1 Ελληνική Δημοκρατία Σεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Κλινική Άςκηςη ςτη Λογοπαθολογία 2 Ενότητα 9: Διαγνωςτικζσ & Θεραπευτικζσ Προςεγγίςεισ ςτην Ειδική Γλωςςική Διαταραχή Σαφιάδθσ Διονφςιοσ
2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΣΕΙ Ηπείρου Σμιμα Λογοκεραπείασ Κλινική Άςκηςη ςτη Λογοπαθολογία 2 Ενότητα 9: Διαγνωςτικζσ & Θεραπευτικζσ Προςεγγίςεισ ςτθν Ειδικι Γλωςςικι Διαταραχι. Σαφιάδθσ Διονφςιοσ Εργαςτθριακόσ υνεργάτθσ Ιωάννινα, 2015
Άδειεσ Χρήςησ Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτϊσ. 3 3
4 Χρηματοδότηςη Σο ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςη και Δια Βίου Μάθηςη» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Σαμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. Σο ζργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο TEI Ηπείρου» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθ αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα.
κοποί ενότητασ Ανάπτυξθ και ςτοιχειοκετθμζνθ επιςτθμονικά χριςθ των μεκόδων διάγνωςθσ και κεραπευτικισ παρζμβαςθσ για τθν Ειδικι Γλωςςικι Διαταραχι. 5 5
Περιεχόμενα ενότητασ Σεςτ για ΕΓΔ Αντιμετϊπιςθ τθσ ΕΓΔ 6 6
Σεςτ για ΕΓΔ 7
Σεςτ για ΕΓΔ (1 από 3) Σο Σεςτ Rice/Wexler Test of Early Grammatical Impairment. Σο τεςτ αυτό βαςίςτθκε ςτα αποτελζςματα τθσ ζρευνασ που διοργανϊκθκε από το Διεκνζσ Ινςτιτοφτο Τγείασ και εκτελζςτθκε από το Πανεπιςτιμιο του Κάνςασ και το Ινςτιτοφτο Σεχνολογίασ τθσ Μαςαχουςζτθσ. Λογοπακολόγοι και εκπαιδευτζσ προςχολικισ θλικίασ μποροφν να το εφαρμόςουν ςε παιδιά θλικίασ από 3 ζωσ 8 ετϊν. 8 8
Σεςτ για ΕΓΔ (2 από 3) Εςτιάηεται ςε ςυγκεκριμζνα ελλείμματα γλωςςικϊν ικανοτιτων ζτςι ϊςτε να αποβεί αποτελεςματικι θ κεραπεία. Είναι εξαιρετικά χριςιμο για τθν αναγνϊριςθ των παιδιϊν με ΕΓΔ κατά τθ διάρκεια των πρϊτων χρόνων τθσ ςχολικισ θλικίασ. 9 9
Σεςτ για ΕΓΔ (3 από 3) τθν Ελλάδα χρθςιμοποιείται το ΑΝΟΜΙΛΟ 4, το οποίο ζχει δθμιουργθκεί από τθν ομάδα πρόλθψθσ του Πανελλθνίου υλλόγου Λογοπεδικϊν το 2003. Αποτελεί ςτάκμιςθ ςτθν ελλθνικι γλϊςςα του γαλλικοφ τεςτ ERTL 4 και ζχει ςα ςτόχο τθν ανίχνευςθ προβλθμάτων λόγου και ομιλίασ ςε παιδιά θλικίασ 4 ετϊν. Είναι ςφντομο εργαλείο που δίνεται από μθ λογοπεδικοφσ. (Βογινδροφκασ, 2005). 10 1
Αντιμετώπιςη τησ ΕΓΔ 1
Αντιμετώπιςη τησ ΕΓΔ (1 από 13) Ζνα από τα αξιοςθμείωτα ςθμεία που αναφζρονται από τον Leonard (2000) είναι ότι δε φαίνεται να υπάρχει μία κεωρία για τθν ειδικι γλωςςικι διαταραχι και τθ κεραπεία τθσ, θ οποία να αντενδείκνυται. Ακόμθ και ςτισ περιπτϊςεισ που θ διαταραχι χαρακτθρίηεται από τισ περιγραφζσ ςτθν πιο βαριά μορφι τθσ, αναγνωρίηεται ότι υπάρχει τρόποσ να βοθκθκοφν τα παιδιά με ςκοπό να αναπτφξουν ςτρατθγικζσ αντιςτάκμιςθσ των δυςκολιϊν (Leonard, 2000). 12 1
Αντιμετώπιςη τησ ΕΓΔ (2 από 13) Προςεγγίςεισ βαςιηόμενεσ ςτθ μίμθςθ (Imitation Based Approaches) Ζχουν διεξαχκεί διάφορεσ ζρευνεσ που εξετάηουν κεραπευτικζσ προςεγγίςεισ. Κατά τθ διάρκεια των πρϊτων ερευνθτικϊν χρόνων θ κφρια προςζγγιςθ ιταν αυτι που ςτθρίηεται ςτθ μίμθςθ. 13 1
Αντιμετώπιςη τησ ΕΓΔ (3 από 13) Προςεγγίςεισ βαςιηόμενεσ ςτθ μίμθςθ (Imitation Based Approaches) αυτι τθ κεραπευτικι προςζγγιςθ ο κεραπευτισ παράγει τθν ακριβι πρόταςθ ι φράςθ που απαιτείται και ηθτείται από το παιδί να τθν επαναλάβει. Ζχει αποδειχκεί ότι θ μίμθςθ προτάςεων με ςθμαςιολογικό περιεχόμενο από τα παιδιά ςυχνά φιλτράρεται από το ςφςτθμα τθσ γλϊςςασ. 14 1
Αντιμετώπιςη τησ ΕΓΔ (4 από 13) Προςεγγίςεισ βαςιηόμενεσ ςτθ μίμθςθ (Imitation Based Approaches) Επομζνωσ, ηθτϊντασ από το παιδί να επαναλάβει προτάςεισ που χρθςιμοποιοφν οι ενιλικεσ δεν εγγυάται το επικυμθτό αποτζλεςμα. Γι αυτό το ςκοπό υπάρχουν δφο προτάςεισ για τθν αφξθςθ των πικανοτιτων επιτυχίασ. 15 1
Αντιμετώπιςη τησ ΕΓΔ (5 από 13) Προςεγγίςεισ βαςιηόμενεσ ςτθ μίμθςθ (Imitation Based Approaches) Η πρϊτθ ςυνιςτά τθν απόςπαςθ τθσ προςοχισ του παιδιοφ μζςω τθσ απεικόνιςθσ τθσ ομιλίασ με κάκε λεπτομζρεια. Η δεφτερθ προτείνει ο ςτόχοσ του κεραπευτικοφ προγράμματοσ κατά τθ διάρκεια των πρϊτων φράςεων να παρουςιάηεται ςε μικρότερεσ ομάδεσ και μόνον αργότερα να ηθτείται από τα παιδιά να μιμθκοφν μεγαλφτερα κομμάτια. 16 1
Αντιμετώπιςη τησ ΕΓΔ (6 από 13) Προςεγγίςεισ βαςιηόμενεσ ςτθ μίμθςθ (Imitation Based Approaches) Για παράδειγμα, τα άρκρα μποροφν να παρουςιαςτοφν αρχικά ςε μεμονωμζνεσ φράςεισ (π.χ. το αυτοκίνθτο). Μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν εικόνεσ ι παιχνίδια. 17 1
Αντιμετώπιςη τησ ΕΓΔ (7 από 13) Προςεγγίςεισ βαςιςμζνεσ ςε επίδειξθ (Modeling Approaches) τθν κακεμία, το παιδί παρατθρεί κάποιον (το μοντζλο), ο οποίοσ παράγει λόγο που περιζχει το γλωςςολογικό τφπο που ζχει τεκεί ωσ ςτόχοσ του κεραπευτικοφ προγράμματοσ. Σο παιδί πλθροφορείται ότι το μοντζλο κα παράγει λόγο κατά ζναν ςυγκεκριμζνο τρόπο, αλλά δεν του ηθτείται να μιμθκεί τθν ομιλία. 18 1
Αντιμετώπιςη τησ ΕΓΔ (8 από 13) το ςθμείο αυτό διαφζρουν οι δφο εκδοχζσ. τθ μία, το παιδί μόνο παρατθρεί και ςτθν άλλθ του ηθτείται να εναλλάςςει τθ ςειρά του με το μοντζλο παράγοντασ καινοφρια παραδείγματα που ανικουν ςτο κεραπευτικό ςτόχο μόλισ θ χρονικι περίοδοσ τθσ παρατιρθςθσ τελειϊςει. ε κάκε ζναν από αυτοφσ τουσ δφο τφπουσ υπάρχουν διάφορεσ παραλλαγζσ. Μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν κι εδϊ εικόνεσ ι παιχνίδια. 19 1
Αντιμετώπιςη τησ ΕΓΔ (9 από 13) Προςεγγίςεισ βαςιςμζνεσ ςτο ερζκιςμα (Focused stimulation) Μία επιπλζον κεραπευτικι προςζγγιςθ που παρουςιάηει πολλζσ ομοιότθτεσ με τθν παραπάνω είναι αυτι που είναι εςτιαςμζνθ ςτο ερζκιςμα. Τπάρχουν διάφορεσ παραλλαγζσ τθσ ςυγκεκριμζνθσ κεραπείασ. 20 2
Αντιμετώπιςη τησ ΕΓΔ (10 από 13) Προςεγγίςεισ βαςιςμζνεσ ςτο ερζκιςμα (Focused stimulation) Αντίκετα με τθν προθγοφμενθ κεραπεία, όπου γνωςτοποιείται ςτο παιδί με ςαφινεια να προςζξει τον ςυγκεκριμζνο τρόπο ομιλίασ του προτφπου, θ κεραπεία εςτιαςμζνθ ςτο ερζκιςμα βαςίηεται κυρίωσ ςτθν υψθλι ςυχνότθτα παρουςίαςθσ των κεραπευτικϊν ςτόχων, όπωσ επίςθσ και ςτθ ςαφι ζκφραςθ με τθν οποία παρουςιάηεται ο ςτόχοσ αυτόσ. 21 2
Αντιμετώπιςη τησ ΕΓΔ (11 από 13) Θεραπεία βαςιςμζνθ ςτο περιβάλλον (Milieu Teaching) Πρόκειται για μία κεραπεία, θ οποία τα τελευταία 20 χρόνια αποτελεί ςθμαντικι εξζλιξθ των κεραπευτικϊν προςεγγίςεων και χρθςιμοποιεί ςε μεγάλο βακμό το φυςικό πλαίςιο. Ονομάςτθκε «milieu teaching» για να τονίςει το ςθμαντικό ρόλο που παίηει το περιβάλλον του παιδιοφ για τθν κατάκτθςθ τθσ γλϊςςασ. 22 2
Αντιμετώπιςη τησ ΕΓΔ (12 από 13) Θεραπεία βαςιςμζνθ ςτο περιβάλλον (Milieu Teaching) υχνά θ κεραπεία που βαςίηεται ςτθ ςυγκεκριμζνθ κεραπευτικι προςζγγιςθ πραγματοποιείται ςε ζνα πλαίςιο παιχνιδιοφ. Ο κεραπευτισ διευκετεί το πλαίςιο με τζτοιο τρόπο ϊςτε να αυξιςει τισ πικανότθτεσ το παιδί να κάνει μία προςπάκεια για επικοινωνία. 23 2
Αντιμετώπιςη τησ ΕΓΔ (13 από 13) Τπάρχει διαφορά όςον αφορά το παιχνίδι που περικλείεται ςτθ προςζγγιςθ βαςιςμζνθ ςτο ερζκιςμα και ςτθ Milieu Teaching και εμφανίηεται ςτθν ζμφαςθ που δίνεται ς αυτό ςτθν κάκε περίπτωςθ. τθ Milieu Teaching δίνεται ζμφαςθ ςτισ επικοινωνιακζσ προςεγγίςεισ με βάςθ φυςικά ενδεχόμενα και τθν ανταπόκριςθ που ακολουκεί, ενϊ ςτθν προςζγγιςθ βαςιςμζνθ ςτο ερζκιςμα θ ζμφαςθ δίνεται ςτθν παροχι ενόσ μεγάλου αρικμοφ παραδειγμάτων ςτα πλαίςια του επικυμθτοφ ςτόχου (Leonard, 2000). 24 2
Βιβλιογραφία (1 από 2) Bishop, D. V. M. (1999), Uncommon Understanding: Disorders of Language Comprehension in Children, Cambridge, UK: Psychology Press Ltd. Βογινδροφκασ, Ι. & Sherrat, D. (2005), Οδηγόσ Εκπαίδευςησ Παιδιών με Διάχυτεσ Αναπτυξιακζσ Διαταραχζσ, Ακινα: Σαξιδευτισ. Bortolini, U. & Leonard, L. B. (2000), Phonology and Children with specific language impairment: Status of structural constraints in two languages, Journal of Communication Disorders, 33, pp. 131 150. Botting, N. & Gina, C. R. (2000), Social and behavioural difficulties in children with language impairment, Journal of Child Lang, 16, pp. 105 120. Cantwell, D. & Baker, L. (1987), Developmental Speech and Language Disorders, New York: Guilford. Carpenter, M. (1998), An evaluation of spontaneous speech and verbal imitation in children with autism after learning the PECS, PECS manual, Pyramide Approach. Dockrell, J. E., Messer, D., George, R. & Wilson, G. (1998), Children with word finding difficulties prevalence, presentation and naming problems, Journal of Language & Communication Disorders, 33, pp. 445 454. Goodyer, I. M. (2000), Language difficulties and psychopathology. το Bishop, D. V. M. & Leonard, L. B. (επιμ.) Speech and Language Impairments in Children, Psychology Press Ltd. 25 2
Βιβλιογραφία (2 από 2) Leonard, L. B. (2000), Children with Specific Language Impairment, London: The MIT Press. Lindsay, G., Dockrell, J., Letchford, B. & Mackie, C. (2002), Self esteem of children with specific speech and language difficulties, Journal of Child Language Teaching and Therapy, 18, pp. 125 143. Morales, S. (2005), Developmental language disorder (sometimes called language delay), Children s Speech Care Center. Stavrakaki, S. (2000), A bar movement constructions in Greek children with SLI: Evidence for deficits in the syntactic component of language. In E. Fava (Ed), Clinical Linguistics: Theory and Applications in Speech Pathology and Therapy. Current Issues in Linguistic Theory (pp.131-153), Amsterdam: John Benjamin. Stavrakaki, S. (2002), Sentence comprehension in Greek SLI children, In L. Kelly, F. Windsor, and N. Hewlett (Eds), Investigations in Clinical Phonetics and Linguistics (pp.57 72), London: Lawrence Erlbaum. Stavrakaki, S. (2001), Comprehension of reversible relative clauses in Specifically Language Impaired and Normally Developing Greek Children, Brain and Language, 77, pp. 419 431. Tomblin, J. B. (1996), Genetic and Environmental Contributions to the Risk for Specific Language Impairment. In M. L. Rice (Ed), Toward a Genetics of Language (pp.191-210), Mahwah, Jersey: Lawrence Erlbaum Associates. 26 2
Βιβλιογραφία (3 από 3) Van der Lely, H. K. J. & Howard, D. (1993), Children with Specific Language Impairment: linguistic impairment or short term memory deficit?, Journal of Speech and Hearing Research, 33, pp. 1193 1207. Walker, M. (1986), Understanding Makaton, Special Children, Research Journal of Special Education, 1,6, pp. 22 23. Βαρλοκώςτα,. (2000), Παρατηρόςεισ ςτο πρώτο ςτϊδιο τησ γλωςςικόσ ανϊπτυξησ ενόσ ελληνόπουλου με Ειδικό Γλωςςικό Διαταραχό, Πρακτικά του 8 ου υνεδρίου του Πανελληνίου υλλόγου Λογοπεδικών, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Βαςικό εμινάριο Makaton, Πρακτικϊ (2006), Αθήνα: Η Παμμακάριςτοσ. 27 2
Βιβλιογραφία (3 από 3) Βογινδρούκασ, Ι. (2004), Σημειώςεισ για την κλινικό ϊςκηςη II, Σεχνολογικό Ίδρυμα Ηπείρου.Ε.Τ.Π., Σμήμα Λογοθεραπείασ, Ιωάννινα. Βογινδρούκασ, Ι. (2005), Σημειώςεισ για το μϊθημα τησ Ειδικόσ Γλωςςικόσ Ανεπϊρκειασ, Πρόγραμμα Εξειδίκευςησ, Πανεπιςτήμιο Μακεδονίασ. Μαρκοβίτησ, Μ. & Σζουριάδου, Μ. (1991), Μαθηςιακϋσ δυςκολύεσ, Θεωρύα και Πρϊξη, Θες/νίκη: Προμηθεύσ. Πήτα, Ρ. (1998), Ψυχολογύα τησ Γλώςςασ, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. ταυρακάκη,. (2000), Οριςμϋνα ευρόματα ψυχογλωςςικόσ ϋρευνασ για την εξελικτικό δυςφαςύα και οι θεραπευτικϋσ τουσ ςυνϋπειεσ, Ανακοίνωςη που παρουςιάςτηκε ςτο 8 ο υνέδριο του Πανελληνίου υλλόγου Λογοπεδικών, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. 28 2
2 ημείωμα Αναφοράσ Σαφιάδθσ Δ. Κλινικι Άςκθςθ ςτθ Λογοπακολογία 2. ΣΕΙ Ηπείρου. Διακζςιμο από: http://eclass.teiep.gr/courses/logo136/ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΦΩΝΗΣ, Ενότητα 0, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαΰκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου
ημείωμα Αδειοδότηςησ Σο παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά Δθμιουργοφ-Μθ Εμπορικι Χριςθ-Όχι Παράγωγα Ζργα 4.0 Διεκνζσ [1] ι μεταγενζςτερθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, Διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «θμείωμα Χριςθσ Ζργων Σρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.el 3
3 Σζλοσ Ενότητασ
323 Σημειώματα
3 Διατήρηςη ημειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το θμείωμα Αναφοράσ το θμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ Διλωςθ Διατιρθςθσ θμειωμάτων το θμείωμα Χριςθσ Ζργων Σρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ.
Σζλοσ Ενότητασ 3