ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΕΣ ΑΙΜΑΤΟΣ Εργαστηριακό Μάθημα ΙΙ-Εαρινό εξάμηνο 2016-17 Α Έτος Δρ. Χρύσα Μεταλλινού
Τι είναι το Αίμα; Το αίμα είναι ένας εξειδικευμένος τύπος συνδετικού ιστού που περιέχει πολλά κύτταρα, πρωτεΐνες Κύτταρα αιωρούνται μέσα σε ένα υγρό, το πλάσμα Στον ενήλικα υπάρχουν 5,5 λίτρα αίματος
Ποιες είναι οι κύριες λειτουργίες του αίματος; Η μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς και του διοξειδίου του άνθρακα στους πνεύμονες Η μεταφορά θρεπτικών στοιχείων στους ιστούς Η προστασία του οργανισμού απέναντι σε παθογόνους οργανισμούς
Ποια είναι τα κύτταρα του αίματος;
Ο αυστριακός Karl Landsteiner (1901) ανακάλυψε ότι: Το ανθρώπινο αίμα διαθέτει διαφορετικά αντιγόνα και ανοσολογικές αποκρίσεις Το συσσωματώματα του αίματος αποτελούν μια ανοσολογική αντίδραση Βραβείο Νόμπελ, 1930
Το 1940 ανακαλύφθηκε ένα άλλο αντιγονικό σύστημα, το σύστημα Rhesus (Rh) που παρουσιάζει ιδιαίτερη σημασία για τις μεταγγίσεις Υπάρχουν και άλλα αντιγονικά συστήματα: Duffy, MNS, Lewis, Kidd κλπ
Το σύστημα ΑΒΟ Συστήματα αντιγόνων στην επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Το ΑΒΟ είναι ένα σύμπλεγμα υδρογονανθράκων που συνδέονται σε γλυκοπρωτεΐνες ή γλυκολιπίδια στην επιφάνεια των ερυθρών ή άλλων κυττάρων
Διαφορετικά αλληλόµορφα καθορίζουν τον τύπο αντιγόνου στην επιφάνεια των ερυθροκυττάρων Τα αντιγόνα καθορίζονται από 3 αλληλόµορφα γονίδια (Α, Β, Ο) Κληρονομούνται σύμφωνα με τους νόμους του Mendel Τα αλληλόµορφα των ομάδων αίματος ΑΒΟ είναι : Ι Α, Ι Β, i Α, Β επικρατή και το Ο υπολειπόμενο Πιθανοί γονότυποι: Ι Α Ι Α, Ι Α i, Ι Β i, Ι Β Ι Β, Ι Α Ι Β, ii
Η παρουσία ή η απουσία των Α και Β αντιγόνων στην επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων καθορίζει και τις αντίστοιχες ομάδες. Αντίστοιχα με τα αντιγόνα των ερυθρών στον ορό του αίματος υπάρχουν τα αντισώματα αντι-β και αντι-α (ή και τα δύο ή κανένα). Τα αντισώματα αυτά ονομάζονται «φυσικά». Το πώς γεννώνται «φυσικά» δηλαδή χωρίς έκθεση σε ερυθροκύτταρα που φέρουν τα ανάλογα αντιγόνα, δεν είναι προς το παρόν σαφές. Τα αντισώματα δεν αναπτύσσονται νωρίς στην ενδομήτρια ζωή.
Η παραγωγή τους γίνεται μετά από ευαισθητοποίηση από μετάγγιση αίματος ή από ουσίες παρόμοιες με τις ομάδες αίματος. Τα αντισώματα συγκολλούν εκείνα τα ερυθρά που φέρουν το αντίστοιχο αντιγόνο δηλαδή Α, αντι-α. Συνεπώς στο ίδιο άτομο ποτέ δεν μπορεί να περιέχεται φυσιολογικά τα αντίστοιχα προς τα αντιγόνα, αντισώματα.
Το αλληλόµορφο A παράγει αντιγόνο A Το αλληλόµορφο Β παράγει αντιγόνο Β Το αλληλόµορφο Ο δεν παράγει αντιγόνο Άτομα που ανήκουν στην ομάδα Α, φέρουν αντισώματα αντι-β. Στα ερυθρά αιμοσφαίρια της ομάδας Ο δεν υπάρχουν αντιγόνα, η ομάδα αυτή μπορεί να χορηγηθεί σε άτομα όλων των ομάδων (πανδότης). Ομάδα ΑΒ δεν υπάρχουν αντισώματα (πανδέκτης).
ΓΟΝΟΤΥΠΟΣ ΦΑΙΝΟΤΥΠΟΣ ΑΝΤΙΓΟΝΑ ΕΡΥΡΘΩΝ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΟΡΟΥ ΜΕΤΑΓΓΙΣΗ Ι Α Ι Α Α Α αντι-β Δέχεται Α, Ο Ι Α ι Α Α αντι-β Δέχεται Α, Ο Ι Β Ι Β Β Β αντι-α Δέχεται Β, Ο Ι Β ι Β Β αντι-α Δέχεται Β, Ο Ι Α Ι Β ΑΒ Α και Β - Πανδέκτης ιι Ο - αντι-α και αντι-β Πανδότης
Εάν σε άτομο ομάδα αίματος Α δοθεί αίμα ομάδας Β τότε τα ερυθρά κύτταρα του δότη όταν βρεθούν στο πλάσμα του δέκτη θα συγκολληθούν γιατί η συγκέντρωση των αντι-β είναι μεγάλη. Αντίθετα τα ερυθρά του δέκτη δεν θα συγκολληθούν από τα αντισώματα αντι-α του πλάσματος του δότη γιατί αραιώνονται κατά πολύ όταν εισέρχονται στον δέκτη Συγκόλληση των ερυθρών και αιμόλυση Τα προβλήματα προκύπτουν από την καταστροφή των κυττάρων του δότη.
ΟΜΑΔΑ Ο= ΠΑΝΔΟΤΗΣ ΟΜΑΔΑ ΑΒ=ΠΑΝΔΕΚΤΗΣ
Σύστημα Rhesus Ομάδα αντιγόνων της μεμβράνης των ερυθροκυττάρων. Αρχικά μελετήθηκε στους πιθήκους rhesus. Το σύστημα Rhesus system, ανακαλύφθηκε το 1939, και βασίζεται στην παρουσία αντιγόνων κυρίως του D αντιγόνου. Ένας άνθρωπος μπορεί να έχει ή να μην έχει τον παράγοντα Rh (D αντιγόνο) στην επιφάνεια των ερυθρών του αιμοσφαιρίων, οπότε χαρακτηρίζεται σαν ρέζους θετικό (Rh+, 85 %) ή αρνητικός.
Τα αντισώματα στο σύστημα Rhesus, σε αντίθεση με τα «φυσικά» αντισώματα του συστήματος ΑΒΟ, ακολουθούν τo κλασικό μοντέλο ανοσίας, δηλαδή κάποιος πρέπει να εκτεθεί σε Rh θετικά κύτταρα. Πολλαπλές μεταγγίσεις με Rh-θετικό Σχέση εμβρύου - μητέρας
Ποσοστά Ομάδων Αίματος στην Ελλάδα Ομάδα O - 44,4 % Ομάδα Α - 37,9 % Ομάδα Β - 12,9 % Ομάδα ΑΒ - 4,8 % Rh + (Ρέζους Θετικό)- 85% Rh- (Ρέζους Αρνητικό)- 15% Η ομάδα Α δεν είναι ενιαία αλλά διαιρείται σε 2 υποομάδες: Α1 (80 %) και Α2 (20 %). Αντίστοιχα και η ομάδα ΑΒ
Πώς προσδιορίζουμε τις Ομάδες Αίματος των παιδιών εάν γνωρίζουμε τις Ομάδες Αίματος των γονιών;
ΠΕΙΡΑΜΑ Προετοιμάζουμε μια αντικειμενοφόρο πλάκα, Α, Β, R Πλένουμε τα χέρια μας Παίρνουμε ένα μικρό κομμάτι βαμβάκι και το εμποτίζουμε με αιθανόλη 70 % Τρίβουμε με βαμβάκι το δάκτυλο από το οποίο θα προέλθει η σταγόνα, συνήθως παράμεσο Με μια λανσέτα (προσοχή στην χρήση) τσιμπάμε ελαφρά το δάκτυλο Πετάμε το βαμβάκι και την λανσέτα στο ειδικό δοχείο απορριμμάτων με χλωρίνη Τοποθετούμε 3 σταγόνες αίματος σε μια αντικειμενοφόρο πλάκα Από τους υπεύθυνους της άσκησης θα τοποθετεί μια σταγόνα αντισώματος στα αντίστοιχα πεδία της αντικειμενοφόρου Με μια οδοντογλυφίδα ανακατεύω τα αντιδραστήρια Περιμένω τις αντιδράσεις Παρατηρώ στο μικροσκόπιο (μεγέθυνση 4χ)
ΠΡΟΣΟΧΗ ΌΤΑΝ ΔΟΥΛΕΥΟΥΜΕ ΜΕ ΑΙΜΑ ΤΟ ΘΕΩΡΟΥΜΕ ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΑΙΡΝΟΥΜΕ ΥΠΟΨΗ ΜΑΣ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
Προσδιορισμός Ομάδων Αίματος Π.χ Αντίσωμα Α + Αντιγόνο Α= Συγκόλληση (ΑΛΛΑΓΗ ΥΦΗΣ) Αντίσωμα Β + Αντιγόνο Β= Συγκόλληση (ΑΛΛΑΓΗ ΥΦΗΣ) Αντίσωμα Α + Αντιγόνο Β= Καμία αντίδραση ΌΧΙ ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΗ =ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΗ =ΘΕΤΙΚΟ
Προσδιορισμός Ομάδων Αίματος A + B+ AB + O -