ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

Ημβρρηνϋι ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑ* ΦΥΉΙΚΗλ & ΖΩΤΚΗ* ΠΑΡΑΓΩΓΗ* Α(Η#. Ηρωωκ f3ft ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΦΥΤΙΚΗΣ & ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ «ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΟΥ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΩΝ ΣΕ ΕΔΑΦΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ» ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Δ. ΔΗΜΟΥ Επιβλέπων Καθηγητής: Ιωάννης Κ. Μήτσις, Ph.D. ΒΟΛΟΣ 2000 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Πανεπιστήμι Θεσσαλίας ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΕΙΔΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ «Γκρίζα Βιβλιγραφία» Αριθ. Εισ.: 1961/1 Ημερ. Εισ.: 23-10-2003 Δωρεά: Ταξιθετικός Κωδικός: ΠΤ ΓΦΖΠ 2000 ΔΗΜ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ 004000070292 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΦΥΤΙΚΗΣ & ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ «ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑ ΤΙΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΟΥ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΠΟΝΤΩΝ ΣΕ ΕΔΑΦΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ» ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Δ. ΔΗΜΟΥ Εξεταστική επιτρπή Ιωάννης Κ. Μήτσις Ph.D. Επιβλέπων Καθηγητής X.Γύλας Μέλς Π. Λόλας Μέλς ΒΟΛΟΣ 2000 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η παρύσα πτυχιακή εργασία δεν θα είχε τη σημερινή της μρφή, χωρίς την συνεργασία και συμπαράσταση κάπιων ανθρώπων, τυς πίυς αισθάνμαι την ανάγκη να ευχαριστήσω θερμότατα. Η απαρχή των ευχαριστηρίων αναφρών μυ δεν θα μπρύσε να αναφέρεται σε άλλν από τν Διευθυντή τυ Εργαστηρίυ Εδαφλγίας τυ Πανεπιστημίυ Θεσσαλίας και επιβλέπντα καθηγητή μυ, Ιωάννη Κ. Μήτσι Ph.D. Ο κ. Μήτσις απτέλεσε, μέσω των μαθημάτων πυ διδάσκει, τ εφαλτήρι της ενασχόλησής μυ με τν τμέα της Εδαφλγίας. Τν ευχαριστώ για όλα τα διδάγματά τυ και ακόμη περισσότερ για τ πλύ ενδιαφέρν θέμα με τ πί επέλεξε να ασχληθώ, αφύ τ τελευταί με βήθησε να διαμρφώσω μία άπψη για τα έως τώρα όρια των δυναττήτων μυ. Δεσμεύμαι πως θα πρσπαθήσω η μετέπειτα πρεία μυ, να απτελέσει μια δικαίωση της εμπιστσύνης πυ επέδειξε πρς τ πρόσωπό μυ. Θα ήθελα επίσης να εκφράσω θερμές ευχαριστίες και πρς τ πρόσωπ της Χημικύ τυ Α.Π.Θ. και υπψήφιας διδάκτρς τυ Πανεπιστημίυ Θεσσαλίας, κας Ευαγγελίας Γκόλια, για την βήθεια της στην διεξαγωγή της αναλυτικής διαδικασίας. Οφείλω επίσης, να εκφράσω τις ειλικρινείς μυ ευχαριστίες και πρς τα δύ μέλη της εξεταστικής επιτρπής, τν καθηγητή κ. Χρήστ Γύλα και τν καθηγητή κ. Πέτρ Λόλα για τις πλύτιμες επισημάνσεις και παρατηρήσεις στις πίες πρέβησαν κατά την διόρθωση της πτυχιακής διατριβής μυ. Τέλς, θεωρώ ότι φείλω ένα μεγάλ ευχαριστώ στην, συνάδελφ και πλύ καλή φίλη, Ευαγγελία Χριστδύλυ, για την πλύτιμη συνεργασία και βήθεια πυ μυ παρείχε καθ όλη τη πρσπάθεια συγγραφής της παρύσης μελέτης. Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα Ευχαριστίες... ΐ Περιεχόμενα... ϋ Περίληψη...ν ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΔΑΦΙΚΟ ΔΙΑΛΥΜΑ ΚΑΙ ΕΠΙΦΑΝΕΙΕΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΙΟΝΤΩΝ 1.1. Επιφάνεια ανταλλαγής και ανταλλαγή ιόντων... 1 1.2. Η ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων τυ εδάφυς και ανταλλάξιμα κατιόντα...2 1.3. Παράγντες πυ επηρεάζυν την ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων τυ εδάφυς...2 1.4. Παράγντες πυ επηρεάζυν τις πσότητες των διαφόρων ανταλλάξιμων κατιόντων τυ εδάφυς... 4 1.5 Επίδραση των ανταλλάξιμων κατιόντων στις φυσικχημικές ιδιότητες τυ εδάφυς...7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΟΞΙΝΑ ΕΔΑΦΗ 2.1. Η ξύτητα τυ εδάφυς...9 2.2. Η πρέλευση της ξύτητας των εδαφών...10 2.2.1. Εισαγωγή... 10 2.2.2. Τ αργίλι στ εδαφικό διάλυμα...11 2.3. Η ξύτητα της στερεής φάσης τυ εδάφυς - Ανταλλάξιμ υδργόν και ανταλλάξιμ αργίλι...12 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly ϋ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 3.1. Γενικές αρχές...15 3.2. Σφάλματα...17 3.3. Πρσδιρισμός των ανταλλάξιμων κατιόντων και της C.E.C. με τη μέθδ τυ ξικύ νατρίυ... 17 3.4. Πρσδιρισμός των ανταλλάξιμων κατιόντων και της C.E.C. με τη μέθδ τυ ξικύ αμμωνίυ (αθριστική μέθδς)... 18 3.5. Πρσδιρισμός των ανταλλάξιμων κατιόντων της C.E.C. σε όξινα εδάφη...18 3.6. Σκπός της εργασίας...19 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ 4.1. Πρετιμασία εδαφικών δειγμάτων... 20 4.2. Μέθδι πρσδιρισμύ των ανταλλάξιμων κατιόντων και της C.E.C. τυ εδάφυς... 22 4.2.1. Πρσδιρισμός των ανταλλάξιμων κατιόντων με τη μέθδ τυ ξικύ νατρίυ... 22 4.2.1. α. Πρσδιρισμός τυ ανταλλάξιμυ νατρίυ... 24 4.2.1. β.βαθμνόμηση ργάνυ...24 4.2.2. Πρσδιρισμός των ανταλλάξιμων κατιόντων και της C.E.C. με τη μέθδ τυ ξικύ αμμωνίυ (αθριστική μέθδς)...24 4.2.3. Πρσδιρισμός των ανταλλάξιμων κατιόντων της C.E.C. σε όξινα εδάφη... 25 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly iii

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 5.1. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ... 27 5.2. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...35 5.3. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...36 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...37 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly IV

Εισαγωγή ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρύσα εργασία αναφέρεται στην Ικανότητα Ανταλλαγής Κατιόντων (Catin Exchange Capacity, C.E.C.), μια χημική ιδιότητα τυ εδάφυς, στην ικανότητα να συγκρατεί στις επιφάνειες της στερεής φάσης κατιόντα με απτέλεσμα την εξυδετέρωση των ηλεκτρικών τυς φρτίων. Τα κατιόντα πυ συγκρατύνται με αυτόν τν τρόπ είναι τ ασβέστι, τ μαγνήσι, τ κάλι, τ αμμώνι, αυξημένες πσότητες νατρίυ στα αλατύχα και στα νατριωμένα εδάφη. Στα όξινα εδάφη επικρατύν τα ιόντα αργιλίυ και υδργόνυ. Για τη συγκεκριμένη εργασία ελήφθησαν εδαφικά δείγματα από χαρακτηριστικές εδαφλγικές μνάδες της περιφέρειας Θεσσαλίας, από τυς Νμύς Λάρισας, Καρδίτσας, Τρικάλων. Οι μέθδι πρσδιρισμύ της C.E.C. διαφέρυν από έδαφς σε έδαφς και εξαρτώνται από την τιμή τυ ph των εδαφών. Έτσι, για τν πρσδιρισμό της ικανότητας ανταλλαγής κατιόντων χρησιμπιήθηκε η μέθδς τυ 1Μ ξικύ αμμωνίυ, ρη=7 και η μέθδς τυ 1Μ ξικύ νατρίυ, ρη=8,2. Στα όξινα εδάφη η C.E.C. πρσδιρίστηκε με τη μέθδ τυ 1Μ χλωριύχυ καλίυ (KCI). Η ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων τυ εδάφυς πυ πρσδιρίζεται με τη μέθδ τυ 1Μ KCI καλείται ενεργός ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων (Effective Catin Exchange Capacity, E.C.E.C.). Εκτός από τν πρσδιρισμό της ικανότητας ανταλλαγής κατιόντων στα εδαφικά δείγματα πυ μελετήθηκαν έγινε πρσπάθεια να μελετηθεί η μεταβλή τυ ηλεκτρικύ φρτίυ στα όξινα εδάφη με τη μέθδ 1Μ CH3NH4 (ρη=7), και με τη μέθδ 1Μ KCI. Επίσης να μελετηθύν ι διαφρές μεταξύ των μεθόδων 1Μ CH3NH4 (ρη=7) και 1Μ CH3Na (ρη=8,2), σε υδέτερα και ασβεστύχα εδάφη. Τα απτελέσματα έδειξαν ότι στα όξινα εδάφη η E.C.E.C. όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ 1Μ KCI είναι μικρότερη από την C.E.C., όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ τυ 1Μ CH3NH4 (ρη=7). Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Εισαγωγή Μεταξύ των μεθόδων 1Μ CH3NH4 (ρη=7) και 1Μ CH3Na (ρη=8,2) τταρατηρείταί μια αύξηση τυ ηλεκτραρνητικύ φρτίυ με τη μέθδ τυ 1Μ CH3Na (ρη=8,2). Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly νι

Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Θεωρητικό μέρς ΚΕΦΑΛΑΙΟ 111 ΕΔΑΦΙΚΟ ΔΙΑΛΥΜΑ ΚΑΙ ΕΠΙΦΑΝΕΙΕΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΙΟΝΤΩΝ 1.1. Επιφάνεια ανταλλαγής και ανταλλαγή ιόντων Τα ρυκτά της αργίλυ, γκιψίτης, γκαιτίτης, αιματίτης, τα ένυδρα και τα άμρφα υδρξείδια τυ σιδήρυ και αργιλίυ και εδαφικός χύμς, όλα φέρυν ηλεκτρικά φρτία στις επιφάνειες τυς. Μερικά ρυκτά της αργίλυ έχυν ένα μόνιμ αρνητικό ηλεκτρικό φρτί τ πί συγκρατεί τα ανταλλάξιμα κατιόντα κντά στις επιφάνειες τυς. Άλλα ρυκτά της αργίλυ (γκιψίτης, γκαιτίτης κ.λ.π.) φέρυν ηλεκτρικό φρτί τ πί πικίλει με τ ph, και είναι θετικό σε χαμηλό ph και αρνητικό σε υψηλό ph, συγκρτώντας είτε κατιόντα είτε ανιόντα. Ο χύμς έχει επίσης αρνητικά φρτισμένες θέσεις, αριθμός των πίων αυξάνεται όσ αυξάνεται τ ph. Αυτά τα μέρη συντελύν στ τελικό αρνητικό φρτί. Ως απτέλεσμα τα εδάφη χωρίζνται σε τρεις κατηγρίες (Rwell,1985). 1. Ανόργανα εδάφη στα πία κυριαρχύν τα μόνιμα ηλεκτρικά φρτία στα 2:1 ρυκτά της αργίλυ 2. Οργανικά εδάφη στα πία κυριαρχύν τα αρνητικά φρτία πυ πικίλυν με τ ph. 3. Εδάφη όπυ κυριαρχύν γκιψίτης, γκαιτίτης, αιματίτης και τα ένυδρα υδρξείδια τυ σιδήρυ, τα άμρφα υδρξείδια τυ σιδήρυ και αργιλίυ, καλινίτης, με μεταβλητό τ ηλεκτρικό τυς φρτί. Ωστόσ, δεν υπάρχυν ακριβή όρια μεταξύ των τριών αυτών μάδων και για πιδήπτε έδαφς, τ φρτί εξαρτάται από τις πσότητες και τις επιφάνειες των τριών μάδων και για εδάφη στις μάδες 2 και 3, από τ ph και τη συγκέντρωση τυ διαλύματς. Η αυξημένη απσάθρωση των ρυκτών και πετρωμάτων πυ παρατηρείται στις υγρές τρπικές ζώνες της Γης δημιυργεί όξινα εδάφη πυ ανήκυν στην μάδα 3 και αυτά μπρεί να φέρυν θετικό φρτί και μόν μικρές πσότητες αρνητικών φρτίων. Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Θεωρητικό μέρς πλανήτη. Εδάφη της μάδας 2 υπάρχυν σε ψυχρές και υγρές ζώνες τυ 1.2. Η ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων τυ εδάφυς και ανταλλάξιμα κατιόντα Μεγάλς αριθμός κατιόντων συγκρατύνται στις επιφάνειες της στερεής φάσης τυ εδάφυς με ηλεκτρστατικές δυνάμεις, με απτέλεσμα την εξυδετέρωση των αρνητικών ηλεκτρικών φρτίων τυς. Η ικανότητα αυτή τυ εδάφυς να συγκρατεί στις επιφάνειες της στερεής φάσης κατιόντα με σκπό την εξυδετέρωση των αρνητικών τυς φρτίων χαρακτηρίζεται ως ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων τυ εδάφυς (Catin Exchange Capacity). Η ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων παρυσιάζεται στη διεθνή βιβλιγραφία για συντμία ως C.E.C. και στην ελληνική βιβλιγραφία για συντμία ως i.a.k. Τα κατιόντα πυ συνήθως συγκρτύνται με τν τρόπ αυτό είναι τ ασβέστι, μαγνήσι, κάλι, αμμώνι, αυξημένες πσότητες νατρίυ στα αλατύχα και στα νατριωμένα εδάφη. Στα όξινα εδάφη κυριαρχύν τα ιόντα τυ αργιλίυ και υδργόνυ. Καθένα από τα στιχεία αυτά χαρακτηρίζεται ως ανταλλάξιμ π.χ. ανταλλάξιμ κάλι, ανταλλάξιμ ασβέστι, ανταλλάξιμ μαγνήσι κ.λ.π. Η ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων (C.E.C.) εκφράζεται σε πιβη ανά 100g ξηρύ εδάφυς ή cmlc/kg ξηρύ εδάφυς. 1.3. Παράγντες πυ επηρεάζυν την ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων τυ εδάφυς Οι τιμές της C.E.C. τυ εδάφυς κυμαίννται από 2 απι0 kg'1 μέχρι 60 πιί kg'1 και εξαρτώνται από τη περιεκτικότητα τυ εδάφυς σε άργιλ, από τν τύπ των ρυκτών της αργίλυ και την περιεκτικότητα τυ εδάφυς σε ρυκτά και την περιεκτικότητα τυ εδάφυς σε χύμ (Rwell, 1985. Μήτσις,1999). Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 2

Θεωρητικό μέρς Τα ρυκτά της αργίλυ Στν πίνακα (1) παρυσιάζνται ι τιμές της C.E.C. των ρυκτών της αργίλυ. Ένα έδαφς πυ περιέχει 30% σμεκτίτες (100 cmlc kg'1 σμεκτίτη) θα έχει C.E.C. περίπυ 30 cmlc kg"1 εδάφυς όταν ι επιφάνειες είναι καθαρές και δεν έχυν υπβαθμιστεί. Πίνακας 1: Τιμές C.E.C. των ρυκτών της αργίλυ (Μήτσις,2000) Αρνητικό Ορυκτό φρτί cmlc/kg Καλινίτης Μέχρι 10+ Αλλφανή 20-50 Σμεκτίτες 100 Ιλλίτης 25(250) Βερμικυλίτης 150 Χλωρίτης 10-40 Ο χύμς Ο χύμς διαθέτει ενεργό ηλεκτρικό φρτί περίπυ 100 cmlc kg'1 χύμυ, πυ σημαίνει ότι η συμπεριφρά τυ χύμυ στην C.E.C. τυ εδάφυς πρέπει να είναι αξιόλγς. Η συμβλή τυ χύμυ στην C.E.C. τυ εδάφυς εξαρτάται από τ ph τυ εδάφυς, από τη συγκέντρωση τυ εδαφικύ διαλύματς, από την αντίδραση τυ χύμυ με τα ρυκτά τυ εδάφυς και από την παρυσία των ρυκτών τυ γκιψίτη, τυ αιματίτη, τυ γκαιτίτη, των ένυδρων υδρξειδίων τυ σιδήρυ και των άμρφων υδρξειδίων τυ σιδήρυ και τυ αργιλίυ. Οξείδια και υδρξείδια Τα ρυκτά της μάδας τυ γκιψίτη, τυ αιματίτη, τυ γκαιτίτη, των ένυδρων υδρξειδίων τυ σιδήρυ και των άμρφων υδρξειδίων τυ σιδήρυ και τυ αργιλίυ ελάχιστα συμβάλλυν στην C.E.C. τυ εδάφυς εκτός αν τ ph είναι μεγαλύτερ τυ 7. Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 3

Θεωρητικό μέρς 1.4. Παράγντες πυ επηρεάζυν τις πσότητες των διαφόρων ανταλλάξιμων κατιόντων τυ εδάφυς Οι πσότητες των ανταλλάξιμων κατιόντων πυ απαντύν στα εδάφη και διαμρφώνυν την C.E.C. αυτών εξαρτώνται από τις εισρές και τις εκρές όπως παρυσιάζνται στην εικόνα 2 (Μήτσις,1999) πρόσληψη φυτικά βρχή ξηρή θρεπτικών υπλείμματα και νερό απόθεση από φυτά άρδευσης λιπάσματα και ασβέστωση διάλυση ρυκτρών άργιλς χυμς ξείδια ανταλλαγή κατιόντων κατακρήμνιση ρυκτών Έκπλυση Διάβρωση Εικόνα 1. Εισρές και εκρές ανταλλάξιμων κατιόντων στα εδάφη (Μήτσις,2000) Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 4

Θεωρητικό μέρς Οι παράγντες πυ επηρεάζυν τις πσότητες των ανταλλάξιμων ιόντων των εδαφών είναι ι εξής : I. Η διάλυση των ρυκτών από τα νερά των βρχών και από τα νερά τυ φρεατίυ ρίζντα και η ατμσφαιρική απόθεση στις παράκτιες ζώνες απτελύν τις φυσικές εισρές για τα ανταλλάξιμα κατιόντα τυ εδάφυς. Τα χημικά λιπάσματα μαζί με την ασβέστωση των εδαφών και τα νερά άρδευσης πρσθέτυν αξιόλγα πσά ανταλλάξιμων κατιόντων στα καλλιεργύμενα εδάφη. II. Η έκπλυση των θρεπτικών στιχείων απμακρύνει από τ έδαφς αξιόλγα πσά κατιόντων. Η στερεή φάση τυ εδάφυς χαρακτηρίζεται από την ικανότητα της εκλεκτικής πρσρόφησης κατιόντων. Η εκλεκτική αυτή πρσρόφηση και ιδιαίτερα η ισρρπία πυ επικρατεί μεταξύ των ανταλλάξιμων κατιόντων πυ συγκρατύνται στη στερεή φάση τυ εδάφυς και των μίων κατιόντων στ εδαφικό διάλυμα περιγράφεται από εξισώσεις πυ φαίνεται να ακλυθύν ρισμένες αναγωγικές σχέσεις. Σε πλλά αρδευόμεν εδάφη ανταλλάξιμα κατιόντα είναι τ ασβέστι και τ μαγνήσι και σε μικρότερ πσστό τ ανταλλάξιμ κάλι. Τ ανταλλάξιμ νάτρι βρίσκεται σε πσστά πυ πικίλυν. Τ νερό για την άρδευση των φυτών διηθείται στα βαθύτερα στρώματα της εδαφικής κατανμής διαμέσυ των εδαφικών πόρων. Αυτό έχει ως απτέλεσμα την έκπλυση κατιόντων με απτέλεσμα την ανακατανμή των ανταλλάξιμων κατιόντων της στερεής φάσης και των κατιόντων στ εδαφικό διάλυμα. Η εξίσωση Gapn εκφράζει τ λόγ των ανταλλάξιμων ιόντων Na+ πρς τα ανταλλάξιμα κατιόντα και Ca2+ και Mg2+ τυ εδάφυς, δε λόγς αυτός είναι ανάλγς τυ λόγυ των ενεργτήτων των κατιόντων Na+ πρς την τετραγωνική ρίζα των ενεργτήτων των κατιόντων Ca2+ και Mg2+ στ εδαφικό διάλυμα. Για πλλύς πρακτικύς λόγυς μπρύμε να χρησιμπιήσυμε τις συγκεντρώσεις αντί των ενεργτήτων των ανταλλάξιμων κατιόντων τυ νατρίυ, τυ ασβεστίυ και τυ μαγνησίυ χωρίς να έχυμε μεγάλ σφάλμα. Η εξίσωση Gapn γράφεται ως εξής: Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 5

Θεωρητικό μέρς [NaX] ----------------------------------- KG [(Ca+Mg)1/2X] M [Na+] [Ca2++Mg2+] Ο συντελεστής KG αντιπρσωπεύει τ βαθμό εκλεκτικότητας τυ κάθε στιχείυ έναντι των συγκρινόμενων με αυτό και χαρακτηρίζεται ως συντελεστής εκλεκτικότητας. Ο συντελεστής εκλεκτικότητας εξαρτάται από τις ιδιότητες των ρυκτών της αργίλυ, από τις ιδιότητες των κατιόντων και από τη συγκέντρωση των ιόντων στ εδαφικό διάλυμα. Ένας άλλς παράγντας πυ συνδέεται με την πυκνότητα τυ φρτίυ ανά πι2 επιφάνειας τυ ρυκτύ είναι και τ είδς της επιφάνειας. Διακρίνυμε τρία είδη επιφανειών στα ρυκτά: Τις θραυσιγενείς επιφάνειες, Τις δυ εξωτερικές επιφάνειες, Τις εσωτερικές επιφάνειες. Οι εσωτερικές επιφάνειες συγκρατύν τα κατιόντα με ισχυρότερη δύναμη. Η δύναμη έλξης ενός κατιόντς από τη στερεή φάση εξαρτάται από τ σθένς τυ κατιόντς. Είναι γνωστό ότι αυξανόμενυ τυ σθένυς τυ κατιόντς αυξάνεται η δύναμη έλξης τυ από τη στερεή φάση. Η σειρά ανταλλαγής έχει ως εξής: AI3+>Ca 2+>Mg2+>K+, NH4+>Na+ Από τη σειρά αυτή διαπιστώνεται ότι τα δισθενή και τα μνσθενή δεν έλκνται με την ίδια δύναμη. Η διαφρά αυτή φείλεται στ ενυδάτωμα πυ σχηματίζεται από τα ιόντα τυ εδαφικύ διαλύματς. Ιόντα πυ έχυν μικρότερ ενυδάτωμα έλκνται ισχυρότερα εκείνων με μεγαλύτερ. Αυτό σημαίνει ότι τ Na+ εκπλύνεται ευκλότερα από τ Ca2+ και ότι τ Ca2+ εκπλύνεται ευκλότερα από τ ΑΙ3+. Επίσης, τ Na+ εκπλύνεται ευκλότερα από τ Κ+. Η σχετική αναλγία των κατιόντων στ εδαφικό διάλυμα παίζει ρόλ στη σειρά πρτίμησης, έλξης, από τη στερεή φάση. III. Η διάβρωση των εδαφών θεωρείται μια από τις πλέν σημαντικές απώλειες θρεπτικών στιχείων. Στην Ελλάδα τ 26,5% της συνλικής επιφάνειας, δηλαδή έκταση 35 εκατμμυρίων στρεμμάτων, Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 6

Θεωρητικό μέρς IV. παρυσιάζει επιφανειακή φυλλειδή διάβρωση, αυλακειδή επιφανειακή διάβρωση και χαραδρώδη διάβριυση. Τα φυτά αφαιρύν από τ έδαφς τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για την αύξηση τυς. Τα φυτικά υπλείμματα των καλλιεργειών πρσθέτυν σημαντικές πσότητες θρεπτικών στιχείων στ έδαφς (Μήτσις,2000). 1.5. Επίδραση των ανταλλάξιμων κατιόντων στις φυσικχημικές ιδιότητες τυ εδάφυς Η επίδραση των ανταλλάξιμων κατιόντων στις φυσικές ιδιότητες τυ εδάφυς είναι πλύ σημαντική. Η γνώση της κατινικής αυτής δράσης βηθάει στην επίλυση πρβλημάτων άρδευσης, βελτίωσης και αξιπίησης παθγενών εδαφών, όπως επίσης και στην εκτίμηση των μηχανικών ιδιτήτων των εδαφών. Τ είδς και η πιότητα των πρσρφημένων ανταλλάξιμων κατιόντων στα κλλειδή επιδρά στην υφή, στην υδατπερατότητα και υδατικανότητα των εδαφών. Για παράδειγμα εδάφη πλύσια σε ανταλλάξιμ ασβέστι εμφανίζυν συνήθως πλύ καλά ανεπτυγμένη κκκώδη υφή. Αντίθετα εδάφη πλύσια σε νάτρι έχυν κακή υφή και δυσμενείς καλλιεργητικές ιδιότητες. Τα ανταλλάξιμα κατιόντα τυ εδάφυς αντικαθίστανται από άλλα κατιόντα τυ εδαφικύ διαλύματς και μετακινύνται σε αυτό. Τα φυτά πρσλαμβάνυν τα θρεπτικά από τ εδαφικό διάλυμα. Οι ρίζες των διαφόρων φυτών έχυν την ικανότητα να εναλλάσσυν κατιόντα (Μητσις,1999). Έχει απδειχθεί ότι ι ρίζες των διαφόρων φυτών παρυσιάζυν C.E.C. πυ κυμαίνεται μεταξύ 9 με 94 meq ανά 100gr ξηρύ δείγματς ρίζας. Η ανταλλάξιμη ικανότητα των κλλειδών τυ εδάφυς παίζει σπυδαί ρόλ για τ είδς, πιότητα και χρόν λίπανσης. Ορισμένα θρεπτικά για τ φυτό συστατικά, όπως τ κάλι, τ αμμωνιακό άζωτ, πρστιθέμενα στ έδαφς πρσρφύνται και συγκρατύνται από τη στερεή φάση τυ εδάφυς. Με αυτόν τν τρόπ δεν υπάρχει κίνδυνς έκπλυσης πρς τα βαθύτερα στρώματα της εδαφικής κατανμής. Συμπερασματικά, τα λιπάσματα αυτά μπρύν να πρστεθύν στ έδαφς όταν απαιτείται, πλύ πριν την περίδ Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Θεωρητικό μέρς ταχείας ανάπτυξης τυ φυτύ, χωρίς να υπάρχει κίνδυνς απωλειών λόγω έκπλυσης. Τέλς για εδάφη μικρής C.E.C. τα θρεπτικά συστατικά πρέπει να πρσθέτνται σε μικρές πσότητες και πλλές φρές (Αλεξιάδης, 1977). Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 8

Θεωρητικό μέρς ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΞΙΝΑ ΕΔΑΦΗ 2.1. Η ξύτητα τυ εδάφυς T ph τυ εδάφυς ρίζεται ως αρνητικός λγάριθμς της ενεργότητας των ιόντων υδργόνυ, δηλαδή ph = -lg (Η+) όπυ (Η+) = YfH4], γ είναι συντελεστής ενεργότητας τυ υδργόνυ σε τηι.γ1.η αντίδραση των εδαφών μπρεί να είναι όξινη, υδέτερη ή αλκαλική και εκφράζεται ως ph. Ως ph εννείται η ενεργότητα των ιόντων τυ υδργόνυ στ εδαφικό διάλυμα εκφραζόμενη ως αρνητικός λγάριθμς. T ph πυ μετράει τα ιόντα τυ υδργόνυ στ εδαφικό διάλυμα νμάζεται ενεργός ξύτητα Στα όξινα διαλύματα η συγκέντρωση των ιόντων υδργόνυ (Η+) είναι μεγαλύτερη από ΙΟ'7 (ρη<7). Στα υδέτερα διαλύματα ρη=7 και στα αλκαλικά διαλύματα η συγκέντρωση των ιόντων υδργόνυ (Η+) είναι μικρότερη από ΙΟ'7 (ρη>7). Ο χαρακτηρισμός ενός εδάφυς ως υδέτερ έδαφς έχει διαφρετική σημασία από αυτή των διαλυμάτων και ότι στα υδέτερα εδάφη η τιμή τυ ph κυμαίνεται από 6,5 μέχρι 7. Με βάση την τιμή τυ ph τα εδάφη κατατάσσνται σε κατηγρίες (Μήτσις,2000): -Πλύ ισχυρώς όξινα ρη=4-5 - Ισχυρώς όξινα ρη=5,1-5,8 -Μετρίως όξινα ρη=5,9-6,5 -Ουδέτερα ρη=6,6-7,5 -Ελαφρώς αλκαλικά ρη=7,6-8,5 -Αλκαλικά εδάφη ρη>8,5 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 9

Θεωρητικό μέρς Ο πρσδιρισμός τυ ph τυ εδάφυς τ πραγματπιείται στ υδατικό εκχύλισμα τυ εδάφυς, η δε μέτρηση τυ ph γίνεται με πεχάμετρ. Τα ιόντα όμως τυ υδργόνυ και τυ αργιλίυ βρίσκνται με την ανταλλάξιμη μρφή στις επιφάνειες ανταλλαγής της στερεής φάσης τυ εδάφυς και έτσι τα ανταλλάξιμα κατιόντα τυ τυ υδργόνυ και τυ αργιλίυ είναι αυτά πυ επηρεάζυν τις τιμές τυ ph. Τ πεχάμετρ δε μετρά τα ιόντα υδργόνυ της στερεής φάσης (ανταλλάξιμ υδργόν), αν πρηγυμένως δεν απμακρυνθύν από τη στερεή φάση με ανταλλαγή τυς με άλλα κατιόντα. Η αύξηση της ξύτητας (μείωση τυ ph) πυ θα πρέλθει από την ανταλλαγή των ιόντων υδργόνυ και αργιλίυ της στερεής φάσης νμάζεται ανταλλάξιμη ξύτητα σε αντίθεση με την ενεργό ξύτητα πυ αναφέρεται στα ιόντα υδργόνυ στ εδαφικό διάλυμα. Τ άθρισμα της ενεργύ και ανταλλάξιμης ξύτητας απτελεί την λική ξύτητα των εδαφών. Η λική ξύτητα μετριέται σε αιώρημα εδάφυς με ένα αλατύχ διάλυμα π.χ. 0,1 Μ KCI ή ΙΟπιΜ CaCb, ενώ η ενεργός ξύτητα μετριέται σε αιώρημα εδάφυς με απσταγμέν νερό. Η παρυσία τυ άλατς στη μέτρηση της λικής ξύτητας έχει ως συνέπεια την ανταλλαγή των ανταλλάξιμων ιόντων υδργόνυ και αργιλίυ πυ είναι πρσρφημένα στη στερεή φάση τυ εδάφυς, με τ κατιόν τυ άλατς. Τ μέγεθς της ανταλλάξιμης ξύτητας εξαρτάται από τ βαθμό απμάκρυνσης των ανταλλάξιμων κατιόντων των στιχείων Ca, Mg, Na και Κ από τη στερεή φάση. Όσ μεγαλύτερ είναι τ πσστό των στιχείων αυτών πυ είναι πρσρφημένα στη στερεή φάση τυ εδάφυς τόσ μικρότερη είναι η τιμή της ανταλλάξιμης ξύτητας (Μητσις,1999). 2.2. Η πρέλευση της ξύτητας των εδαφών 2.2.1. Εισαγωγή Οι επιδράσεις τυ ph στην αύξηση των φυτών πρέρχνται αφενός από τις επιδράσεις τυ ph στη λειτυργία τυ ριζικύ συστήματς και αφετέρυ από τις επιδράσεις τυ ph στις χημικές ιδιότητες τυ εδάφυς. Στα Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly ί

Θεωρητικό μέρς όξινα εδάφη ι χημικές ιδιότητες τυ αργιλίυ έχυν μεγάλη σημασία στην ανάπτυξη των φυτών. Στα όξινα εδάφη τ αργίλι βρίσκεται στ εδαφικό διάλυμα με την υδατδιαλυτή ινική μρφή (ΑΙ3+) καθώς και με τη μρφή ανταλλάξιμων κατιόντων. 2.2.2. Τ αργίλι στ εδαφικό διάλυμα Η συγκέντρωση τυ αργιλίυ στ εδαφικό διάλυμα εξαρτάται από: Τη διαλυτότητα τυ γκιψίτη, Τα πρϊόντα υδρόλυσης τυ αργιλίυ στ διάλυμα, Την αντίδραση τυ αργιλίυ με τις ργανικές διαλυτές σύμπλκες ενώσεις. Ο γυψίτης διαλύεται και παράγνται ιόντα αργιλίυ και υδρξυλίων AI(H)3(S) <... Al3+(aq) +30H'(aq) (1) Ο νόμς της δράσης των μαζών, για την ινική αντίδραση (1) θα ισχύει με τη μρφή: Κ= (Α13+)(ΟΗ~)3 AI(H)3(S) Η συγκέντρωση όμως της στερεής φάσης τυ γκιψίτη Ai(H)3<s) θεωρείται σταθερή. Επμένως τ γινόμεν K[AI(H)3(S)] είναι σταθερό. Τ γινόμεν αυτό τ παριστάνεται με τ Κερή L και νμάζεται γινόμεν διαλυτότητας τυ γκιψίτη, δηλαδή: Ksp = (ΑΙ3+)(ΟΗ~)3 Όσ μεγαλύτερ είναι τ Ksp ενός ηλεκτρλύτη τόσ πι διαλυτός είναι ηλεκτρλύτης. Η τιμή τυ γινμένυ διαλυτότητας τυ γκιψίτη είναι Ksp=10'34. Από την τιμή αυτή πυ είναι πλύ μικρή πρκύπτει ότι γκιψίτης είναι ελάχιστα διαλυτός και ως εκ τύτυ δεν έχει επίδραση στη χημική σύνθεση τυ διαλύματς. Στην εικόνα 2 παρυσιάζεται η σχέση μεταξύ ενεργτήτων των διαφόρων ινικών μρφών τυ αργιλίυ και της τιμής τυ ph στ διάλυμα στη κατάσταση της χημικής ισρρπίας τυ γκιψίτη. Επίσης, παρυσιάζνται ι ενεργότητες των διαφόρων ινικών μρφών τυ αργιλίυ καθώς και, κατά Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 11

Θεωρητικό μέρς πρσέγγιση, ι συγκεντρώσεις των διαφόρων ινικών μρφών τυ αργιλίυ (Μήτσις,1999). 2.3. Η ξύτητα της στερεής φάσης τυ εδάφυς - Ανταλλάξιμ υδργόν και ανταλλάξιμ αργίλι Η μέθδς πυ χρησιμπιείται για τν πρσδιρισμό των ανταλλάξιμων κατιόντων είναι η μέθδς τυ 1Μ διαλύματς ξικύ αμμωνίυ (ρη=7). Η μέθδς αυτή πρκαλεί ίζημα τυ υδρξειδίυ τυ αργιλίυ. Για τ λόγ αυτό πρκειμένυ να πρσδιρίσυμε τα ανταλλάξιμα κατιόντα σε όξινα εδάφη χρησιμπιύμε διάλυμα 1Μ KCI. Τ όξιν έδαφς εκπλύνεται με τ διάλυμα τυ 1Μ KCI, τ πί εκχυλίζει πσότητες ανταλλάξιμυ αργιλίυ (ΑΙ3+, ΑΙΟΗ2+ και ΑΙ(ΟΗ)+2) και ανταλλάξιμυ υδργόνυ, καθώς και άλλα κατιόντα κυρίως Ca2+ και Mg2+ στ ph τυ εδάφυς στ χωράφι. Η επίδραση της τιμής τυ ph στ ανταλλάξιμ αργίλι παρυσιάζεται στην εικόνα 3 (Thmas and Hargrve, 1984). Ο λόγς AI/C.E.C. είναι αρκετά μεγάλς στα όξινα εδάφη πυ σημαίνει ότι τ επί τις εκατό πσστό τυ αργιλίυ στη συνλική πσότητα των ανταλλάξιμων κατιόντων (C.E.C.) είναι μεγάλ στα όξινα εδάφη και ότι μικρή πσότητα αργιλίυ εκχυλίζεται σε εδάφη με ρη>5,5. Η μέση τιμή τυ φρτίυ τυ αργιλίυ βρίσκεται μεταξύ 2 και 3 τ δε φρτί αυτό μειώνεται καθώς η τιμή τυ ph ανυψώνεται. Η μείωση αυτή τυ φρτίυ με την άνδ της τιμής τυ ph πιθανότατα φείλεται στ σχηματισμό ενός μίγματς από τ ΑΙ3+, τις υδρξυλιμένες μρφές τυ ΑΙΟΗ2+ και ΑΙ(ΟΗ)+2 και τις πλυμερείς μρφές τυ αργιλίυ (Bache and Sharp,1976). Από την εικόνα 3 διαπιστώνεται ότι στα εδάφη αυτά σε κάθε τιμή τυ ph τυ εδάφυς αντιστιχεί ένα μεγάλ εύρς τιμών τυ λόγυ AI/C.E.C. Μερικά εδάφη έχυν μικρές πσότητες διαλυτών μρφών τυ αργιλίυ, για τ λόγ αυτό τα εδάφη αυτά έχυν περιρισμένες πσότητες ανταλλάξιμυ αργιλίυ. Η πικιλμρφία αυτή μπρεί να φείλεται στ γεγνός ότι η C.E.C. πρσδιρίστηκε σε ph =8,2. Σε μερικά από τα εδάφη αυτά η τιμή της C.E.C. όπως πρσδιρίστηκε σε ph =8,2 είναι μεγαλύτερη Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Θεωρητικό μέρς από την τιμή της C.E.C. στ ph τυ εδάφυς στ χωράφι, με απτέλεσμα λόγς ΑΙ/C.E.C. να είναι μικρός. Τ επιφανειακό έδαφς συμπεριφέρεται διαφρετικά από τ έδαφς στυς βαθύτερυς ρίζντες της εδαφικής κατανμής. Αυτό πιθανόν να φείλεται στην επίδραση της ργανικής υσίας πυ επηρεάζει τ λόγ ΑΙ/C.E.C. σε μικρές τιμές τυ ph τυ εδάφυς. Οι μεγάλες πσότητες ανταλλάξιμυ αργιλίυ σε μικρές τιμές ph πυ κυμαίννται μεταξύ 5,5 και 6 πιθανόν να φείλνται στην παρυσία ργανικής υσίας και στ σχηματισμό χηλικών ανώσεων τυ αργιλίυ τόσ στις επιφάνειες της στερεής φάσης όσ και στ διάλυμα(εν3ηε and Kamprath,1970). Τ ανταλλάξιμ αργίλι και τ ανταλλάξιμ υδργόν χαρακτηρίζυν την ανταλλάξιμη ξύτητα τυ εδάφυς. Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 13

Θεωρητικό μέρς ph Εικόνα 2 :Η σχέση μεταξύ ενεργτήτων των διαφόρων μρφών τυ αργιλίυ και τυ ph στ διάλυμα στην κατάσταση ισρρπίας τυ γκιψίτη (Μήτσις 2000). Δείγματα από επιφανειακό έδαφς Δείγματα από τυς βαθύτερυς ρίζντες Εικόνα 3 :Ανταλλάξιμ αργίλι επί τις εκατό της C.E.C. σε ρη=8,2 σε δείγματα επιφανειακύ εδάφυς και σε δείγματα εδάφυς από τυς βαθύτερυς ρίζντες της εδαφικής κατανμής (Μήτσις 2000). Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Θεωρητικό μέρς ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3? ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 3.1. Γενικές αρχές Τ πσό των ανταλλάξιμων κατιόντων πυ μπρύν να συγκρατηθύν από τη στερεή φάση εξαρτάται από τ μέγεθς τυ αρνητικύ ηλεκτρικύ φρτίυ των ρυκτών της αργίλυ πυ συνθέτυν τη στερεή φάση. Τ μέγεθς τυ αρνητικύ φρτίυ χαρακτηρίζει και την ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων των εδαφών. Τ μέγεθς αυτό μπρεί να μετρηθεί εύκλα εάν με ανακίνηση αφαιρεθεί η υγρή φάση μαζί με τα κατιόντα πυ περιέχει και τη θέση της πάρει ένα διάλυμα άλατς, ξικύ αμμωνίυ (CH3NH4). Τότε αυτμάτως τ κατιόν ΝΗ4+ θα εναλλαγεί στη στερεή φάση με τα κατιόντα πυ συγκρατύσαν τα αρνητικά της φρτία. Η μέτρηση τυ αθρίσματς των κατιόντων αυτών αντιστιχεί στ μέγεθς της ικανότητας ανταλλαγής κατιόντων της στερεής φάσης. Η ανταλλαγή κατιόντων γίνεται με ισδύναμες πσότητες, δηλαδή ένα Ca2+ εξυδετερώνει δυ μνάδες αρνητικύ φρτίυ, ενώ ένα Na+ εξυδετερώνει ένα αρνητικό φρτί. Έτσι, τα εκχυλιστικά διαλύματα πυ χρησιμπιύνται περιέχυν σε περίσσεια διάφρα είδη κατιόντων τα πία είναι σε θέση να αντικαταστήσυν τα κατιόντα πυ είναι πρσρφημένα στ έδαφς. Η γενική αυτή αρχή εφαρμόζεται κυρίως για τν πρσδιρισμό τυ ανταλλάξιμυ καλίυ και μαγνησίυ. Όταν χρησιμπιύνται τέτιυ είδυς εκχυλιστικά διαλύματα τότε εκχειλίζνται τόσ ανταλλάξιμα κατιόντα, όσ και τα άλλα πυ βρίσκνται σε διαλυτή μρφή στ εδαφικό διάλυμα. Ένας μεγάλς αριθμός από εκχυλιστικά διαλύματα χρησιμπιείται σε διάφρες μεθόδυς, όμως ι βασικές αρχές είναι ι ίδιες. Η ιδιαιτερότητα τυ κάθε εδάφυς επηρεάζει σημαντικά τις διάφρες εργαστηριακές μεθόδυς. Έτσι υπάρχυν διαφρετικές πρσεγγίσεις για κάθε Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 15

Θεωρητικό μέρς τύπ εδάφυς. Η τιμή της C.E.C. δεν είναι ανεξάρτητη από τις συνθήκες κάτω από τις πίες γίνεται πρσδιρισμός. Για ένα συγκεκριμέν έδαφς θα παρθύν διαφρετικά απτελέσματα, αν χρησιμπιηθύν διαφρετικί μέθδι για τν πρσδιρισμό της C.E.C. (Rwell, 1985). Η ιδανική μέθδς πρσδιρισμύ της C.E.C. είναι αυτή πυ μετρά την ικανότητα ενός εδάφυς να πρσρφά κατιόντα από ένα υδατικό διάλυμα ίδιυ ph, ίδιας ινικής ισχύς, διηλεκτρικής σταθερός και σύνθεσης όμιας με αυτή τυ αγρύ, αφύ η C.E.C. επηρεάζεται από αυτές τις παραμέτρυς. Είναι δύσκλ να ρισθεί ένα μόν διάλυμα εκχύλισης για κάθε έδαφς για τν πρσδιρισμό της C.E.C.. Έτσι, ανάλγα με τα δεδμένα πυ υπάρχυν, για κάθε τύπ εδάφυς χρησιμπιύνται μέθδι πυ είναι παγκόσμια απδεκτί. Γενικά, όλες ι μέθδι μπρύν να ταξινμηθύν σε τρεις κατηγρίες ως εξής (Rhades J.D.,1982): 1. Τα ανταλλάξιμα κατιόντα μπρύν να αντικατασταθύν από ένα κρεσμέν αλατύχ διάλυμα και η C.E.C. να υπλγιστεί ως άθρισμα των ανταλλάξιμων κατιόντων πυ αντικαταστάθηκαν (Αθριστική μέθδς). 2. Όταν ι επιφάνειες ανταλλαγής έχυν κρεστεί με ένα κατιόν δείκτη, τ έδαφς μπρεί να εκπλυθεί με αλατύχ διάλυμα, κρεσμέν. Η πσότητα από τ δείκτη-κατιόν πυ είναι απρρφημέν από τ έδαφς μπρεί αργότερα να αντικατασταθεί και να πρσδιριστεί. 3. Πραγματπιώντας κρεσμό τυ εδάφυς με ένα κατιόν δείκτη, τ διάλυμα μπρεί να αραιωθεί και να μαρκαριστεί με ένα ραδιενεργό ισότπ. Η συγκέντρωση από τ κατιόν δείκτη στ διάλυμα πρσδιρίζεται και στη συνέχεια η κατανμή τυ ιστόπυ μεταξύ των δύ φάσεων δίνεται από μέτρηση της ραδιενέργειας στ εδαφικό διάλυμα. Σ' όλες τις μεθόδυς πρσδιρισμύ της C.E.C. ακλυθύνται τρία στάδια : I. Κρεσμός των θέσεων ανταλλαγής κατιόντων τυ εδάφυς με ένα συγκεκριμέν κατιόν. II. Μετακίνηση από την περίσσεια τυ διαλύματς κρεσμύ. III. Αντικατάσταση από τα κατιόντα κρεσμύ. Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 16

Θεωρητικό μέρς 3.2. Σφάλματα Η τταραλλακτικότητα στα απτελέσματα ερμηνεύεται από τις πλλές πιθανές πλύπλκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των διαδικασιών έκπλυσης, κρεσμύ και των διαφόρων συστατικών τυ εδάφυς. Τα πρβλήματα ξεκινύν από τη διάλυση τυ CaC03 ή γύψυ. Επίσης πρβλήματα δημιυργεί και η παρυσία αλάτων. 3.3. Πρσδιρισμός των ανταλλάξιμων κατιόντων της C.E.C. με τη μέθδ τυ ξικύ νατρίυ Η ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων ενός εδάφυς είναι τ μέτρ της ικανότητας πρσρφήσεως κατιόντων. Όταν ένα δείγμα κατεργαστεί με διάλυμα άλατς, όπως τ CH3NH4, τα ιόντα ΝΗ4+ αντικαθιστύν τα πρσρφημένα μεταλλικά κατιόντα (Ca2+, Mg2+, Κ+, Na+, Η+), πότε τ μεν έδαφς γίνεται έδαφς με μόν ΝΗ4+, ενώ τ διάλυμα περιέχει όλα τα παραπάνω κατιόντα, την περίσσεια τυ CH3NH4 γιατί αντικαθιστά όλα τα κατιόντα στ έδαφς, αλλά και γιατί απμακρύνεται εύκλα από τα σύμπλκα τυ εδάφυς. Για την απμάκρυνση τυ χρησιμπιείται τ CH3Na. T ph τυ CH3NH4 πρέπει να είναι 7 και τυ CH3Na 8,2. Αυτό γιατί σ αυτά τα διαλύματα η διαλυτότητα των CaC03 και MgC03 είναι η μικρότερη δυνατή και η παρυσία αυτών στ εκχύλισμα επιφέρει λάθη. Τ ξικό αμμώνι είναι ρυθμιστικό διάλυμα και ανυψώνει την τιμή τυ ph τυ εδάφυς στην τιμή 7, τ ηλεκτρικό φρτί τυ χύμυ εξαρτάται από τ ph τυ περιβάλλντς. Ο πρσδιρισμός των ανταλλάξιμων κατιόντων και της C.E.C. με τ ρυθμιστικό διάλυμα CH3NH4 (ρη=7) ανυψώνει τη τιμή τυ ph στ σύστημα ηλεκτρλύτης έδαφς, κντά στη τιμή ρη=7 και έχει ως συνέπεια την ανύψωση της τιμής τυ ηλεκτραρνητικύ φρτίυ με ανάλγη ανύψωση της C.E.C. τυ εδάφυς (Μήτσις,1999. Rwell,1985) Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 17

Θεωρητικό μέρς 3.4. Πρσδιρισμός των ανταλλάξιμων κατιόντων και της C.E.C. με τη μέθδ τυ ξικύ αμμωνίυ (αθριστική μέθδς) Η ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ αυτή βασίζεται στην μέτρηση των ανταλλάξιμων κατιόντων Ca2++, Mg2+, Na+, Η+ με κρεσμό τυ εδάφυς με ιόντα ΝΗ4+. Για τν πρσδιρισμό των ανταλλάξιμων κατιόντων χρησιμπιείται διάλυμα 1Μ CH3NH4 (ρη=7) με σκπό την πλήρη αντικατάσταση των ιόντων της στερεής φάσης τυ εδάφυς από τα ΝΗ4+ τυ διαλύματς ξικύ αμμωνίυ. Τα ιόντα Ca2++, Mg2+, Na+, Η+ πυ έχυν αντικατασταθεί από τα ιόντα ΝΗ4+ πρσδιρίζνται στ εκχύλισμα με τ φλγφωτόμετρ (Μήτσις, 2000). 3.5. Πρσδιρισμός των ανταλλάξιμων κατιόντων της C.E.C. σε όξινα εδάφη Τα όξινα εδάφη είναι κρεσμένα με ανταλλάξιμα υδργόνα (Η+) και ανταλλάξιμα αργίλια (ΑΙ3+). Τα ανταλλάξιμα αυτά κατιόντα αντικαθίστανται από άλλα κατιόντα. Τ διάλυμα KCI 1Μ είναι μη ρυθμιστικό και διέρχεται διαμέσυ τυ εδάφυς χωρίς να επηρεάζει την τιμή τυ ph και επμένως τ ηλεκτρικό φρτί τυ εδάφυς δεν μεταβάλλεται (Μήτσις, 1999. Rwell, 1985). Τα ανταλλάξιμα κατιόντα τυ Ca2+ και τυ Mg2+ πρσδιρίζνται όπως και στην περίπτωση των υδέτερων εδαφών. Τ ανταλλάξιμ κάλι δεν πρσδιρίζεται στα όξινα εδάφη γιατί σε τέτια εδάφη συναντάται σε πλύ μικρές πσότητες. Για τν υπλγισμό τυ (Η+) και τυ (ΑΙ3+) εφαρμόζεται η τιτλδότηση με διάλυμα 0,01 Μ NaH. Η C.E.C. υπλγίζεται με βάση τ σύνλ των ανταλλάξιμων κατιόντων πυ αντικαθίστανται από τα ιόντα Κ+ τυ διαλύματς KCI. Στην περίπτωση αυτή η τιμή της ικανότητας ανταλλαγής κατιόντων τυ εδάφυς είναι μικρότερη από την τιμή της C.E.C. σε ρη=7, η πία είναι δυνατόν να μετρηθεί με τη μέθδ τυ 1Μ CH3NH4 (ρη=7), (Rwe!i1985,1988). Η διαφρά αυτή φείλεται στ μεταβλητό ηλεκτρικό φρτί τυ χύμυ, τυ γκιψίτη, τυ γκαιτίτη, τυ αιματίτη και των άμρφων υπερξειδίων τυ σιδήρυ και τυ αργιλίυ. Για τ λόγ αυτό η ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 18

Θεωρητικό μέρς όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ τυ διαλύματς KCI 1Μ χαρακτηρίζεται ως ενεργός ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων (Effective Catin Exchange Capacity, E.C.E.C.), (Rwell,1985, Μήτσις,1999). Η ενεργός εναλλακτική ικανότητα κατιόντων εκφράζει την πραγματική ικανότητα τυ εδάφυς στ ph και στη συγκέντρωση τυ εδαφικύ διαλύματς τυ εδάφυς σε φυσικές συνθήκες χωραφιύ. 3.6. Σκπός της εργασίας. Σκπός της παρύσης μελέτης είναι: 1) Να πρσδιριστύν τα ανταλλάξιμα κατιόντα και η ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων στα εδαφικά δείγματα των περιχών τυ Νμύ Τρικάλων, Λάρισας και Καρδίτσας. 2) Να μελετηθεί η μεταβλή τυ αρνητικύ ηλεκτρικύ φρτίυ των όξινων εδαφών με τη μέθδ 1Μ CH3NH4 (ρη=7), να πρσδιριστεί τ ηλεκτρικό φρτί με τη μέθδ 1Μ KCI και να γίνει σύγκριση των δυ αυτών μεθόδων. 3) Να συγκριθύν ι μέθδι τυ 1Μ CH3NH4 (ρη=7) και 1Μ CH3Na (ρη=8,2), σε υδέτερα και ασβεστύχα εδάφη και να διερευνηθεί η ακρίβεια αυτών με άμεσ στόχ την πρακτικότητα των μεθόδων αυτών σε εργαστηριακές αναλύσεις. Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly!9

Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Υλικά και Μέθδι ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 4.1. Πρετιμασία εδαφικών δειγμάτων Η έρευνα αυτή πραγματπιήθηκε σε εδάφη της Θεσσαλίας στα πία καλλιεργείται καπνός. Στν πίνακα 1 (Παράρτημα, σελ.37-41) παρυσιάζνται ι εδαφλγικές μνάδες των 264 επιφανειακών δειγμάτων (0-30πι) πυ χρησιμπιήθηκαν στην εργασία αυτή για τν πρσδιρισμό της C.E.C. Από τ Ν. Καρδίτσας ελήφθησαν εδαφικά δείγματα από τα χωριά Αγ. Παρασκευή, Άμπελς, Ανάβρα, Ασημχώρι, Γελάνθη, Δασχώρι, Ζαΐμη, Καλλιφώνι, Καρπχώρι, Λεντάρι, Μαυρμάτι, Μελλισχώρι, Μητρόπλη, Μύρινη και Φράγκ. Από τ Ν. Τρικάλων ελήφθησαν εδαφικά δείγματα, από τα χωριά Πλάτανς, Ρίζωμα, Αρδάνι, Γριζάνι, Βασιλική, Θεόπετρα και Παλαιόπυργς. Τέλς, από τ Ν. Λαρίσης (κυρίως περιχή Ελασσόνας) ελήφθησαν εδαφικά δείγματα, από τα χωριά Αργυρπσύλι, Ρδιά, Βαλανίδα, Γαλανόβρυση, Δλίχι, Δρυμός, Καλλιθέα, Μεσχώρι, Ολυμπιάδα, Πραιτώρι, Πύθι, Στεφανόβυν, Συκέα και Τσαριτσάνη. Η εδαφλγική μνάδα είναι ένα χαρτγραφικό σύμβλ, τ πί βηθάει να περιγράφυμε εν συντμία τα χαρακτηριστικά τυ εδάφυς και συμβλίζεται ως εξής: 324 Β - ΕχΙ Α01(.φ) πύ, 3 : Κκκμετρική σύσταση, σε βάθς 75-150 εκ., 2 : Κκκμετρική σύσταση, σε βάθς 25-75 εκ., 4 : Κκκμετρική σύσταση, σε βάθς 0-25 εκ., Ε : Τάξη εδάφυς : υπτάξη χ : Μεγάλη μάδα I : Υπμάδα A : κλίση 0 : Διάβρωση 1 : Ανθρακικά Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 20

Υλικά και Μέθδι sp: Special Prperties (ειδικές συνθήκες, καλσικός ρίζντας, αλατότητα, αλκαλίωση, κ.λ.π.) Στ Ν. Καρδίτσας, τα δείγματα πρέρχνται από τις ακόλυθες, χαρακτηριστικές χαρτγραφικές μνάδες: B333/A00/Axh, C434/A01/Axh, B434/A00/Axh, C434/A00/Axh, C233/A00/Axh, C435/A01 A/xch, A233/A00/Axh, B233/A00/lx, B334/A00/Axh, C334/A02/lxf, C434/A11/Axh, A334/A00/Ext, A002/A02/Efx, A213/A03/Efx, A233/A01/Efx, B113/A01/Efx, B233/A 1/Efx, B323/A00/lxf, B333/A01/Lxf, B334/A02/Lx, C434/A01/lxf και C332/A03/Efx. Στ Ν. Τρικάλων, τα δείγματα πρέρχνται από τις ακόλυθες, χαρακτηριστικές χαρτγραφικές μνάδες: B334/A03/Efx, A112/A00/Efx, A203/A01/lx, Β324/Β13/Εχ, C434/A03/Efx, Α334/Γ23/Εχ, Α324/Γ23/Εχ, Α224/Α01/Efx, A122/A02/Efx, C435/A03/Efx, C435/A02/Lx. Στ Ν. Λάρισας, τα δείγματα πρέρχνται από τις ακόλυθες, χαρακτηριστικές χαρτγραφικές μνάδες: C333/A00/Efx, Β223/Β22/Εχ, Β112/A00/Efx, C433/B20/lx, Β112/Α01/Ιχ, Α112/B10/Efx, C435/B20/Ex, Β334/Α02/Ιχ, A113/BI 1/Efx, C435/A00/Efx, B233/A02/Efx, C433/A03/lxf, B314/B11/Ex, B403/B20/lx, B212/A01/Efx, A323/A00/Efx, A323/A01/lxf, A334/B23/EX, A212/A10/Efx, A223/B10/lx, B223/A02/Efx, B323/A01/lx, B323/A12/lx, B323/B01/lx, B333/A01/Axhc, C223/A03/Efx, Θ223/Γ20/Εχ, C323/A01/lx, C334/A10/Axh, και από περιχές πυ δεν έχυν ακόμα χαρτγραφηθεί. Τα δείγματα εδάφυς ελήφθησαν από βάθς 0-30cm. Αμέσως μετά την συλλγή τυς μεταφέρθηκαν στ εργαστήρι Εδαφλγίας τυ Πανεπιστημίυ Θεσσαλίας, όπυ και αερξηράνθηκαν. Κατόπιν διήλθαν από κόσκιν διαμέτρυ 2 mm, τπθετήθηκαν σε χάρτινα κυτιά όπυ και παρέμηναν μέχρι να πραγματπιηθύν ι παρακάτω χημικές αναλύσεις: Πρσδιρισμός τυ ph με τη χρήση πεχαμέτρυ Crisn 2000 σε αιώρημα εδάφυς-νερύ σε αναλγία 1/1 (Παράρτημα, πίνακας 2 και 3, σελ.42-50). Πρσδιρισμός της μηχανικής σύστασης με τη μέθδ τυ Βυγιύκυ (Παράρτημα, πίνακας 2 και 3, σελ.42-50). Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 21

Υλικά και Μέθδι Πρσδιρισμός της ργανικής υσίας με τη μέθδ των Walkey-Black κατόπιν ξείδωσης τυ ργανικύ άνθρακα με όξιν διάλυμα διχρωμικύ καλίυ (Παράρτημα, πίνακας 2 και 3, σελ.42-50). Όλα τα χρησιμπιύμενα αντιδραστήρια ήταν τυ Οίκυ Merck, καθαρότητας pr analysis, (p.a.) και surparur. Τα χρησιμπιύμενα σκεύη ήταν γυάλινα (classa). Στα 54 δείγματα όξινων εδαφών η εκχύλιση των ανταλλάξιμων κατιόντων Ca2+, Mg2+, ΑΙ3+ και Η+, έγινε με τις μεθόδυς 1Μ KCI και 1Μ CH3NH4 (ρη=7), (Παράρτημα, πίνακας 2, σελ.42-43). Ο πρσδιρισμός των ανταλλάξιμων κατιόντων ΑΙ3+ και Η+, έγινε με γκμέτρηση με διάλυμα 0,01 Μ NaH ενώ των κατιόντων Ca2+, Mg2+, όπως και στην περίπτωση των υδέτερων εδαφών, με τη βήθεια της ατμικής απρρόφησης. Σε 210 δείγματα εδάφυς έγινε η εκχύλιση των ανταλλάξιμων κατιόντων Ca2+, Mg2+, Na+, Κ+ και της C.E.C. αυτών με τη μέθδ τυ 1Μ CH3NH4 (ρη=7) και τη μέθδ 1Μ CH3Na (ρη=8.2), (Παράρτημα, πίνακας 3, σελ.44-50). 4.2. Μέθδι πρσδιρισμύ των ανταλλάξιμων κατιόντων και της C.E.C. τυ εδάφυς 4.2.1. Πρσδιρισμός των ανταλλάξιμων κατιόντων με τη μέθδ τυ ξικύ νατρίυ Η μέθδς αυτή χρησιμπιείται από τ Ε.Θ.Ι.ΑΓ.Ε. και πλλά εδαφλγικά εργαστήρια στην Ελλάδα. Καταγράφεται ως εξής: Συσκευές - όργανα Αντιδραστήρια 1. Διάλυμα CH3Na IN: 136,04 g CH3C00Na-3H20 ή 82,04 g CH3Na διαλύνται σε, 800-900 ml, απσταγμέν νερό, σε φιάλη 1 λίτρυ. T ph ρυθμίζεται στ 8,2. Κατόπιν συμπληρώνεται όγκς στ 1 λίτρ. Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 22

Υλικά και Μέθδι 2. Αιθυλική αλκόλη 95-96 (CH3CH2H) 3. Διάλυμα CH3NH4 IN: ζυγίζνται 77g CH3NH4 σε πτήρι ζέσεως των lml. Πρσθέτυμε απσταγμέν νερό μέχρι τα 700ml περίπυ, και ανακινύμε με μαγνητάκια. T ph ρυθμίζεται στη τιμή 7 και συμπληρώνυμε μέχρι τη χαραγή. Μέθδς Ζυγίζνται 4g χώματς αερξηραθέντς από κάθε δείγμα, όπυ τ βάρς τυ ξηρύ χώματς υπλγίζεται βάση της πρσδιρισθείσης υγρασίας. Τα δείγματα τπθετύνται σε κωνικές φιάλες των 100mL, πρστίθενται 33mL σε κάθε δείγμα από τ αντιδραστήρι 1. Στη συνέχεια τπθετύνται στν παλινδρμικό ανακινητήρα όπυ ανακινύνται για 15 λεπτά. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται άλλες δύ φρές. Τ υπερκείμεν υγρό κάθε φρά απχείνεται. Κατόπιν σε κάθε φιάλη πρστίθενται 33mL από τ αντιδραστήρι 2 και ανακινύνται πάλι για 15 λεπτά στν παλινδρμικό ανακινητήρα. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται ακόμη δυ φρές, ενώ η υπερκείμενη αλκόλη απρρίπτεται. Σημειώνεται ότι η εκάσττε απόχυση της αλκόλης πρέπει να είναι τέλεια ώστε να επιτευχθεί η τέλεια απμάκρυνση τυ υπάρχντς CH3Na. Η αντικατάσταση των κατιόντων τυ Na+ με κατιόντα ΝΗ4+ γίνεται ως εξής: σε κάθε φιάλη τπθετύνται 33 ml τυ αντιδραστηρίυ 3 και ανακινύνται για 15 λεπτά. Τ υπερκείμεν διαυγές υγρό διηθείται σε φιάλη των 100 ml. Αυτό επαναλαμβάνεται άλλες δυ φρές. Ο όγκς τυ υγρύ συμπληρώνεται στα 100 ml με απσταγμέν νερό και πρσδιρίζεται η συγκέντρωση των ιόντων Na+, με τη βήθεια τυ φλγφωτμέτρυ, εκφρασμένη σε meq/l ή cmlc/kg. Η λική χωρητικότητα πρσρφήσεως (C.E.C.)/100g εδάφυς υπλγίζεται ως εξής : όπυ W τ βάρς τυ ξηρύ εδάφυς. C.E.C. = meg Na~7L 10, w Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 23

Υλικά και Μέθδι 4.2.1. α. Πρσδιρισμός τυ ανταλλάξιμυ νατρίυ Ως ανταλλάξιμ νάτρι, ρίζεται η πσότητα τυ Na+ της στερεής φάσης τυ εδάφυς πυ μπρεί να αντικαθίστανται από άλλ κατιόν της υγρής φάσης. Ο πρσδιρισμός τυ ανταλλάξιμυ νατρίυ γίνεται στ εκχύλισμα πυ παίρνεται με τη μέθδ πυ περιγράφηκε παραπάνω και χρησιμπιώντας τ φλγφωτόμετρ, (Παράρτημα, εικόνα 4). 4.2.1. β. Βαθμνόμηση ργάνυ Αφήνεται τ φλγφωτόμετρ αναμμέν για 5-10 λεπτά της ώρας για να πρθερμανθεί, όπως αναφέρεται στις δηγίες τυ κατασκευαστή (Sherwd). Τπθετείται τ αραιότερ standard (απσταγμέν νερό) και ρυθμίζεται η ένδειξη τυ ργάνυ στ 0, από τν ειδικό ρυθμιστή «Blank». Κατόπιν, τπθετείται τ πυκνότερ standard και ρυθμίζεται η ένδειξη τυ ργάνυ στ 100 από τν ειδικό ρυθμιστή «fine». Έπειτα μετριέται τ δείγμα. Αν η ένδειξη είναι μεγαλύτερη τυ 100 πρβαίνυμε σε αραιώσεις. Επιλέγυμε τη σειρά των Standards πυ θα κατασκευαστύν, όσ τ δυνατόν κντά στη μέτρηση τυ δείγματς έτσι ώστε η καμπύλη βαθμνόμησης να είναι αξιόπιστη και να εμπεριέχει την άγνωστη τιμή τυ δείγματς. Ο άξνας y της καμπύλης βαθμνόμησης περιέχει τις τιμές των ενδείξεων τυ ργάνυ και άξνας χ τα meq/l. τυ εναλλακτικύ Na+. Κατά τη κατασκευή των Standards ακλυθείται βασικός νόμς της Χημείας της αραίωσης CrVi=C2-V2. 4.2.2. Πρσδιρισμός των ανταλλάξιμων κατιόντων της C.E.C. με τη μέθδ τυ ξικύ αμμωνίυ (αθριστική μέθδς) Συσκευές - όργανα Αντιδραστήρια Διάλυμα CH3NH4 IN: ζυγίζνται 77g CH3NH4 σε πτήρι ζέσεως των lml. Πρστίθεται απσταγμέν νερό μέχρι τα 700mL περίπυ, και ανακινείται με μαγνητάκια. T ph ρυθμίζεται στη τιμή 7 και συμπληρώνεται μέχρι τη χαραγή. Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 24

Υλικά και Μέθδι Μέθδς Ζυγίζνται 5g χώματς αερξηραθέντς από κάθε δείγμα, όπυ τ βάρς τυ ξηρύ χώματς υπλγίζεται βάση της πρσδιρισθείσης υγρασίας. Τα δείγματα τπθετύνται σε κωνικές φιάλες των lml, πρστίθενται lml σε κάθε δείγμα από τ αντιδραστήρι. Στη συνέχεια τπθετύνται στν παλινδρμικό ανακινητήρα όπυ ανακινύνται για μια ώρα. Τ υπερκείμεν διαυγές υγρό διηθείται σε φιάλη των 100 πιι_. Από τ εκχυλιστικό υγρό πρσδιρίζεται η συγκέντρωση των ανταλλάξιμων κατιόντων Na+ και Η+ι με τη βήθεια τυ φλγφωτμέτρυ, εκφρασμένη σε meq/100g. Τα ανταλλάξιμα κατιόντα τυ Ca2+ και τυ Mg2+ πρσδιρίζνται με τη βήθεια της ατμικής απρρόφησης, (Παράρτημα, εικόνα 5). Η C.E.C. υπλγίζεται με βάση τ σύνλ των ανταλλάξιμων κατιόντων (Na+, Η+, Ca2+ και Mg2+) 4.2.3. Πρσδιρισμός των ανταλλάξιμων κατιόντων της C.E.C. σε όξινα εδάφη Συσκευές - όργανα Αντιδραστήρια 1. KCI 1Μ.Διαλύνται 74,6 g σε 1L απσταγμέν νερό. 2. Δείκτης φαινιλφθαλείνης. Διαλύνται 0,1 g φαινιλφθαλείνης σε 100 πιι_ αιθανόλης (95%). 3. Διάλυμα φθριύχυ νατρίυ. Διαλύνται 40g NaF σε νερό, 1L. 4. HCI, Ο,ΟΙΜ. 5. NaH, Ο,ΟΙΜ. Μέθδς Ζυγίζνται 10 g αερξηραθέντς εδάφυς από κάθε δείγμα και τπθετύνται σε κωνική φιάλη των 25 ml, όπυ πρστίθενται 100 ml από Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 25

Υλικά και Μέθδι τ αντιδραστήρι 1 και τπθετύνται για ανακίνηση για 1 ώρα. Στη συνέχεια γίνεται διήθηση σε γκμετρική φιάλη των 100 ml. Ο πρσδιρισμός των ανταλλάξιμων κατιόντων τυ υδργόνυ (Η+) και τυ αργιλίυ (ΑΙ3+) γίνεται με τιτλδότηση με διάλυμα 0,01 Μ NaH. Λαμβάννται 50mL από κάθε εκχύλισμα, τπθετύνται σε κωνική φιάλη των 250 ml και πρστίθενται και 5 σταγόνες δείκτης φαινιλφθαλείνης. Έπειτα, γίνεται γκμέτρηση με τ διάλυμα NaH. Τα ανταλλάξιμα κατιόντα τυ Ca2+ και τυ Mg2+ πρσδιρίζνται όπως και στην περίπτωση των υδέτερων εδαφών. Τ ανταλλάξιμ κάλι δεν πρσδιρίζεται στα όξινα εδάφη, διότι στα εδάφη αυτά τ ανταλλάξιμ κάλι υπάρχει σε πλύ μικρές πσότητες. Η C.E.C. υπλγίζεται με βάση τ σύνλ των ανταλλάξιμων κατιόντων πυ αντικαθίστανται από τ διάλυμα 1Μ KCI. Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 26

Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Απτελέσματα - Συζήτηση ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 5.1. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ Στν πίνακα 2 (Παράρτημα, σελ.43) παρυσιάζνται ι πσότητες των ανταλλάξιμων κατιόντων και τ ηλεκτρικό φρτί των όξινων εδαφών, όπως πρσδιρίστηκε με τη μέθδ τυ 1Μ KCI και με τη μέθδ τυ 1Μ CH3NH4 (ρη=7). Η ελάχιστη και η μέγιστη τιμή της E.C.E.C. με τη μέθδ τυ 1Μ KCI είναι 4,58 cmlc/kg και 25,88 πιί,^ αντίστιχα, ενώ της C.E.C. με τη μέθδ τυ 1Μ CH3NH4 (ρη=7) 6,69 πιΐ/kg και 34,73 πιί^ αντίστιχα. Παρυσιάζεται δηλαδή μια αύξηση τυ ηλεκτραρνητικύ φρτίυ των εδαφών με τη μέθδ τυ 1Μ CH3NH4 (ρη=7), κάτι τ πί ήταν αναμενόμεν, εφόσν τ διάλυμα 1Μ CH3NH4 (ρη=7) είναι ρυθμιστικό και ανεβάζει την τιμή τυ ph κντά στην τιμή 7, τ πί έχει ως απτέλεσμα την ανάλγη αύξηση τυ ηλεκτραρνητικύ φρτίυ και επμένως της C.E.C. τυ εδάφυς. Τ χλωριύχ κάλι είναι μη ρυθμιστικό διάλυμα και έτσι δεν πρκαλεί αύξηση της τιμής τυ ph τυ εδάφυς. Στα όξινα εδάφη η χρησιμπίηση τυ ξικύ αμμωνίυ (ρη=7) για τν πρσδιρισμό της ικανότητας ανταλλαγής κατιόντων, πρκαλεί κατακρήμνιση των ιόντων αργιλίυ με τη μρφή ΑΙ(ΟΗ)3. Η διαφρά επίσης φείλεται στ μεταβλητό ηλεκτρικό φρτί τυ χύμυ, τυ γκιψίτη, τυ γκαιτίτη, τυ αιματίτη και των άμρφων υπερξειδίων τυ σιδήρυ και τυ αργιλίυ (Rwell, 1985. Μήτσις,1999). Στ σχήμα 1 παρυσιάζεται λόγς τυ (ΑΙ3++Η+) πρς την E.C.E.C. σε σχέση με τ ph των εδαφών και στ σχήμα 2 λόγς τυ (ΑΙ3++Η+) πρς την C.E.C. σε σχέση με τ ph. Από τη μελέτη τυ σχήματς 1 πρκύπτει ότι όσ η τιμή τυ ph των εδαφών υπβιβάζεται λόγς (Al3++H+)/ E.C.E.C. ανυψώνεται. Όσ η τιμή τυ ph υπβιβάζεται ι συγκεντρώσεις των ιόντων τόσ τυ αργιλίυ όσ και τυ υδργόνυ ανυψώννται και κατά συνέπεια τα ιόντα αυτά καταλαμβάνυν μεγαλύτερ πσστό από την E.C.E.C. Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 27

Απτελέσματα - Συζήτηση Σχήμα 1: Μεταβλή τυ λόγυ AI3++H+/E.C.E.C. σε σχέση με την τιμή τυ ph. Σχήμα 2: Μεταβλή τυ λόγυ AI3++H7E.C.E.C. σε σχέση με την τιμή τυ ph. Από τη μελέτη τυ σχήματς 2 παρατηρείται ότι λόγς (ΑΙ3++Η+)/ C.E.C. κυμαίνεται σε χαμηλότερα επίπεδα. Αυτό φείλεται στ γεγνός ότι με Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

ί Απτελέσματα - Συζήτηση τη χρήση τυ διαλύματς 1Μ CH3NH4 (ρη=7) τ ph ανυψώνεται κντά στην τιμή 7 και έχυμε αφενός μεν αύξηση της τιμής της C.E.C. και καθίζηση των ιόντων αργιλίυ ΑΙ3+ με τη μρφή ΑΙ(ΟΗ)3 και αφετέρυ αύξηση τυ αρνητικύ ηλεκτρικύ φρτίυ. Τα απτελέσματα αυτά συμφωνύν και με τα δεδμένα άλλων εργασιών (9). 60% 50% 2 40% > 5 30% 20% 10% 0% 10 20 30 40 50 >50 Ηλεκτρικό φρτί, cmlc/kg Σχήμα 3 : Πσστιαία κατανμή των εδαφών σε σχέση με τ ηλεκτρικό φρτί αυτών, όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ τυ 1Μ CH3NH4(pH=7). Στα σχήματα 3 και 4 παρυσιάζνται ι πσστιαίες κατανμές των υδέτερων και ασβεστύχων εδαφών σε σχέση με τ ηλεκτρικό φρτί αυτών όπως πρσδιρίζνται με τις μεθόδυς 1Μ CH3NH4 (ρη=7) και 1Μ CH3Na (ρη=8.2). Με τη μέθδ 1Μ CH3NH4 (ρη=7) η ελάχιστη τιμή της C.E.C. των εδαφών είναι 5,3 cmlc/kg και η μέγιστη 43,4 cmlc/kg, ενώ με τη μέθδ 1Μ CH3Na (ρη=8.2) 6,6 cmlc/kg και 58,9 cmlc/kg αντίστιχα. Με τη μέθδ τυ 1Μ CH3NH4 (ρη=7) τ 8% τυ συνόλυ των δειγμάτων έχυν τιμή ηλεκτρικύ φρτίυ πυ κυμαίνεται από 0-10cmlc/kg, τ 59% τιμή μεταξύ 10-20 cmlc/kg, τ 22% μεταξύ 20-30 cmlc/kg, τ 9% μεταξύ 30-40 cmlc/kg, τ 1 % μεταξύ 40-50 cmlc/kg και τ υπόλιπ 1% μεγαλύτερ από 50 cmlc/kg. Με τη μέθδ τυ 1Μ CH3Na (ρη=8.2) τ 19% τυ συνόλυ των δειγμάτων τ ηλεκτρικό Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 29

Απτελέσματα - Συζήτηση φρτί κυμαίνεται μεταξύ -Icmlc/kg, τ 59% μεταξύ 10-20 cmlc/kg, τ 14% μεταξύ 20-30 cmlc/kg, και τ υπόλιπ 8% μεταξύ 30-40 cmlc/kg. Σχήμα 4: Πσστιαία κατανμή των εδαφών σε σχέση με τ ηλεκτρικό φρτί αυτών, όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ τυ 1Μ CH3Na (ρη=8,2). Στ σχήμα 5 παρυσιάζεται η πσστιαία κατανμή των υδέτερων εδαφών (ρη=6,5-7,5) σε σχέση με τ ηλεκτρικό φρτί αυτών όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ 1Μ CH3NH4 (ρη=7). Με τη μέθδ αυτή τ 18% τυ συνόλυ των δειγμάτων των υδέτερων εδαφών έχυν τιμή ηλεκτρικύ φρτίυ πυ κυμαίνεται από 0-10cmlc/kg, τ 62% τιμή μεταξύ 10-20 cmlc/kg, τ 15% μεταξύ 20-30 cmlc/kg, τ 3% μεταξύ 30-40 cmlc/kg και τ υπόλιπ 3% μεταξύ 40-50 cmlc/kg. Όμια στ σχήμα 6 παρυσιάζεται η πσστιαία κατανμή των υδέτερων εδαφών (ρη=6,5-7,5) σε σχέση με τ ηλεκτρικό φρτί αυτών όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ 1Μ CH3Na (ρη=8,2). Στ 5% τυ συνόλυ των δειγμάτων τ ηλεκτρικό φρτί κυμαίνεται μεταξύ 0-10cmlc/kg, στ 66% μεταξύ 10-20 nlc/kg, στ 23% μεταξύ 20-30 cmlc/kg, και στ 4% μεταξύ 30-40 cmlc/kg και στ υπόλιπ 1 % η τιμή τυ ηλεκτρικύ φρτίυ κυμαίνεται μεταξύ 40-50 cmlc/kg. Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 30

Απτελέσματα - Συζήτηση 10 20 30 40 50 >50 Ηλεκτρικό φρτί, cmlc/kg Σχήμα 5: Πσστιαία κατανμή των υδέτερων εδαφών (ρη=6,5-7,5) σε σχέση με τ ηλεκτρικό φρτί αυτών, όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ τυ 1Μ CH3C00H4 Us _ 20 30 40 50 >50 Ηλεκτρικό φρτί, cmlc/kg Σχήμα 6 : Πσστιαία κατανμή των υδέτερων εδαφών (ρη=6,5-7,5) σε σχέση με τ ηλεκτρικό φρτί αυτών, όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ τυ 1Μ CH3C00Na Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 31

Απτελέσματα - Συζήτηση Στ σχήμα 7 παρυσιάζεται η πσστιαία κατανμή των ασβεστύχων εδαφών (ρη=7,5-8,5) σε σχέση με τ ηλεκτρικό φρτί αυτών όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ 1Μ CH3NH4 (ρη=7). Με τη μέθδ τυ αυτή τ 5% τυ συνόλυ των δειγμάτων των ασβεστύχων εδαφών έχυν τιμή ηλεκτρικύ φρτίυ πυ κυμαίνεται από 0-10nlc/kg, τ 46% τιμή μεταξύ 10-20 πιι^ς, τ 25% μεταξύ 20-30 cmlc/kg, τ 22% μεταξύ 30-40 πιί^ και τ υπόλιπ 3% μεταξύ 40-50 πιΐ/kg. Όμια στ σχήμα 8 παρυσιάζεται η πσστιαία κατανμή των ασβεστύχων εδαφών (ρη=7,5-8,5) σε σχέση με τ ηλεκτρικό φρτί αυτών όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ 1Μ CH3C00Na (ρη=8,2). Στ 2% τυ συνόλυ των δειγμάτων τ ηλεκτρικό φρτί κυμαίνεται μεταξύ 0-10cmlc/kg, στ 42% μεταξύ 10-20 cmlc/kg, στ 31% μεταξύ 20-30 cmlc/kg, στ 22% μεταξύ 30-40 cmlc/kg, στ 2% μεταξύ 40-50 cmlc/kg και στ υπόλιπ 3% η τιμή τυ ηλεκτρικύ φρτίυ είναι μεγαλύτερη από 50 πιΐ/kg. Σχήμα 7 : Πσστιαία κατανμή των ασβεστύχων εδαφών (ρη=7,5-8,5) σε σχέση με τ ηλεκτρικό φρτί αυτών, όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ τυ 1Μ CH3NH4 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Απτελέσματα - Συζήτηση Ηλεκτρικό φρτί, cmlc/kg Σχήμα 8 : Πσστιαία κατανμή των ασβεστύχων εδαφών (ρη=7,5-8,5) σε σχέση με τ ηλεκτρικό φρτί αυτών, όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ τυ 1Μ CH3Na Στν πίνακα 2 παρυσιάζνται ι μέγιστες και ελάχιστες τιμές καθώς και ι μέσι όρι της ικανότητας ανταλλαγής κατιόντων (C.E.C.), όπως αυτή πρσδιρίστηκε με τη μέθδ τυ 1Μ CH3NH4 (ρη=7)(αθριστική μέθδς), με βάση την τιμή τυ ph των εδαφών. Στα πλύ ισχυρώς όξινα εδάφη (ρη=4-5) η ελάχιστη τιμή της C.E.C. είναι 5,4 cmlc/kg, η μέγιστη τιμή 14,8 cmlc/kg και μέσς όρς 11,11 πιι^ς. Στα δείγματα όπυ τ ph κυμαίνεται μεταξύ 5-5,8 (Ισχυρώς όξινα εδάφη), η ελάχιστη τιμή της C.E.C. είναι 5,31 cmlc/kg, η μέγιστη τιμή 35,51 cmlc/kg και μέσς όρς 12,87 cmlc/kg. Στα μετρίως όξινα εδάφη (ρη=5,8-6,5) η ελάχιστη τιμή της C.E.C. είναι 6,69 cmlc/kg, η μέγιστη τιμή 34,73 cmlc/kg και μέσς όρς 14,01 cmlc/kg. Στα υδέτερα εδάφη (ρη=6,5-7,5) η ελάχιστη τιμή της C.E.C. είναι 5,91 cmlc/kg, η μέγιστη τιμή 43,36 πιΐ/kg και μέσς όρς 15,25 crilc/kg. Τέλς, στα ελαφρώς αλκαλικά εδάφη με ph πυ κυμαίνεται μεταξύ 7,5-8,5 η ελάχιστη τιμή της C.E.C. είναι 7,57 cmlc/kg, η μέγιστη τιμή 38,3 cmlc/kg και μέσς όρς 21,33 cmlc/kg. 33 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly Λ

Απτελέσματα - Συζήτηση Πίνακας 2: Μέγιστες, ελάχιστες τιμές και μέσι όρι της C.E.C., όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ τυ 1Μ CH3NH4 (αθριστική μέθδς) με βάση την τιμή τυ ph Κατηγρία ph ph Ελάχιστη τιμή cmlc/kg Μέγιστη τιμή cmlc/kg Μ.Ο. cmlc/kg Πλύ ισχυρώς όξινα 4-5 5,42 14,85 11,11 Ισχυρώς όξινα 5,1-5,8 5,31 35,51 12,87 Μετρίως όξινα 5,9-6,5 6,69 34,73 14,01 Ουδέτερα 6,6-7,5 5,91 43,36 15,25 Ελαφρώς αλκαλικά 7,6-8,5 7,57 38,3 21,33 Πίνακας 3: Μέγιστες, ελάχιστες τιμές και μέσι όρι της C.E.C., όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ τυ 1Μ CH3Na (ρη=8,2) με βάση την τιμή τυ ph Κατηγρία ph ph Ελάχιστη τιμή cmlc/kg Μέγιστη τιμή cmlc/kg Μ.Ο. cmlc/kg Πλύ ισχυρώς όξινα 4-5 7,6 23,55 13,7 Ισχυρώς όξινα 5,1-5,8 6,57 44,9 15,96 Μετρίως όξινα 5,9-6,5 7,54 38,5 16,07 Ουδέτερα 6,6-7,5 7,06 44,2 18,47 Ελαφρώς αλκαλικά 7,6-8,5 7,36 58,96 24,6 Στν πίνακα 3 παρυσιάζνται ι μέγιστες και ελάχιστες τιμές καθώς και ι μέσι όρι της ικανότητας ανταλλαγής κατιόντων (C.E.C.), όπως αυτή πρσδιρίστηκε με τη μέθδ τυ 1Μ CH3Na (ρη=8,2), με βάση την τιμή τυ ph των εδαφών. Στα πλύ ισχυρώς όξινα εδάφη (ρη=4-5) η ελάχιστη τιμή της C.E.C. είναι 7,6 cmlc/kg, η μέγιστη τιμή 23,55 cmlc/kg και μέσς όρς 13,7 cmlc/kg. Στα δείγματα όπυ τ ph κυμαίνεται μεταξύ 5-5,8 (Ισχυρώς όξινα εδάφη), η ελάχιστη τιμή της C.E.C. είναι 6,57 cmlc/kg, η μέγιστη τιμή 44,9 cmlc/kg και μέσς όρς 15,96 cmlc/kg. Στα μετρίως όξινα εδάφη (ρη=5,8-6,5) η ελάχιστη τιμή της C.E.C. είναι 7,54 cmlc/kg, η μέγιστη τιμή 38,5 ilc/kg και μέσς όρς 16,07 ilc/kg. Στα υδέτερα εδάφη (ρη=6,5-7,5) η ελάχιστη τιμή της C.E.C. είναι 7,06 cmlc/kg, η μέγιστη τιμή 44,2 cmlc/kg και μέσς όρς 18,47 ilc/kg. Τέλς, στα ελαφρώς αλκαλικά εδάφη με ph πυ κυμαίνεται μεταξύ 7,5-8,5 η ελάχιστη τιμή της C.E.C. είναι 7,36 cmlc/kg, η μέγιστη τιμή 58,96 cmlc/kg και μέσς όρς 24,6 cmlc/kg. Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 34

Συμπεράσματα 5.2. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από τη σύγκριση των μεθόδων τυ 1Μ KCI και τυ 1Μ CH3NH4 (ρη=7) διαπιστώνεται ότι στα όξινα εδάφη η E.C.E.C., όπως πρσδιρίζεται με τη μέθδ τυ 1Μ KCI, είναι μικρότερη από τη C.E.C. πυ πρσδιρίζεται με μέθδ τυ 1Μ CH3NH4 (ρη=7). Αυτό φείλεται στ γεγνός ότι η μέθδς τυ 1Μ CH3NH4 (ρη=7) πρκαλεί καταβύθιση των ιόντων ΑΙ3+ με τη μρφή ΑΙ(ΟΗ)3 και ανύψωση τυ αρνητικύ ηλεκτρικύ φρτίυ στα εδάφη αυτά. Από την σύγκριση των μεθόδων 1Μ CH3NH4 (ρη=7) και 1Μ CH3Na (ρη=8,2) ι πίες χρησιμπιήθηκαν για τν υπλγισμό της C.E.C. τόσ στα υδέτερα όσ και στα ασβεστύχα εδάφη, πρκύπτει ότι έχυμε μια μεγαλύτερη τιμή της C.E.C. με τη μέθδ τυ 1Μ CH3Na (ρη=8,2). Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 35

Βιβλιγραφία 5.3. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Αλεξιάδης,Κ. 1977.Φυσική και χημική ανάλυση τυ εδάφυς. Θεσσαλνίκη.σελ. 160 2. Bache.B.W. and Sharp,G.S., 1976 J.Sil Sci., 27:167. 3. Evans,S. and Kamprath, E.J.,1970 Sil Sci. Sc. Am. Prc., 34:893. 4. Μήτσις, I.K., 1999. Εδαφλγία. Εκδόσεις Zymel. Αθήνα.σελ. 153-218. 5. Μήτσις, Ι.Κ., 2000 Εδαφλγική Μελέτη και Εδαφλγικός Χάρτης τυ αγρκτ. τυ Π.Θ. Εκδόσεις Zymel. Αθήνα. 6. Μήτσις, Ι.Κ., 1997. Μαθήματα Γνιμότητας Εδαφών και Στιχεία Θρέψης Φυτών. Βόλς.σελ.218-270. 7. Rwell, D.L., 1985 Sil Science, Methds and Applicatins. Lngman Grup UK Limited. 8. Rwell, D.L. 1988. Sil Cnditins & Plant Grwth. 11th editin Lngman Grup UK. 9. Thmas, G.W. and Hargrve, W., 1984 Sil Acidity and Liming 2nd end. (ed.f.adams), ch.1, Agrnmy, N12, Am.Sc. Agrn., Madisn. Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 36

Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Πίνακας 1: Κωδικί, Εδαφλγική μνάδα και περιχή πρέλευσης εδαφικών δειγμάτων - ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΚΗ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΠΝΟΥ ΔΟΛΙΧΙ 1 013/32 B233/A02/Efx Ελασσόνα 2 013/33 B233/A02/Efx Ελασσόνα 3 013/34 B233/A02/Efx Ελασσόνα 4 013/35 Β334/Α02/ΙΟΧ Ελασσόνα 5 013/36 Β334/Α02/ΙΟΧ Ελασσόνα 6 013/37 B334/A02/lx Ελασσόνα 7 013/39 Β334/Α02/ΙΟΧ Ελασσόνα 8 013/40 B334/A02/lx Ελασσόνα 9 013/40α B233/A02/Efx Ελασσόνα 015 ΔΡΥΜΟΣ 10 015/43 B314/BI 1/Ex Ελασσόνα 11 015/44 B223/B22/Ex Ελασσόνα 12 015/45 B314/B11/Ex Ελασσόνα 13 015/46 B223/B22/Ex Ελασσόνα 14 015/49 B223/B22/Ex Ελασσόνα 15 015/50 B223/B22/Ex Ελασσόνα 16 015/51 B223/B22/Ex Ελασσόνα 17 015/52 C223/f20/Ex Ελασσόνα 018 ΚΑΛΛΙΘΕΑ 18 018/53 C435/A/Efx Ελασσόνα 19 018/55 C435/A/Efx Ελασσόνα 20 018/58 B403/B20/IX Ελασσόνα 21 018/59 C433/B20/IX Ελασσόνα 22 018/60 C433/B20/IX Ελασσόνα 23 018/61 C435/B20/Ex Ελασσόνα 24 018/62 C435/B20/Ex Ελασσόνα 25 018/63 C435/B20/Ex Ελασσόνα 26 018/64 C435/B20/Ex Ελασσόνα 27 018/69 C433/B20/IX Ελασσόνα 28 018/70 C433/B20/IX Ελασσόνα 29 018/71 C433/B20/IX Ελασσόνα 30 018/72 C433/B20/IX Ελασσόνα 031: ΜΕΣΟΧΩΡΙ 31 031/75 XI Ελασσόνα 32 031/78 XI Ελασσόνα 33 031/79 XI Ελασσόνα 34 031/80 XI Ελασσόνα 35 031/81 XI Ελασσόνα 36 031/82 XI Ελασσόνα 37 031/84 A334/B23/Ex Ελασσόνα 034 ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ 38 034/85 xi Ελασσόνα 39 034/86 xi Ελασσόνα 40 034/87 xi Ελασσόνα 41 034/88 xi Ελασσόνα 42 034/90 xi Ελασσόνα 43 034/92 xi Ελασσόνα 44 034/94 xi Ελασσόνα 45 034/95 xi Ελασσόνα 46 034/96 xi Ελασσόνα 042 ΣΤΕΦΑΝΟΒΟΥΝΟ 47 042/99 B112/AI/lx Ελασσόνα 48 042/100 0323/AI/lx Ελασσόνα Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 37

Πίνακας 1: Κωδικί, Εδαφλγική μνάδα και περιχή πρέλευσης εδαφικών δειγμάτων 49 042/101 Β112/ΑΟΙ/Ιχ Ελασσόνα 50 042/102 Β112/ΑΟΙ/Ιχ Ελασσόνα 51 042/103 Β112/ΑΟΙ/Ιχ Ελασσόνα 52 042/104 Β112/ΑΟΙ/Ιχ Ελασσόνα 53 042/105 Β112/ΑΟΙ/Ιχ Ελασσόνα 54 042/106 C433/A03/lxf Ελασσόνα 043 ΣΥΚΕΑ 55 043/110 A223/A01/lxf Ελασσόνα 56 043/111 A223/A01/lxf Ελασσόνα 57 043/112 A223/A01/lxf Ελασσόνα 58 043/113 A223/A01/lxf Ελασσόνα 59 043/114 A223/A01/lxf Ελασσόνα 60 043/118 xi Ελασσόνα 61 043/119 xi Ελασσόνα 045 ΤΣΑΡΙΤΣΑΝΙ- 62 045/120 A112/BI 0/Efx Ελασσόνα 63 045/122 A112/BI 0/Efx Ελασσόνα 64 045/123 All 2/BI 0/Efx Ελασσόνα 65 045/124 A112/BI 0/Efx Ελασσόνα 66 045/125 All 2/BI 0/Efx Ελασσόνα 67 045/127 All 3/BI 1/Efx Ελασσόνα 68 045/128 A113/BI 1/Efx Ελασσόνα 69 045/129 A113/BI 1/Efx Ελασσόνα 70 045/130 All 3/BI 1/Efx Ελασσόνα 71 045/131 All 3/BI 1/Efx Ελασσόνα 72 045/132 A113/BI 1/Efx Ελασσόνα 73 045/133 B112/A/Efx Ελασσόνα 74 045/134 B112/A/Efx Ελασσόνα 75 045/135 B112/A/Efx Ελασσόνα 76 045/136 B112/A/Efx Ελασσόνα 77 045/137 B112/A/Efx Ελασσόνα 78 045/138 B112/A/Efx Ελασσόνα 79 045/139 B112/A/Efx Ελασσόνα 80 045/140 B112/A/Efx Ελασσόνα 81 045/141 B212/A 1/Efx Ελασσόνα 82 045/142 B212/A 1/Efx Ελασσόνα 07 ΒΑΛΑΝΙΔΙΑ 83 07\8 XI Ελασσόνα 84 07Υ!8α XI Ελασσόνα 85 07Λ18β XI Ελασσόνα 86 07/18γ XI Ελασσόνα 010 ΓΑΛΑΝΟΒΡΥΣΗ 87 010/19 C333/A/Efx Ελασσόνα 88 010/20 C333/A/Efx Ελασσόνα 89 010/21 C333/A/Efx Ελασσόνα 90 010/25 C333/A/Efx Ελασσόνα 91 010/29 C333/A/Efx Ελασσόνα 037 ΠΡΑΙΤΩΡΙ 92 037/144 xi Ελασσόνα 93 037/145 xi Ελασσόνα 94 037/147 xi Ελασσόνα 038 ΠΥΘΙΟ 95 038/151 A23/A03/Efx Ελασσόνα 96 038/152 A23/A03/Efx Ελασσόνα 97 038/154 A23/A03/Efx Ελασσόνα 011 ΑΣΗΜΟΧΩΡΙ Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 38

Πίνακας 1: Κωδικί, Εαφλγική μνάδα και περιχή πρέλευσης εδαφικών δειγμάτων 98 011/87 B434/A00/Axh Βιρτζίνια 99 011/88 B434/A00/Axh Βιρτζίνια 100 011/88α C435/A01/Vxch Βιρτζίνια 013 ΓΕΛΑΝΘΗ 101 013/110 Β334/Α02/ΙΟΧ Ελασσόνα 102 013/111 A213/A03/Efx Ελασσόνα 103 013/112 A233/A00/Axh Ελασσόνα 104 013/113 C332/A03/Efx Ελασσόνα 016 ΔΑΣΟΧΩΡΙ 105 016/61 C434/A01Axh Βιρτζίνια 106 016/64 C434/A01/Axh Μττέρλευ 107 016/65 C434/A11/Axh Μπέρλευ 017 ΖΑΙΜΙ 108 017/90 B333/A00/Axh Βιρτζίνια 109 017/91 B333/A00/Axh Μττέρλευ 110 017/92 B333/A00/Axh Μπέρλευ 111 017/93 B333/A00/Axh Μπέρλευ 112 017/94 B333/A00/Axh Μπέρλευ 019 ΚΑΛΛΙΦΩΝΙ 113 019/96 B233/A00/IX Βιρτζίνια 114 019/97 B333/A00/Axh Μπέρλευ 115 019/101 C434/A01/Axh Μπέρλευ 116 019/102 B333/A00/Axh Μπέρλευ 117 019/105 B233/A00/IX Μπέρλευ 025 ΚΑΡΠΟΧΩΡΙ 118 025/1 C434/A01/Axh Βιρτζίνια 119 025/4 C434/A01/Axh Βιρτζίνια 120 025/5 C434/A01/Axh Βιρτζίνια 121 025/12 B333/A00/Axh Βιρτζίνια 122 025/15 C434/A01/Axh Μπέρλευ 123 025/17 B333/A00/Axh Μπέρλευ 124 025/22 B333/A00/Axh Μπέρλευ 125 025/23 B333/A00/Axh Μπέρλευ 126 025/29 B333/A00/Axh Μπέρλευ 029 ΛΕΟΝΤΑΡΙ 127 029/70 B434/A00/Axh Βιρτζίνια 128 029/78 B434/A00/Axh Βιρτζίνια 129 029/85 B434/A00/Axh Βιρτζίνια 130 029/86 B434/A00/Axh Βιρτζίνια 037 ΜΑΥΡΟΜΑΤΙ 131 037/106 A233/A00/Axh Ελασσόνα 132 037/107 A233/A00/Axh Ελασσόνα 133 037/108 A233/A00/Axh Ελασσόνα 134 037/109 A233/A00/Axh Ελασσόνα 039 ΜΕΛΙΣΣΟΧΩΡΙ 135 039/59 C434/A01/lxf Βιρτζίνια 136 039/60 C434/A01/Axh Βιρτζίνια 040 ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ 137 040/116 B333/A00/Axh Βιρτζίνια 138 040/117 B333/A00/Axh Βιρτζίνια 139 040/118 A002/A02/Efx Ελασσόνα 140 040/119 B233/A01/Efx Ελασσόνα 141 040/122 A233/A01/Efx Ελασσόνα 142 040/124 B333/A00/Axh Ελασσόνα 143 040/127 B334/A00/Axh Ελασσόνα 041 ΜΥΡΙΝΗ Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly 39

Πίνακας 1: Κωδικί, Εδαφλγική μνάδα και περιχή πρέλευσης εδαφικών δειγμάτων 144 041/142 C434/A01/Axh Βιρτζίνια 145 041/143 B333/A01/lxf Βιρτζίνια 146 041/145 B113/A 1/Efx Μπέρλευ 053 ΦΡΑΓΚΟ 147 053/114 B334/A00/Axh Ελασσόνα 148 053/115 B223/A00/lxf Ελσσσόνα 001 ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 149 001/128 C334/A02/lxf Βιρτζίνια 150 001/131 B333/A00/Axh Βιρτζίνια 151 001/132 B333/A00/Axh Μπέρλευ 152 001/138 B333/A00/Axh Μπέρλευ 007 ΑΜΠΕΛΟΣ 153 007/31 C434/A00/Axh Βιρτζίνια 154 007/40 B333/A00/Axh Βιρτζίνια 155 007/43 C434/A01/Axh Βιρτζίνια 156 007/45 C434/A00/Axh Βιρτζίνια 157 007/47 C434/A00/Axh Βιρτζίνια 158 007/48 C434/A00/Axh Βιρτζίνια 159 007/51 C233/A00/Axh Βιρτζίνια 160 007/53 C434/A00/Axh Μπέρλευ 161 007/57 C434/A01/Axh Μπέρλευ 162 007/58 C233/A00/Axh Μπέρλευ 008 ΑΝΑΒΡΑ 163 008/69 A334/A00/Ext Βιρτζίνια 031: ΠΛΑΤΑΝΟΣ 164 031/30 B334/A03/Efx Βιρτζίνια 165 031/36 B334/A03/Efx Ελασσόνα 166 031/37 B334/A03/Efx Ελασσόνα 167 031/38 B334/A03/Efx Ελασσόνα 168 031/39 A224/A01/Efx Ελασσόνα 05 ΑΡΔΑΝΙ 169 05\49 Α334/Γ23/Εχ Ελασσόνα 170 05\50 Α334/Γ23/Εχ Ελασσόνα 171 05\51 Α334/Γ23/Εχ Ελασσόνα 172 05\52 C434/A03/Efx Ελασσόνα 173 05\53 Α334/Γ23/Εχ Ελασσόνα 174 05\54 Α334/Γ23/Εχ Ελασσόνα 015 ΓΡΙΖΑΝΙΟ 175 015/72 A112/A00/Efx Βιρτζίνια 176 015/73 A112/A00/Efx Ελασσόνα 177 015/74 A112/A00/Efx Βιρτζίνια 178 015/75 A112/A00/Efx Βιρτζίνια 010 ΒΑΣΙΛΙΚΗ 179 010/77 A203/A01/lx Βιρτζίνια 180 010/78 A203/A01/lx Βιρτζίνια 181 010/79 A203/A01/lx Βιρτζίνια 182 010/80 A203/A01/lx Βιρτζίνια 183 010/82 A203/A01/lx Βιρτζίνια 184 010/83 A203/A01/lx Ελασσόνα 185 010/84 A122/A02/Efx Ελασσόνα 186 010/85 A122/A02/Efx Ελασσόνα 017 ΘΕΟΠΕΤΡΑ 187 017/86 xi Ελασσόνα 188 017/88 xi Ελασσόνα 189 017/89 xi Ελασσόνα 190 017/90 xi Ελασσόνα Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Πίνακας 1 Κωδικί, Εδαφλγική μνάδα και περιχή πρέλευσης εδαφικών δειγμάτων 191 017/91 ΟΧΙ Ελασσόνα 192 017/92 ΟΧΙ Ελασσόνα 193 017/93 ΟΧΙ Ελασσόνα 194 017/94 ΟΧΙ Ελασσόνα 034 ΠΑΛΑΙΟΠΥΡΓΟΣ 195 034/57 Α324/Β13/Εχ Ελασσόνα 196 034/58 Α324/Β13/Εχ Ελασσόνα 197 034/59 Α324/Β13/Εχ Ελασσόνα 198 034/61 Α324/Β13/Εχ Ελασσόνα 199 034/62 Α324/Β13/Εχ Ελασσόνα 200 034/63 Α324/Γ23/ΕΟΧ Ελασσόνα 201 034/64 Α324/Γ23/Εχ Ελασσόνα 202 034/65 Α324/Γ23/Εχ Ελασσόνα 029: ΡΙΖΩΜΑ 203 029/2 B334/A03/Efx Ελασσόνα 204 029/10 B334/A03/Efx Ελασσόνα 205 029/11 B334/A03/Efx Ελασσόνα 206 029/14 B334/A03/Efx Ελασσόνα 207 029/15 B334/A03/Efx Ελασσόνα 208 029/16 B334/A03/Efx Ελασσόνα 003 ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΙ 209 003/1 A323/A00/Efx Ελασσόνα 210 003/2 A323/A00/Efx Ελασσόνα 211 003/3 B323/A01/lx Ελασσόνα 212 003/4 B323/B01/IX Βιρτζίνια 213 003/5 B323/A12/lx Βιρτζίνια 214 003/6 A223/B10/lx Βιρτζίνια 019 ΡΟΔΙΑ 215 019/7 A212/A10/Efx Βιρτζίνια 216 019/8 C223/A03/Efx Βιρτζίνια 217 019/9 B333/A01/Axhc Βιρτζίνια 218 019/10 B223/A02/EFX Βιρτζίνια 41 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Πίνακας 2: Πσότητες ανταλλάξιμων κατιόντων στα όξινα εδάφη και τ ηλεκτρικό φρτί αυτών, E.C.E.C., ως και η C.E.C. X υ ++ ω ΓΟ Ο < 0 3 0 3 /+H++ IV LU Ο ι ι + Έ + (NJ cs + X + + < < X >- < < 2 < X 2 < X 2 => Ο 9- Ο Κ) t Ο) * Ο Ε ΤΥΠΟΣ 0,014μ Τ 0,016 0,015 0,012 0,012 0,008 1 0,022 0,062 0,019 0,011 9,86 9,08 7,45 8,19 13,04 12,65 Γ"- in X 8,85 6,63 6,85 4,58 12,49 8,08 10,89 9,22 2,57 1,07 t 2,27 6,14 5,47 5,57 3,43 9,44 0,14 Ο θ' Si ΙΛΥΣ 29 44,2 30 62 ΆΜΜΟΣ 15,3 18,5 44,4 ΑΡΓΙΛΟΣ 53,6 ECε ω DL ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ % 0,8 r- " " 0,016 " 0,013 " 0,070 G " 0,020 0,019 0,017 0,009 0,117 0,005 I 0,005 0,017 6,69 7,61 10,02 9,67 13,23 13,76 2,88 7,37 6,27 0,15 0,12 r-~ " S S σ> 28,2 " " 8,26 h-" 11,99 8,22 13,2 0,015 0,006 0,005 0,133 0,056 0,039 I 0,070 0,011 0,032 0,007 0.017 0,025 " 0,005 0,138 0,051 0,044 580 0 0,015 " 34,73 18,37 21,57 23,17 14,01 11,82 13,31 16,19 14,07 12,35 in 04 " 15,87 23 21,96 13,52 12,9 11,91 13,37 10,89 10,87 13,83 " 0,024 0,009 0,124 0,022 0,032 0,038 0,029 0,012 0,130 14 9,43 14,3 1,69 1,44 2,08 1,42 3,06 3,4 3,06 3,95 2,15 2,97 4,22 2,43 3,66 2,4 2,59 2,85 2,05 6,41 6,24 9,8 5,85 10,08 0,12 0,16 0,13 _J 20,2 28,6 46 37,3 r^- 'M " 10 31,6 'M' cm" in 11,24 9,36 7,57 11,01 12,48 8,37 8,94 2,54 2,25 in X X- 12,54 16,65 19,69 8,69 8,03 8,97 8,57 8,34 7,89 10,88 5,79 5,58 8,05 9,87 6,77 5,97 0,14 0,27 0,13 0,12 1,86 " 2 1,14 0,16 0,39 Si SC 28,7 34,7 49,3 14,6 43,9 41,2 35,8 45,1 27,4 57,3 46,6 23,2 33,4 34,9 37,2 34 16,4 36,7 17,4 49,4 22,6 28,6 35,6 25,6 21,6 30,8 26,8 34,6 22,5 24,9 30,1 29,9 3 135 390 144 128 401 337 417 360 1,1 - ph 1/1 Η 20 5,6 5,8 5,8 5,9 5,3 5,2 5,7 ph -KCI ΚΩΔΙΚΟΣ L 045/122 045/125 " 5,2 5,3 5,3 4,9 4,7 5,2 5,5 00 5,3 5,2 in T 4,9 00 1 045/131 045/127 013/112 037/107 025/17 025/29 045/134 045/140 045/141 045/142 " " Ί 0 32,9 54,9 28,6 33,3 36 33,5 30,2 28,6 29,3 22,7 30 360 303 h- X 00 1 5,2 5,8 5,2 5,9 5,3 4,5 5,4 ] 053/115 1 cd" in 015/50 015/44 403 130 in 00 5,5 5,8 4,6 1 5,3 in in 00 " 0,18 " 2 0,36 " 1,16 _) 38,5 31,6 46,5 35,4 38,3 38,6 35 26,4 31,3 1 38,8 38,4 26 42,4 39 3 35,9 29,2 41,9 in h-" 290 558 436 290 310 293 - - 4,9 5,2 5,7 5,4 5,5 4,8 5,9 4,3 4,5 I 5,3 4,7 4,7 4,4 1 040/119 015/43 015/45 017/91 Γ 017/92 017/93 017/94 019/96 019/97 δ 22,2 22,7 3 28,9 44,4 26,8 X 260 305 0,8 1 5,6 6,3 4,5 360 333 4,8 4,7 5,3 in! 025/22 I 025/23 040/117 053/114 019/105 X X δ Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Π ίν α κ α ς 2: Π σ ό τη τες α ν τα λ λ ά ξ ιμ ιυ ν κ α τιό ν τω ν σ τα ό ξιν α εδάφ η και τ η λεκτρ ικό φ ρ τί α υ τώ ν, E.C.E.C., ω ς και η C.E.C. α ι3++ η */ CEC 00 σ. ό I 0,065 0,034 0,198 0,033 ΑΙ3*+Η*7 ECEC 0,012 0,091 0,044 0,219 0,041 0,052 Mg2+ 1 ECEC I CEC 1 cmlc/kg εδ ά φ υ ς ] 13,02 1 3,86 1 17,08 24,63! + t Ο + I+ + (0 < ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ EC ΤΥΠΟΣΙ t T 0,054 0,011 0,011 - c ' r- Y S' 14,18 10,01 13,49 10,27 12,85 9,06 1 13,89 19,79 σ> h- - y 0,2 2 8 Ο SIL 9,05 19 11,9 2,12 1,92 1,35 8,41 5,15 t 00 1,54 9,53 6,63 4,67 4 2 ' S ] S y ' 7,44 11,29 xfr Y Y t' 0,042 0,042 0,016 0,022 0,076 0,032 0,015 0,009 0,011 0.023 0,040 0,027 0,021 0,007 0,043 0,055 0,020 0,023 0,093 j 0,036 0,018 I Y h- ' ' 2,57 3,4 1,63 xf 0,12 0,24 14,79 ' 11,24 16,24 Y 2,63 9,86 5,03 9,49 13,29 γ ' " S S S ΙΛΥΣ 26,4 47,6 30,1 35,5 28,3 35,8 28 37,4 3 36,7 28,3 14,4 16,4 ά μ μ ς! 29,2 25,1 45,4 38 ά ρ γ ι λ ς! 44,4 ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ % Ε W Ο Μ π. τ- - 0 I X α ph -KCI <D V 5,3 1 Z'LZ 24,4 458 154 τ- r xf if) χί t - Y -' 36,4 52,7 41,8 44,2 35,3 24,4 27,9 19,3 2 25 28 39,7 24,4 153,2 307 258 558 490 320 - γ ' γ 4,9 5,9 5,7 4,8 5,6 5,6 y 5,3 5,2 Xf 5,3 t γ t γ t 2,4 5,8 t' χί-' 2 0,32 ' ' ' 13,59 7,35 9,37 10,88 19,16 9,88 13,54 12,91 t xt cm' γ ' Y ' xf xf 28,7 4,29 6,3 8,22 9,08 14,37 8,44 10,36 C- γ Y 6 0,3 0,16 0,18 0,046 0,020 cm' y ' 11,21 15,06 2,73 1,36 2,45 7 3,06 11,46 6,97 7,6 9,43 11,7 γ γ ' S S S SC SC cm' 14,4 18,7 γ X} t' γ γ ' 8 0,3 IS _l ω 42,4 33,3 25,9 61,2 5 45,2 48,7 67,4 63,4 52,2 48 46,6 44,4 54 51,7 33,1 4 22,6 2 22,2 390 205 222 t t' 4,5 xf cm' 192 6 0 5,8 5,5 t 4,6 386 1 29,1 40 38 231 238 306 - - xf xi- ' 4,4 Y _ Γ-- 04 γ 22,4 402 378 134 - ' 1,1 _ 5,4 5,9 5,7 5,6 5,2 5,9 xf 4,8 5,3 00 t' xf 4,8 ΚΩΔΙΚΟ Σ 041/143! 001/132! 1 040/127 013/110! 013/113 018/70 019/95 019/101 041/142! 018/53 018/55 018/63 031/81 I 034/85 034/96 034/92 034/87 043/118 1 043/119 037/144 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Πίνακας 3:Χημικές ιδιότητες των εδαφών και πσότητες ανταλλάξιμων κατιόντων των δειγμάτων και τ ηλεκτρικό φρτί αυτών, C.E.C Ο) Ο Ε υ υ LU υ + 04 U) Έ + J γ Ο α Η Ό > νλ,λ Ο Αθρισμα Ο U) υ Ε + 03 2 ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 9,6 1 24,9 00 13,9 1 25,3 2 15,3 19,5 cd m 14,2 12,9 15,4 7,g_J 10,8 23,1 25,9 21,6 04 00-9,0 11,3 10,3 13,6 0,2 " 0,3 0,2 0,2 ΤΥΠΟΣ S ΙΛΥΣ 37,6 24,4 04 _1 cm" 1,1 00 35,2 38,5 11,5 7,4 24,1 2,2 7,0 23,2 7,6 21,2 \ in cm" 04 Γ-- " 33,1 7,9 33,9 5,3 4,3 3,9 7,4 r- 00 2,5 8,2 2 24,1 18,2 26,6 17,3 4,7 13,2 12,3 9,7 25,6 5,2 11,4 ' 04 T 0,2 0,2 0,8 0,8 S 1 Si ΆΜΜΟΣ 33,4 51,6 43,1 44,1 44 45,3 50,3 35,4 ΑΡΓΙΛΟΣ 28,9 24 30,3 23,3 5 05 uj ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ % 198 ph 1/1 Η20 6,8 04 h- Λ T υ 1 " 04 T s c S! 30 3 19,7 33,6 49,3 28,7 14,6 26,7 19,7 33,1 <3 T 24,1 30 3 33,3 54,9 155 160 160 134 242 201 403 303 6,7 7,5 04 h-" 0,8 in T 04 6,7 L'L 5,8 04 16,4 49,4 44,7 52,4 34 41,4 T " in 28,6 28 32,9 386 373 " 1 23,6 13,7 15,9 04 " " 8,4 2,0 2,3 9,0 " t cd" 23,7 24,5 14,7! cm" t h-" 21,6 18,7 23,6 8,4 20,3 22,4 9,2 12,9 7,3 15,2 15,2 47,6 22,9 2,8 3,2 " 3,8 9 0 2,9 7,7 5,2 5,9 5,9 15,4 17,8 4,8 7,5 5,0 13,7 12,6 9,3 19,0 0,8 0,8 S S S S S 24 14,4 16,4! 19.3 cd" S 00 " 2 3 18,4 14,4 16,4 2 " - S S SL S 20,3 " 36,0 _1 22 35,6 2 61,2 5 56,4 58,9 5 42,9 49,2 45,2 36,5 53,2 52,7 61,3 62,4 44,7 41,4 43,4 58 24,4 - L'L cd" 24,4 24,8 28,6 26,8 32,4 4 47,1 26,4 19,3 18,4 24,4 33,3 22,9 35,8 372 364 390 205 335 345 239 172 250 222 355 280 258 263 355 335 258 5,9 6,6 6,7 T in m in T 6,9 cd" 2,2 2,8 5,4 5,2 5,7 5,8 5,7 5,9 - cm" " r- 00 6,5 6,7 8,3 r-" 6,5 ΚΩΔΙΚΟΣ 013/32 013/34 013/35 013/37 013/39 013/40 \ 013/40a 015/43 015/44 015/45 015/46 015/49 015/50 015/51 I 015/52 1 018/53 018/55 018/58 018/59 00 018/61 018/62 018/64 018/69 018/70 018/71 018/72 031/75 1 031/78 031/79 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

σ> υ Ο Ε Οξ.νάτρι 17,75 00 04 34,99 10,32 7,61 21,13 22,9 10,07 11,55 15,23 12,77 12,5 16,54 21,13 25,02 16,23 14,15 17,25 M" 21,13 22,67 j 58,96 28,33 13,26 17,99 14,09 13,3 Γ-" 13 14,99 12,87 Ο LU Ο Άθρισμα 19,8 13,6 i4 38,3 7,4 12,2 19,2 I----------------!------------ 21,3 9,9 1 11,9 13,7 9,4 16,2 21,8 25,4 14,3 14,0 15,0 3 21,8 11,9 35,9 27,7 9,9 5,9 4,9 Is-" 8,5 1 8,2 Πίνακας 3:Πσότητες ανταλλάξιμων κατιόντων των δειγμάτων και τ ηλεκτρικό φρτί αυτών, C.E.C. + CN U) Έ + 03 Ο + 03 ζ: 16,8 Ε Ο 2,7 Ο Is- 8,3 35,8 4,6 + _ * " C0 " ' " ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΆΜΜΟΣ ξ _c 2,0 3,4 6,6 " 04 _ " T- cm" 2,3 2,6 2,9 14,3 13,0 6,6 8,2 7,8 9,4 6,6 12,7 18,0 23,3 11,6 11,0 11,4 0,8 ΤΥΠΟΣ S SL S S SC SC ΙΛΥΣ 25 28,7 22 31,6 Γ"-" 1 ΑΡΓΙΛΟΣ 36,9 22,6 5 C 5 X C> UJ ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ % 04 14,4 04 04 ' X " " S t _ 9 0 " 2,6 3,6 2,8 Λ " " 2,5 17,8 7,8 31,7 22,4 6,4 5,8 S S S S 15,4 18,7 " 58,7 33,1 67,4 63,4 48 42,7 46,6 52,2 66,4 262 192 185 292 (Μ 35,3 2 22,2 40 36,7 00 X 04 04 04-238 00 13,9 13,7 37,2 99 29,1 2 20,1 238 - _1 _l _1 _J -J Γ--" 38 35,4 " " SiL Si 0,3 j I " " cm" X 6 0 2,8 5,7 cd" 0,3 0,3 SL SiL _J SL 42,4 34 55,3 55 35,3 30,3 54,4 42,4 33,3 0,2 IS 31,4 8,0 " " Μ" 1,1 cd" 62 72,4 39,4 37,6 41,6 42,6 34 37 22,4 36,7 25,4 15,4 4 55 26 44,4 54 74,4 42,6 26,7 46,4 M- 23,4 24,7 2 315 257 228 260 225 232 217 0,8-28,7 35,3 29,3 19,3 29,6 24,4 14,7 19,6 13,3 12,7 13,6 26 00 X 274 258 280 180 170 402 378 X - X - 21,6 251 132 128 ph 1/1 Η20 7,4 t t h- 6,3 t" 6,5 5,7 5,4 5,8 6,3 5,2 7,2 8,3 7,7 Is-" 7,5 7,7 8,3 7,9 00 " cd" 5,6 t 7,4 6,4 6,3 5,9 κ ω δ ικ ό ς! 031/80 031/81 031/82 3 034/85 034/87 -ϊ 034/92 034/94 I 034/95 034/96 042/99 I 042/100 042/101 042/102 042/103 I j 042/104 042/105 1 042/106 1 043/110 043/111 I 043/112 043/113 043/114 00 'tf 043/119 045/120 045/123 i 045/124 045/127 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

σ> υ Ο Ε Ο LUΟ Ο ξ.ν ά τ ρ ι 14,95 11,72 1 7,54 7,9 14,9 7,78 1 14,85 Ά θ ρ ισ μ α 6,2 1 8,7 7,5 12,5 <3 Κ χ Τ 17,5 14,85 17,99 26,8 19,2 9,99 18,45 38,1 24,04 29,23 25,15 24,4 ' 16,2 13,4 12,9 14,5 10,0 9,7 13,2 35,7 2 27,1 25,8 13,7 44,9 35,5 44,9 21 24,64 15,75 ' X--- X 6,57 13,37 19,7 39,22 I 19,82 17,56 11,19 13,8 11,2 9,8 5,3 13,3 35,1 38,2 r-' Πίνακας 3:Πσότητες ανταλλάξιμων κατιόντων των δειγμάτων και τ ηλεκτρικό φρτί αυτών, C.E.C + Ο + 03 Ο U) + 03 2 + * Μ Η Χ Α Ν ΙΚ Η Α Ν Α Λ Υ Σ Η Ξ Τ Υ Π Ο Σ Ο χ χ Ο χ Ο χ X χ 2,0 4,5 7,9 6,9 5,5 9,9 5,7 8,5 13,4 9,5 10,2 0,3 0,2 0,3 1 _1 _1 -J ' " 2,5 h- i ~ Γ'-~ 7,4 0 3,7 0,3 0,2 0,2 _1 Ί 0 ΙΛΥΣ 33,6 44 4 30 40 28,6 34,4 45,4 44 35 43,7 46 37,3 Ά Μ Μ Ο Σ 48,7 34,7 Α Ρ Γ ΙΛ Ο Σ 17,6 Ε -ΐ ω 2. Ο LU Ο Ρ Γ Α Ν ΙΚ Η Ο Υ Σ ΙΑ % CNJ 1 V 0 V cm' X 0~ 1 ^r 2,6 2,9 2,2 5,0 2,9 3,7 2,2 24,9 22,0 8,9 4 28,7 13,8 9,8 6,5 6,0 0,2 ' C L ' 0,8 0,8 24,2 37,2 27,1 28,7 24,6 44,4 26,7 46,6 3 26 26,4 33,7 20,3 23,2 33,4 34,9 17,6 18,2 44,2 21,6 19,3 25,6 33,3 24,9 35,3 28,6 29,6 31,3 36 235 150 144 139 200 167 283 502 140 184 χ - - X - 29,9 3 58,2 44,6 28,8 49,7 00 S X ~ 198 373 388 420 385 415 ' 11,3 X cm' 2,0 4-7 9,2 3,7 34,8 6,9 5,9 5,9 0,3 0,3 4,9 SC L SC L SC L SL S C L - ' 2,9 0,8 SIL 24 31,6 24,7 25,9 26,4 24,1 23,4 19,6 24,2 32,8 42,4 47,6 29,8 45,4 42,4 49,3 51,7 46,4 46,6 00 xf ' t 26 26 22,4 27,3 09 450 323 134 253 219 X 53 44,4 23,6 258 269 2,4 3,6 39,5 32,2 25,1 44,1 27,7 25,3 r-' 458 ph 1/1 Η 2 0 6,5 5,8 6,2 5,3 6,4 6,9 5,8 6,3 6,6 5,2 5,2 5,8 r- 8,4 ' X L 6,9 h- 5,9 6,5 5,7 6,6 " 7,9 h-' r-' Κ Ω Δ ΙΚ Ο Σ 1 045/128 045/129 045/130 045/131 045/132 045/134 045/135 045/136 045/137 I 045/138 045/139 045/140 I 1 045/141 L 0 0 7 /1 8β 0 0 7 /1 8γ 010/19 δ 010/21 010/25 010/29 1 037/144 037/145 037/147 038/151 038/152 Is- 00 M- M- L δ 001/128 001/131 001/132 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Ο) υ Ο C Ε υ LU Ο Οξ.νάτρι 15,66 12,51 19 Αθρισμα 15,0 ΟΟ 00 10,0 17,01 σ> Λ ' 04 17,42 19,07 15,28 19 11,52 24,13 26,32 32,08 12,4 1 16,2 13,8 14,9 L Is-" 12,4 26,6 23,5 32,9 13,5 10,3 κ <J> ^r " σ>" 19,4 00 Is-" 12,89 cm" 13,4 19,37 11,4 7,7 11,8 13,3 16,2 14,83 15,08 15,32 15,91 13,62 15,83 13,86 12,4 13,9 5,5 11,2 13,6 15,0 Πίνακας 3:Πσότητες ανταλλάξιμων κατιόντων των δειγμάτων και τ ηλεκτρικό φρτί αυτών, C.E.C. +04 Ο) + 04 03 Ο Ο) + 03 2 + * 5,2 2,6 cm" 2,2 2,6 6,0 8,4 4,5 6,8 9,3 5,9 8,8 9,0 Ε Ο ΤΥΠΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΆΜΜΟΣ " 0,8 1 _ι σ> " ΙΛΥΣ 41,7 25,5 35,5 39,2 38,2 42 ΟΟ 32,6 3 33 04 ΊΟ 3,7 0> r-" ' 2,0 2,4 5,3 " cm" 4,3 8,6 19,9 21,4 28,6 t _1 Ί 0 9 0 9 0 " " 2,7 2,6 4,9 6,6 2,5 6,3 5,4 0,3 S _ " t 9,2 7,5 5,2 9,3 9,4 " " Ί 0 60 " 2,6 4,2 3,2 " 9,7 1 10,0 - " 9,3 0,3 0,8 0,8 36,9 32,9 31,7 45,3 35,6 33,2 32,9 26,9 28,3 35,8 37,4 34,7 38,2 31,8 43,9 41,2 35,8 30,2 - ΧΤ 46,9 39,6 29,4 41,1 38,8 44 40 ΑΡΓΙΛΟΣ 23,5 32,5 26,5 28,2 31,3 32,6 28,4 20,2 28,7 25,3 23,3 28 23,1 5 ΐ 0 2. C UU ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ % ΟΟ 295 270 319 410 385 345 316 522 360 399 502 04 1,1 T - " Is-" 36,4 <D " 32,6 45,6 22,6 28,6 35,6 " 38,8 1 0 " 4,9 M- Is- Λ Iscd" 3,5 8,2 6,9 9 0 0,3 0,8 _l 1 38,5 31,6 36,7 46,5 32 " Is 39,9 35,3 26 41,3 33,3 32 41,1 24,4 27,9 2 34,7 29,3 22,6 33,5 30,2 28,6 29,3 22,7 30 28 27,5 26,7 29,3 28,1 22,9 390 153,2 307 558 587 495 161,7 486 290 558 436 290 310 320 293 340 250 305 208 04 _ " 1,1 - t 'tf' \ t ph 1/1 Η20 7,4 4,9 6,6 6,4 6,5 6,7 6,7 5,7 6,9 7,2 7,9 5,9 5,7 5,6 6,8 6,2 Is-" 4,9 5,2 5,4 5,5 in 5,9 5,7 Is- Is- 6,9 6,2 [κ ω δ ικ ό ς 1 001/138 007/31 007/40 007/45 007/47 007/51 007/53 007/57 007/58 69/800 il/88a 013/110 013/113 016/61 016/64 016/65 017/90 017/91 017/92 017/93 017/94 019/96 Is- σ> 019/101 a> 019/105 t 025/4 025/5 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

σι -2 υ Ο Ε υ Ο LU Ο Οξ. νάτρι 12,16 13,62 15,81 11,67 16 12,4 16,05 24,29 31,13 16,48 17,45 12,36 14,98 14,65 18,74 a Ώ. b α < 12,8 10,3 15,3 4,7 4,2 6,7 23,7 2 <3 " 12,0 12,7 96>2 18,72 16,88 1 20,3 18,7 CCl 22,89 24,62 19,12 16 14,16 25,64 29,65 14,3 19,5 18,4 19,2 Is* " 14,2 19,8 24,6 16,6 14,9 13,13 12,05 9,18 8,6 7,7 cm Πίνακας 3:Πσότητες ανταλλάξιμων κατιόντων των δειγμάτων και τ ηλεκτρικό φρτί αυτών, C.E.C. + σ> Έ + 04 CS Ο Ο) + «3 ζ 2,9 4,9 3,3 8,6 3,8 9,0 Ε υ θ + ΤΥΠΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΆΜΜΟΣ ΙΛΥΣ 27,6 '! n 1,1 X- ^ cd ΑΡΓΙΛΟΣ 31,3 32,7 Ε 0 ϊ 05 1 L) LiJ ph 1/1 ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ % 1 Ο 04 X 305 00 r** _ 2,5 2,2 5,7 2,8 2,9 2,5 2,3 2,5 3,0 12,5 20,0 S 35,4 38,3 20,2 3 27,5 42,4 39 57,3 38,7 37,3 22,2 22,7 22,5 3 35,2 417 360 Is r*- r*- ' 7,2 6,6 5,7 *3" cm" 12,0 7,6 8,5 9,4 6,2 ' 3,0 7,5 6,9 3,0 2,8 2,7 4,0 3,6 2,2 h- 0,3 0,3 0,2 11,5 10,2 9,5 10,3 16,0 13,7 14,8 ' δ 1 8,2 3,2 3,7 2,9 ' X 2 12,2 8,5 0,3 0,3 0,3 0,2 0,3 0,3 0,3 S S S S 25,7 28,7 35,3 M- 1 0 40,1 33,6 34,7 36,7 28,9 38,6 24,7 34,7 37,2 31,3 41,5 33,4 46,1 30 35,1 28,7 30 48,1 29,7 29,9 00 360 439 538 929 650 347 448 498 0,3 6,2 Is- Is- X Is- X 29,9 θ _l _J θ 47,8 36,7 33,6 41,9 45,4 32 36,6 33,3 23 3 27,4 28,6 29,3 181,8 610 620 354 305 310 Is- <J> r- 6,9 6,3 6,8 5,8 5,7 6,6 6,6 1,1 Is*-" M- 250 333 154-0,3 I 9 0 cm" Z'L 0,3 5,9 28,3 26,4 44,7 35 31,6 34,3 1 29,2 3 35,9 Is* Cxi t 0,2 1 42 45,4 37,4 32,2 39,7 44,4 24,6 28,9 31,3 17,3 2 22,4 Χ ΙΟ 2,4 5,5 6,5 4,6 5,2 5,8 360 290 200 228 X 1 5,3 x-. 8 174,1 239 195 6,5 4,7 5,2 7,2 6,9 Is- ΚΩΔΙΚΟΣ 025/12 025/15 025/17 Γ 025/22 I 025/23 025/29 029/70 I 029/78 00 δ 029/85 029/86 037/106 037/107 δ δ 039/59 f 039/60 δ 040/117 040/118 040/119 040/122 040/124 040/127 041/142 1 041/143 041/145 053/114 053/115 003/1 003/2 00 δ Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

σι Ε Ο 111 α -5 > Ο 3 b Q α> < L CN eg Iseg 'g- Λ Γ\1 _ cc " r-* <X> L C\ 26,0 eg 14,3! t h- 29.12 23,3 g 33.1 L 00 32,3 36,5 16,7 88 S L L eg g- g- 35,6 43,4 L eg eg 18,05 28.06 18,0 " crc Is- eg X 8,8 9,3 11,3 eg X 9 6 s χ ή σ> L 05 05 L h*- L Is*- eg g g L eg L 14,7 18,4 9,4 14,0 11,2 18,8 35,9 eg L eg - 26,9 29,0 26,5 Πίνακας 3 :Π σ ό τη τες α ν τα λ λ ά ξιμ ω ν κ α τιό ν τω ν τω ν δ ειγ μ ά τω ν και τ η λεκτρ ικό φ ρτί α υ τώ ν, C.E.C. + (Ν σι Έ + 03 Ο cn + CT5 2 + * X 1*1 < 2 < 1 * 2 < X I Σ Ε 4,4 Ο χ L ΤΥΠΟΣ 3,0 CN _J ΙΛΥΣ 37,3 46,7 ΆΜΜΟΣ 33,3 ΑΡΓΙΛΟΣ 29,4 22,6 Ε (0 C0 3. Ο ι 1ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ % ph 1/1 Η 2 0 ΚΩΔΙΚΟΣ eg" 847 2,2 eg 0,3 gtn xi- IS 3 64,7 948 1, L f. 4,7 003/4 003/6 e- -g eg eg eg" X--- eg g X c\t eg X 21,9 11,3 29,5 32,8 13,5 12,5 32,9 0,3 ' eg 1 0,8 I " 9 0 3,2 " 16,9 x~ eg" " X 0,8 0,3 15,2 eg S S C L J C L ^ n S 1 0 2,0 L 9Ό 3 30 27,1 23,6 33,3 34 4 35,8 37,3 28,1 29,4 37,3 29,3 28,9 41,2 42,4 52 54,4 37,8 22,7 2 28,4 Is-" cg 2 22 28,9 1 43,3 38,4 29,9 250 350 238 313 325 377 [ 299 eg X- " 019/8 031/30 7,6 8,3 X 1,5 Isg Is " 1 031/36 i------------------------------------- 031/37 031/38 031/39 029/2 L 6,2 g " 9Ό " t " " _i g SL L X g 8,6 7,5 3,5 12,0 " g " cd" 6,9 2,2 " g 7,5 2,3 6,9 1 32,6 0,3 0,3 " _l -J -J 25,6 42 38,2 32,7 " SL _l cd" g 2,4 2,6 25,3 22,3 6 0 X SiC S 30,3 26,5 45,5 30,3 4 47,4 36,6 Isg eg 26,7 37,4 44,6 33,4 35,4 38,2 48,2 55,4 3 4 48,9 49,8 53,4 42 27,3 43 28,2 22,7 20,3 54,7 5 g 321 407 399 1,1 eg 26 29,3 35,3 32,9 21,4 18,9 27,3 7,9 7,9 7,5 7,8 eg 18,4 cd" 16,3 31,5 27,2 366 214 420 305 366 349 303 420 324 240 312 Is- L eg X 6,9 [ 029/10 029/11 029/14 j 1 029/15 029/16 005/51 005/52 L L 00 - Is- Is-" 6,6 6,8 Is- 7,8 1,1 eg 7,2 7,5 h- cd" eg 560 374 24 31,7 29,9 43,1 2 25,4 015/67 015/68 015/69 015/70 015/71 015/72 015/73 015/74 015/75 010/77 010/78 L eg g L 835 534 r- X 5,9 6,8 7,9 7,8 J M _ 6Z/0L0 ί 010/80 010/82 010/83 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Ο) C Ε Ο 11! Ο Ο ξ.νά τρ ι Ι 24,97 13,03 00 C\J Lf) T~ Ά θ ρ ισ μ α! 19,0 12,6 15,3 13,9 13,8 13,2 19,97 17,67 13,63 15,65 13,4 12,0 cm" 19,6 18,5 36,9 19,6 " 33,5 36,8 h- Γ-" 25,6 36 18,9 25,8 28,3 17,9 Πίνακας 3:Πσότητες ανταλλάξιμων κατιόντων των δειγμάτων και τ ηλεκτρικό φρτί αυτών, C.E.C. + <Ν Ο) Έ + 03 + 03 ;ζ + * Μ ΗΧΑΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ c m lc/kg 7,5 θ' 0,3 ΤΥΠΟ Σ Ο _ 2,0 1 12,4 10,2 12,0 10,2 " 00 " t _ι λ cm" 3,0 2,9 3,0 8,0 7,9 t cm" 5,3 2,5 T cm" cm" T 15,9 12,2 26,3 32,5 34,2 22,2 24,8 ' ΙΛΥΣ 19,4 27,6 45,3 37,9 48,6 ΆΜ Μ Ο Σ 43,4 ΑΡΓΙΛΟ Σ Ε (Λ Ι 2. Ο 111 Ο ΡΓΑΝΙΚΗ Ο ΥΣΙΑ % Is * " 555 00 t^" 0,8 \ cm" 0,8 " " - t 43,9 41,2 44,8 42,3 30 37,9 33,4 35,4 28 Ί 0 2,7 0,2 T S 21,6 31,4 23,5 35,4 22 45,6 22,6 28,6 20,3 25,1 39,4 26,5 41,3 23,5 36,7 35,5 5 24,6 31,3 26,7 29,4 22,6 33,5 30,2 32,3 33,9 3 35,6 λ τ. 353 383 389 398 359 t T λ 00 387 432 452 332 L t 00 1,1 35,3 33,4 28,1 3 459 262 266 260 - l h- 2,2 0,8 ph 1/1 Η 20 7,7 6,3 7,7 7,5 7,9 7,8 7,8 7,9 7,5 7,6 " r " h- 00 8,2 7,9 7,7 Κ Ω ΔΙΚ Ο Σ δ L δ 017/88 017/89 017/90 017/91 017/92 017/93 017/94 034/57 t» 034/59 034/61 034/64 1 034/65 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

41C Flame Phtmeter - -i \ \ Εικόνα 4 Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly

Εικόνα 5 :Φασματφωτόμετρ Ατμικής Απρρόφησης Perkin Elmer 3300 με χρήση εξαρτήματς φλόγας. Institutinal Repsitry - Library & Infrmatin Centre - University f Thessaly