ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗ
Α1. Χρηµατοδότηση µε έκδοση κοινών µετοχών Α1.1. Ο Ρόλος και η Λειτουργία του Χρηµατιστηρίου στην Οικονοµία Ξεκινά από την Βόρειας Ευρώπη κατά το 16 ο και 17 ο αιώνα όπου οι χώρες ξεφεύγουν από τα πρότυπα της φεουδαρχικής αντίληψης και υπεισέρχονται στην αστική οργάνωση. Αναπτύχθηκαν τα πρώτα χρηµατιστηριακά κέντρα, όπως το Άµστερντάµ, η Γενεύη και η Φραγκφούρτη. Οι επενδυτές επιθυµούσαν να έχουν µεγαλύτερη διαπραγµατευτική συµµετοχή στα κέρδη των επιχειρηµατικών πρωτοβουλιών και ευκολότερη απαλλαγή τους από τους τίτλους που δεν θεωρούσαν πλέον επιθυµητούς.
Ο Ρόλος και η Λειτουργία του Χρηµατιστηρίου στην Οικονοµία (συνέχεια) Η πρώτη θεµελιακή αλλαγή ήταν η δυνατότητα ανταλλαξιµότητας και µεταβίβασης των τίτλων, µέσα από µια οργανωµένη αγορά. Η δεύτερη µεγάλη αλλαγή ήταν η κατοχύρωση της συµµετοχής των επενδυτών στα κέρδη µιας επιχείρησης, µέσω της κατοχύρωσης του θεσµού της Α.Ε. Τέλος, ύστερα από τη λήξη του Β Π.Π, οι χρηµατιστηριακές αποδόσεις συνδέθηκαν ιδιαίτερα µε τον πιστωτικό κίνδυνο, µε αποτέλεσµα ένας υψηλός πιστωτικός κίνδυνος να συνοδεύεται, από υψηλότερες αποδόσεις. Σήµερα το χρηµατιστήριο θεσµός στοχεύει στην άντληση επενδυτικών κεφαλαίων, µε επίσηµα αναγνωρισµένα Χρηµατιστήρια σε πάνω από 90 χώρες του κόσµου.
Ο ρόλος του χρηµατιστηρίου στη σηµερινή οικονοµία Μέγεθος Εθνικού Πλούτου: Το απόθεµα των χρηµατιστηριακών τίτλων, παίζει σηµαίνων ρόλο στον καθορισµό του εθνικού πλούτου, του ΑΕΠ, την παραγωγή και την απασχόληση µιας οικονοµίας. Ένα υψηλό επίπεδο πλούτου, το οποίο προκύπτει από την διακράτηση χρηµατιστηριακών τίτλων, έχει θετική επίδραση σε όλα τα µακροοικονοµικά µεγέθη µιας οικονοµίας. Για την µέτρηση της σχέσης αυτής χρησιµοποιούµε το σύνολο των χρηµατιστηριακών τίτλων και της αξίας του Α.Ε.Π. Αν µεταβληθεί η σχέση, υπάρχουν επιπτώσεις στα µεγέθη της παραγωγής, της απασχόλησης, της κατανάλωσης και της επένδυσης.
Ο ρόλος του χρηµατιστηρίου στη σηµερινή οικονοµία (συνέχεια) Κατανοµή Εθνικού πλούτου: Οι επενδυτές κρατούν το µεγαλύτερο µέρος του πλούτου τους σε χρηµατοοικονοµικά περιουσιακά στοιχεία, επειδή χρειάζεται για τη διατήρηση του επιπέδου παραγωγής, απασχόλησης και του βιοτικού επιπέδου. Οι χρηµατοοικονοµικοί τίτλοι, κατανέµονται µεταξύ: α) των ατοµικών επενδυτών, β) των χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων και γ) των µη-χρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων. Ανάλογα µε τον βαθµό συµµετοχής της κάθε κατηγορίας στη διανοµή του πλούτου, το ποσοστό συµµετοχής των ατοµικών επενδυτών διαφέρει σηµαντικά από χώρα σε χώρα, όντας ανάµεσα στο 28 % (Ιταλία) και 65% (Η.Π.Α).
Ο ρόλος του χρηµατιστηρίου στη σηµερινή οικονοµία (συνέχεια) Χρηµατοδότηση Επιχειρήσεων: Πολλές χώρες, βασίζουν ακόµα και σήµερα την χρηµατοδότησή τους στην κεφαλαιοποίηση των αδιανέµητων κερδών των επιχειρήσεων και στον εξωτερικό δανεισµό. Mία επιχείρηση προκειµένου να χρηµατοδοτήσει τα µακροχρόνια επενδυτικά της σχέδια έχει διαφορετικές επιλογές, προκειµένου να ικανοποιήσει τους στόχους της.
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Άµεση πρόσβαση κεφαλαίων Αυξηµένη Ρευστότητα υνατότητες χρηµατοδότησης εξαγορών-συγχωνεύσεων Ενίσχυση Ανταγωνιστικότητας Κόστος Συναλλαγών Κόστος εγγραφής Κόστος Παρακολούθησης ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
Α1.2. Βασικές Έννοιες Μικροδοµής της Χρηµατιστηριακής Αγοράς Βασικός σκοπός και λειτουργική αρχή του Χρηµατιστηρίου Αξιών, αποτελεί η διεξαγωγή αγοραπωλησιών χρηµατοπιστωτικών τίτλων, όπως είναι οι µετοχές των Α.Ε και τα χρεόγραφα. Για την σωστή και αποτελεσµατική λειτουργία της χρηµατιστηριακής αγοράς, είναι απαραίτητη η ύπαρξη ενός συγκεκριµένου λειτουργικού οργανωτικού πλαισίου που να διευκολύνει και να διασφαλίζει τις συναλλαγές.
Βασικές Έννοιες Μικροδοµής της Χρηµατιστηριακής Αγοράς (συνέχεια) Η πρωτογενής αγορά περιλαµβάνει δύο συµβαλλόµενους, τους επενδύτες και τις επιχειρήσεις, οι οποίες αποσκοπούν στην άντληση κεφαλαίων. Με τον τρόπο αυτό, οι εκδοθέντες χρηµατοπιστωτικοί τίτλοι διατίθενται στην αγορά, µέσα από συγκεκριµένες διαδικασίες. Στη δευτερογενή αγορά συνεχίζεται η διαπραγµάτευση των εισηγµένων µετοχών. Επίσης η παράλληλη αγορά έχει σαν ρόλο την προώθηση των µικροµεσαίων επιχειρήσεων µε έντονη δυναµική και εξελικτική πορεία, που δεν µπορούν να εισάγουν τις µετοχές τους στην κύρια.
Βασικές Έννοιες Μικροδοµής της Χρηµατιστηριακής Αγοράς (συνέχεια) Η ταξινόµηση των συµµετεχόντων φορέων στη χρηµατιστηριακή αγορά, περιλαµβάνει τέσσερις (4) τύπους: α) τα νοικοκυριά, β) τις επιχειρήσεις, γ) τον δηµόσιο τοµέα και δ) τους ενδιάµεσους φορείς. Επιχειρήσεις: αποσκοπούν στη χρηµατοδότηση των επενδυτικών τους έργων, µέσα από την έκδοση και την πώληση των µετοχών τους. Η δυνατότητα εισαγωγής στην χρηµατιστηριακή αγορά, µόνο στις εταιρίες, που ανήκουν στην κατηγορία των Ανωνύµων Εταιρειών. Το σκεπτικό για τη διαφοροποίηση είναι ότι η εταιρική περιουσία ανήκει σε µεγάλο αριθµό µετόχων και δίνει τη δυνατότητα στην επιχείρηση να αναπτύξει οικονοµίες κλίµακας.
Βασικές Έννοιες Μικροδοµής της Χρηµατιστηριακής Αγοράς (συνέχεια) Επενδυτές: αποτελούν την κινητήρια δύναµη της χρηµατιστηριακής αγοράς, µε διαρκή πληροφόρηση των τεκταινοµένων στην χρηµατιστηριακή αγορά. Η οικονοµική συµπεριφορά των επενδυτών, διαφοροποιείται ανάλογα µε την οικονοµική οµάδα, την συµπεριφορά τους απέναντι στον κίνδυνο κ.α. Οι επενδυτές κατατάσσονται σε κάποιες κατηγορίες: 1) Επενδυτές µε µακροχρόνιους επενδυτικούς στόχους, οι οποίοι δεν επηρεάζονται από τις διακυµάνσεις των τιµών της αγοράς, 2) Κερδοσκόποι επενδυτές, οι οποίοι σε καθηµερινή βάση προβαίνουν σε αγοραπωλησίες χρηµατιστηριακών τίτλων. 3) Ειδικές κατηγορίες επενδυτών, οι οποίοι εκµεταλλεύονται ειδικές συγκυρίες και διακυµάνσεις της αγοράς.
Βασικές Έννοιες Μικροδοµής της Χρηµατιστηριακής Αγοράς (συνέχεια) Μεσάζοντες: Mε την αύξηση των επενδυτικών αναγκών, και την εισδοχή νέων τεχνολογιών,, λειτουργεί ένα ευρύτατο πλέγµα ενδιάµεσων φορέων, προσφέροντας συµβουλευτικές, συναλλακτικές και χρηµατοδοτικές διευκολύνσεις. 1) Οι χρηµατιστές, οι οποίοι αναλαµβάνουν την διεκπεραίωση των συναλλαγών 2) Οι χρηµατιστές που διενεργούν χρηµατιστηριακές πράξεις 3) Χρηµατιστηριακές εταιρίες, οι οποίες αποτελούν κοινοπραξίες χρηµατιστών 4) Οι επενδυτικές τράπεζες, το κύριο έργο των οποίων είναι η διάθεση νέων µετοχών στο επενδυτικό κοινό 5) Επενδυτικοί σύµβουλοι/αναλυτές προσφέρουν επιστηµονικές αναλύσεις για την µεγιστοποίηση της πληροφόρησης των επενδυτών
Βασικές Έννοιες Μικροδοµής της Χρηµατιστηριακής Αγοράς (συνέχεια) Συλλογικοί επενδυτές: αποτελούνται από ένα ευρύτατο πλέγµα δηµοσίων και ιδιωτικών οργανισµών, όπως τα ασφαλιστικά ιδρύµατα, οι ασφαλιστικές εταιρείες, οι τραπεζικοί οργανισµοί. Το µέγεθος των επιχειρήσεων αυτών, τους επιτρέπει να παίζουν µεγάλο ρόλο στην διαµόρφωση και την εξέλιξη των χρηµατιστηριακών αγορών. Τα συµφέροντα των επιχειρήσεων αυτών, έρχονται σε ευθεία αντίθεση µε αυτά των ατοµικών επενδυτών, καθότι ο όγκος των συναλλαγών των πρώτων προξενεί διακυµάνσεις στις τιµές των µετοχών.
Α1.3. ιαδικασία Εισαγωγής Εταιρίας στη Χρηµατιστηριακή Αγορά Ο βασικότερος τρόπος χρηµατοδότησης µιας επιχείρησης, µπορεί να γίνει µε την έκδοση κοινών µετοχών. Η σηµασία τους έγκειται, στο ότι αποδίδουν στον κάτοχο τους την υπολειµµατική αξία της επιχείρησης, χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις τόσο σε µερίσµατα, όσο και σε περιπτώσεις χρεοκοπίας. Οι µετοχές αποτελούν χρεόγραφα, τα οποία υπόσχονται κλασµατικές πληρωµές στους κατόχους, έχοντας όµως ταυτόχρονα συµµετοχή τόσο στα κέρδη, όσο και στις ζηµιές της εταιρίας.
Οι βασικές διαφορές ανάµεσα στις οµολογίες και τις κοινές µετοχές Οι οµολογίες έχουν ηµεροµηνίας λήξης, κατά την οποία πρέπει να επιστραφούν, αντίθετα µε τις µετοχές, οι οποίες δεν λήγουν όσο συνεχίζει η λειτουργία της εταιρίας. Σε περίπτωση χρεοκοπίας, προηγείται η κάλυψη των υποχρεώσεων της εταιρίας προς τους άλλους κεφαλαιοδότες,:α) οµολογιούχοι, β) προνοµιούχοι µέτοχοι, γ) κοινοί µέτοχοι. Οι οµολογιούχοι δεν φέρουν καµία ευθύνη για τυχόν χρέη, σε αντίθεση µε τους κοινούς µετόχους, οι οποίοι ευθύνονται µέχρι του ποσού του µετοχικού τους κεφαλαίου. Οι κοινοί µέτοχοι έχουν το δικαίωµα ψήφου για την εκλογή του διοικητικού συµβουλίου, όπως και για κάθε εταιρική απόφαση, αντίθετα µε τους οµολογιούχους που στερούνται τέτοιων δικαιωµάτων.
Α1.4. Αξία υπέρ το Άρτιο, Αγοραία Αξία, Μερίσµατα & Παρακρατηθέντα Κέρδη (Παράδειγµα) Laser Optics Company Κοινές µετοχές & Κεφάλαια µετόχων 31 εκεµβρίου 2003 (εκατ. ) Κοινές µετοχές, 1 αξία υπέρ το άρτιο. 450 Eγκεκριµένες µετοχές προς έκδοση: 500 εκατ. µερίδια. Εκδοθέντες µετοχές: 450 εκατ. Μερίδια. Πλεονασµατικό κεφάλαιο 1.500 Παρακρατηθέντα Κέρδη 2.300 Ανακληθείσες µετοχές 125 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΞΙΑ ΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 4.125
Παράδειγµα (συνέχεια) Η ονοµαστική αξία της µετοχής της εταιρίας είναι 1. Η τελική αξία υπέρ το άρτιο, αποτελεί τον αριθµό τον εκδοθέντων τελικά µετοχών, επί την αξία υπέρ το άρτιο της κάθε µετοχής δηλ: 1 x 450 εκ. µετοχές = 450 εκατ.. Στο παράδειγµά µας οι εγκριθείσες µετοχές είναι 500 εκατ. µερίδια και οι τελικά εκδοθέντες 450 εκατ. µερίδια. Αν και οι µετοχές έχουν συνήθως µια συγκεκριµένη λογιστική αξία (par value), η τιµή πώλησής τους είναι συνήθως µεγαλύτερη από αυτή. Η διαφορά αυτή είναι το πλεονασµατικό κεφάλαιο. Τα παρακρατηθέντα κέρδη είναι 2.300 εκατ.. Η συνολική αξία των µετοχών, αποτελεί το άθροισµα των: Αξία υπέρ το άρτιο+πλεονασµατικό κεφάλαιο+παρακρατηθέντα κέρδη
Παράδειγµα (συνέχεια) Αγοραία Αξία, Λογιστική αξία, Αξία Αντικατάστασης Το χρονικό έτος 2003 ανερχόταν στα 4.125 εκατ.. Από τις συνολικά 450 εκατ. µετοχές που έχουν εκδοθεί, η επιχείρηση εξαγόρασε 125 εκατ. Μερίδια. Συνεπώς, το σύνολο των µετοχών που αποµένουν στην αγορά, ανέρχεται στο ποσό των 325 εκατ. µεριδίων. Οι ανακληθείσες µετοχές καλούνται µετοχές θησαυροφυλακίου (Treasury Stocks). Η αγοραία αξία ανά µετοχή, είναι λοιπόν: Συνολική αξία µετοχικού κεφαλαίου Παραµαίνοντες Μετοχές = 4.125 = 12, 7 325 εκατ. Ευρώ Μετοχή
ικαιώµατα Μετόχων Aποτελούν τους ιδιοκτήτες της και και έχουν το δικαίωµα της εκλογής του διευθύνοντος συµβούλου. Οι µέτοχοι πολλές φορές, έχουν το δικαίωµα της προαγοράς των µετοχών, δηλ. την αγορά µετοχών πριν την έναρξη της δηµόσιας εγγραφής για τους ακόλουθους λόγους: 1) Την προστασία της εταιρικής τους δύναµης. Αν για παράδειγµα υπάρχει µια διένεξη ανάµεσα σε κάποια µερίδα των µετόχων. 2) Αποτελεί άµυνα των µετόχων απέναντι στην υποτίµηση της αξίας των µετοχών τους.
Εισαγωγή στην Πρωτογενή Αγορά Η πρωτογενής αγορά ταυτίζεται µε την έκδοση και την εισαγωγή µετοχών στο χρηµατιστηριακό κύκλο. Τα βασικά βήµατα εισαγωγής µιας εταιρίας στο χρηµατιστήριο: Η θετική συγκατάβαση της συνέλευσης των µετόχων. Η έγκριση του εγχειρήµατος από το ιοικητικό Συµβούλιο. Η προετοιµασία του φακέλου εγγραφής προκειµένου η επιτροπή κεφαλαιαγοράς, να αποφανθεί. είτε θετικά, είτε αρνητικά. Αν η επιτροπή αποφανθεί θετικά, τότε η εταιρία, είτε επιλέγοντας ανάδοχο, είτε κάνοντας ιδιωτική τοποθέτηση καθορίζει την τιµή των µετοχών προς διάθεση. Ακολουθεί η διάθεση των µετοχών στην αγορά στην προκαθορισµένη τιµή.
Εισαγωγή στην Πρωτογενή Αγορά (συνέχεια) Επίσης, πρέπει να ισχύουν και όροι και προϋποθέσεις, για την εισαγωγή της εταιρείας στο χρηµατιστήριο. Εξετάζονται µεγέθη της χρηµατοοικονοµικής διοίκησης, η ύπαρξη υγιούς ισολογισµού, επαρκές κυκλοφοριακό κεφάλαιο, κ.α. Εξετάζεται η διάθεση ενός ελάχιστου ποσοστού του µετοχικού κεφαλαίου στο επενδυτικό κοινό, προκειµένου να διασφαλιστεί ένα minimum διακίνησης των µετοχών στη δευτερογενή αγορά. Ο έλεγχος της διασποράς των υπαρχόντων µετοχών για την αποφυγή χειραγώγησης της επιχείρησης από έναν ή λίγους µετόχους.
Α1.5. ιαπραγµάτευση Μετοχών ευτερογενή Αγορά Στην δευτερογενή αγορά δηµιουργείται ένα ανταγωνιστικού περιβάλλον διαπραγµάτευσης, όπου η ζήτηση και η προσφορά θα διαµορφώνουν ένα αποτελεσµατικό πεδίο ανταλλαγών. Οι τρόποι των χρηµατιστηριακών διαπραγµατεύσεων και οι µορφές που µπορεί να πάρει, απευθυνόµενες σε διαφορετικούς κατά κατηγορία πελάτες.είναι οι ακόλουθες: Συνεχής ιαπραγµάτευση Αγορά Ειδικών ιαπραγµατευτών και ιαπραγµάτευση µε δηµοπρασία.
1. Συνεχής ιαπραγµάτευση Οι χρηµατιστηριακές ενεργούν για λογαριασµό του πελάτη τους, καταχωρώντας εντολές σε ένα ηλεκτρονικό σύστηµα συναλλαγών. Βάση της διαδικασίας αποτελούν οι οριακές εντολές που δίνουν οι συµµετέχοντες στο σύστηµα, διαµορφώνοντας τόσο τη ζήτηση, όσο και την προσφορά και προφανώς τις τιµές. Η δυνατότητα αυτή, συµβάλει στην ύπαρξη διαρκούς ρευστότητας στην αγορά, καθότι οι περισσότεροι επενδυτές δεν θέτουν όριο τιµής στις συναλλαγές τους. Οι αγορές αυτές δεν σχεδιάστηκαν για θεσµικούς επενδυτές, διότι ο όγκος των συναλλαγών των τελευταίων τους αναγκάζει να προβαίνουν σε τµηµατικές καταχωρίσεις εντολών.
2. Αγορά Ειδικών ιαπραγµατευτών Οι ειδικοί διαπραγµατευτές αποτελούν τους ενδιάµεσους φορείς, µέσω των οποίων συναλλάσσονται οι επενδυτές. Ο ρόλος τους είναι η διατήρηση της ρευστότητας, σε συνθήκες όπου η εκδήλωση της επενδυτικής συµπεριφοράς δεν εκφράζεται στο ίδιο χρονικό διάστηµα για όλους. Οι επενδυτές, έχουν δύο (2) επιλογές: α) την άµεση σύναψη συναλλαγών και β) την τήρηση στάσης αναµονής, η οποία όµως ενέχει ένα σηµαντικό κόστος για αυτούς. Η απόφασή τους εξαρτάται από την εκτίµηση αυτού του κόστους.
3. ιαπραγµάτευση µε ηµοπρασία Η σχεδίαση, των συστηµάτων συναλλαγών βασίζεται στην άµεση εκτέλεση των εντολών σε πραγµατικό χρόνο. Η διαπραγµάτευση γίνεται µε δηµοπρασίες, σε δεδοµένη χρονική στιγµή και σε χώρο, στον οποίο συναθροίζονται οι επενδυτές. Για την αποτελεσµατική λειτουργία της αγοράς, πρέπει ένας ικανός αριθµός επενδυτών να θεωρεί ότι το κόστος αναµονής, είναι αρκετά µικρό, να εκτελεστεί η εντολής σε µεταγενέστερο χρόνο. Έρευνες κατέδειξαν, ότι ακόµα και θεσµικοί επενδυτές συµµετάσχουν στις αγορές δηµοπρασιών, καθότι η µείωση ανάµεσα στην τιµή αγοράς και πώλησης που επιτυγχάνεται έχει ως συνέπεια την αύξηση των κερδών.
4. Είδη Χρηµατιστηριακών Εντολών Τα στοιχεία τα οποία προϋποθέτει µια εντολή είναι τα εξής: Το είδος της εντολής δηλ. αγορά η πώληση Την ονοµασία της µετοχής Την τιµή στην οποία η εντολή είναι εκτελεστέα Τον αριθµό των συναλλασσοµένων µετοχών Τη χρονική διάρκεια ισχύος της εντολής
Είδη Χρηµατιστηριακών Εντολών (συνέχεια) Ο προσδιορισµός της τιµής αποτελεί, µαζί µε τον χρόνο το σηµαντικότερο στοιχείο των χρηµατιστηριακών συναλλαγών. Για τον λόγο αυτό υπάρχουν διάφορα ήδη εντολών που προσδιορίζουν την τιµή συναλλαγών. Εντολές ορισµένης τιµής: ο αγοραστής καλείται να αγοράσει µετοχές σε τιµή ίση ή µικρότερη από αυτή που έχει θέσει και ο πωλητής σε τιµή µεγαλύτερη ή ίση. Εντολές χωρίς όριο τιµής:, ο χρηµατιστής προβαίνει στην πώληση ή την αγορά µετοχών σε οποιαδήποτε τιµή και αν επικρατεί. Με άλλα λόγια, το ενδιαφέρον εδώ εστιάζεται στην συναλλαγή, παρά στην τιµή αυτής
Είδη Χρηµατιστηριακών Εντολών (συνέχεια) Εντολή Ελαχιστοποίησης: Η τιµή αυτή, έχει το νόηµα της προφύλαξης του επενδυτή από την αυξηµένη διακύµανση µιας µετοχής. Όταν λοιπόν αγοράζει κάποιος, η τιµή αυτή τίθεται πάνω από την τιµή αγοράς τη στιγµή που διενεργείται η αγορά και το αντίθετο όταν γίνεται πώληση. Εντολές εντός Ορίων: Όταν ένας επενδυτής επιθυµεί τη διενέργεια µιας συναλλαγής εντός συγκεκριµένων ορίων, όσο συµφέρουσα και να είναι κάποια συναλλαγή σε κάποιο κατώτερο ή ανώτερο όριο. Εντολή Ανοίγµατος ή Κλεισίµατος: Ο επενδυτής επιδιώκει την αγορά ή πώληση κάποιου πακέτου µετοχών, όταν ανοίγει ή κλείνει αντίστοιχα η χρηµατιστηριακή αγορά.
Α2. Τραπεζικά άνεια Οι βασικότερες αυτές µορφές, µακροπρόθεσµου δανεισµού είναι: τα δάνεια προθεσµίας και η ιδιωτική τοποθέτηση. Τα δάνεια προθεσµίας αποτελούν άµεσα επιχειρηµατικά δάνεια µε ηµεροµηνία αποπληρωµής από 1 έως 15 χρόνια. Η αποπληρωµή των δανείων αυτών, γίνεται µέχρι τη περίοδο ωρίµανσης, δηλ. µέχρι την ηµεροµηνία που έχει συµφωνηθεί, γίνεται καταβολή τόσο του κεφαλαίου, αλλά και των τόκων.
Τραπεζικά άνεια (συνέχεια) Κύρια χαρακτηριστικά αυτού του είδους µη αγοραίας µακροχρόνιας χρηµατοδότησης, είναι: Το επιτόκιο δανεισµού είναι κυµαινόµενο και συνδέεται συνήθως µε την κίνηση του κυρίου επιτοκίου. Οι δανειστές διασφαλίζονται, µε την ύπαρξη προστατευτικών διατάξεων Κατά τη σύναψη του δανείου, οι προστατευτικές διατάξεις και οι περιορισµοί, είναι ιδιαίτερα αυστηροί. Οι κυριότεροι τύποι επιχειρήσεων που προβαίνουν στη χορήγηση αυτού του είδους δανείων, είναι οι τραπεζικοί όµιλοι.
Τραπεζικά άνεια (συνέχεια) Στη µορφή αυτή δανεισµού σηµαντικό ρόλο κατέχουν δύο πράγµατα: Η δέσµευση της τράπεζας στην δανειζόµενη επιχείρηση εγγυάται την παροχή δανειακών κεφαλαίων µέχρι ενός συγκεκριµένου προσυµφωνηµένου επιπέδου. Οι Τραπεζικοί όµιλοι, αδυνατούν να καλύψουν από µόνοι τους τη ζήτηση επιχειρηµατικών δανείων, µε αποτέλεσµα, ενώ συµφωνούν στη σύναψη ενός δανείου, να παραχωρούν ένα κοµµάτι αυτού σε κάποια κοινοπραξία άλλων τραπεζών. Τέτοια δάνεια έχουν τα χαρακτηριστικά των οµολόγων, δηλ. την αγοραπωλησία στην ανοικτή αγορά, όπως επίσης και η ύπαρξη ενός προκαθορισµένου σηµείου δανεισµού.
Α3. Ανάλυση Πιστοληπτικής Ικανότητας Επιχείρησης Εξετάζοντας την πιστοδοτική αξιολόγηση από την πλευρά των τραπεζών, µπορούµε να την διαχωρίσουµε σε τρία (3) στάδια: Το στάδιο της αξιολόγησης του αιτήµατος για πιστοδότηση, καθώς και της τελικής εισήγησης Το στάδιο της υλοποίησης της πιστοδότησης Το στάδιο της αξιολόγησης και της παρακολούθησης των δανειακών κεφαλαίων.
Α3.1. Αξιολόγηση Αιτήµατος Εισήγηση O πιστοδοτικός οργανισµός συλλέγει πληροφορίες αναφορικά µε την πιστοδοτούµενη επιχείρηση. Ώστε να γίνει σαφής η οικονοµική της κατάστασης, όπως επίσης και η αξιολόγηση του επενδυτικού κινδύνου. Η ανάλυση των παραπάνω βοηθάει ιδιαίτερα στον προσδιορισµό των προϋποθέσεων και των όρων συνεργασίας. Τα εργαλεία που χρησιµοποιούν οι τράπεζες για την αξιολόγηση των επιχειρήσεων χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Βασικά εργαλεία Επικουρικά εργαλεία
1.Βασικά Εργαλεία Τα βασικά κριτήρια, διαχωριστούν στις εξής υποκατηγορίες: α) κριτήρια βιωσιµότητας και β) κριτήρια αξιολόγησης ρευστοποίησης. Το κριτήριο της βιωσιµότητας εξετάζει ην πιστοληπτική ικανότητα της επιχείρησης, για την αποπληρωµή του δανείου.
Α) Το κριτήριο της βιωσιµότητας Οικονοµική κατάσταση: αναλύετε από τα παρακάτω στοιχεία: Η διαχρονική εξέλιξη των πωλήσεων της επιχείρησης, κατά ποσότητα και αξία Η µεταβολή του κόστους παραγωγής Η σηµασία και η εξέλιξη του έµµεσου κόστους Τα ποσοστά αποσβέσεων Η αξιολόγηση του µικτού αποτελέσµατος των αποτελεσµάτων χρήσεως (διαχρονικά) Η αξιολόγηση του καθαρού αποτελέσµατος Η µερισµατική πολιτική για την διάθεση ή µη των µερισµάτων, καθώς και η αξιολόγηση της επανεπένδυσης τους
Το κριτήριο της βιωσιµότητας (συνέχεια) Η διοικητική οργάνωση: αναλύετε από τα παρακάτω στοιχεία: Το ιστορικό της επιχείρησης (ίδρυση, µεταβολές καταστατικά) ιοικητική οργάνωση (στελέχωση, οργανόγραµµα, αρµοδιότητες, οικονοµική λειτουργία) Επιχειρηµατική δράση των στελεχών της επιχείρησης (εµπειρία, διοικητικές ικανότητες, επιχειρηµατικές πρωτοβουλίες, συναλλακτική συµπεριφορά κ. Συναλλακτικές δραστηριότητες (παραγωγικά µέσα, προϊόντα, µέσα συναλλαγών, ταµειακός κύκλος κ.α)
Το κριτήριο της βιωσιµότητας (συνέχεια) Η επιχειρηµατική αξιολόγηση σε συνάρτηση µε τις µελλοντικές προοπτικές της αγοράς: Η κατάσταση της αγοράς στην οποία δραστηριοποιείται η επιχείρηση (ανταγωνιστική, ολιγοπωλιακή, καινοτοµική δραστηριότητα, µέγεθος αγοράς, κ.α) Χαρακτηριστικά κλάδου (µεγέθη επιχειρήσεων, κατανοµή µεριδίων αγοράς, παραγωγική διαδικασία,) Η φύση του προϊόντος (πολυπλοκότητα, πρώτες ύλες, διάρκεια παραγωγής, υποκατάστατα, διατηρησιµότητα προϊόντος κ.α) Η θέση της επιχείρησης στην αγορά και στον κλάδο γενικότερα
Β. Κριτήρια αξιολόγησης ρευστοποίησης Εξετάζεται η δυνατότητα αποπληρωµής των δανειακών κεφαλαίων από την παραγωγική της λειτουργία, όσο και από τη δυνατότητα µείωσης τυχών επισφαλιών από την προοπτική ρευστοποίησης των περιουσιακών στοιχείων. Για υποθέσεις µακροχρονίων δανείων, οι τράπεζες συντάσσουν επιχειρησιακά σχέδια για τις εν λειτουργία επιχειρήσεις και µελέτες σκοπιµότητας για τις υπό ίδρυση επιχειρήσεις.
1. Εξασφαλίσεις Η ρευστότητα των αγορών, δηµιουργεί την ανάγκη διασφάλισης των τραπεζικών από την ύπαρξη επικουρικών πηγών, που δεν συνδέονται άµεσα µε την λειτουργία της επιχείρησης. Οι πηγές αυτές λέγονται εξωεπιχειρηµατικές και προέρχονται από: Παροχή εγγυήσεων από άλλα φυσικά ή νοµικά πρόσωπα µε ανάλογη οικονοµική επιφάνεια για την αποπληρωµή των δανείων Ενεχυριάσεις εµπορευµάτων, πρώτων υλών και αξιόγραφων Τη δυνατότητα ρευστοποίησης των περιουσιακών στοιχείων της επιχείρησης
Β. Πρόσθετες Αποδόσεις Ωφέλειες προκύπτουν από την συµπληρωµατική πώληση τραπεζικών προϊόντων, όπως τόκοι χρηµατοδοτήσεων, προµήθειες εγγυητικών επιστολών, καταθέσεις, εισαγωγές κ.α Ο ακριβής υπολογισµός περιλαµβάνει το άθροισµα ποσών όπως οι τόκοι των δανείων, οι προµήθειες, εγγυητικές επιστολές κ.α. (συνολικά ακαθάριστα έσοδα). Στη συνέχεια αθροίζοντας τα έξοδα των ιδίων συναλλαγών όπως το κόστος χρήµατος, το κόστος λοιπών εργασιών, κ.α προκύπτουν τα συνολικά ακαθάριστα έξοδα.
Πρόσθετες Αποδόσεις (συνέχεια) Η διαφορά που προκύπτει είναι τα καθαρά έσοδα και υπολογίζεται µε ποσοστιαία επί των απασχολούµενων κεφαλαίων ΚαθαράΈσοδα ΜέσοςΌροςχρησιµοποι ηθέντωνκεφαλαίων(χρηµατοδο τήσεων) 100 = % Εφόσον υπάρξει θετική απόφαση, τότε οι όροι και οι προϋπόθεσης παροχής των πιστώσεων, είναι: Το ύψος και η µορφή δανεισµού Οι πρόσθετες υπηρεσίες και οι µορφές των εξασφαλίσεων Το επιτόκιο δανεισµού Οι προµήθειες για τις πρόσθετες υπηρεσίες που θα παραχθούν Οι δεσµευτικοί όροι
Α3.2. ιαδικασίες Ελέγχου & Εκτέλεσης Πιστοδότησης Aναφέρεται στις διαδικασίες εκτέλεσης και υλοποίησης της απόφασης για χρηµατοδότηση και την εκταµίευση των πόρων. Για την διασφάλιση των τραπεζών, διενεργούνται συνήθως οι παρακάτω διαδικασίες: Ο έλεγχος των απαραίτητων εγγράφων για τη λήψη του δανείου Ο έλεγχος των απαραίτητων νοµιµοποιητικών εγγράφων. Ο έλεγχος των προσκοµιζόµενων εγγράφων, τόσο από νοµικής, όσο και από ουσιαστικής πλευράς. Ο έλεγχος των απαραίτητων εγγράφων για την εκκίνηση των εκταµιεύσεων Η χορήγηση δανείων, εγγυητικών αποστολών, γραµµατειών είσπραξης Η αρχειοθέτηση των εγγράφων και η φύλαξη τους
Α3.3 Παρακολούθηση Πιστοδοτήσεων Η παρακολούθηση των πιστοδοτήσεων, πρέπει να είναι συνεχής έτσι ώστε να διασφαλίζεται: Η πληρέστερη γνώση της πορείας και των προοπτικών της επιχείρησης, αναφορικά µε την παραγωγική της δραστηριότητας Η δυνατότητα πρόληψης µελλοντικών προβληµάτων αποπληρωµής Η δυνατότητα εκτίµησης των µελλοντικών δανειακών αναγκών και η πιθανότητα συνεργασίας µε νέα τραπεζικά προϊόντα
Παρακολούθηση Πιστοδοτήσεων (συνέχεια) Ο έλεγχος των τραπεζών στην επιχείρηση, περιλαµβάνει τα στοιχεία εκείνα που βάρυναν θετικά προκειµένου να εγκριθούν και να χορηγηθούν τα δανειακά κεφάλαια, προκειµένου δηλαδή: Μεταβολές στη διοικητική και οργανωτική πυραµίδα Συστηµατική παρακολούθηση των οικονοµικών δελτίων, όπως και κρίσιµων χρηµατοοικονοµικών και λογιστικών δεικτών Τη σύγκριση των αποτελεσµάτων της επιχείρησης µε την πορεία της αγοράς Τον περιοδικό έλεγχο για την ουσιαστικότητα της ύπαρξης των καλύψεων.
Α4. Έκδοση Οµολογιών Αποτελεί ένα ευρύτατα διαδεδοµένο χρηµατοοικονοµικό εργαλείο δανεισµού, τόσο των επιχειρήσεων, όσο και των κυβερνήσεων, σε διεθνές επίπεδο. Με την έκδοση οµολογιών, ο δανειζόµενος υπόσχεται στον δανειστή να πληρώσει σε µια συγκεκριµένη χρονική στιγµή στο µέλλον, τόσο το κεφάλαιο που δανείστηκε, όσο και τους τόκους. Οι όροι και οι συνθήκες του δανεισµού, κατά την έκδοση, αναφέρονται στην οµολογιακή σύµβαση - συµφωνητικό, που υπογράφει τόσο ο δανειστής, όσο και ο δανειζόµενος.
ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΟΜΟΛΟΓΙΩΝ Αρχική Λογιστική Αξία (Par value): Αποτελεί την αξία της οµολογίας, το ποσό δηλαδή, το οποίο ο δανειζόµενος καλείται να καταβάλει στο δανειστή, κατά την λήξη της περιόδου δανεισµού. Ωρίµανση (Maturity): Είναι η ηµεροµηνία στην οποία καλείται ο δανειζόµενος να καταβάλει το κεφάλαιο στον δανειστή π.χ. εάν η ηµεροµηνία ωρίµανσης αναφέρεται η 31/12/2004, σηµαίνει ότι ο δανειστής εκείνη τη µέρα θα πρέπει να αποπληρώσει το δανειστή το σύνολο του αρχικού κεφαλαίου Ετήσιο τοκοµερίδιο (Annual Coupon): Αποτελεί το ποσοστό επί της αξίας της οµολογίας, το οποίο ο δανειζόµενος καταβάλει στο δανειστή σαν ετήσιο τόκο Όρος ανάκλησης (Call Provision): Με τον όρο αυτό, δίνεται η δυνατότητα στον δανειζόµενο, να εξαγοράσει το οµολογιακό χρέος του ή µέρος αυτού, σε µια προκαθορισµένη τιµή, µέσα σε µια συγκεκριµένη χρονική περίοδο
Α4.1. ηµόσια Πώληση Οµολογιών Η διαδικασία για την δηµόσια έκδοση οµολογιών, είναι η εξής: Πρώτον, θα πρέπει να γίνει αποδεκτή από το ιοικητικό Συµβούλιο της εκάστοτε εταιρίας. εύτερον, συντάσσεται η ανακοίνωση εγράφης, η οποία υποβάλλεται για έγκριση στις αρµόδιες αρχές. Τρίτον, εφόσον η ανακοίνωση γίνει αποδεκτή, ενεργοποιείται η διαδικασία έκδοσης οµολογιών και ξεκινά η διάθεση.
ηµόσια Πώληση Οµολογιών (συνέχεια) Στοιχείο της ανακοίνωσης εγγραφής αποτελεί η διµερής σύµβαση-συµφωνητικό (indenture). Η διµερής σύµβαση περιγράφει τα δικαιώµατα τόσο των δανειστών και του δανειζόµενου, όσο και αυτά του trust. Ο ρόλος της trust company είναι: α) η τήρηση των όρων της διµερής σύµβασης, β) τη διαχείριση του τοκοχρεολυτικού κεφαλαίου και γ) την αντιπροσώπευση των δανειστών, σε περίπτωση της αθέτησης των πληρωµών Μια διµερή σύµβαση, περιλαµβάνει α) τους γενικούς όρους β) την περιγραφή των περιουσιακών στοιχείων της εταιρίας για την διασφάλιση των δανειστών, γ) λεπτοµέρειες των προστατευτικών διατάξεων (Protective Covenants), δ) τον διακανονισµό του τοκοχρεολυτικού κεφαλαίου (Sinking Fund), ε) Τη διαµόρφωση του όρου ανάκλησης των οµολογιών (Call Crovision). Οι όροι και οι προστατευτικοί κανονισµοί αξιολογούνται από την επιτροπή κεφαλαιαγοράς, η οποία αποφασίζει αν θα επιτρέψει ή όχι την έκδοση των οµολογιών.
Α4.2. Βασική Λειτουργία-Όροι Η αγοραία αξία καθορίζεται από την επίδραση της ζήτησης και της προσφοράς οµολογιών. Μια επιχείρηση εκδίδει οµολογίες περιόδου ωρίµανσης 10 ετών, βάση του δανειζόµενου κεφαλαίου, αξίας 1.000.000, µε την υποχρέωση να καταβάλει στους δανειστές στο τέλος κάθε έτους µια απόδοση επιτόκιο 5% του αρχικού κεφαλαίου. Ποία είναι η Κ.Π.Α για την επιχείρηση, αν υποθέσουµε ότι ο πληθωρισµός είναι 5%. F N. PV. = B + + Z ( i, r ) T (1 + r ) 1.000.000 =-1.000.000 + +70.000 Σ (n=10, i=0,05) = 154.419 10 (1+ 0,05) Σηµαντικό ρόλο παίζει το επιτόκιο σε όλη αυτή τη διαδικασία. Ένα υψηλότερο επιτόκιο επηρεάζει αρνητικά το όφελος της επιχείρησης και το αντίθετο.
Προστασία ανειστών Έκδοση ενεχυριασµένων οµολόγων, όπου η εκδότρια εταιρία θέτει ενέχυρο τις µετοχές της, προκειµένου να διασφαλίσει τα συµφέροντα των οµολογιούχων. Οι υποθηκευµένες οµολογίες διασφαλίζουν τους δανειστές µε τον καθορισµό υποθήκης ακινήτων ή άλλων µακροπρόθεσµων περιουσιακών στοιχείων. Τέλος, πρέπει να αναφέρουµε και την έκδοση οµολόγων, χωρίς την ύπαρξη συγκεκριµένων εγγυήσεων, όπως τα debentures. Οι δανειστές, αν και έχουν απαιτήσεις έναντι του δανειζόµενης επιχείρησης, δεν τις εκφράζουν µε κάποια υποθήκη έναντι συγκεκριµένων περιουσιακών στοιχείων.
Τοκοχρεολυτικό κεφαλαίο (Sinking Fund) Είναι ένας λογαριασµός, ο έλεγχος του οποίου υπόκειται σε κοινοπραξία οµίλων που έχει αναλάβει να εκδώσει τις οµολογίες σκοπός του οποίου είναι η αποπληρωµή των οµολογιών Τις περισσότερες περιπτώσεις η εκδότρια εταιρία καταβάλει στο trustee τις απαιτούµενες πληρωµές, νωρίτερα από τις συµβατικές τις υποχρεώσεις Με τη σειρά της, το trustee έχοντας το δικαίωµα της επανάκλησης ανακτά καταβάλλοντας την αγοραία τιµή στους οµολογιούχους, οµολογίες αντίστοιχης αξίας. Ο τρόπος εξαγοράς των οµολογιών, µπορεί είτε να γίνει τυχαία, µέσα από την διαδικασία κλήρωσης, είτε µέσα από την αγορά οµολόγων.
ικαίωµα ανάκλησης Οµολογιών (Call Provision) Ο εκδότης έχει το δικαίωµα να επαναγοράσει σε µια συγκεκριµένη, προκαθορισµένη τιµή, τις οµολογίες που έχει εκδώσει, και σε συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα. Η τιµή ανάκλησης των οµολόγων κυµαίνεται σε επίπεδα µεγαλύτερα της αρχικής λογιστικής τους τιµής. Η διαφορά αυτή είναι η λεγόµενη προµήθεια ανάκλησης (Call Premium). Π.χ. αν η τιµή ανάκλησης ορίζεται στα 110, τότε µια οµολογία µε λογιστική 1.000, έχει προµήθεια ανάκλησης 100 Συνήθως, η προµήθεια αυτή ισοδυναµεί µε την απόδοση µιας οµολογίας στη διάρκεια ενός έτους, µειώνεται µε την πάροδο των ετών, µέχρι µετά από κάποια χρόνια να γίνει µηδέν.
ικαίωµα ανάκλησης Οµολογιών (Call Provision) Ένας ορθολογικός επενδυτής θα επιδιώξει µεγαλύτερη απόδοση των Callable Bonds σε σχέση µε τα συµβατικά. Καθότι µια άνοδο των επιτοκίων και µια ανάκληση των οµολόγων, θα µείωναν σε σηµαντικό βαθµό τις αποδόσεις του. Στα κόστη, θα πρέπει να συµπεριλάβουµε: α) το κόστος ανάκλησης, β) την απώλεια της φοροαπαλλαγής που θα προέκυπτε από τους τόκους των παλιών οµολόγων, γ) το καθαρό επιτόκιο που αποδίδει η επιχείρηση, Ως όφελος, µπορεί κανείς να ορίσει: α) τις µειωµένες (µετά φόρων) πληρωµές επιτοκίων και β) τα µειωµένα έξοδα της σύναψης του οµολογιακού δανείου.
Α5. Τύποι Οµολογιών Α5.1. Ενυπόθηκες Οµολογίες (Mortgage Bonds) Ο τύπος διαφέρει από τις κοινές οµολογίες, στο ότι για την ασφάλεια των δανειστών, η εταιρία υποθηκεύει συγκεκριµένα περιουσιακά της στοιχεία Mια επιχείρηση παραγωγής επιθυµεί να επενδύσει 5 εκατ.. Έστω η εταιρία αυτή εκδίδει οµολογίες για τα 2 εκατ., από τα 5 εκατ., έχοντας θέσει υποθήκη τη νέα επένδυση. Αν η επιχείρηση αθετήσει τις πληρωµές της, οι κάτοχοι των οµολογιών έχουν τη δυνατότητα να κατάσχουν το ακίνητο προκειµένου να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις τους. Η επιχείρηση έχει την δυνατότητα να εκδώσει και δεύτερο υποθηκευµένο οµολογιακό δάνειο, για την ίδια επένδυση.
Α5.2. Debentures - Subordinated Debentures Aποτελούν µη υποθηκευµένα οµόλογα και συνεπώς δεν υπάρχει στη διµερή σύµβαση κάποια ρήτρα µε συγκεκριµένα περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης. Aποτελεί διαδεδοµένο τρόπο οµολογιακού δανεισµού, κυρίως των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον βιοµηχανικό χώρο Χαρακτηριστικό παράδειγµα εταιρειών που προσφεύγουν στην έκδοση debentures είναι οι εµπορικές τράπεζες. Μια παραλλαγή του τύπου αυτού οµολογιών, αποτελούν τα Subordinated Debentures. ιαφέρουν στο ότι σε περίπτωση χρεοκοπίας, ικανοποιούνται πρώτα οι παλαιότεροι δανειστές και ύστερα οι κάτοχοι των debentures.
Α5.3. Άλλοι τύποι Οµολογιών Μετατρέψιµες οµολογίες (Convertible Bonds). ίνουν τη δυνατότητα να µετατρέψουν τις κοινές µετοχές και σε συγκεκριµένη σταθερή τιµή. ίνει τη δυνατότητα στους δανειστές να συµµετάσχουν στα κέρδη της επιχείρησης, ενώ το κέρδος για την επιχείρηση είναι το επιτόκιο που είναι χαµηλότερο σε σχέση µε άλλα είδη οµολογιών Παραστατικά δικαιώµατα κτήσης µετοχών (Warrants). Η διαφορά µε τις µετατρέψιµες οµολογίες είναι ότι ο κάτοχος των warrants µπορεί να ανταλλάξει τα χρεόγραφα αυτά, όχι σε µια σταθερή τιµή, αλλά στην τιµή που επικρατεί στην αγορά Μια άνοδος της τιµής της µετοχής της ευνοεί τον κάτοχο του warrant, καθότι αν ανταλλάξει τους οµολογιακούς τίτλους µε τοις µετοχές αποκτά µερίδιο στα κεφαλαιακά κέρδη της επιχείρησης.