ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Γ: Σχέδια Δράσης ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR1270012 Όρος Χολομώντας» ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Θάνος Καστρίτης ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009
Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Καστρίτης Θ. (2009). Σχέδιο δράσης για τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR1270012 Όρος Χολομώντας». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Kastritis T. (2009). Action Plan for the Special Protection Area «GR1270012 Oros Cholomontas». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 2. ΣΤΟΧΟΣ...3 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ...4 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...6 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...7 6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1...12 7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ...13 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...15 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρόν Σχέδιο Δράσης εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR1270012 Όρος Χολομώντας». Για το σκοπό αυτό προτείνονται κατάλληλα διαχειριστικά και θεσμικά μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ. 2. ΣΤΟΧΟΣ Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι η παροχή γενικών κατευθύνσεων για την αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR1270012 Όρος Χολομώντας», ιδίως σε ότι αφορά τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της. Έτσι, προτείνονται κατάλληλα μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ, με τελικό στόχο την επίτευξη Ικανοποιητικού Καθεστώτος Προστασίας στην περιοχή. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3
3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η πρόταση οριοθέτησης περιλαμβάνει τον ορεινό όγκο του Χολομώντα, ο οποίος αποτελεί το ψηλότερο βουνό της Χαλκιδικής και καταλαμβάνει το βόρειο και κεντρικό τμήμα του Νομού. Βορειοανατολικά ξεκινώντας από τον Αγ. Πρόδρομο και από τη θέση κερασιά ακολουθεί το νότιο όριο του Εθνικού Πάρκου Κορώνειας Βόλβης μέχρι την Αρναία. Από την Αρναία το όριο συμπίπτει με τον δρόμο προς Παλαιοχώρι και στη συνέχεια, ακολουθώντας πάντα το οδικό δίκτυο, κατευθύνεται νότια προς Μεγάλη Παναγία. Ακολούθως, εκτείνεται ανατολικά του δρόμου και περικλείει την πεδινή περιοχή με τις ώριμες δρυς, νότια της Μεγάλης Παναγίας. Στη συνέχεια, κατευθύνεται προς την χωματερή και μέσω χωμάτινου και στη συνέχεια ασφάλτινου δρόμου στον Αγ. Ιωάννη. Από εκεί ακολουθεί το Ρέμα Ξυνονέρι μέχρι τη συμβολή του με το Ρέμα Μηλιαδινό. Από εκεί ακολουθεί το δρόμο προς Βράσταμα και Πολύγυρο. Από τον Πολύγυρο ακολουθεί τον παλιό δρόμο προς Παλαιόκαστρο και στη συνέχεια προς Αγ. Πρόδρομο. Η συνολική έκταση της ΖΕΠ είναι 26.414 εκτάρια. Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όριά τους. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από δάση αποτελούμενα από δρυς, οξυές, καστανιές, μαύρη πεύκη και έλατα. Μεγάλο τμήμα του ορεινού όγκου καταλαμβάνουν αείφυλλα πλατύφυλλα (Querqus sp.) και αγροτικές καλλιέργειες. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4
Χάρτης 1. Όρια Ζώνης Ειδικής Προστασίας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5
GR1270012 OΡΟΣ ΧΟΛΟΜΩΝΤΑΣ ; ΤΚΣ GR1270005 GR1220009 GR1270012 4480000 GR1220009 ΤΚΣ GR1270001 GR1270012 GR1270012 4470000 ΖΕΠ:GR1270012 GR1270012 Ν. ΘΕΣΣΑΛΟΝ ΚΗΣ GR1270012 Ν. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ Προτεινόμενη Οριογραμμή ΖΕΠ 450000 Οριογραμμή ΖΕΠ Κοινή οριογραμμή ΤΚΣ & ΖΕΠ 460000 Οριογραμμή ΤΚΣ ΚΛΙΜΑΚΑ 1:100.000 470000 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΓΕΩΔΑΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ EΓΣΑ87 480000 Συντάκτες χάρτη: Άρης Μανωλόπουλος, Victoria Saravia
Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Πίνακας 1. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR1270012 Όρος Χολομώντας»: A/A Είδη χαρακτηρισμού Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Πιν. Ι Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 69 Milvus migrans Τσίφτης Ισχύει * * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί >1 του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου Πίνακας 2. Είδη οριοθέτησης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR1270012 Όρος Χολομώντας»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης 28 Ciconia nigra 67 Pernis apivorus 76 Circaetus gallicus 87 Aquila pomarina 92 Hieraaetus pennatus 103 Falco peregrinus Μαυροπελαργός > 1 ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας Σφηκιάρης > 1 ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας Φιδαετός > 1 ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας Κραυγαετός > 1 ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας Γερακαετός > 1 ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας Πετρίτης > 1 ελάχ. Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6
5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Τσίφτης (Milvus migrans) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Κρισίμως Κινδυνεύον Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το είδος εξαπλώνεται κυρίως στην βόρειο Ελλάδα, Ανατολική Μακεδονία και Θράκη όπου και φωλιάζει. Στους μεγάλους υγροτόπους της βόρειας και δυτικής Ελλάδας παρατηρείται κυρίως το χειμώνα καθώς και στην Κρήτη. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε 20-30 ζευγάρια. Στην περιοχή του Χολομώντα αναπαράγεται ένα ζευγάρι στις ώριμες δρυς, νότια της Μεγάλης Παναγίας. Οικολογία. Ο Τσίφτης φωλιάζει σε δέντρα σε συστάδες φυλλοβόλων αλλά και κωνοφόρων δασών. Τρέφεται με μία μεγάλη ποικιλία ειδών όπως μικροθηλαστικά, πουλιά, ερπετά, ψάρια, έντομα αλλά και ψοφίμια ή σκουπίδια. Αγελαίο είδος συχνάζει σε χωματερές και κοντά σε στάνες όπου τρέφεται με σκουπίδια ή κοπροφάγα έντομα (π.χ. σκαθάρια). Ο βιότοπος κυνηγίου περιλαμβάνει ανοιχτές εκτάσεις όπως υγροτόπους, καλλιέργειες, λιβάδια αλλά και χέρσα εδάφη συνήθως σε πεδινές περιοχές και κοιλάδες. Μαυροπελαργός (Ciconia nigra) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Κινδυνεύον Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7
Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Μαυροπελαργός φωλιάζει σε Θράκη, Μακεδονία, Ήπειρο, βόρεια Θεσσαλία και στη Λέσβο, ενώ- εκτός της αναπαραγωγικής του κατανομής - είναι ασυνήθιστος περαστικός μετανάστης σε Πελοπόννησο, Κυκλάδες και Κρήτη. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε 30-50 ζευγάρια, αλλά πιθανόν είναι μεγαλύτερος. Στην περιοχή μελέτης το είδος παρατηρήθηκε στην κοιλάδα του κάστρου Νέπωση, στο ρέμα Ξυνονέρι δυτικά των Πλανών και στην ορεινή περιοχή του Αγ. Παντελεήμων. Εκτιμάται ότι στην περιοχή μελέτης αναπαράγονται 2-3 ζευγάρια. Οικολογία. Ο Μαυροπελαργός φωλιάζει μοναχικά σε ώριμα, αδιατάρακτα δάση, μικτά ή αμιγή, φυλλοβόλα ή κωνοφόρα δάση με ξέφωτα. Η φωλιά είναι μεγάλη πλατφόρμα που κατασκευάζεται σε δέντρα με επίπεδη κορυφή και αρκετά πλατιά κώμη ώστε να συγκρατεί την κατασκευή. Φωλιάζει επίσης σε βράχια και φαράγγια. Τρέφεται σε ρηχά ποτάμια και ρυάκια, λιμνούλες, έλη και υγρά λιβάδια κυρίως με ψάρια, αμφίβια, καρκινοειδή και υδρόβια έντομα και λιγότερο με ερπετά και μικρά θηλαστικά γι αυτό εξαρτάται περισσότερο από το νερό από ότι ο Πελαργός. Σφηκιάρης (Pernis apivorus) Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Σφηκιάρης έχει ευρεία κατανομή στην Ελλάδα αν και ο κύριος πληθυσμός του συναντάται στην βόρειο Ελλάδα (Μακεδονία, Θράκη). Επίσης αρκετά κοινό είδος κατά τις μεταναστεύσεις όπου μεγάλες ομάδες των 20-50 ατόμων παρατηρούνται συχνά στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και την Κρήτη. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε 1000-2000 ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης το είδος έχει ευρεία εξάπλωση και συναντάται σχεδόν σε όλα τα τμήματα που υπάρχουν δάση δρυός ή οξυάς. Συνολικά αναπαράγονται τουλάχιστον 12 ζευγάρια. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8
Οικολογία. Τυπικά δασόβιο είδος ο Σφηκιάρης φωλιάζει σε ώριμα δέντρα κυρίως φυλλοβόλων δασών. Ο βιότοπος κυνηγίου περιλαμβάνει ποικιλία δασικών οικοσυστημάτων (φυλλοβόλα, κωνοφόρα, π.χ. Quercus spp., Pinus spp., Fagus spp.) αλλά με βασική προϋπόθεση την ύπαρξη ξέφωτων και ανοιχτών συστάδων και εκτεταμένων οικότονων όπου κυνηγά την τροφή του. Η δίαιτα του αποτελείται κυρίως από έντομα (μέλισσες και σφήκες καθώς και τις κηρήθρες με τις λάρβες) αλλά και ερπετά, θηλαστικά, πουλιά και φρούτα. Φιδαετός (Circaetus gallicus) Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Σχεδόν Απειλούμενο Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Φιδαετός εξαπλώνεται στην ηπειρωτική κυρίως Ελλάδα και μερικά νησιά αν και δεν αναπαράγεται σε όλα. Η κατανομή του φτάνει μέχρι την νότια Πελοπόννησο ενώ ο κύριο όγκος του πληθυσμού του είναι στην κεντρική και βόρειο Ελλάδα. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε 300-500 ζευγάρια.. Στην περιοχή μελέτης το είδος έχει ευρεία εξάπλωση και συναντάται κυρίως στο κεντρικό και ανατολικό τμήμα εκτός των κλειστών δασών. Εκτιμάται ότι συνολικά αναπαράγονται τουλάχιστον 6 ζευγάρια. Οικολογία. Το είδος φωλιάζει σε μεγάλα δέντρα σε ώριμα δάση φυλλοβόλων και κωνοφόρων ειδών. Τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά (87) με ερπετά (φίδια, σαύρες) και σε πολύ μικρότερο βαθμό με πουλιά και μικροθηλαστικά. O βιότοπος τροφοληψίας του περιλαμβάνει ανοιχτές, ξηρές περιοχές με χαμηλή βλάστηση, βοσκοτόπια και βραχώδεις σχηματισμούς αλλά και καλλιέργειες που εναλλάσσονται με χέρσα χωράφια και ξερολιθιές όπου αφθονούν τα ερπετά. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9
Κραυγαετός (Aquila pomarina) Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Κινδυνεύον Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Στην Ελλάδα, το είδος αναπαράγεται στη Θράκη, την ανατολική και δυτική Μακεδονία, την Ήπειρο και την Θεσσαλία. Σε άλλες περιοχές παρατηρείται κατά την μετανάστευση. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε 67-90 ζευγάρια.. Στην περιοχή μελέτης το είδος τρέφεται σε ανοιχτές αγροτικές εκτάσεις στο ΒΔ τμήμα, ενώ φωλιάζει πιο ανατολικά στο κεντρικό τμήμα του βουνού σε συστάδες ώριμης δρυός. Επίσης, ο Κραυγαετός έχει παρατηρηθεί και στο ΒΑ τμήμα, μεταξύ Παλαιοχωρίου και Μεγάλης Παναγίας. Εκτιμάται ότι στην περιοχή αναπαράγονται 1-2 ζευγάρια. Οικολογία. O βιότοπος φωλιάσματος του Κραυγαετού περιλαμβάνει δασικές συστάδες χαμηλού ή μεσαίου υψομέτρου με φυλλοβόλα αλλά και κωνοφόρα είδη. Το είδος τρέφεται κυρίως σε υγροτόπους γλυκού νερού, ποτάμια και ρέματα με υδροχαρή βλάστηση αλλά και σε καλλιέργειες, λιβάδια και θαμνώνες κυρίως με ερπετά και αμφίβια αλλά και μικροθηλαστικά και πουλιά. Επίσης μέρος της δίαιτας του αποτελούν τα μεγάλα έντομα και πιο σπάνια τα ψοφίμια. Γερακαετός (Hieraaetus pennatus) Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Κινδυνεύον Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Γερακαετός εξαπλώνεται στην στη Θράκη, την Μακεδονία, την Ήπειρο, την Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα. Αρκετά συχνά παρατηρείται κατά την μετανάστευση. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε 50-100 ζευγάρια.. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10
Στην περιοχή μελέτης το είδος εντοπίζεται σε τρεις θέσεις: στο κεντρικό τμήμα στην περιοχή Αρκουδόλακκα, ανατολικά και νοτίως του Παλαιοχωρίου και δυτικά στο Παλαιόκαστρο. Επίσης 4 άτομα εντοπίστηκαν βόρεια της περιοχής μελέτης που προφανώς αναπαράγονται στην ευρύτερη περιοχή των λιμνών Βόλβης-Κορώνειας. Εκτιμάται ότι στην περιοχή αναπαράγονται 1-3 ζευγάρια. Οικολογία. Ο Γερακαετός φωλιάζει συνήθως σε δένδρα, σε πεδινά και ημιορεινά δάση αλλά και σε πιο ανοιχτές εκτάσεις με συστάδες φυλλοβόλων κυρίως δέντρων. Το είδος αναζητεί την τροφή του στα ενδοδασικά διάκενα αλλά και σε ανοιχτές εκτάσεις όπως λιβάδια, μεσογειακούς θαμνώνες και αγροσυστήματα. Τρέφεται κυρίως με πουλιά αλλά και ερπετά ή θηλαστικά. Πετρίτης Falco peregrinus Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Πετρίτης έχει ευρεία κατανομή και εξαπλώνεται σε όλη την Ελλάδα, αν και ο πυκνότητα του πληθυσμού του εξαρτάται από την παρουσία κατάλληλου βιοτόπου φωλιάσματος. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε 200-500 ζευγάρια. Στη Νίσυρο υπολογίζονται 5 ζευγάρια Πετρίτη, τα οποία απαντώνται, τόσο στο κύριο νησί, όσο και στις γύρω νησίδες. Οικολογία. Το είδος φωλιάζει σε απόκρημνα κάθετα βράχια, σε φαράγγια αλλά και παράκτιες ορθοπλαγιές. Ο Πετρίτης παρουσιάζει μία ευρεία κλίμακα διατροφικών ειδών, στην πλειοψηφία τους πουλιά. Στην ενδοχώρα οι πέρδικες, και τα πουλιά μικρού έως μεσαίου μεγέθους αποτελούν την δίαιτα του, ενώ στα νησιά τα αγριοπερίστερα είναι το βασικό είδος διατροφής του. Αντίθετα στις πόλεις κυνηγά κυρίως περιστέρια και δεκαοχτούρες. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11
6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1 Παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων για έλεγχο "επιβλαβών" θηλαστικών Εγκατάλειψη παραδοσιακών αγροτικών πρακτικών και χρήσεων γης, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάλειψης της εκτατικής γεωργίας και κτηνοτροφίας Ρύπανση από αγροχημικά που απορρέουν στους υδάτινους αποδέκτες, υφαλμύρωση αποδεκτών Αποψιλωτικές υλοτομίες Ακατάλληλη διαχείριση δασών 1 Η κατηγοριοποίηση ορολογία των απειλών ακολουθεί την αντίστοιχη του BirdLife International, σύμφωνα και με τις τροποποιήσεις και τις περιγραφές του προγράμματος «Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας» (Δημαλέξης κ.α., 2009) ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12
7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ Γενικές προϋποθέσεις για την ορθή διαχείριση των ελληνικών ΖΕΠ: Εθνικός Συντονισμός Διαχείρισης Παρακολούθησης των ΖΕΠ με κατάλληλο μηχανισμό διοικητικής και επιστημονικής υποστήριξης. Χαρτογράφηση πυρήνων κατανομής και κρίσιμων ενδιαιτημάτων των ειδών χαρακτηρισμού στο σύνολο των ΖΕΠ. Καθορισμός Επιθυμητών Τιμών Αναφοράς για τα είδη χαρακτηρισμού (FRVs) στο σύνολο των ΖΕΠ. Παρακολούθηση πληθυσμιακών τάσεων των ειδών προτεραιότητας των ΖΕΠ. Εθνικά Σχέδια Δράσης για τα είδη χαρακτηρισμού. Απαγόρευση εισαγωγής αλλόχθονων ειδών ή υβριδίων. Χαρτογράφηση και οριοθέτηση υγροτόπων εντός των ΖΕΠ. Απαγόρευση χρήσης μολύβδινων βολίδων στους υγροτόπους. Υποχρέωση εκπόνησης Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης για τα έργα των κατηγοριών Α1,Α2,Β3 στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ειδικών ομάδων χρηστών της περιοχής. Ειδικά μέτρα για την περιοχή: Μέτρο Εκπόνηση Σχεδίου Διαχείρισης για τη ΖΕΠ Διατήρηση των ώριμων δέντρων (κυρίως δρυς) ιδιαίτερα στις περιοχές φωλεοποίησης των ειδών χαρακτηρισμού/οριοθέτησης. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στη διατήρηση των ώριμων δρυών στην περιοχή της Μεγάλης Παναγίας. Προτεραιότητα Υψηλή Υψηλή Προώθηση της παραδοσιακής γεωργίας και κτηνοτροφίας με Ενδιάμεση θεσμοθέτηση κατάλληλων κινήτρων. Ανόρθωση μέρους των αποψιλωτικά διαχειριζόμενων δασών. Ενδιάμεση Κατασκευή και λειτουργία ταΐστρας στο ανατολικό τμήμα της Ενδιάμεση περιοχής μελέτης. Αποτελεσματικότερος έλεγχος της χρήσης δηλητηριασμένων Ενδιάμεση ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13
δολωμάτων. Υπογειοποίηση των γραμμών μεταφοράς ρεύματος όπου έχουν καταγραφεί περιστατικά πρόσκρουσης πουλιών. Διατήρηση δασικών διάκενων Προστασία και διατήρηση των παραποτάμιων δασών της περιοχής. Θεσμοθέτηση ΚΑΖ με στόχο τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού. Χαμηλή Ενδιάμεση Υψηλή Υψηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14
8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Amcoff, M., Tjernberg, M. & A. Berg, 1994. Nest site choice of honey buzzard Pernis apivorus. Ornis Svecica 4: 145-158.VOSKAMP, P. 2000. Population biology and landscape use of the Honey Buzzard pernis apivorus in Salland. Limosa 73: 67-76. Bakaloudis D. E., Vlachos C. G. & G. J. Holloway 2005. Nest spacing and breeding performance in Short-toed Eagle Circaetus gallicus in northeast Greece - British Trust for Ornithology, Bird Study, 52: 330 338 Bakaloudis D. E., Vlachos C. G. & G. J. Holloway 1998. Habitat use by the Shorttoed Eagle Circaetus gallicus and theur reptilian prey during the breeding season in Dadia forest (North-Eastern Greece). J. Ap. Ecology 35: 821-828. BirdLife International, 2004. Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. BirdLife Conservation series No. 12. BirdLife International. Cambridge. Blanco, G. 1997. Role of refuse as food for migrant, floater and breeding Black Kites (Milvus migrans). Journal of Raptor Research 31: 71-76. Bosch, J. 2003. Phenology and breeding parameters of Booted Eagle Hieraaetus pennatus in central Catalonia (Spain). Ardeola 50: 181-189. Bourdakis S. & Vareltzidou, S. 2000. Greece pp 261-333. In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds. 2000. Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p. 791. Cramp. S & K.E.L. Simmons 1980. (eds). Handbook of the Birds of Europe the Middle East and North Africa. The Birds of the Western Palearctic. Volume IV, Terns to Woodpeckers. Oxford University Press. Ferguson-Lees, J. & Christie, D.A. 2001. Raptors of the world. Helm. London. Gensbol, B. & Thiede, W. 2008. Birds of Prey. Collins. Handrinos, G. & Akriotis, T. 1997. The Birds of Greece. Helm. Sergio, F. & A. Boto 1999. Nest dispersion, diet, and breeding success of Black Kites (Milvus migrans) in the Italian pre-alps. Journal of Raptor Research 33: 207-217. Steiner, H. 2000. Forest fragmentation, competition and climatic dependence in the Honey Buzzard (Pernis apivorus). Journal fur Ornithologie 141 : 68-76. Svehlik, J., Meyburg, B.-U., 1979. Clutch size and breeding success of the Lesser Spotted Eagle (Aquila pomarina) and the Imperial Eagle (Aquila beliaca) in the Carpathians of Eastern Slovakia 1966-1978. Journal of Ornithology 120: 406-415. Tucker, G.M. & Evans, M.I. 1997. Habitats for Birds in Europe. BirdLife Conservation Series No. 6. BirdLife International. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15
Tucker, G.M. & Heath, M.F. 1994. Birds in Europe: their conservation status. BirdLife Conservation Series no 3. BirdLife International. Cambridge. Βλάχος, Χ. 1989. Η οικολογία του Κραυγαετού (Aquila pomarina) στο Δάσος Δαδιάς του Νομού Έβρου. Τμήμα Δασολογίας κα Φυσικού Περιβάλλοντος. ΑΠΘ. 119 σελίδες. Διδακτορική Διατριβή Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους. 2004. Προδιαγραφές οριοθέτησης Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. Δημαλέξης Τ., Καστρίτης Θ., Μανωλόπουλος Α., & Κ. Γρίβας. 2009. Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Τελική Έκθεση, ΥΠΕΧΩΔΕ. Χανδρινός, Γ. 1992. Το Κόκκινο Βιβλίο των απειλουμένων σπονδυλοζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Χανδρινός Γ., Καστρίτης Θ. 2009. Πουλια Στο: Α. Λεγάκις & Π. Μαραγκού (επιμ.) (2009). Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία. Αθήνα (υπό έκδοση). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16