Διακομιδή Προνοσοκομειακή Αντιμετώπιση

ΘΕΩΡΙΑ Εισήγηση 3 - Διακομιδή Μεταφορά ασθενών Δρ. Ροβίθης Μιχαήλ, καθ. Εφαρμογών PhD, Mmedsci, MPH - 2017 1 Διακομιδή Προνοσοκομειακή Αντιμετώπιση Διακομιδή ή πρωτογενής διακομιδή ορίζεται η μεταφορά του τραυματία ή ασθενή από τον τόπο του ατυχήματος/συμβάντος προς το νοσηλευτικό ίδρυμα. Δευτερογενής ορίζεται η μεταφορά από τμήμα σε τμήμα του ίδιου νοσοκομείου ή από νοσοκομείο σε νοσοκομείο 2 1

Διάκριση- Είδη διακομιδών Ανάλογα με το είδος του μεταφορικού μέσου που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά των τραυματιών/ασθενών, οι διακομιδές διακρίνονται σε επιφάνειας (με επίγεια ή θαλάσσια μέσα) και αεροδιακομιδές (με ελικόπτερα ή αεροπλάνα). Η διακομιδή εκθέτει τους τραυματίες σε επιπλέον κινδύνους και απαιτεί την κινητοποίηση και το συντονισμό ειδικευμένου προσωπικού. 3 Στόχοι Διακομιδής Να μεταφερθεί το θύμα στο νοσοκομείο με ασφάλεια, αφού έχει σταθεροποιηθεί, και με τη μικρότερη δυνατή καθυστέρηση. Πρόληψη μετατραυματικών κακώσεων Η διακομιδή θα πρέπει να εξασφαλίζει ότι ο σωστός ασθενής μεταφέρεται στο σωστό κέντρο αντιμετώπισης, το σωστό χρόνο και στη σωστή κατάσταση. Η μεταφορά δεν αντικαθιστά τη διάγνωση και αντιμετώπιση. Αντιθέτως, αποτελεί το πρώτο βήμα στη σωστή διαχείριση ενός τραυματία. Η επιλογή του μεταφορικού μέσου αποτελεί το επόμενο βήμα κατά τη διαδικασία της διακομιδής του τραυματία. 4 2

Στάδια Διακομιδής Η διαδικασία της διακομιδής περιλαμβάνει τέσσερις φάσεις: Έγκαιρη ενεργοποίηση του συστήματος παροχής βοήθειας Άφιξη στον τόπο του ατυχήματος Εκτίμηση, σταθεροποίηση, απεγκλωβισμός και μετακίνηση του τραυματία. Διακομιδή του τραυματία σε νοσηλευτικό ίδρυμα 5 Στάδιο 1 Διακομιδής Έγκαιρη ενεργοποίηση του συστήματος παροχής βοήθειας Είναι ζωτικής σημασίας η αντιμετώπιση του θύματος εντός μιας ώρας από το χρόνο του συμβάντος («χρυσή ώρα»). Το χρονικό διάστημα από την κλήση για βοήθεια έως την άφιξη της ομάδας στον τόπο του ατυχήματος δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα 15 λεπτά. 6 3

Στάδιο 2 Διακομιδής Άφιξη στον τόπο του ατυχήματος Θα πρέπει να γίνει εκτίμηση του χώρου, για εξασφάλιση της ασφάλειας της ομάδας διακομιδής και των θυμάτων, π.χ. εκτροπή της κυκλοφορίας από την αστυνομία σε τροχαίο ατύχημα, χρήση ειδικής στολής με φωσφορίζοντα σημεία κτλ. 7 Στάδιο 3 Διακομιδής Εκτίμηση, σταθεροποίηση, απεγκλωβισμός και μετακίνηση του τραυματία Η εκτίμηση του τραυματία πραγματοποιείται με τον αλγόριθμο ABCDΕ, δηλαδή Αεραγωγός (airway), Αναπνοή (breathing), Κυκλοφορία (circulation), Νευρολογική εκτίμηση (disability) και Έκθεση (exposure). Ακολουθεί η σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης και, τέλος, η μετακίνησή του σε ασφαλή χώρο. Σε περιπτώσεις εγκλωβισμού ακολουθείται ειδική διαδικασία σε συνεργασία με την πυροσβεστική. Ο εγκλωβισμός, ιδιαίτερα σε τροχαία ατυχήματα, διακρίνεται σε μηχανικό (το θύμα δεν είναι ενσφηνωμένο αλλά λόγω παραμόρφωσης του οχήματος είναι αδύνατη η μεταφορά του), τύπου Ι φυσικό (το θύμα βρίσκεται σε μη προσβάσιμο σημείο του οχήματος και απαιτείται η δημιουργία χώρου για να εργαστεί η ομάδα διάσωσης) και τύπου ΙΙ φυσικό εγκλωβισμό (το θύμα συμπιέζεται ή έχει διατρηθεί από τα συντρίμμια του οχήματος). 8 4

Στάδιο 3 Διακομιδής Εκτίμηση, σταθεροποίηση, απεγκλωβισμός και μετακίνηση του τραυματία 9 Στάδιο 4 Διακομιδής Διακομιδή του τραυματία σε νοσηλευτικό ίδρυμα Η αντιμετώπιση του συμβάντος και η φροντίδα των τραυματιών αρχίζει με τη σωστή διαλογή (triage) στο χώρο του ατυχήματος. Οι τραυματίες μεταφέρονται στο πιο κατάλληλα εξοπλισμένο νοσοκομείο ή κέντρο τραύματος. Το νοσηλευτικό ίδρυμα υποδοχής επιλέγεται με βάση: την αξιολόγηση της κατάστασης του/των θυμάτων, τις δυνατότητες του ιδρύματος, τα διαθέσιμα μέσα μεταφοράς. 10 5

Πρωτογενής διακομιδή Αφορά στη μεταφορά τραυματιών από το σημείο του συμβάντος (ατυχήματος ή της εμφάνισης της νόσου) στο νοσοκομείο. Το προσωπικό που ασχολείται με αυτού του είδους τις διακομιδές θα πρέπει να γνωρίζει και να εφαρμόζει διαδικασίες όπως αξιολόγηση και ταξινόμηση των θυμάτων (triage), οργάνωση και εξασφάλιση ασφαλούς χώρου διαλογής, αρχές διαχείρισης μαζικών καταστροφών. Το προσωπικό θα πρέπει να διαθέτει τον απαραίτητο προστατευτικό εξοπλισμό για να μη τίθεται σε κίνδυνο η προσωπική του ασφάλεια και για να είναι εύκολα αναγνωρίσιμοι στο χώρο του ατυχήματος. 11 Πρωτογενής διακομιδή 12 6

Πρωτογενής διακομιδή 13 Πρωτογενής διακομιδή 14 7

Πρωτογενής διακομιδή 15 Δευτερογενής διακομιδή- Διανοσοκομειακή διακομιδή Αφορά στην επείγουσα μεταφορά ασθενών λόγω έλλειψης υλικοτεχνικής υποδομής ή εξειδικευμένου προσωπικού στο νοσοκομείο προέλευσης με στόχο την καλύτερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση στο νοσοκομείο υποδοχής. Επίσης, αφορά στην προγραμματισμένη μεταφορά ασθενών από ένα επίπεδο φροντίδας σε ανώτερο (π.χ. πρωτοβάθμια φροντίδα κέντρο υγείας- σε δευτοβάθμιο ή τριτοβάθμιο νοσηλευτικό ίδρυμα). Το προσωπικό θα πρέπει να γνωρίζει και να κατανοεί την κλινική κατάσταση του θύματος και τις πιθανές επιπλοκές από τον τρόπο διακομιδής (π.χ. υψόμετρο, θερμοκρασία ή μετακίνηση). Εξειδικευμένο προσωπικό απαιτείται για τη μεταφορά νεογνών, βρεφών, ασθενών με ενδοαορτική αντλία ή βαρυτραύμα. 16 8

Δευτερογενής διακομιδή- Διανοσοκομειακή διακομιδή Είναι επιθυμητή η ενημέρωση και εξασφάλιση συναίνεσης του περιβάλλοντος του ασθενούς για την μεταφορά Πρέπει προ της διακομιδής να έχει ελεγχθεί λεπτομερώς ο εξοπλισμός του οχήματος. Συνοδεία τουλάχιστον δύο ατόμων εκτός από τον οδηγό. Σε διεθνή μεταφορά πρέπει να υπάρχουν αρκετοί συνοδοί ώστε να εξασφαλίζονται δωδεκάωρες βάρδιες. 17 Δευτερογενής διακομιδή- Διανοσοκομειακή διακομιδή Εξοπλισμός Απινιδωτής. Ο εξωτερικός βηματοδότης δεν είναι απαραίτητος Ασκός και μάσκα για αερισμό, εξοπλισμός και εξασφάλιση αεραγωγού, πηγή οξυγόνου. Φάρμακα α) για ΚΑΡΠΑ β) επείγουσες ανάγκες γ) συνέχιση προγραμματισμένης νοσηλείας. Υλικά για εξασφάλιση κεντρικής και περιφερικής φλέβας. Σε ασθενείς που υποβάλλονται σε μηχανικό αερισμό ή μεταφορά πρέπει να γίνεται με αναπνευστήρα Δυνατότητα αναίμακτης μέτρησης αρτηριακής πίεσης Αναρρόφηση και καθετήρας αναρρόφησης Νάρθηκες Φορτισμένες και εφεδρικές μπαταρίες για τις ηλεκτρικές συσκευές 18 9

Δευτερογενής διακομιδή- Διανοσοκομειακή διακομιδή Εξοπλισμός Δυνατότητα επικοινωνίας του οχήματος και με το νοσοκομείο που διακομίζει και με το νοσοκομείο που υποδέχεται τον ασθενή 19 Δευτερογενής διακομιδή- Διανοσοκομειακή διακομιδή 20 10

Δευτερογενής διακομιδή- Ενδονοσοκομειακή διακομιδή Αφορά τη μεταφορά ασθενών από το ένα τμήμα του νοσοκομείου σε ένα άλλο. Το προσωπικό που ασχολείται με αυτή τη διαδικασία δεν θα πρέπει να έχει παράλληλα και άλλα κλινικά καθήκοντα. Οι αρχές που διέπουν την διανοσοκομειακή διακομιδή θα πρέπει να εφαρμόζονται και στην ενδονοσοκομειακή διακομιδή. Το προσωπικό θα πρέπει να γνωρίζει τη λειτουργία των μηχανημάτων που πιθανά να συνοδεύουν τον ασθενή (π.χ. αντλίες χορήγησης φαρμάκων, φορητός αναπνευστήρας, θερμοκοιτίδα). 21 Δευτερογενής διακομιδή- Ενδονοσοκομειακή διακομιδή Συνεννόηση με το προσωπικό στον χώρο προορισμού Να καταγράφεται η αιτία της διακομιδής και η κατάσταση του ασθενούς Συνοδεία τουλάχιστον δύο ατόμων. Η παρουσία ιατρού θεωρείται επιβεβλημένη σε ασταθείς ασθενείς στους οποίους είναι πιθανό να απαιτηθούν άμεσες παρεμβάσεις που υπερβαίνουν τις αρμοδιότητες του νοσηλευτή Προηγούμενος έλεγχος όλων των συσκευών που θα χρησιμοποιηθούν στη διακομιδή 22 11

Δευτερογενής διακομιδή- Ενδονοσοκομειακή διακομιδή 23 Διακομιδή με μέσα επιφάνειας (επίγεια και θαλάσσια διακομιδή) Τα επίγεια μέσα μεταφοράς υπερτερούν έναντι των εναέριων μέσων λόγω του χαμηλού κόστους, της ταχύτητας κινητοποίησης, του μη επηρεασμού από τις καιρικές συνθήκες, την μικρότερη επιβάρυνση της φυσιολογίας του οργανισμού και την πιο εύκολη παρακολούθηση των μεταφερόμενων ασθενών 24 12

Διακομιδή με μέσα επιφάνειας (επίγεια και θαλάσσια διακομιδή) Τα μέσα διακομιδής είναι απαραίτητο να διαθέτουν: Μόνιτορ Παλμικό οξύμετρο και καπνογράφο (για τους ασθενείς σε μηχανική υποστήριξη της αναπνοής ή αυτούς που έχουν χορηγηθεί ηρεμιστικά). Φορητό αναπνευστήρα με ηχητική και οπτική ειδοποίηση (alarm). Ηλεκτροκαρδιογράφο. Απινιδωτή Φιάλες οξυγόνου Σφυγμομανόμετρο ή μορφομετροπέα πίεσης για την άμεση ή έμμεση μέτρηση της αρτηριακής πίεσης. Αντλία/ες χορήγησης υγρών. Αναρρόφηση 25 Διακομιδή Εξοπλισμός Ασθενοφόρου 26 13

Διακομιδή Εξοπλισμός Ασθενοφόρου 27 Διακομιδή Εξοπλισμός Ασθενοφόρου 28 14

Φροντίδα του τραυματία πριν από την μεταφορά Ο ασθενής τοποθετείται σε ειδική ισοθερμική κουβέρτα, για την μείωση της πιθανότητας απώλειας θερμότητας, και στη συνέχεια στο φορείο. Η διακομιδή δεν θα πρέπει να γίνεται με τα συνήθη φορεία αλλά με ειδικό φορείο που φέρει ζώνες ασφάλισης πέντε σημείων και ειδικό τρόπο πρόσδεσης στην καμπίνα του ασθενοφόρου. Το όχημα μεταφοράς θα πρέπει να έχει χώρο για την ασφαλή τοποθέτηση αντλίας χορήγησης υγρών, μόνιτορ και φορητού αναπνευστήρα. Όλα τα αντικείμενα εντός της καμπίνας του οχήματος μεταφοράς θα πρέπει να είναι ασφαλισμένα σε ειδικές υποδοχές με συρόμενες πόρτες. Σε περίπτωση που αυτό είναι αδύνατο τότε θα πρέπει να τοποθετούνται στο πάτωμα της καμπίνας του ασθενοφόρου. Το προσωπικό που συνοδεύει τον τραυματία θα πρέπει, κατά τη διάρκεια της διακομιδής, να είναι καθισμένο φορώντας τη ζώνη ασφαλείας. 29 Φροντίδα του τραυματία πριν από την μεταφορά 30 15

Παρακολούθηση του ασθενή κατά τη διάρκεια της μεταφοράς Επανέλεγχος της καλής λειτουργίας όλων των γραμμών και καθετήρων που φέρει το άτομο. Σωστή τοποθέτηση του φορείου στην καμπίνα του ασθενοφόρου. Εάν ο τραυματίας τοποθετηθεί με το κεφάλι προς την πίσω πόρτα του ασθενοφόρου, σε ένα πιθανό απότομο φρενάρισμα (επιβράδυνση) κινδυνεύει από οξεία ισχαιμία (απότομη μετακίνηση του αίματος από το κεφάλι στα κάτω άκρα), αύξηση της πίεσης των ενδοθωρακικών αγγείων και της ενδοκράνιας πίεσης, λόγω της αδράνειας. Από την άλλη, στις περιπτώσεις που το φορείο τοποθετείται με το κεφάλι του ασθενή προς τη φορά του οχήματος, σε μια απότομη επιτάχυνση υπάρχει, πάλι, το ίδιο αποτέλεσμα επιδεινώνοντας την αιμοδυναμική αστάθεια του τραυματία. Οι απότομες κινήσεις του οχήματος είναι πιθανό να προκαλέσουν συμπαθητικοτονία με αποτέλεσμα έμετο και/ή βραδυκαρδία, μειωμένη καρδιακή παροχή, διαταραχές αναπνευστικής λειτουργίας και επιδείνωση εγκεφαλικού οιδήματος. Οι κραδασμοί από το οδόστρωμα επιτείνουν τον πόνο, ενώ ο ήχος της σειρήνας του ασθενοφόρου αυξάνει το άγχος και τον πανικό του ασθενή. 31 Παρακολούθηση του ασθενή κατά τη διάρκεια της μεταφοράς Η παρακολούθηση του ασθενή κατά τη διάρκεια της μεταφοράς θα πρέπει να πραγματοποιείται από ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό και να περιλαμβάνει: την καταγραφή και ανάλυση ηλεκτροκαρδιογραφήματος, την παρακολούθηση της άμεσης αρτηριακής πίεσης, του κορεσμού οξυγόνου και της θερμοκρασίας. Σε διασωληνωμένους ασθενείς η παροχή οξυγόνου, η συγκέντρωση εισπνεόμενου οξυγόνου, καθώς και το εκπνεόμενο διοξείδιο του άνθρακα θα πρέπει να παρακολουθούνται και να καταγράφονται. Σε ασθενείς με κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις ίσως κριθεί αναγκαία η μέτρηση της ενδοκράνιας πίεσης. 32 16

Εναέρια μέσα διακομιδής Η διακομιδή με εναέρια μέσα προτιμάται για μεγαλύτερες αποστάσεις και για σημεία με δύσκολη πρόσβαση. Η εναέρια διακομιδή είναι λιγότερο άνετη, σε πιο περιορισμένο περιβάλλον από ότι ένα ασθενοφόρο ή ένα αεροπλάνο. Επιπλέον, το κόστος διακομιδής με ελικόπτερο είναι μεγαλύτερο, ενώ η ασφάλεια σε κάποιες περιπτώσεις είναι μικρότερη. Λόγω του κόστους, το συνοδό προσωπικό δεν επιστρέφεται στο νοσοκομείο προέλευσης, και για αυτό το λόγο θα πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για την επιστροφή τους. Η χρήση αεροπλάνων προτείνεται για αποστάσεις μεγαλύτερες από 240Km. 33 Εναέρια μέσα διακομιδής Πρωτογενείς βαριά πάσχοντες ασθενείς από τον τόπο του συμβάντος στο πλησιέστερο και καταλληλότερο νοσοκομείο Δευτερογενείς διακομιδή από υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας σε άλλο καταλληλότερο ίδρυμα Τριτογενείς από δευτεροβάθμιο ή τριτοβάθμιο νοσηλευτικό ίδρυμα σε ΜΕΘ ή εξειδικευμένο κέντρο Τεταρτογενείς μεταφορές μοσχευμάτων ή ομάδας μεταμόσχευσης, επαναπατρισμός τραυματιών 34 17

Εναέρια μέσα διακομιδής - Φυσιολογία της πτήσης Κατά τη αεροδιακομιδή η πίεση του ατμοσφαιρικού αέρα και η θερμοκρασία μεταβάλλονται όταν αυξάνεται το υψόμετρο. Ο νόμος των Boyle Mariotte διέπει τις μεταβολές στα ανθρώπινα όργανα που περιέχουν αέρα, όπως οι πνεύμονες, ο γαστρεντερικός σωλήνας ή το μέσο αυτί. Σύμφωνα με αυτό το νόμο ο όγκος ενός αερίου, σε περιβάλλον σταθερής θερμοκρασίας, είναι αντιστρόφως ανάλογος της πίεσης που υφίσταται. Αύξηση υψόμετρου Μείωση ατμοσφαιρικής πίεσης Μείωση μερικής πίεσης Ατμοσφαιρικού οξυγόνου Μείωση επιπέδων Οξυγόνου αίματος Υποξυγοναιμία Υποξία Επίσης, σε περιπτώσεις πτήσης με ελικόπτερο ή σε περίπτωση απότομης αποσυμπίεσης, το άζωτο που φυσιολογικά υπάρχει στους ιστούς του ανθρώπινου σώματος διαφεύγει, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται φυσαλίδες σε διάφορα σημεία, προκαλώντας εμβολές (σύνδρομο αποσυμπίεσης ή δυσβαρισμός). 35 Εναέρια μέσα διακομιδής - Φυσιολογία της πτήσης Καθώς η αδράνεια μετακινεί την αιματική μάζα σε σχέση με την πορεία της πτήσης και τον άξονα του σώματος. Οι δονήσεις και οι κραδασμοί της πτήσης επηρεάζουν τον καρδιακό ρυθμό. Δονήσεις χαμηλής συχνότητας (8-10Hz) είναι δυνατό να προκαλέσουν υπόταση και βραδυκαρδία, ενώ μέτριας συχνότητας ταχυκαρδία, αγγειοσύσπαση, ναυτία, θωρακικό και κοιλιακό πόνο. δονήσεις >10Hz είναι δυνατόν να προκαλέσουν σοβαρές αρρυθμίες, μυϊκή σύσπαση, πόνο και αιμορραγία. Οι αναταράξεις είναι δυνατό να επιδεινώσουν μια αιμορραγία, να επηρεάσουν τη ροή ενδοφλέβιων διαλυμάτων ή των παροχετεύσεων, αλλά και να προκαλέσουν τραυματισμούς στο πλήρωμα και στους ασθενείς. 36 18

Φροντίδα του τραυματία πριν την πτήση Σωστή προετοιμασία του θύματος πριν τη μεταφορά: Προσεκτική αλλά ταχεία εκτίμηση της κατάστασης του τραυματία με βάση τον αλγόριθμο ABCD. Παρεμβάσεις που πραγματοποιούνται σε ένα νοσοκομείο είναι δυνατό να πραγματοποιηθούν πριν και κατά τη διάρκεια της πτήσης. Εξασφάλιση του αεραγωγού και η ικανοποιητική οξυγόνωσή του τραυματία, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες του, το ύψος και τη διάρκεια της πτήσης- ενδοτραχειακή διασωλήνωση πριν την πτήση το cuff φουσκωμένο με sterilized water και όχι αέρα. Σε άτομα με καρδιολογικά προβλήματα προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην πρόληψη της υποξαιμίας, ενώ σε άτομα με προβλήματα από το γαστρεντερικό ίσως κριθεί αναγκαία η τοποθέτηση σωλήνα αερίων ή ρινογαστρικού σωλήνα για την πρόληψη διάτασης του εντερικού σωλήνα. Η θέση του ασθενή εντός της καμπίνας του εναέριου μέσου μεταφοράς είναι με το κεφάλι προς το πιλοτήριο, ανυψωμένο κατά 30-450, εκτός και αν βρίσκεται σε κατάσταση shock, οπότε τοποθετείται με τα κάτω άκρα προς το πιλοτήριο για να εξασφαλίζεται ικανοποιητική αιμάτωση του εγκεφάλου. 37 Φροντίδα του τραυματία κατά την πτήση Μετά τη απογείωση και σταθεροποίηση του αεροσκάφους (ελικόπτερο ή αεροπλάνο) στο επιθυμητό υψόμετρο πτήσης θα πρέπει να πραγματοποιείται επανεκτίμηση της κατάστασης του τραυματία. Χορήγηση οξυγόνου με ρινική κάνουλα, απλή μάσκα ή μάσκα με ασκό επανεισπνοής. Ο κορεσμός θα πρέπει να διατηρείται >95%. Σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η διακομιδή διαρκεί περισσότερο από μια ώρα, είναι απαραίτητη η εφύγρανση του οξυγόνου. Σε περιπτώσεις τραυμάτων, εγκαυμάτων, νευρολογικών καταστάσεων ή λοίμωξης του αναπνευστικού είναι πιθανό ο μεταφερόμενος να χρειαστεί ενδοτραχειακή διασωλήνωση για εξασφάλιση του αεραγωγού κατά τη διάρκεια της πτήσης. Επίσης, απαιτείται κατάλληλη ακινητοποίηση της σπονδυλικής στήλης με αυχενικό κηδεμόνα. Τοποθέτηση περιφερικών φλεβικών γραμμών στον δεξιό βραχίονα ή κεντρική φλεβική γραμμή. 38 19

Φροντίδα του τραυματία κατά την πτήση Μετά τη απογείωση και σταθεροποίηση του αεροσκάφους (ελικόπτερο ή αεροπλάνο) στο επιθυμητό υψόμετρο πτήσης θα πρέπει να πραγματοποιείται επανεκτίμηση της κατάστασης του τραυματία. Χορήγηση οξυγόνου με ρινική κάνουλα, απλή μάσκα ή μάσκα με ασκό επανεισπνοής. Ο κορεσμός θα πρέπει να διατηρείται >95%. Σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η διακομιδή διαρκεί περισσότερο από μια ώρα, είναι απαραίτητη η εφύγρανση του οξυγόνου. Σε περιπτώσεις τραυμάτων, εγκαυμάτων, νευρολογικών καταστάσεων ή λοίμωξης του αναπνευστικού είναι πιθανό ο μεταφερόμενος να χρειαστεί ενδοτραχειακή διασωλήνωση για εξασφάλιση του αεραγωγού κατά τη διάρκεια της πτήσης. Επίσης, απαιτείται κατάλληλη ακινητοποίηση της σπονδυλικής στήλης με αυχενικό κηδεμόνα. Έλεγχος, σταθεροποίηση περιφερικών φλεβικών γραμμών στον δεξιό βραχίονα ή κεντρική φλεβική γραμμή. 39 Εναέρια μέσα διακομιδής - Επιπτώσεις για τον ασθενή α) Κυκλοφορικό Σύστημα μεταβολές στην αρτηριακή πίεση αρρυθμίες (ταχυκαρδία) καρδιακή ανακοπή πνευμονικό οίδημα Υπέρταση Υπόταση Απώλεια γραμμών β) Αναπνευστικό σύστημα μεταβολές στην αναπνευστική συχνότητα εισρόφηση, πνευμονία απόφραξη αεραγωγών μετακίνηση αφαίρεση τραχειοσωλήνα αναπνευστική παύση διαταραχές των αερίων αίματος (πτώση του SaO 2 ) διαταραχές της οξεοβασικής ισορροπίας γ) Επιπτώσεις από άλλα συστήματα αύξηση της ενδοκράνιας πίεσης πόνος εμετός υποθερμία αιμορραγία Απώλεια δόσης φαρμάκων δ) Ατυχήματα σχετιζόμενα με τον εξοπλισμό αποσύνδεση- δυσλειτουργία φορητού αναπνευστήρα αποσύνδεση ενδοφλέβιων ή άλλων καθετήρων διακοπή λειτουργίας συσκευών (μηχανική βλάβη, πτώση τάσεως ρεύματος / μπαταριών) διακοπή οξυγονοθεραπείας 40 20

Φροντίδα ασθενή κατά συστήματα ΑΕΡΑΓΩΓΟΣ Σε περιπτώσεις αεροδιακομιδής είναι απαραίτητη η ενδροτραχειακή διασωλήνωση, καθώς κατά τη διάρκεια της πτήσης είναι δύσκολη η εκτίμηση και διαχείριση του αεραγωγού, ενώ σε περιπτώσεις διακομιδής σε μικρές αποστάσεις και σύντομης διάρκειας (15-20 λεπτά) ο αερισμός μέσω στοματοφαρυγγικού αεραγωγού ή λαρυγγικής μάσκας είναι επαρκής. 41 Κυκλοφορικό σύστημα Φροντίδα ασθενή κατά συστήματα Η διακομιδή ατόμου με μεγάλη αιμορραγία και σε αιμορραγικό shock, που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί στο σημείο του ατυχήματος, απαιτεί συντονισμένη φροντίδα, όπως εξασφάλιση αεραγωγού, υποστήριξη αναπνοής και έλεγχο της αιμορραγίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις η διατήρηση της θερμοκρασίας του θύματος, η τοποθέτηση φλεβικής γραμμής και η ενδοφλέβια χορήγηση υγρών συνήθως πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια της διακομιδής μέσα στο μεταφορικό μέσο. Το θύμα ακινητοποιείται σε ύπτια θέση στο φορείο, γιατί με αυτό τον τρόπο είναι πολύ πιθανό να επιδεινωθεί η ήδη επιβαρυμένη αναπνευστική λειτουργία με τη μετατόπιση του βάρους των ενδοκοιλιακών οργάνων στο διάφραγμα ή να αυξηθεί η ενδοκράνια πίεση σε άτομα με Κρανιοεγκεφαλικές Κακώσεις (ΚΕΚ). 42 21

Φροντίδα ασθενή κατά συστήματα ΚΕΚ Ο κύριος στόχος της διακομιδής ασθενή με ΚΕΚ είναι η καλύτερη δυνατή διατήρηση της εγκεφαλικής οξυγόνωσης και αιμάτωσης, καθώς και ο καλύτερος έλεγχος του εγκεφαλικού οιδήματος. Κατά τη διάρκεια της διακομιδής, κάθε 5-10 λεπτά, εκτιμώνται τα ζωτικά σημεία, ο κορεσμός οξυγόνου και η Κλίμακα Γλασκώβης (Glasgow Coma Scale - GCS) του θύματος. Η θέση του ασθενή θα πρέπει να είναι ύπτια. Σε άτομα που έχει καταγραφεί βαθμολογία μικρότερη του 12 στην Κλίμακα Γλασκώβης θα πρέπει να γίνει συχνή μέτρηση γλυκόζης στο τριχοειδικό αίμα (stick σακχάρου) και να αντιμετωπίζεται αναλόγως. 43 Φροντίδα ασθενή κατά συστήματα Η διακομιδή θυμάτων με υποψία κάκωσης νωτιαίου μυελού θα πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή. Πρωταρχικής σημασίας είναι η ακινητοποίηση της ΑΜΣΣ και μετά η σταθεροποίηση του ασθενή στο φορείο. Οι ακινητοποιημένοι ασθενείς διατρέχουν κίνδυνο εισρόφησης, και για αυτό θα πρέπει να υπάρχει σε άμεση πρόσβαση συσκευή αναρρόφησης. Αξιολογείται η ανάγκη ρινογαστρικής διασωλήνωσης και/ή χορήγηση αντιεμετικών φαρμάκων, παρεμβάσεις που μπορούν να πραγματοποιηθούν κατά τη διάρκεια της διακομιδής. Εκτός από τις παρεμβάσεις του αλγόριθμου ABCD, ο τραυματίας μπορεί να έχει έντονο πόνο. Σε αυτές τις περιπτώσεις χορηγούνται μικρές δόσεις οπιοειδών έως ότου υποχωρήσει ο πόνος ή ανακουφιστεί ο ασθενής. Χρειάζεται προσοχή και παρακολούθηση διότι τα οπιοειδή μπορεί να επιδεινώσουν την υπόταση που οφείλεται σε νευρογενές shock. 44 22

Φροντίδα ασθενή κατά συστήματα Σε περιπτώσεις ατόμων με θωρακικές κακώσεις κατά τη διάρκεια της διακομιδής είναι πιθανό να παρατηρηθεί επιδείνωση μιας πιθανής πνευμονικής θλάσης. Απαραίτητη είναι η συχνή αξιολόγηση της κατάστασης του ατόμου, καθώς είναι πιθανό να υπάρχει πνευμοθώρακας υπό τάση. Σε απουσία αναπνευστικού ψιθυρίσματος ή σε μονόπλευρη ακρόαση, σε επιδείνωση αναπνευστικής δυσχέρειας και υπότασης είναι απαραίτητη η αποσυμπίεση της υπεζωκοτικής κοιλότητας με κατάλληλες συσκευές. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο από κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό. Η χορήγηση ενδοφλέβιων υγρών θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τα αντίστοιχα πρωτόκολλα διαχείρισης. Στους τραυματίες με υποψία ενδοθωρακικής, ενδοκοιλιακής ή οπισθοπεριτοναϊκής αιμορραγίας προτείνεται η συστολική πίεση να διατηρείται στα 80-90mmHg, καθώς υπερβολική χορήγηση υγρών είναι πιθανό να επιδεινώσει τις θωρακικές θλάσεις. 45 Φροντίδα ασθενή κατά συστήματα Σε άτομα με κακώσεις των άκρων συνήθως συνυπάρχουν και άλλες κακώσεις του κορμού ή της κεφαλής. Θα πρέπει να ακολουθηθεί ο αλγόριθμος ABCD και αφού εξασφαλιστεί ο αεραγωγός και η κυκλοφορία, θα πρέπει να δίνεται προσοχή στην αιμάτωση του τραυματισμένου άκρου. Σε περιπτώσεις ανεπαρκούς αγγειακής παροχής είναι δυνατό να επιχειρηθεί η ανάταξη του μέλους για να βελτιωθεί η πιθανότητα καλύτερης αιματικής ροής. Απαιτείται περιοδική εκτίμηση της περιφερικής αιμάτωσης (σφύξεις, χρώμα, θερμοκρασία) του τραυματισμένου άκρου, καθώς και η κινητικότητα και αισθητικότητά του. Προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην πρόληψη ή/και αντιμετώπιση του συνδρόμου διαμερίσματος, καθώς και έλκους πίεσης από το νάρθηκα που έχει τοποθετηθεί. Πριν τη διακομιδή τα μη καθαρά τραύματα πρέπει να ξεπλένονται με φυσιολογικό ορό. Σε ανοιχτά τραύματα και σε περίπτωση που η διακομιδή διαρκεί περισσότερο από δύο ώρες, καλό είναι να χορηγείται αντιβιοτική προφυλακτική αγωγή. Τέλος, σε περίπτωση ακρωτηριασμού, το μέλος τοποθετείται σε ειδική αεροστεγή θήκη και σε δοχείο με πάγο. 46 23

Φροντίδα ασθενή κατά συστήματα Στις περιπτώσεις εγκαυματιών, και κυρίως σε θερμικές κακώσεις στο κεφάλι, στον τράχηλο ή με ιστορικό εγκλωβισμού σε κλειστό χώρο, πριν τη διακομιδή θα πρέπει να πραγματοποιείται προληπτική ενδοτραχειακή διασωλήνωση, καθώς ο βλεννογόνος του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος θα εμφανίσει συνεχώς επιδεινούμενο οίδημα. Τα σημεία των εγκαυμάτων θα πρέπει να καλυφθούν με αποστειρωμένες γάζες πριν τη διακομιδή. Κατά την πρόσδεση του ασθενή στο φορείο μεταφοράς ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται ώστε να μην πιέζονται οι εγκαυματικές περιοχές από τις ζώνες ασφαλείας. Σε περιπτώσεις χημικών εγκαυμάτων απαιτείται προσεκτική έκπλυση του τραύματος πριν τη διακομιδή, καθώς οι πιθανές αναθυμιάσεις είναι δυνατό να επηρεάσουν το προσωπικό που βρίσκεται εντός του θαλάμου του ασθενοφόρου- μεταφορικού μέσου. Τέλος, η αναπλήρωση υγρών είναι ζωτικής σημασίας και ανάλογη με τα ζωτικά σημεία και τη διούρηση του θύματος. Για αυτό το λόγο, κρίνεται επιβεβλημένη η τοποθέτηση καθετήρα ουροδόχου κύστης, για τη μέτρηση των αποβαλλόμενων ούρων. 47 Τεχνικές σταθεροποίησης κεφαλής σε θύμα που υποψιαζόμαστε κάκωση αυχενικής μοίρας ΣΣ 48 24

Τεχνικές σταθεροποίησης κεφαλής σε θύμα που υποψιαζόμαστε κάκωση αυχενικής μοίρας ΣΣ 49 Τεχνικές σταθεροποίησης κεφαλής σε θύμα που υποψιαζόμαστε κάκωση αυχενικής μοίρας ΣΣ 50 25

Τεχνικές σταθεροποίησης κεφαλής σε θύμα που υποψιαζόμαστε κάκωση αυχενικής μοίρας ΣΣ σε θάλασσα- πισίνα 51 Μετακίνηση μεταφορά θύματος από πολίτη- διασώστη Σε ποιες περιπτώσεις μετακινούμε το θύμα: Σε περίπτωση ανεξέλεγκτης κυκλοφορίας οχημάτων όπου το θύμα κινδυνεύει από διερχόμενα οχήματα Σε μη ασφαλές φυσικό περιβάλλον Σε έκθεση σε επικίνδυνα υλικά Σε περίπτωση που το θύμα απειλείται από πυρκαγιά Σε περίπτωση εχθρικού πλήθους Σε περίπτωση που εμποδίζει την πρόσβαση σε θύματα που βρίσκονται σε απειλητική για τη ζωή τους κατάσταση Σε ακραίες περιβαλλοντικές απειλές 52 26

Τεχνική μετακίνησης από ένα διασώστη- πολίτη Υποβοηθούμενη βάδιση 53 Τεχνική μετακίνησης από ένα διασώστη- πολίτη Χρήση κουβέρτας για απομάκρυνση θύματος 54 27

Τεχνική μετακίνησης από ένα διασώστη- πολίτη Χρήση ρούχων θύματος για απομάκρυνση 55 Τεχνική μετακίνησης από ένα διασώστη- πολίτη Χρήση σεντονιού για απομάκρυνση θύματος 56 28

Τεχνική μετακίνησης από ένα διασώστη- πολίτη Η μεταφορά με την τεχνική του πυροσβέστη Δεν την εφαρμόζουμε αν υποψιαζόμαστε κάκωση της σπονδυλικής στήλης. 57 Τεχνική μετακίνησης από ένα διασώστη- πολίτη Η μεταφορά με την τεχνική του πυροσβέστη Δεν την εφαρμόζουμε αν υποψιαζόμαστε κάκωση της σπονδυλικής στήλης. 58 29

Τεχνική μετακίνησης από δύο ή τρεις διασώστες- πολίτες Μεταφορά με το θύμα σε καθιστή θέση 59 Τεχνική μετακίνησης από δύο ή τρεις διασώστες- πολίτες Μεταφορά του θύματος από τα άκρα του Δεν την εφαρμόζουμε αν υποψιαζόμαστε κάκωση της σπονδυλικής στήλης. 60 30

Τεχνική μετακίνησης από δύο ή τρεις διασώστες- πολίτες Μεταφορά θύματος με τη χρήση καρέκλας 61 Τεχνική μετακίνησης από δύο ή τρεις διασώστες- πολίτες Μεταφορά με προστασία σπονδυλικής στήλης 62 31

Τεχνική γυρίσματος από ένα διασώστη- πολίτη Γύρισμα θύματος με προστασία σπονδυλικής στήλης 63 Τεχνική γυρίσματος από δύο ή τρεις διασώστες- πολίτες Γύρισμα θύματος με προστασία σπονδυλικής στήλης 64 32

Ακινητοποίηση θύματος Ακινητοποίηση θύματος 65 Ακινητοποίηση θύματος - Απεγκλωβισμός Ακινητοποίηση θύματος 66 33

Ακινητοποίηση θύματος - Απεγκλωβισμός Ακινητοποίηση θύματος 67 Τεχνική μετακίνησης από δύο ή τρεις διασώστες- πολίτες Αυτοσχέδιο φορείο με κουβέρτα Δεν ενδείκνυται για μεταφορά θύματος με υποψία κάκωσης σπονδυλικής στήλης 68 34

Τεχνική μετακίνησης από δύο ή τρεις διασώστες- πολίτες Αυτοσχέδιο φορείο με κουβέρτα Δεν ενδείκνυται για μεταφορά θύματος με υποψία κάκωσης σπονδυλικής στήλης 69 Φορείο πάνινο Εξοπλισμός μεταφοράς θύματος Δεν ενδείκνυται για μεταφορά θύματος με υποψία κάκωσης σπονδυλικής στήλης 70 35

Φορείο Σκούπα Εξοπλισμός μεταφοράς θύματος 71 Εξοπλισμός μεταφοράς θύματος Φορείο πάνινο Τρόπος τοποθέτησης διασωστών γύρω από το φορείο 72 36

Εξοπλισμός μεταφοράς θύματος Σανίδα Ενδείκνυται για σταθεροποίηση & μεταφορά θύματος με υποψία κάκωσης σπονδυλικής στήλης 73 Εξοπλισμός μεταφοράς θύματος Σανίδα Τεχνική τοποθέτησης σε σανίδα Ενδείκνυται για σταθεροποίηση & μεταφορά θύματος με υποψία κάκωσης σπονδυλικής στήλης 74 37

Εξοπλισμός μεταφοράς θύματος Στρώμα Κενού Ενδείκνυται ως το καταλληλότερο μέσο για σταθεροποίηση & μεταφορά θύματος με υποψία κάκωσης σπονδυλικής στήλης 75 38