Στο παρακάτω κείµενο να βρείτε, µε βάση όσα γνωρίζετε, τα συµφωνόληκτα ουσιαστικά

ΕΝΟΤΗΤΑ 5 24 ΕΝΟΤΗΤΑ 5 ΥΓΡΟΛΗΚΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΣ Γ ΚΛΙΣΗΣ ( ΙΠΛΟΘΕΜΑ) Α. ΥΠΕΝΘΥΜΙΣΗ Στο παρακάτω κείµενο να βρείτε, µε βάση όσα γνωρίζετε, τα συµφωνόληκτα ουσιαστικά της γ κλίσης: Κώνωψ πρός λέοντα λθών επεν «Οτε φοβοµαί σε, οτε δυνατώτερός µου ε ε! δέ µή, τί σοί στιν $ δύναµις; 'τι ξύεις το)ς *νυξι καί δάκνεις το)ς -δοσι; τοτο καί γυνή τ/ 0νδρί µαχοµένη ποιε). 4γώ δέ λίαν 5πάρχω σου!σχυρότερος. Ε! δέ θέλεις, 7λθωµεν καί ε!ς πόλεµον.» Καί σαλπίσας 9 κώνωψ πετίθετο δάκνων τά περί τάς :ίνας α;το <τριχα πρόσωπα. Καί 9 λέων το)ς!δίοις *νυξι κατέλυεν =αυτόν, >ως 0πηύδησεν, καί ο?τω 9 κώνωψ νίκησεν. (Α!σώπου Μθοι, διασκευή) Κειµένου Ένα κουνούπι πήγε σε κάποιο λιοντάρι και του είπε: «Ούτε σε φοβάµαι ούτε πιο δυνατό από µένα είσαι διαφορετικά (ή αν όµως διαφωνείς) ποια είναι η δύναµή σου; ότι ξύνεις µε τα νύχια σου και δαγκώνεις µε τα δόντια σου; αυτό και µία γυναίκα το κάνει όταν µαλώνει µε τον άντρα. Εγώ όµως από τη φύση µου είµαι πιο ισχυρός από σένα. Και αν θέλεις, ας έλθουµε και σε πόλεµο (ή ας παλέψουµε)». Και αφού σάλπισε (ή ζουζούνισε) το κουνούπι, έκανε επίθεση δαγκώνοντας τα άτριχα µέρη γύρω από τα ρουθούνια του λιονταριού. Τότε το λιοντάρι µε τα δικά του νύχια κατέστρεψε τον εαυτό του, µέχρι που κουράστηκε κι έτσι νίκησε το κουνούπι. Λεξιλόγιο Κειµένου ξύεις = *τος νυξι = δάκνεις = *τος δοσι = ξύνεις. µε τα νύχια (9 *νυξ = το νύχι). δαγκώνεις. µε τα δόντια (9 -δούς = τό δόντι).

ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ 25 ΘΥΜΗΘΕΙΤΕ Η δοτική µεταφράζεται µε πρόθεση + αιτιατική. το)ς *νυξι µε τα νύχια Εδώ: το)ς -δοσι µε τα δόντια πρόθεση αιτιατική σαλπίσας = περί τάς ίνας = κατέλυε = #πηύδησεν = αφού σάλπισε, αφού ζουζούνισε. γύρω από τα ρουθούνια ( ίς, γεν. τς ινός = το ρουθούνι, η µύτη). (µεταφορικά) κατέστρεφε (καταλύω = καταργώ, διαλύω, καταστρέφω). κουράστηκε, απόκαµε (#παυδάω % = κουράζοµαι, αποκά- µνω). ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΘΥΜΗΘΕΙΤΕ α) συµφωνόληκτα είναι τα ουσιαστικά της γ κλίσης που έχουν χαρακτήρα σύµφωνο, β) µονόθεµα είναι όσα έχουν ένα µόνο θέµα σ όλες τις πτώσεις, γ) διπλόθεµα είναι όσα έχουν δύο θέµατα (διαφορετικά σε µερικές πτώσεις) και δ) καταληκτικά είναι όσα έχουν κατάληξη ς στην ονοµαστική ενικού. κώνωψ: ονοµαστική ενικού, γένους αρσενικού, του συµφωνόληκτου µονόθεµου ουσιαστικού της γ κλίσης: - κώνωψ (το κουνούπι) Ονοµαστική 9 κώνωψ οo κώνωπες Γενική το κώνωπος τῶν κωνώπων οτική τ/ κώνωπι το)ς κώνωψι(ν) Αιτιατική τόν κώνωπα τούς κώνωπας Κλητική Q κώνωψ Q κώνωπες

ΕΝΟΤΗΤΑ 5 26 Προσέξτε! Οι τύποι της ονοµαστικής και κλητικής του ενικού και της δοτικής του πληθυντικού σχηµατίστηκαν από αρχικούς τύπους: κώνωπ ς κώνωψ (π + ς = ψ) κώνωπ ς κώνωψ (π + ς = ψ) τος κώνωπ σι κώνωψι (π + ς = ψ) χαρακτήρας σύµφωνο (συµφωνόληκτο) π.χ. 9 κωνω π ς κατάληξη ς (καταληκτικό) ένα θέµα σ όλες τις πτώσεις (µονόθεµο) λέοντα: αιτιατική ενικού, γένους αρσενικού, του συµφωνόληκτου διπλόθεµου ουσιαστικού της γ κλίσης: - λέων (= το λιοντάρι) Ονοµαστική 9 λέων οo λέοντες Γενική το λέοντος τῶν λεόντων οτική τ/ λέοντι το)ς λέουσι(ν) Αιτιατική τόν λέοντα τούς λέοντας Κλητική Q λέον* Q λέοντες Προσέξτε! Τα βαρύτονα (δηλαδή όσα δεν τονίζονται στη λήγουσα) οδοντικόληκτα (δηλαδή όσα έχουν χαρακτήρα τ, δ, θ σχηµατίζουν την κλητική του ενικού χωρίς κατάληξη (µε αφαίρεση του οδοντικού χαρακτήρα). π.χ. το% λέοντ ος λέοντ θέµα: λέοντ αφαίρεση του οδοντικού τ χωρίς κατάληξη ς (ακατάληκτο) π.χ. 9 λέων 1ο θέµα ονοµαστικής (ισχυρό θέµα) χαρακτήρας σύµφωνο (συµφωνόληκτο) π.χ. το λέον τ ος 2ο θέµα για τις υπόλοιπες πτώσεις (αδύνατο θέµα)

ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ 27 τος νυξι: δοτική πληθυντικού, γένους αρσενικού, του συµφωνόληκτου µονόθεµου ουσιαστικού της γ κλίσης: - νυξ (= το νύχι) Ονοµαστική 9 *νυξ οo *νυχες Γενική το *νυχος τῶν -νύχων οτική τ/ *νυχι το)ς *νυξι(ν) Αιτιατική τόν *νυχα τούς *νυχας Κλητική Q *νυξ Q *νυχες Προσέξτε! Οι τύποι της ονοµαστικής και κλητικής του ενικού και της δοτικής του πληθυντικού σχηµατίστηκαν από αρχικούς τύπους: +νυχ ς νυξ (χ + ς = ξ) +νυχ ς νυξ (χ + ς = ξ) τος +νυχ σι νυξι (χ + σ = ξ) χαρακτήρας σύµφωνο (συµφωνόληκτο) 9 *νυ χ ς κατάληξη ς (καταληκτικό) ένα θέµα σ όλες τις πτώσεις (µονόθεµο) τος δοσι: δοτική πληθυντικού, γένους αρσενικού, του συµφωνόληκτου µονόθεµου ουσιαστικού της γ κλίσης: - δούς (= το δόντι) Πληθυντικός αριθµός Ονοµαστική 9 -δούς οo -δόντες Γενική το -δόντος τῶν -δόντων οτική τ/ -δόντι το)ς -δοσι(ν) Αιτιατική τόν -δόντα τούς -δόντας Κλητική Q -δούς Q -δόντες χαρακτήρας σύµφωνο (συµφωνόληκτο) 9 -δόν τ ς κατάληξη ς (καταληκτικό) ένα θέµα σ όλες τις πτώσεις (µονόθεµο)

ΕΝΟΤΗΤΑ 5 28 Προσέξτε! Τα συµπλέγµατα ντ, νδ, νθ, όταν βρίσκονται µπροστά από το ς (ή σ), αποβάλλονται πάντοτε µε αντέκταση του προηγούµενου βραχύχρονου φωνήεντος. Αντέκταση λέγεται η έκταση ενός βραχύχρονου φωνήεντος σε µακρόχρονο φωνήεν ή δίφθογγο ύστερα από την αποβολή ενός ή περισσότερων συµφώνων που ακολουθούν. αποβολή δύο συµφώνων (ντ) δηλαδή: 9 -δόντ ς έκταση του βραχύχρονου φωνήεντος ο σε δίφθογγο: ου.δούς 9 -δόντ ς Q -δούς το)ς -δόντ σι το)ς -δοσι(ν) τάς νας: αιτιατική πληθυντικού, γένους θηλυκού, του συµφωνόληκτου µονόθεµου ουσιαστικού της γ κλίσης: ίς (= η µύτη, το ρουθούνι) Ονοµαστική $ :ίς αo :)νες Γενική τsς :ινός τῶν :ινῶν οτική τt :ινί τα)ς :ισί(ν) Αιτιατική τήν :)να τάς :)νας Κλητική Q :ίς Q :)νες Σηµείωση: Η αιτιατική πληθυντικού παίρνει περισπωµένη (01νας) και όχι οξεία όπως είναι στο βιβλίο σας, επειδή στα ενριλόληκτα και υγρόληκτα της γ κλίσης τα φωνήεντα ι και α εµπρός από το χαρακτήρα ν των ονοµάτων σε ις (γεν. ινος) και αν (γεν. ανος) είναι µακρόχρονα. Έχουµε λοιπόν το ι- µακρό και η κατάληξη ας των τριτοκλίτων ονοµάτων βραχεία, οπότε µακρό µπροστά από βραχύ φωνήεν παίρνει περισπωµένη. * χαρακτήρας σύµφωνο (συµφωνόληκτο) $ :ί ν ς κατάληξη ς (καταληκτικό) ένα θέµα σ όλες τις πτώσεις (µονόθεµο)

ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ 29 Προσέξτε! 1. Ο χαρακτήρας ν µπροστά από το ς (ή σ) αποβάλλεται (χωρίς α- ντέκταση του προηγούµενου φωνήεντος) π.χ. $ :ίν ς $ :ίς Q :ίν ς Q :ίς τα)ς :ιν σί τα)ς :ισί(ν) 2. Τα µονοσύλλαβα ονόµατα της γ κλίσης στη γενική και δοτική του ενικού και του πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα: $ :ίς (µονοσύλλαβο) τsς :ινός τt :ινί τῶν :ινῶν τα)ς :ισί(ν) ενικός αριθµός πληθυντικός αριθµός Να εντάξετε τα συµφωνόληκτα ουσιαστικά της γ κλίσης που αναγνωρίσατε στην κατάλληλη κατηγορία, σύµφωνα µε τον παρακάτω πίνακα: ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΘΥΜΗΘΕΙΤΕ Συµφωνόληκτα είναι όσα έχουν χαρακτήρα σύµφωνο και υποδιαιρούνται σε αφωνόληκτα και ηµιφωνόληκτα. Τα αφωνόληκτα σύµφωνα µε το χαρακτήρα είναι: α) ουρανικόληκτα (χαρακτήρας κ, γ, χ) β) χειλικόληκτα (χαρακτήρας π, β, φ) και γ) οδοντικόληκτα (χαρακτήρας τ, δ, θ). Τα ηµιφωνόληκτα σύµφωνα µε το χαρακτήρα είναι: α) ενρινόληκτα (χαρακτήρας ν) β) υγρόληκτα (χαρακτήρας λ, ρ) γ) σιγµόληκτα (χαρακτήρας σ). Τριτόκλιτα µε χαρακτήρα µ δεν υπάρχουν. Επίσης, καταληκτικά είναι όσα έχουν κατάληξη ς στην ονοµαστική ενικού, ενώ όσα τη σχηµατίζουν χωρίς καµιά κατάληξη λέγονται ακατάληκτα. Μονόθεµα είναι όσα έχουν ένα θέµα σε όλες τις πτώσεις, ενώ διπλόθεµα όσα παρουσιάζονται µε διαφορετικό θέµα σε ορισµένες πτώσεις.

ΕΝΟΤΗΤΑ 5 30

ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ 31 Β. ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Να µελετήσετε τα επόµενα παραδείγµατα και να επισηµάνετε υγρόληκτα ουσιαστικά της γ κλίσης. Σε ποιες από τις παραπάνω κατηγορίες ανήκουν; ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΘΥΜΗΘΕΙΤΕ Υγρόληκτα είναι τα συµφωνόληκτα (ηµιφωνόληκτα) ουσιαστικά της γ κλίσης µε χαρακτήρα λ, ρ. Είναι ακατάληκτα, γιατί σχηµατίζουν την ονοµαστική του ενικού χωρίς την κατάληξη ς και µπορεί να είναι άλλα µονόθεµα (όταν έχουν ένα θέµα σ όλες τις πτώσεις) και άλλα διπλόθεµα (όταν παρουσιάζονται µε δύο θέµατα, γιατί σε µερικές πτώσεις µεταβάλλεται το φωνήεν της τελευταίας συλλαβής του θέµατος). Uθηνα)οι τούς τῶν :ητόρων λόγους µvλλον θαύµαζον W τά τῶν στρατηγῶν 7ργα. Οι Αθηναίοι θαύµαζαν περισσότερο τα λόγια των ρητόρων παρά τα έργα των στρατηγών. τ%ν ητόρων: γενική πληθυντικού, γένους αρσενικού, του υγρόληκτου διπλόθε- µου ουσιαστικού της γ κλίσης: - ήτωρ. χαρακτήρας ρ (υγρόληκτο) - ήτω ρ χωρίς κατάληξη ς στην ονοµαστική ενικού διαφορετικό (ακατάληκτο) (ήτορ ) θέµα σε ορισµένες πτώσεις Ονοµαστική 9 :ήτωρ οo :ήτορες Γενική το :ήτορος 1 τῶν :ητόρων οτική τ/ :ήτορι το)ς :ήτορσι(ν) Αιτιατική τόν :ήτορα τούς :ήτορας Κλητική Q :Sτορ 2 Q :ήτορες Προσοχή! 1 Στις πλάγιες πτώσεις (γενική δοτική αιτιατική) του ενικού και σε όλο τον πληθυντικό αριθµό µεταβάλλει (βραχύνει) το ω σε ο: :ήτωρ :Sτορ (διπλόθεµο).

ΕΝΟΤΗΤΑ 5 32 2 Επειδή είναι βαρύτονο (δεν τονίζεται στη λήγουσα), σχηµατίζει την κλητική του ενικού από το ασθενές θέµα: Q :Sτορ. [ 0κίς (= κορυφή, άκρη) το στάχυος καί 0θήρ καλε)ται. θήρ = η λεπτότατη άκρη στα στάχυα, ο αθέρας. Η κορυφή από το στάχυ ονοµάζεται και αθέρας. #θήρ: ονοµαστική ενικού, γένους αρσενικού, του υγρόληκτου διπλόθεµου ουσιαστικού της γ κλίσης: - #θήρ. χαρακτήρας ρ (υγρόληκτο) - #θή ρ χωρίς κατάληξη ς στην ονοµαστική ενικού διαφορετικό (ακατάληκτο) ( θέρ ) θέµα σε ορισµένες πτώσεις Ονοµαστική 9 0θήρ οo 0θέρες Γενική το 0θέρος 1 τῶν 0θέρων οτική τ/ 0θέρι το)ς 0θέρσι(ν) Αιτιατική τόν 0θέρα τούς 0θέρας Κλητική Q 0θήρ 2 Q 0θέρες Προσοχή! 1 Στις πλάγιες πτώσεις (γενική δοτική αιτιατική) του ενικού και σε όλο τον πληθυντικό αριθµό µεταβάλλει (βραχύνει) το η σε ε: 0θήρ 0θέρ (διπλόθεµο). 2 Επειδή είναι οξύτονο (τονίζεται στη λήγουσα), σχηµατίζει την κλητική του ενικού όµοια µε την ονοµαστική: 9 0θήρ Q 0θήρ. Ο8 ν τ9 α:θέρι #στέρες 0εί α]θουσιν (= λάµπουν). " α#θήρ = ο αιθέρας, ο ουρανός.

ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ 33 τ9 α:θέρι: Τα αστέρια στον αιθέρα πάντα λάµπουν. δοτική ενικού, γένους αρσενικού, του υγρόληκτου διπλόθεµου ουσιαστικού της γ κλίσης: - α:θήρ. χαρακτήρας ρ (υγρόληκτο) - α:θή ρ χωρίς κατάληξη ς στην ονοµαστική ενικού διαφορετικό (ακατάληκτο) (α#θέρ ) θέµα σε ορισµένες πτώσεις (διπλόθεµο) Ονοµαστική 9 α!θήρ οo α!θέρες 3 Γενική το α!θέρος 1 τῶν α!θέρων οτική τ/ α!θέρι το)ς 0ιθέρσι(ν) Αιτιατική τόν α!θέρα τούς α!θέρας Κλητική Q α!θήρ 2 Q α!θέρες Προσοχή! 1 Στις πλάγιες πτώσεις (γενική δοτική αιτιατική) του ενικού και σε όλο τον πληθυντικό αριθµό µεταβάλλει (βραχύνει) το η σε ε: α!θήρ α!θέρ (διπλόθεµο). 2 Επειδή είναι οξύτονο (τονίζεται στη λήγουσα), σχηµατίζει την κλητική του ενικού όµοια µε την ονοµαστική: 9 α!θήρ Q α!θήρ. 3 Κανονικά τα ονόµατα που δηλώνουν φυσικά σώµατα ή φαινόµενα ή καταστάσεις είναι εύχρηστα µόνο στον ενικό αριθµό (σε µερικές περιπτώσεις όµως, κυρίως σε ποιητικά κείµενα, µπορεί να τα συναντήσουµε και στον πληθυντικό αριθµό). ο8 #στέρες: ονοµαστική πληθυντικού, γένους αρσενικού, του υγρόληκτου διπλόθεµου ουσιαστικού της γ κλίσης: - #στήρ. χαρακτήρας ρ (υγρόληκτο) - #στή ρ χωρίς κατάληξη ς στην ονοµαστική ενικού διαφορετικό (ακατάληκτο) ( στέρ ) θέµα σε ορισµένες

ΕΝΟΤΗΤΑ 5 34 πτώσεις (διπλόθεµο) Ονοµαστική 9 0στήρ οo 0στέρες Γενική το 0στέρος 1 τῶν 0στέρων οτική τ/ 0στέρι το)ς 0στράσι(ν) 2 Αιτιατική τόν 0στέρα τούς 0στέρας Κλητική Q 0στήρ 2 Q 0στέρες Προσοχή! 1 Στις πλάγιες πτώσεις (γενική δοτική αιτιατική) του ενικού και σε όλο τον πληθυντικό αριθµό µεταβάλλει (βραχύνει) το η σε ε: 0στήρ 0στέρ (διπλόθεµο). 2 Επειδή είναι οξύτονο (τονίζεται στη λήγουσα), σχηµατίζει κανονικά την κλητική του ενικού όµοια µε την ονοµαστική: 9 0στήρ Q 0στήρ. 3 Σχηµατίζει τη δοτική πληθυντικού [το)ς 0στράσι(ν)] κατά τα συγκοπτόµενα. <κτωρ πολλούς νιαυτούς (= έτη, χρόνια) τῶν Τρώων $γεµών καί σωτήρ aν. Ο Έκτορας για πολλά χρόνια ήταν αρχηγός και σωτήρας των Τρώων. <κτωρ: ονοµαστική ενικού, γένους αρσενικού, του υγρόληκτου διπλόθεµου ουσιαστικού της γ κλίσης: - <κτωρ. χαρακτήρας ρ (υγρόληκτο) - <κτω ρ χωρίς κατάληξη ς στην ονοµαστική ενικού διαφορετικό (ακατάληκτο) ($κτορ ) θέµα σε ορισµένες πτώσεις (διπλόθεµο) Ονοµαστική 9 bκτωρ Γενική το bκτορος 1 οτική τ/ bκτορι δεν έχει 3 Αιτιατική τόν bκτορα Κλητική Q bκτορ 2

ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ 35 Προσοχή! 1 Στις πλάγιες πτώσεις (γενική δοτική αιτιατική) του ενικού και σε όλο τον πληθυντικό αριθµό µεταβάλλει (βραχύνει) το ω σε ο: bκτωρ bκτορ (διπλόθεµο). 2 Επειδή είναι βαρύτονο (δεν τονίζεται στη λήγουσα), σχηµατίζει την κλητική του ενικού από το ασθενές θέµα: Q bκτορ. 3 Τα κύρια ονόµατα χρησιµοποιούνται στον ενικό αριθµό, µπορούν όµως να σχηµατίσουν πληθυντικό αριθµό, όταν είναι ανάγκη να δηλωθούν πολλά πρόσωπα που έχουν το ίδιο όνοµα. σωτήρ: ονοµαστική ενικού, γένους αρσενικού, του υγρόληκτου µονόθεµου ουσιαστικού της γ κλίσης: - σωτήρ. χαρακτήρας ρ (υγρόληκτο) - σωτή ρ χωρίς κατάληξη ς στην ονοµαστική ενικού ένα θέµα σε (ακατάληκτο) (σωτήρ ) όλες τις πτώσεις (µονόθεµο) Ονοµαστική 9 σωτήρ οo σωτsρες Γενική το σωτsρος τῶν σωτήρων οτική τ/ σωτsρι 2 το)ς σωτsρσι 2 (ν) Αιτιατική τόν σωτsρα 2 τούς σωτsρας 2 Κλητική Q σῶτερ 1 Q σωτsρες Προσοχή! 1 Το όνοµα - σωτήρ σχηµατίζει την κλητική ενικού: = σ%τερ, κατά τα συγκοπτόµενα. 2 Οι καταλήξεις ι, α (δοτική αιτιατική ενικού) και σι, ας (δοτική αιτιατική πληθυντικού) είναι βραχύχρονες, γι αυτό περισπώνται, π.χ. τ/ σωτsρι (περισπάται: µακρό προ βραχέος), κτλ.

ΕΝΟΤΗΤΑ 5 36 Γ. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Τα υγρόληκτα (δηλαδή όσα έχουν χαρακτήρα λ, ρ) της γ κλίσης είναι ακατάληκτα (δηλαδή δεν έχουν κατάληξη ς στην ονοµαστική ενικού) και είναι άλλα µονόθεµα όσα λήγουν σε ηρ, ηρος ωρ, ωρος αρ, αρος [π.χ. κλητήρ το% κλητ8ρος] [π.χ. :χώρ (= το αίµα των θεών) το% :χ;ρος)] [π.χ. τό νέκταρ το% νέκταρος] και άλλα διπλόθεµα σε ωρ, ορος ηρ, ερος (π.χ. 0ήτωρ το% 0ήτορος) (π.χ. <θήρ, το% <θέρος) Σ αυτό το µάθηµα θα εξετάσουµε τα υγρόληκτα ουσιαστικά σε ωρ, ορος και ηρ, ερος, τα οποία: 1. α) Τα βαρύτονα (δηλαδή όσα δεν τονίζονται στη λήγουσα) ονόµατα σε ωρ, ορος σχηµατίζουν µε το ισχυρό θέµα που λήγει σε ωρ µόνο την ονοµαστική του ενικού και µε το α- δύνατο θέµα που λήγει σε ορ σχηµατίζουν τις υπόλοιπες πτώσεις του ενικού και ολόκληρο τον πληθυντικό αριθµό. β) Τα ονόµατα σε ηρ, ερος σχηµατίζουν µε το ισχυρό θέµα που λήγει σε ηρ την ονοµαστική και κλητική του ενικού και µε το αδύνατο θέµα που λήγει σε ερ τις πλάγιες πτώσεις (γενική δοτική αιτιατική) του ενικού και ολόκληρο τον πληθυντικό αριθµό. Ονοµαστική 9 :ήτ ωρ ισχυρό θέµα 9 0θ ήρ ισχυρό θέµα Γενική το :ήτ ορ ος το 0θ έρ ος οτική τ/ :ήτ ορ ι αδύνατο θέµα τ/ 0θ έρ ι αδύνατο θέµα Αιτιατική τόν :ήτ ορ α τόν 0θ έρ α Κλητική Q :Sτ ορ Q 0θ ήρ ισχυρό θέµα Ονοµαστική οo :ήτ ορ ες οo 0θ έρ ες Γενική τῶν :ητ όρ ων τῶν 0θ έρ ων οτική το)ς :ήτ ορ σι(ν) αδύνατο θέµα το)ς 0θ έρ σι(ν) αδύνατο θέµα Αιτιατική τούς :ήτ ορ ας τούς 0θ έρ ας Κλητική Q :ήτ ορ ες Q 0θ έρ ες ισχυρό θέµα

ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ 37 2. Το όνοµα #στήρ σχηµατίζει στη δοτική πληθυντικού τον τύπο: τος #στράσι(ν) κατά τα συγκοπτόµενα.. ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να βάλετε στη σωστή πτώση τα ουσιαστικά που είναι σε παρένθεση: Α άντηση 1. ιά το α:θέρος (α!θήρ = ουρανός) πορεύεται, dσπερ λαµπάς, $ σελήνη. Το φεγγάρι κινείται διασχίζοντας τον ουρανό (και φωτίζει), όπως η λαµπάδα. Τοποθετήσαµε τη λέξη α:θέρος στη γενική ενικού, γιατί προηγείται το άρθρο το. Ενικός Πληθυντικός Κλίση Ονοµαστική 9 α!θήρ οo α!θέρες Γενική το α!θέρος τῶν α!θέρων οτική τ/ α!θέρι το)ς α!θέρσι(ν) Αιτιατική τόν α!θέρα τούς α!θέρας Κλητική Q α!θήρ Q α!θέρες Σηµείωση: Κανονικά το όνοµα α:θήρ είναι εύχρηστο µόνο στον ενικό, συναντάται όµως και στον πληθυντικό, κυρίως σε ποιητικά κείµενα. 2. ΟO <νθρωποι τό πάλαι (= τα παλιά χρόνια) eοντο (= νόµιζαν) τούς #στέρας (0στήρ = αστέρι) θεούς εναι καί ν τ/ α:θέρι (α!θήρ = ουρανός) διατρίβειν (= ότι ζουν). Οι άνθρωποι τα παλιά χρόνια νόµιζαν ότι τα αστέρια ήταν θεοί και ότι ζούσαν στον ουρανό. Τοποθετήσαµε: α) τη λέξη #στέρας στην αιτιατική πληθυντικού, γιατί προηγείται το άρθρο τούς,

ΕΝΟΤΗΤΑ 5 38 β) τη λέξη α:θέρι στη δοτική ενικού, γιατί προηγείται το άρθρο τ9. Ενικός Πληθυντικός Κλίση Ονοµαστική 9 0στήρ οo 0στέρες Γενική το 0στέρος τῶν 0στέρων οτική τ/ 0στέρι το)ς 0στράσι(ν) Αιτιατική τόν 0στέρα τούς #στέρας Κλητική Q 0στήρ Q 0στέρες 3. Πιστεύω ε!ς >να Θεόν, πατέρα, παντοκράτορα (παντοκράτωρ = αυτός που κυριαρχεί σε όλα). Πιστεύω σε ένα Θεό, πατέρα παντοκράτορα. Τοποθετήσαµε τη λέξη παντοκράτορα στην αιτιατική ενικού, γιατί προσδιορίζει τη λέξη Θεόν (αιτιατική ενικού). Ενικός Πληθυντικός Κλίση Ονοµαστική 9 παντοκράτωρ οo παντοκράτορες Γενική το παντοκράτορος τῶν παντοκρατόρων οτική τ/ παντοκράτορι το)ς παντοκράτορσι(ν) Αιτιατική τόν παντοκράτορα τούς παντοκράτορας Κλητική Q παντοκράτορ Q παντοκράτορες 4. Πολλοί τῶν ητόρων καί τῶν σοφιστῶν περί µικρῶν πραγµάτων διελέγοντο. Πολλοί από τους ρήτορες και από τους σοφιστές συζητούσαν για ασήµαντα πράγµατα. Τοποθετήσαµε τη λέξη ητόρων στη γενική πληθυντικού, γιατί προηγείται το άρθρο τ%ν. 5. Το)ς #στράσιν οo Πέρσαι ναούς hδρυον καί iς $µιθέους α;τούς θεράπευον. θεραπεύω = υπηρετώ, προσφέρω τις υπηρεσίες µου, διακονώ. Οι Πέρσες ίδρυαν για τα αστέρια ναούς και τα υπηρετούσαν (λάτρευαν) ως ηµίθεους.

ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ 39 Τοποθετήσαµε τη λέξη #στράσιν στη δοτική πληθυντικού, γιατί προηγείται το άρθρο τος. ΘΥΜΗΘΕΙΤΕ Το όνοµα #στήρ σχηµατίζει τη δοτική πληθυντικού όπως τα συγκοπτόµενα: το)ς 0στ ε ράσι(ν) το)ς #στράσι(ν). 6. Τ/ µέν παιδί προσήκει µανθάνειν, τ/ δέ 0νδρί πράττειν, τ/ δέ ήτορι βουλεύειν (= να συµβουλεύει, να προτείνει). Το παιδί αρµόζει (πρέπει) να µαθαίνει, ο άνδρας να ενεργεί και ο ρήτορας να συµβουλεύει. Τοποθετήσαµε τη λέξη ήτορι στη δοτική ενικού, γιατί προηγείται το άρθρο τ9. 2. Να αποδώσετε στην κοινή νεοελληνική το ακόλουθο κείµενο: Στίλπων, 9 Μεγαρεύς :ήτωρ, 0ξιοµνηµόνευτον δοκε) ποιήσασθαι 0πόκρισιν, 'τε ηµήτριος 9 Προγάστωρ ξανδραποδισάµενος τήν πόλιν ε!ς 7δαφος κατέβαλε καί τόν Στίλπωνα Wρετο, µή τι 0πολωλεκώς ε]η. Καί 'ς, τόν α!θέρα 0τενίζων, 7φη «ο; δsτα πόλεµος γάρ ο; λαφυραγωγε) 0ρετήν». Κειµένου Ο Στίλπωνας, ο Μεγαρέας ρήτορας, µου φαίνεται ότι έδωσε µια αξιοµνηµόνευτη απάντηση, όταν ο ηµήτρης ο Προγάστορας, αφού υπέταξε την πόλη του (δηλαδή τα Μέγαρα), την ισοπέδωσε και τον Στίλπωνα ρώτησε, µήπως έχασε κάτι. Τότε αυτός του είπε κοιτάζοντας τον αιθέρα (τον ουρανό) «όχι βέβαια γιατί ο πόλεµος δε λαφυραγωγεί την αρετή».

ΕΝΟΤΗΤΑ 5 40 Λεξιλόγιο Κειµένου δοκε = #πόκρισιν = Dξανδραποδισάµενος = µου φαίνεται. απάντηση (' πόκρισις τς ποκρίσεως). αφού υπέταξε (µετοχή αορίστου, του ρή- µατος: *ξανδραποδίζοµαι > *ξ + /νδρα + ποδίζω = δένω τα πόδια των ανθρώπων/µεταφορικά: υποδουλώνω, πουλώ τους κατοίκους ως δούλους). κατέβαλε = (αόριστος β, του ρήµατος: καταβάλλω > κατά + βάλλω = λύνω, καταστρέφω, καταπαύω). κατέβαλε ε:ς Eδαφος = Fρετο = ισοπέδωσε. ρώτησε (αόριστος β, του ρήµατος: *ρωτάω 2 = ρωτώ). µή τι #πολωλεκώς εgη = µήπως έχασε κάτι. #πολωλεκώς εgη = οh δiτα = (ευκτική παρακειµένου του ρήµατος: <πόλλυµι = χάνω, φονεύω, καταστρέφω). όχι βέβαια. Σ αυτό το κείµενο συναντάµε τα εξής υγρόληκτα ονόµατα: ήτωρ: ονοµαστική ενικού, γένους αρσενικού, του υγρόληκτου και διπλόθεµου ουσιαστικού της γ κλίσης: - ήτωρ (γεν. το% 0ήτορος). τόν α:θέρα: αιτιατική ενικού, γένους αρσενικού, του υγρόληκτου διπλόθεµου ουσιαστικού της γ κλίσης: - α:θήρ (γεν. το% α:θέρος).