχθούν όλες οι μεταγενέστερες εγγραφές να αποτυπώνει την ορθή νομική κατάσταση του ακινήτου. Ο πρώτος τρόπος διόρθωσης των ανακριβειών είναι μέσω της άσκησης αγωγής ή αίτησης ενώπιον του Κτηματολογικού Δικαστή (βλ. άρ. 6 παρ. 2,3,8 του ν. 2664/1998). Με την παρέμβαση της δικαστικής αρχής καθίσταται δυνατός ο ολοκληρωμένος έλεγχος της ακρίβειας της εγγραφής, αφού, σε αντίθεση με τα διοικητικά όργανα, ο δικαστής είναι σε θέση να ελέγξει τη συνδρομή των προϋποθέσεων κύρους της αιτίας της εγγραπτέας δικαιοπραξίας και να εκφέρει κρίση, όχι παρεμπιπτόντως, αλλά με ισχύ δεδικασμένου, ως προς την υπόσταση ή την απόσβεση των ιδιωτικών δικαιωμάτων 41. Η παρεμβολή της δικαστικής αρχής περιβάλλει, αναμφισβήτητα, τη διόρθωση με τα αντίστοιχα εχέγγυα ορθότητας και ευθυκρισίας. Ο έλεγχος που διενεργείται από τα δικαστήρια είναι έλεγχος ορθότητας και αφορά κυρίως σε περιπτώσεις κατά τις οποίες υπάρχει διάσταση μεταξύ του αληθούς φορέα του δικαιώματος και του αναγραφόμενου στα κτηματολογικά φύλλα ως δικαιούχου. Σε κάθε περίπτωση βέβαια, την τελική κρίση κάθε ζητήματος που άπτεται του κτηματολογίου και έχει χαρακτήρα ιδιωτικής διαφοράς, έχουν τα πολιτικά δικαστήρια, ως αποκλειστικώς αρμόδια επί των υποθέσεων αμφισβήτησης ιδιωτικών δικαιωμάτων. 40 http://www.hellenicparliament.gr/userfiles/a08fc2dd-61a9-4a83-b09a-f4c564609d/es041110.pdf, Πρακτικά Βουλής, Περίοδος ΙΑ, Σύνοδος Α, Συνεδρίαση ΝΗ, 10/11/2004, αρ. 9. 41 Ζ. Τσολακίδης, Digesta 2007, σ. 176. 23

ΙIΙ. Η διόρθωση των κτηματολογικών εγγραφών χωρίς δικαστική απόφαση Υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες η φύση της διόρθωσης εξαντλείται στην απλή διαπίστωση τυπικού σφάλματος και η αντίστοιχη διαδικασία για τη διόρθωσή του είναι πιο απλή και πιο γρήγορη. Λόγω του χαρακτήρα της αυτού, όμως, στερείται των διασφαλίσεων αναφορικά με την ορθότητα της κρίσης του διοικητικού οργάνου που είναι επιφορτισμένο με τη διαπίστωση και τη διόρθωσή του. Τα κριτήρια για την υπαγωγή της διόρθωσης του σφάλματος στη δικαστική ή εξωδικαστική διαδικασία είναι το προφανές ή μη της ανακρίβειας, η έκταση του ελέγχου που απαιτείται για την πραγματοποίηση της διόρθωσης και η ανάγκη συμμετοχής ή προστασίας τρίτων προσώπων 42. Πρέπει να τονιστεί πως ακόμα και στις περιπτώσεις που ο νόμος προβλέπει κατ αρχήν τη διοικητική διαδικασία για τη διόρθωση της ανακρίβειας μιας κτηματολογικής εγγραφής, δεν αποκλείεται η από μέρους του ενδιαφερόμενου παράλληλη ή διαδοχική προσφυγή του στο αρμόδιο δικαστήριο 43. Η δυνατότητα αυτή εδράζει στο άρ. 20 παρ. 1 του Συντάγματος και συνδέεται με το δικαίωμα παροχής έννομης προστασίας από τα δικαστήρια. Κεφάλαιο Τέταρτο : Το πρόδηλο σφάλμα κατά τον ν. 2308/1995 και η διαδικασία διόρθωσής του Ι. Οι προϊσχύσασες μορφές του άρθρου 6 του ν. 2308/1995 Α. Αρχική έκδοση του άρθρου «Άρθρο 6. Υποβολή ενστάσεων. 1. Όποιος έχει έννομο συμφέρον μπορεί, μέσα σε προθεσμία εξήντα (60) ημερών από την τελευταία δημοσίευση της κατά το άρθρο 4 του παρόντος ανακοίνωσης του ΟΚΧΕ για την ανάρτηση των στοιχείων της κτηματογράφησης, να υποβάλει ένσταση. Η 42 Βλ. Ζ. Τσολακίδη, Digesta 2007, σ. 177. 43 Ζ. Τσολακίδης, Digesta 2007, σ. 179. 24

ένσταση υποβάλλεται στο αρμόδιο Γραφείο Κτηματολογίου ή στον οικείο δήμο ή κοινότητα. Για τους κατοίκους της αλλοδαπής, το Δημόσιο ή τα ΝΠΔΔ η κατά την παρούσα παράγραφο προθεσμία υποβολής ένστασης είναι τεσσάρων (4) μηνών. 2. Με απόφαση του ΟΚΧΕ επιτρέπεται η κατά δύο (2) μήνες παράταση είτε μόνου του χρόνου του τελευταίου εδαφίου του άρθρου 4 είτε μόνης της προθεσμίας της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου είτε και των δύο. 3. Ζητήματα τεχνικού και λεπτομερειακού χαρακτήρα σχετικά με την υποβολή και την εξέταση των ενστάσεων ρυθμίζονται με απόφαση του ΟΚΧΕ, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως». Β. Δεύτερη έκδοση του άρθρου «Άρθρο 6. Υποβολή ενστάσεων. 1. Όποιος έχει έννομο συμφέρον μπορεί, μέσα σε προθεσμία εξήντα (60) ημερών από την κατά το άρθρο 4 παράγραφος 1 ημερομηνία έναρξης υπολογισμού της, να υποβάλει ένσταση. Η ένσταση υποβάλλεται στο αρμόδιο Γραφείο Κτηματολογίου ή στον οικείο δήμο ή κοινότητα. Για τους κατοίκους της αλλοδαπής, το Δημόσιο ή τα ΝΠΔΔ η κατά την παρούσα παράγραφο προθεσμία υποβολής ένστασης είναι τεσσάρων (4) μηνών. 44 2. Με απόφαση του ΟΚΧΕ επιτρέπεται η κατά δύο (2) μήνες παράταση είτε μόνου του χρόνου του τελευταίου εδαφίου του άρθρου 4 είτε μόνης της προθεσμίας της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου είτε και των δύο. 3. Ζητήματα τεχνικού και λεπτομερειακού χαρακτήρα σχετικά με την υποβολή και την εξέταση των ενστάσεων ρυθμίζονται με απόφαση του ΟΚΧΕ, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως». 44 Το πρώτο εδάφιο της παρ. 1 αντικαταστάθηκε ως άνω με την παρ.13 του άρθρου 25 του ν. 2664/1998). 25

Γ. Τρίτη έκδοση του άρθρου «Άρθρο 6. Αιτήσεις διόρθωσης. 1. Όποιος έχει έννομο συμφέρον μπορεί να υποβάλει αίτηση διόρθωσης κτηματολογικής εγγραφής. Μαζί με την αίτηση συνυποβάλλονται όλα τα απαραίτητα έγγραφα που τη θεμελιώνουν. 2. Η αίτηση υποβάλλεται στο αρμόδιο Γραφείο Κτηματογράφησης. 3. Εφόσον η αίτηση δεν αναφέρεται στη διόρθωση πρόδηλου σφάλματος, υποβάλλεται μέσα σε προθεσμία δύο (2) μηνών, η οποία υπολογίζεται σύμφωνα με όσα ορίζονται στην παράγραφο 1 του άρθρου 4. Για τους κατοίκους της αλλοδαπής η προθεσμία υποβολής είναι τεσσάρων (4) μηνών. 4. Η αίτηση διόρθωσης πρόδηλων σφαλμάτων δεν υπόκειται σε προθεσμία και μπορεί να αναφέρεται στη διόρθωση των στοιχείων και της δεύτερης ανάρτησης. Ως πρόδηλο σφάλμα θεωρείται ιδίως η λανθασμένη αναγραφή των στοιχείων που προκύπτουν από την αστυνομική ταυτότητα, καθώς και η λανθασμένη αναγραφή στοιχείων που προκύπτουν από ληξιαρχικές πράξεις, τα οποία διορθώθηκαν με αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Δεν αποτελεί αίτηση διόρθωσης πρόδηλου σφάλματος η αίτηση που αφορά στη θέση και στα όρια του ακινήτου. Δεν υπόκειται επίσης σε προθεσμία η αίτηση διόρθωσης που αναφέρεται στο εμβαδόν του ακινήτου του καταχωρίσθηκε στους κτηματολογικούς πίνακες είτε της πρώτης είτε της δεύτερης ανάρτησης. 5. Η ημερομηνία, μετά την οποία δεν επιτρέπεται η κατάθεση αίτησης διόρθωσης πρόδηλου σφάλματος, ορίζεται με την απόφαση του ΟΚΧΕ που εκδίδεται σύμφωνα με όσα ορίζονται στο τελευταίο εδάφιο της παραγράφου 8 του άρθρου 2. 6. Με απόφαση του ΟΚΧΕ επιτρέπεται η παράταση μέχρι δύο (2) μήνες είτε μόνου του χρόνου του τελευταίου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 4 είτε μόνης της προθεσμίας της παραγράφου 3 του παρόντος άρθρου είτε και των δύο. 7. Οι αιτήσεις διόρθωσης εξετάζονται από το Γραφείο Κτηματογράφησης. Για κάθε αίτηση το Γραφείο Κτηματογράφησης συντάσσει υπόμνημα, το οποίο περιέχει και αιτιολογία για την αποδοχή ή την απόρριψή της. 26

8. Θέματα τεχνικού και λεπτομερειακού χαρακτήρα σχετικά με την υποβολή και την εξέταση των αιτήσεων διόρθωσης ρυθμίζονται με απόφαση του ΟΚΧΕ, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως». 45 Δ. Σχολιασμός των τροποποιήσεων του άρθρου 6 α. Γενικές αναφορές Η μορφή που έλαβε το άρ. 6 με την τρίτη κατά σειρά τροποποίηση, δυνάμει δηλαδή του ν. 3127/2003, μετέβαλε κατά πολύ τη διαδικασία διόρθωσης σφαλμάτων κατά το στάδιο της κτηματογράφησης. Ο νόμος αυτός εισήγαγε για πρώτη φορά την έννοια του προδήλου σφάλματος στη διαδικασία της κτηματογράφησης, καθώς μέχρι τότε προβλεπόταν μόνο η υποβολή ένστασης από τον έχοντα προς τούτο έννομο συμφέρον. Με την κατάργηση της διαδικασίας των πρωτοβάθμιων επιτροπών, εισήχθη στη θέση της ο θεσμός της αίτησης διόρθωσης του άρθρου 6, ο οποίος αποτελεί στην ουσία μια μορφή αιτήσεως θεραπείας, υπό την έννοια ότι η αίτηση υπόκειται σε επεξεργασία από το 27 ίδιο το Γραφείο Κτηματογράφησης 46. Στόχος των ρυθμίσεων του ν. 3127/2003 ήταν η ευεργετική επίδραση τόσο στην κατεύθυνση της συντόμευσης της διαδικασίας κτηματογράφησης όσο και στη μείωση του κόστους της 47. Παρόλο που με την εισαγωγή του νόμου έγινε ένα γενναίο βήμα για την απλούστευση της διαδικασίας διόρθωσης των κτηματολογικών εγγραφών στο στάδιο της κτηματογράφησης, ωστόσο, δεν τέθηκαν λεπτομέρειες τεχνικού και διευκρινιστικού χαρακτήρα αναφορικά με το πλαίσιο εφαρμογής της, ούτε από την ίδια την Εισηγητική Έκθεση του νόμου. Αντίθετα, η εφαρμογή του άρθρου στην πράξη ήταν αυτή που δημιούργησε τον κατάλογο των περιπτώσεων που υπήχθησαν στη διόρθωση κατά τη διαδικασία αυτή. 45 Το άρθρο 6 αντικαταστάθηκε ως άνω με την παρ. 16 του άρθρου 1 του ν. 3127/2003. Παρατήρηση: Με την παρ. 3 του άρθρου 4 του ν. 3127/2003 ορίζεται ότι : «Αποφάσεις που εκδόθηκαν από τις επιτροπές ενστάσεων που προβλέπονται στα άρθρα 6,7 και 10 του ν. 2308/1995, με τις οποίες αναγνωρίζονται δικαιώματα του Δημοσίου σε ακίνητα που εμπίπτουν στις διατάξεις της παραγράφου 1, επανεξετάζονται σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου αυτής, μέσα σε προθεσμία τριών (3) μηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων καθορίζεται η διαδικασία επανεξέτασης και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή της παραγράφου αυτής». 46 Βλ. ΕισΕκθ ν. 3127/2003. 47 ΕισΕκθ ν. 3127/2003.

β. Αναφορά στη διόρθωση προδήλων σφαλμάτων Η αίτηση διόρθωσης προδήλου σφάλματος υπήχθη εννοιολογικά στην κατηγορία των αιτήσεων διόρθωσης, αποτέλεσε όμως ειδική κατηγορία αυτών. Η διαφοροποίηση αυτή ήταν σκόπιμη καθώς η αίτηση αυτή διαφοροποιούνταν ως προς το περιεχόμενο των σφαλμάτων που αφορούσε, αλλά και ως προς το χρονικό πλαίσιο εντός του οποίου έπρεπε να υποβληθεί για να θεωρηθεί εμπρόθεσμη. Η αίτηση διόρθωσης προδήλου σφάλματος δεν υπόκειντο εκ των προτέρων σε καθορισμένη προθεσμία, ωστόσο, επειδή η διαδικασία της κτηματογράφησης από τη φύση της υπόκειται σε συγκεκριμένα χρονικά πλαίσια, η καταληκτική ημερομηνία για τέτοιες αιτήσεις δεν ήταν δυνατόν να παραμένει μετέωρη. Για το λόγο αυτό, υπήρχε σχετική πρόβλεψη ώστε με σχετική απόφαση του ΟΚΧΕ, που αφορά συγκεκριμένη κάθε φορά περιοχή, να ορίζεται η ημερομηνία μετά την οποία δεν γινόταν δεκτές οι σχετικές αιτήσεις. Η αίτηση για τη διόρθωση προδήλου σφάλματος υποβάλλονταν, όπως και οι λοιπές αιτήσεις διόρθωσης του άρθρου 6, από όποιον είχε έννομο συμφέρον, ενώπιον του κατά τόπον αρμόδιου Γραφείου Κτηματογράφησης. Για τη θεμελίωση του αιτήματος, η αίτηση έπρεπε να συνοδεύεται από τα σχετικά έγγραφα από τα οποία προέκυπτε το σφάλμα και η αιτούμενη διόρθωση. Η επιχειρούμενη διόρθωση αφορούσε στοιχεία των κτηματολογικών εγγραφών, όπως αυτά προέκυπταν από την ανάρτησή τους και διαφοροποιούνταν σημαντικά ως προς τις άλλες αιτήσεις καθώς δεν υπόκειντο σε προθεσμία. Η λανθασμένη αναγραφή στοιχείων από την αστυνομική ταυτότητα και τις ληξιαρχικές πράξεις, που έχουν όμως διορθωθεί με αμετάκλητη δικαστική απόφαση, αποτελούσαν ενδεικτικά κάποιες από τις περιπτώσεις προδήλων σφαλμάτων. Είναι προφανές ότι η παρατιθέμενη περιπτωσιολογία ήταν πολύ φτωχή από τη μία αυτό αποτελούσε θετικό στοιχείο, καθώς αφήνονταν μεγάλα περιθώρια υπαγωγής στη διάταξη επιμέρους περιπτώσεων, από την άλλη η ευθυνοφοβία και η έλλειψη σαφών οδηγιών στα υποχρεούμενα προς παραλαβή και επεξεργασία των αιτήσεων Γραφεία Κτηματογράφησης, καθιστούσε ίσως το εύρος αυτό, γράμμα κενό. Κατά ρητή δε πρόβλεψη της διάταξης η αίτηση που αφορούσε στα όρια και τη θέση του ακινήτου, δεν 28

συνιστούσε πρόδηλο σφάλμα, με αποτέλεσμα να μην υπόκειται στις σχετικές για αυτό προβλέψεις. ΙΙ. Το άρθρο 6 του ν. 2308/1995 όπως ισχύει σήμερα Η σημερινή μορφή του άρ. 6 του ν. 2308/1995, είναι η εξής 48 : «Άρθρο 6. Αιτήσεις διόρθωσης. 1. Όποιος έχει έννομο συμφέρον μπορεί να υποβάλει αίτηση διόρθωσης κτηματολογικής εγγραφής. Μαζί με την αίτηση συνυποβάλλονται όλα τα απαραίτητα έγγραφα που τη θεμελιώνουν. 2. Η αίτηση υποβάλλεται στο αρμόδιο Γραφείο Κτηματογράφησης. 3. Εφόσον η αίτηση δεν αναφέρεται στη διόρθωση πρόδηλου σφάλματος, υποβάλλεται μέσα σε προθεσμία δύο (2) μηνών, η οποία υπολογίζεται σύμφωνα με όσα ορίζονται στην παράγραφο 1 του άρθρου 4. Για τους κατοίκους της αλλοδαπής η προθεσμία υποβολής είναι τεσσάρων (4) μηνών. 4. Με την επιφύλαξη των οριζομένων στην παράγραφο 5 του παρόντος άρθρου, η αίτηση διόρθωσης πρόδηλων σφαλμάτων δεν υπόκειται σε προθεσμία. Ως πρόδηλο σφάλμα θεωρείται ιδίως η λανθασμένη αναγραφή των στοιχείων του δικαιούχου του καταχωρισθέντος στην ανάρτηση δικαιώματος, η λανθασμένη αναγραφή του είδους του καταχωρισθέντος στην ανάρτηση δικαιώματος και η λανθασμένη αναγραφή του καταχωρισθέντος στην ανάρτηση τίτλου κτήσεως. Με απόφαση του ΟΚΧΕ μπορεί, για τη διευκόλυνση των ενδιαφερομένων, να εξειδικεύεται περαιτέρω η έννοια του πρόδηλου σφάλματος. 4α. Δεν αποτελούν αίτηση διόρθωσης σφάλματος και υπόκεινται στην προθεσμία της παραγράφου 3 η αίτηση διόρθωσης γεωμετρικών στοιχείων του ακινήτου (θέση, σχήμα, όρια, εμβαδόν), καθώς επίσης η αίτηση με την 48 Το άρθρ. 6 αντικαταστάθηκε ως άνω με την παρ. 16 του άρθρ. 1 του ν. 3127/2003. Παρατήρηση: Με την παρ. 3 του άρθρου 4 του ν. 3127/2003 ορίζεται ότι : «Αποφάσεις που εκδόθηκαν από τις επιτροπές ενστάσεων που προβλέπονται στα άρθρα 6,7 και 10 του ν. 2308/1995, με τις οποίες αναγνωρίζονται δικαιώματα του Δημοσίου σε ακίνητα που εμπίπτουν στις διατάξεις της παραγράφου 1, επανεξετάζονται σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου αυτής, μέσα σε προθεσμία τριών (3) μηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων καθορίζεται η διαδικασία επανεξέτασης και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή της παραγράφου αυτής». 29

οποία ζητείται εν όλω ή εν μέρει η αντικατάσταση (ο εκτοπισμός) από τους κτηματολογικούς πίνακες δικαιώματος άλλου δικαιούχου. Στις περιπτώσεις αυτές, υποχρεωτικά, προαιρετικά δε σε κάθε άλλη περίπτωση κατά την οποία το αρμόδιο Γραφείο Κτηματογράφησης κρίνει ότι συντρέχει λόγος να επιληφθεί η Επιτροπή Ενστάσεων του άρθρου 7, η αίτηση παραπέμπεται αυτεπαγγέλτως στην Επιτροπή προς κρίση, αφού συνταχθεί υπόμνημα, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παράγραφο 7 του εν λόγω άρθρου. Κατ εξαίρεση, δεν παραπέμπονται στην Επιτροπή Ενστάσεων οι Αιτήσεις διόρθωσης γεωμετρικών στοιχείων, εφόσον πρόκειται για διορθώσεις που βρίσκονται σωρευτικά εντός της «ζώνης κανονισμού ορίων» και εντός της «αποδεκτής αποκλίσεως», όπως αυτές ορίζονται στο άρθρο 13α του ν. 2664/1998. 49 5. Η ημερομηνία, μετά την οποία δεν επιτρέπεται η κατάθεση αίτησης διόρθωσης πρόδηλου σφάλματος, ορίζεται με την απόφαση του ΟΚΧΕ που εκδίδεται σύμφωνα με όσα ορίζονται στο τελευταίο εδάφιο της παραγράφου 8 του άρθρου 2. 6. Με απόφαση του Ο.Κ.Χ.Ε. επιτρέπεται η παράταση μέχρι δύο (2) μήνες είτε μόνου του χρόνου του τελευταίου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 4 είτε μόνης της προθεσμίας της παραγράφου 3 του παρόντος άρθρου είτε και των δύο. 7. Οι Αιτήσεις διόρθωσης εξετάζονται από το Γραφείο Κτηματογράφησης. Για κάθε αίτηση το Γραφείο Κτηματογράφησης συντάσσει υπόμνημα, το οποίο περιέχει και αιτιολογία για την αποδοχή ή την απόρριψή της. 8. Θέματα τεχνικού και λεπτομερειακού χαρακτήρα σχετικά με την υποβολή και την εξέταση των αιτήσεων διόρθωσης ρυθμίζονται με απόφαση του ΟΚΧΕ, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως». 50 49 Η παρ. 4 (όπως είχε αντικατασταθεί με την παρ. 10 του άρ. 1 του ν. 3481/2006), αντικαταστάθηκε και πάλι ως άνω και η παρ. 4 α προστέθηκε με την παρ. 12 του άρ. 1 του ν. 3481/2006. 50 Το άρ. 6 αντικαταστάθηκε ως άνω με την παρ. 16 του άρ. 1 του ν. 3127/2003. Παρατήρηση : Με την παρ. 3 του άρ. 4 του Ν. 3127/2003 ορίζεται ότι : «Αποφάσεις που εκδόθηκαν από τις επιτροπές ενστάσεων που προβλέπονται στα άρθρα 6, 7 και 10 του Ν. 2308/1995, με τις οποίες αναγνωρίζονται δικαιώματα του Δημοσίου σε ακίνητα που εμπίπτουν στις διατάξεις της παραγράφου 1, επανεξετάζονται σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου αυτής, μέσα σε προθεσμία τριών (3) μηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος. Με απόφαση του 30