ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ «Το βιβλίο ποτέ δεν πεθαίνει» Α Τα βιβλία που πρέπει να διαβάζουµε δεν µπορούν να αντικατασταθούν από κανένα ιδιόρρυθµο ηλεκτρονικό κατασκεύασµα. Έχουν συγγραφεί για να τα παίρνουµε στα χέρια µας, ακόµη και στο κρεβάτι, ακόµη και µέσα στο πλήθος, ακόµη και εκεί όπου δεν υπάρχουν ηλεκτρονικές πρίζες, ακόµη και όπου και όταν οποιαδήποτε µπαταρία έχει αποφορτιστεί, µπορούµε να τα υπογραµµίζουµε, µας επιτρέπουν να δηλώνουµε τις γωνίες των σελίδων τους ή να βάζουµε σελιδοδείχτες, µπορούµε να τα αφήσουµε να πέσουν στη γη ή να τα εγκαταλείψουµε ανοιχτά πάνω στο στήθος ή στα γόνατα, όταν µας παίρνει ο ύπνος, µπαίνουν στη τσέπη, φθείρονται, παίρνουν µια ατοµική φυσιογνωµία ανάλογα µε την ένταση και την κανονικότητα των αναγνώσεών µας, µας θυµίζουν (αν µας φαίνονται υπερβολικά καινούρια και άκοπα) ότι δεν τα έχουµε ακόµη διαβάσει, τα διαβάζουµε κρατώντας το κεφάλι - όπως θέλουµε εµείς - χωρίς να µας επιβάλλουν την ακίνητη και τεντωµένη ανάγνωση της οθόνης ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, φιλικότατου σε όλα, εκτός από τον αυχένα. οκιµάστε να διαβάσετε όλη τη «Θεία Κωµωδία», έστω και µόνο για µια ώρα την ηµέρα, σε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή και έπειτα τα λέµε. Β Το βιβλίο που πρέπει να διαβάζουµε ανήκει σε εκείνα τα θαύµατα µιας αέναης τεχνολογίας, της οποίας µέρος αποτελούν ο τροχός, το µαχαίρι, το κουτάλι, το σφυρί, το τσουκάλι, το ποδήλατο. Το µαχαίρι επινοήθηκε πολύ νωρίς, το ποδήλατο πολύ µεταγενέστερα. Αλλά όσο και αν οι σχεδιαστές αντιγράφουν ιδέες, τροποποιώντας κάποια λεπτοµέρεια, η ουσία του µαχαιριού παραµένει αναλλοίωτη. Υπάρχουν µηχανές που αντικαθιστούν το σφυρί, αλλά για ορισµένα πράγµατα θα είναι αναγκαίο κάτι που θα µοιάζει µε το πρώτο σφυρί που εµφανίστηκε αρχέγονα πάνω στην επιφάνεια της Γης. Μπορείτε να επινοήσετε ένα τέτοιο σύστηµα αλλαγής ταχυτήτων, αλλά το ποδήλατο παραµένει αυτό που είναι: δύο ρόδες, µια σέλα και τα πεντάλια. ιαφορετικά, ονοµάζεται µηχανάκι και είναι µια άλλη υπόθεση. Γ Οι άνθρωποι για αιώνες σηµείωσαν βήµατα προόδου διαβάζοντας και γράφοντας, πρώτα πάνω σε πέτρες, έπειτα πάνω σε κηρωµένες πλάκες, κατόπιν πάνω σε περγαµηνές παπύρου, αλλά ήταν υπερβολικός µόχθος. Όταν ανακάλυψαν ότι µπορούσαν να δένουν µεταξύ τους τα φύλλα, έστω και αν ήσαν ακόµη χειρόγραφα, έβγαλαν ένα στεναγµό ανακούφισης. Και ποτέ πια δεν θα µπορέσουν να απαρνηθούν αυτό το θαυµαστό επίτευγµα. Η µορφή- βιβλίο καθορίστηκε από την ανθρώπινη ανατοµία. Μπορούν να υπάρχουν ογκώδη βιβλία, αλλά αυτά έχουν κυρίως τη λειτουργία ντοκουµέντου ή διακόσµησης. Το στάνταρ-βιβλίο δεν πρέπει να είναι πιο µικρό από ένα πακέτο τσιγάρα ή πιο µεγάλο από το «Espresso». Εξαρτάται από τις διαστάσεις του χεριού και αυτές τουλάχιστον για την ώραδεν έχουν αλλάξει, αν µας επιτρέπει ο Μπιλ Γκέιτς. Ε Είναι αλήθεια ότι η τεχνολογία µας υπόσχεται µηχανές, µε τις οποίες θα µπορούµε να εξερευνούµε µέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή τις βιβλιοθήκες όλου του κόσµου, να επιλέγουµε τα κείµενα που µας ενδιαφέρουν, να τα εκτυπώνουµε στο σπίτι µας µέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, µε τους χαρακτήρες που επιθυµούµε- ανάλογα µε το βαθµό της πρεσβυωπίας µας και τις αισθητικές µας προτιµήσεις- ενώ το ίδιο φωτογραφικό µηχάνηµα θα τακτοποιεί τα φύλλα και θα τα δένει, έτσι ώστε καθένας να µπορεί να συνθέτει προσωπικά έργα. Και λοιπόν; Θα αφανισθούν οι στοιχειοθέτες, τα τυπογραφεία, τα παραδοσιακά βιβλιοδετεία, αλλά θα έχουµε στα χέρια µας διαχρονικά ένα βιβλίο. Umberto Ecο επιµέλεια: Βαλογιάννη Σταυρούλα 1
Ζητούµενα Α. Περίληψη Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε 100-120 λέξεις. 2 Β. Ασκήσεις 1. Να εντοπίσετε τους τρόπους ανάπτυξης της Α παραγράφου. 2. Να δώσετε από µια συνώνυµη λέξη στις υπογραµµισµένες λέξεις του κειµένου : αέναης, αναλλοίωτη, µόχθος, επίτευγµα, αφανισθούν. 3. Να επισηµάνετε τα δοµικά µέρη της Β παραγράφου. 4. Να δώσετε από µια αντώνυµη λέξη στις υπογραµµισµένες λέξεις του κειµένου : ιδιόρρυθµο, µεταγενέστερα, προόδου, απαρνηθούν, ογκώδη. 5. Να σχολιάσετε τις διαρθρωτικές λέξεις της Ε παραγράφου : είναι αλήθεια, ενώ, έτσι ώστε, και, αλλά. Γ. Παραγωγή κειµένου Ο Βασίλης Φίλιας αποκάλυψε τα εξής: «Μέσα στην τύρβη των γεγονότων και τις τριβές της καθηµερινότητας για µια ακόµη φορά κάτι βαθύτατα σηµαντικό, για να µην πούµε συγκλονιστικό, πέρασε σχεδόν ασχολίαστο, απαρατήρητο απ τους ίδιους τους ενδιαφερόµενους που είναι οι εφηµερίδες και οι εκδότες, ο κόσµος του καθηµερινού εντύπου και ο κόσµος του βιβλίου. Μελέτη αποκάλυψε, µε αριθµούς πλέον, πόσο λίγο διαβάζει ο Έλληνας και η κοινή γνώµη προσπέρασε αδιάφορα µπροστά σε στοιχεία που προκαλούν κατάπληξη ακόµα και σ εκείνους που έχουν από καιρό συνείδηση της κάθετης µείωσης του αναγνωστικού κοινού σ όλα τα επίπεδα. Εκεί όπου 25 εκατοµµύρια Γερµανοί (σε σύνολο 60 εκατοµµυρίων) αγοράζουν εφηµερίδες, 15.000.000 Άγγλοι (σε σύνολο 55 εκατοµµυρίων) και 700.000 Ιρλανδοί (σε σύνολο 3,5 εκατοµµυρίων), εµφανίζονται 900.000 µόνο Έλληνες (σε σύνολο 9,5 εκατοµµυρίων), δηλαδή 1:11 να ενδιαφέρονται για είδηση, πληροφόρηση και σχολιασµό. Πρόκειται για µια τραγική πραγµατικότητα, που διαγράφεται ακόµη τραγικότερη, αν σκεφτούµε τους τεράστιους αριθµούς, όχι πλέον εκείνων που αποφοιτούν από τα γυµνάσια στη χώρα µας, αλλά εκείνων που περνάνε µε τον έναν ή άλλο τρόπο από ανώτατες σπουδές κάθε χρόνο». επιµέλεια: Βαλογιάννη Σταυρούλα 2
Με αφορµή την παραπάνω ρήση του Βασίλη Φίλια, συντάξτε µια τυπική επιστολή προς το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό συµβούλιο υποδεικνύοντας προτάσεις για την προώθηση του βιβλίου µέσα από το θεσµό της εκπαιδευτικής τηλεόρασης µε στόχο την καταπολέµηση του φαινοµένου της χαµηλής αναγνωσιµότητας. (450 600 λέξεις) 50 µονάδες επιµέλεια: Βαλογιάννη Σταυρούλα 3
Προτεινόµενες απαντήσεις στα ζητούµενα Β. Ασκήσεις 1. Η Α παράγραφος αναπτύσσεται µε παραδείγµατα και αιτιολόγηση. Άρα έχει συνδυασµό 2 µεθόδων. 2. αέναης = διαχρονική, διηνεκής, αδιάλειπτη αναλλοίωτη = άφθαρτη, αµετάβλητη µόχθος = κόπος, βάσανος επίτευγµα = κατόρθωµα, ανδραγάθηµα, εφεύρεση αφανισθούν = χαθούν, εξαφανισθούν, παραγκωνισθούν 3. - θεµατική περίοδος : «Το βιβλίο το ποδήλατο» - λεπτοµέρειες σχόλια : «Το µαχαίρι άλλη υπόθεση» - κατακλείδα : δεν έχει 4. ιδιόρρυθµο # συνηθισµένο, τετριµµένο, συµβατικό µεταγενέστερα # αργότερα προόδου # στασιµότητα, αποτελµάτωση απαρνηθούν # αποδέχοµαι, υιοθετώ, ενστερνίζοµαι ογκώδη # µικρά, ευσύνοπτα 5. Οι διαρθρωτικές αυτές λέξεις χρησιµοποιούνται για την συνοχή της Ε παραγράφου, δηλαδή το δέσιµο των περιόδων της. Συγκεκριµένα: - είναι αλήθεια = βεβαιωτική φράση που συνδέει την παράγραφο µε την Ε παράγραφο. - ενώ = αντιθετικός σύνδεσµος που συνδέει την φράση «Είναι αλήθεια» µε τη φράση «ενώ το ίδιο έργα» της 1 ης περιόδου - έτσι ώστε = συµπερασµατικοί σύνδεσµοι που συνδέουν τη φράση «ενώ το ίδιο θα τα δένει» µε τη φράση «έτσι ώστε προσωπικά έργα» της 1 ης περιόδου - και = προσθετικός σύνδεσµος που συνδέει την 1 η περίοδο («είναι αλήθεια έργα») µε την 2 η περίοδο («και λοιπόν;») - αλλά = αντιθετικός σύνδεσµος που συνδέει τη φράση «θα αφανισθούν βιβλιοδετεία» µε την φράση «αλλά θα ένα βιβλίο» της 3 ης περιόδου Γ. Παραγωγή κειµένου Αξιότιµε κύριε Πρόεδρε, Αθήνα, 10\10\2006 Πρόλογος 1 η παράγραφος : ανάλυση του δεδοµένου- της ρήσης του Βασ. Φίλια για το φαινόµενο της χαµηλής αναγνωσιµότητας στη χώρα µας ποικίλα τα αίτια του φαινοµένου, ένα εξ αυτών η υποβάθµιση του ρόλου της τηλεόρασης ως συνέπεια προκαλείται η κατάπτωση του ηθικοπνευµατικού µας πολιτισµού και η κυριαρχία του πολιτισµού της εικόνας (=οθόνης της τηλεόρασης) επιµέλεια: Βαλογιάννη Σταυρούλα 4
εφικτή η αντιµετώπισή του από πολίτες και αρµόδιους φορείς καταλυτικός ο ρόλος του Εθνικού Ραδιοτηλεοπτικού Συµβουλίου Κύριο µέρος 2 η παράγραφος : προτάσεις για την αναβάθµιση της εκπαιδευτικής τηλεόρασης η εκπαιδευτική τηλεόραση πρέπει να ανανεωθεί και να συµβαδίσει µε τις σύγχρονες ανάγκες στόχος της η µετάγγιση γνωστικών εφοδίων µέσω του παιχνιδιού και της διασκέδασης η διαφήµιση εξωσχολικών βιβλίων παρέχει κίνητρα µορφωτικά σε νεαρούς τηλεθεατές τα ποιοτικά προγράµµατα της εκπαιδευτικής τηλεόρασης οξύνουν τον νου και διεγείρουν την φαντασία και κρίση των παιδιών, εφόδια πολύτιµα για την ανάγνωση και εµπέδωση βιβλίων 3 η παράγραφος : προτάσεις για - εν γένει - αναβάθµιση της τηλεόρασης το Ενικό Ραδιοτηλεοπτικό Συµβούλιο οφείλει να στηλιτεύσει τα κακώς κείµενα στην τηλεόραση και να επιβάλλει κυρώσεις σε παραβάτες του κώδικα δηµοσιογραφικής δεοντολογίας χρέος του είναι ο περιορισµός της εµπορευµατοποίησης και η πρόταξη του ρόλου της τηλεόρασης ως φορέα κοινωνικοπολιτικής αγωγής γνωστοποιεί τα διάφορα δρώµενα στο χώρο του πολιτισµού και ιδιαίτερα στο χώρο του βιβλίου συµµετοχή των πνευµατικών ανθρώπων και κατεξοχήν των συγγραφέων σε τηλεοπτικούς διαλόγους και προβολή του βιβλίου ως διαχρονικού πνευµατικού αγαθού 4 η παράγραφος : προτάσεις για τη δέουσα στάση του δηµοσιογράφου συµµορφώνεται µε τον κώδικα δηµοσιογραφικής δεοντολογίας και αποτελεί υγιές πρότυπο προς µίµηση η ευγλωττία και η ευρύτερη καλλιέργειά του προσελκύουν την προσοχή του τηλεθεατή νουθετεί τον τηλεθεατή για διασταύρωση των καταιγιστικών πληροφοριών µέσω της ανάγνωσης του τύπου και του διαδικτύου και όχι µόνο της τηλεθέασης εξαίρει την υπεροχή του βιβλίου ως πνευµατικού προϊόντος έναντι των υλικών προϊόντων Επίλογος 5 η παράγραφος : σφαιρικές προτάσεις για την επίλυση του προβλήµατος ο σηµερινός πολίτης οφείλει να παρακολουθεί κριτικά την τηλεόραση και να διευρύνει τους γνωστικούς ορίζοντές του µε την ανάγνωση ποιοτικών βιβλίων η οικογένεια έχει καθήκον να µυεί το παιδί στο βιβλίο από τα πρώιµα στάδια (π.χ. παραµύθια, παιδική λογοτεχνία κ.ά) και να θέσει όριο και µέτρο στην τηλεόραση το σχολείο έχει χρέος να προωθήσει τη συνεργασία του µε την εκπαιδευτική τηλεόραση µε στόχο την εξάλειψη του αναλφαβητισµού τα ΜΜΕ οφείλουν να αποβάλλουν τον κιτρινισµό και τον λαϊκισµό και ιδίως τα έντυπα µέσα µέσω της ηλεκτρονικής έκδοσής τους (π.χ. ηλεκτρονική εφηµερίδα) να προσελκύσουν τον σηµερινό πολίτη το Κράτος και η Πολιτεία µέσω των φορέων τους, των πολιτικών ηγετών, πρέπει να αποτελέσουν το έναυσµα για την καλλιέργεια του πνεύµατος επιµέλεια: Βαλογιάννη Σταυρούλα 5
οι πνευµατικοί ηγέτες επωµίζονται την βαρύτατη ευθύνη για την αντιµετώπιση του προβλήµατος µέσω της ενεργούς συµµετοχής τους. Με εκτίµηση ο πολίτης επιµέλεια: Βαλογιάννη Σταυρούλα 6