Ακτινοθεραπεία Η ακτινοκεραπεία μπορεί να προκαλζςει τθν εμφάνιςθ διατροφικϊν προβλθμάτων, τα οποία μπορεί να καταλιξουν ςε ςθμαντικι απϊλεια βάρουσ κυρίωσ λόγω των παρενεργειϊν τθσ κεραπείασ. υνικωσ όμωσ ςτουσ πλείςτουσ αςκενείσ προχπάρχει θ πρωτεϊνικι ενεργειακι υποκρεψία λόγω του ίδιου του καρκίνου. Η κεραπευτικι διατροφι ςτθν Ακτινοκεραπευτικι Ογκολογία ζχει ςαν ςτόχο τα εξισ : 1) να μειϊςει τθν επίδραςθ των παρενεργειϊν τθσ κεραπείασ, 2) να βοθκιςει τουλάχιςτον ςτθ διατιρθςθ του ςωματικοφ βάρουσ, 3) να μειϊςει τθ διάρκεια τθσ περιόδου ανάκαμψθσ μετά τθ κεραπεία 4) να βελτιϊςει τθν ποιότθτα ηωισ του αςκενι. Αντιμετϊπιςθ οιςοφαγίτιδασ και βλεννογονίτιδασ Καλι πρακτικι ςτοματικισ υγιεινισ βελτίωςθ γεφςθσ, διζγερςθ όρεξθσ και χρθςιμοποίθςθ ανκρακικισ ςόδασ για πλφςθ του ςτόματοσ πριν και μετά τα γεφματα Μικρά, ςυχνά γεφματα και ενδιάμεςα ψθλά ςε ενζργεια και πρωτεΐνθ Ικανοποιθτικι πρόςλθψθ υγρϊν Να αποφεφγονται τα ςκλθρισ υφισ τρόφιμα να προτιμοφνται τα μαλακά, ελαφρϊσ υγρά, θμιςτερεά φαγθτά ι πολτοποιθμζνα τρόφιμα, γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα, πατάτα πουρζ, ψάρι, αυγό, μαργαρίνθ / βοφτυρο, κρζμεσ, μαγειρευτά δθμθτριακά προγεφματοσ, παγωτό αφοφ φκάςει ςε χλιαρι κερμοκραςία, ςιρόπι, χυμόσ μιλου ι νζκταρ, milkshakes, smoothies, τςάι και καφζσ χωρίσ καφεΐνθ. Επιτρζπεται επίςθσ ο βαςιλικόσ, θ ρίγανθ και το κυμάρι. Σα κρζατα και τα λαχανικά να κόβονται ςε πολφ μικρά κομματάκια και να προςτίκενται ςε ςοφπεσ, ελαιόλαδο, άςπρθ ςάλτςα, ρφηι, μακαρόνια. Να αποφεφγονται τρόφιμα και υγρά όπωσ ξινά, αλμυρά, πικάντικα, πολφ κρφα και πολφ ηεςτά, οινοπνευματϊδθ, καφεϊνοφχα, αεριοφχα και γενικότερα οτιδιποτε κα μποροφςε να ερεκίςει τον βλεννογόνο. Διεγερτικό τθσ γεφςθσ : Ανάμειξθ καλαμποκάλευρου με λίγο μοςχοκάρυδο ι κανζλα ςε κρφο νερό. υνταγι καραμζλασ καψαϊκίνθσ ι 1/8 ¼ κουταλάκι κόκκινο πιπζρι (cayene) ςε ½ φλυντηάνι παγωτό Αντιμετϊπιςθ ξθροςτομίασ ι παχφρρευςτου / ιξϊδουσ ςίελου
Καλι πρακτικι ςτοματικισ υγιεινισ Ικανοποιθτικι πρόςλθψθ υγρϊν (κρφα ροφιματα, μθ καφεϊνοφχα / αλκοολοφχα) Να χρθςιμοποιείται καλαμάκι για τα ροφιματα Να αποφεφγονται τα ςκλθρισ υφισ τρόφιμα Να προτιμοφνται οι μαλακζσ, ελαφρϊσ υγρζσ, θμι-ςτερεζσ τροφζσ και να γίνεται παράλλθλθ λιψθ φαγθτοφ και υγροφ ι φαγθτοφ με ςάλτςα για να υποβοθκείται θ μάςθςθ και θ κατάποςθ Χριςθ καραμελϊν με γεφςθ δυόςμο / λεμόνι / πορτοκάλι ι ροφιματα με κιτρικό οξφ π.χ. λεμονάδα / πορτοκαλάδα, ginger ale, ςόδα με λεμόνι ι άλλα αεριοφχα ροφιματα, χωρίσ ηάχαρθ (για τθν αποφυγι τερθδόνασ και μόλυνςθσ). Σροφζσ πλοφςιεσ ςε ηάχαρθ καλφτερα να καταναλϊνονται αμζςωσ μετά τα γεφματα και πάντα να πλζνονται τα δόντια αμζςωσ μετά με ειδικι οδοντόπαςτα Προςτατευτικι δράςθ ςτα δόντια μετά το γεφμα τυρί, γλυκαντικζσ ουςίεσ, φιςτίκια Αν το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα αυξάνουν τθν ζκκριςθ ιξϊδουσ ςιζλου δοκιμάηονται άπαχεσ ποικιλίεσ ι ςε ψθμζνθ μορφι. Αν ζχουν το ίδιο αποτζλεςμα δοκιμάηονται ροφιματα και γιαοφρτια ςόγιασ Επίςθσ, θ ζκκριςθ του ιξϊδουσ ςιζλου μπορεί να μειωκεί με τθν λιψθ κακαρϊν υγρϊν μετά τθν κατανάλωςθ γαλακτοκομικϊν ι προϊόντων ςόγιασ. Αντιμετϊπιςθ αλλαγισ ι απϊλειασ γεφςθσ ΥΠΟΓΕΥΣΙΑ Σακτικά γεφματα Καλι πρακτικι ςτοματικισ υγιεινισ Πειραματικι δοκιμαςία με ζντονεσ γεφςεισ για (να ενδυναμωκεί θ) ενδυνάμωςθ τθσ γεφςθσ Ελκυςτικι (παρουςίαςθ) εμφάνιςθ του φαγθτοφ ςτο πιάτο (χρϊμα, υφι) για να διεγείρει τθν όρεξθ Ζμφαςθ ςε γεφςεισ που είναι πικανόν να είναι πιο ανεκτζσ και πιο ζντονεσ όπωσ θ αλμυρι, ξινι, γλυκιά, ο βαςιλικόσ, το κυμάρι, το λεμόνι, θ λεμονάδα, θ ηάχαρθ, το μζλι, το αλάτι, το χάμ, θ Ketsup, θ βανίλια, θ γλυκόξινθ ςάλτςα (ςε ςυνταγζσ) Ελεφκερθ λιψθ «αγαπθτϊν» φαγθτϊν Άνετθ ατμόςφαιρα κατά τα γεφματα
ΔΥΣΓΕΥΣΙΑ Καλι πρακτικι ςτοματικισ υγιεινισ πριν και μεταξφ των γευμάτων Εντοπιςμόσ ςυγκεκριμζνων αλλαγϊν ςτθ γεφςθ και οςμι Μικρά, ςυχνά γεφματα ςτα ενδιάμεςα, ψθλά ςε ενζργεια και πρωτεΐνεσ Πειραματικι δοκιμαςία όλων των γεφςεων (ξινό, αλμυρό, γλυκό, πικρό) για να προςδιοριςτεί θ ανεκτικότθτα τουσ Χριςθ αρωματικϊν φυτϊν ςτισ ςυνταγζσ Ξινζσ τροφζσ διεγείρουν τουσ γευςτικοφσ κάλυκεσ Κρζασ με πικρι ι μεταλλικι γεφςθ o o Να ςερβίρεται κρφο ι ςε κερμοκραςία δωματίου Να ςυμπεριλαμβάνεται ςε ςυνταγζσ με ςάλτςεσ o (3) Να μαρινάρετε με χυμό ανανά, γλυκόξινθ ςάλτςα, κραςί, ξφδι Άλλεσ πθγζσ πρωτεϊνϊν π.χ. ψάρι, γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα, αυγά, ρυηόγαλο, milkshake Να χρθςιμοποιοφνται πλαςτικά μαχαιροπιρουνα Λιψθ κανζλασ ι τςίχλασ δυόςμου ι με γλυκαντικζσ ουςίεσ υπερκαλφπτουν τθ μεταλλικι γεφςθ Προςκικθ λίγου αλατιοφ μείωςθ τθσ γλυκφτθτασ Προςκικθ ηάχαρθσ μείωςθ τθσ αλμυρισ γεφςθσ Πικρι ι ζντονθ γεφςθ να προτιμοφνται τροφζσ με μζτρια ζνταςθ ςτθ γεφςθ π.χ. μπιςκότα, γάλα, κρζμεσ Άνετθ ατμόςφαιρα κατά τα γεφματα Ικανοποιθτικι πρόςλθψθ υγρϊν Παράλλθλθ λιψθ υγρϊν με τα γεφματα μείωςθ μιασ ανεπικφμθτθσ γεφςθσ Αντιμετϊπιςθ μερικισ εντερικισ απόφραξθσ Φυτικζσ ίνεσ ανάλογα με τθν ανεκτικότθτα του κάκε αςκενι, ςυνικωσ διατροφι χαμθλι ςε φυτικζσ ίνεσ (<2 γρ. / μερίδα) Μικρά, ςυχνά γεφματα, 5-6 / θμζρα Περιοριςμόσ ι πλιρθσ αποφυγι, ανάλογα με τθν περίπτωςθ, των ολοςίταρων προϊόντων, φλοφδεσ φροφτων και λαχανικϊν, ξθρϊν καρπϊν, οςπρίων, ςπόριων και ςπόρων.
Αποφυγι τροφϊν που προκαλοφν μετεωριςμό π.χ. όςπρια, μπιηζλι, μπρόκολο, κραμπί, κουνουπίδι, κρεμμφδι, λαχανάκια Βρυξελλϊν, πράςο, αγκινάρα, πεπόνι, μπφρα, αεριοφχα ποτά, αυγά, τςίχλα Να μθν παραλείπεται οποιοδιποτε γεφμα και θ λιψθ των γευμάτων να γίνεται αργά, όχι λαίμαργα. Καλι μάςθςθ τροφϊν Ικανοποιθτικι λιψθ υγρϊν Λιψθ ςτερεϊν τροφϊν, κατά προτίμθςθ, ςτθν αρχι τθσ θμζρασ και περιςςότερα υγρά και μαλακζσ τροφζσ κατά τισ βραδινζσ ϊρεσ Αποφυγι καφεϊνοφχων ροφθμάτων, αλκοολοφχων ποτϊν, χυμοφ δαμάςκθνου, καραμελϊν με ςορβιτόλθ Αντιμετϊπιςθ γριγορου κορεςμοφ (αίςκθμα χορταςμοφ -φουςκϊματοσ) Μικρά, ςυχνά γεφματα, 5-6/θμζρα Ροφιματα ψθλισ ενεργειακισ πυκνότθτασ ενδιάμεςα των γευμάτων. Σα υγρά να λαμβάνονται τουλάχιςτον 30 λεπτά πριν ι μετά από τα γεφματα ι και ενδιάμεςα Περιοριςμόσ τροφϊν που προκαλοφν μετεωριςμό (αζρια) Αποφυγι τροφϊν με ψθλι περιεκτικότθτα ςε φυτικζσ ίνεσ Καλι και αργι μάςθςθ τροφϊν Χαλαρι ατμόςφαιρα Λιψθ λιπαρϊν τροφϊν ανάλογα με τθν ανεκτικότθτα Αντιμετϊπιςθ μετεωριςμοφ (παραγωγι αερίων) Αποφυγι ι καλφτερα μειωμζνθ κατανάλωςθ τροφϊν και υγρϊν που προκαλοφν παραγωγι αερίων π.χ όςπρια, μπιηζλι, μπρόκολο, κραμπί, κουνουπίδι, κρεμμφδι, λαχανάκια Βρυξελλϊν, πράςο, αγκινάρα, πεπόνι, μπφρα, αεριοφχα ποτά, αυγά, τςίχλα Αντιμετϊπιςθ δυςανεξίασ ςτθ λακτόηθ, αν ςυνυπάρχει Μικρά, ςυχνά γεφματα, 5-6 / θμζρα Να μθν παραλείπεται οποιοδιποτε γεφμα και θ λιψθ των γευμάτων να γίνεται αργά, όχι λαίμαργα Καλι μάςθςθ, αργά, ςε χαλαρι ατμόςφαιρα Αντιμετϊπιςθ Δυςαπορρόφθςθσ Λίπουσ
Να χρθςιμοποιείται Διατροφή με χαμηλή περιεκτικότητα ςε λιπαρά Να αποφεφγονται τα τθγανιτά φαγθτά Να προτιμοφνται άλλοι τρόποι μαγειρζματοσ όπωσ ςτθ ςχάρα, ςτο φοφρνο χωρίσ τθν προςκικθ λαδιοφ, ςτον ατμό, βραςτά. Να αφαιρείται το ορατό λίποσ από τα κρζατα π.χ. το δζρμα του κοτόπουλου Να προτιμοφνται τα άπαχα κρζατα όπωσ το κοτόπουλο, το κουνζλι, το γαλόπουλο, το άπαχο χοιρινό, κιμάσ από κοτόπουλο ι χοιρινό χωρίσ λίποσ και τα μεγάλα ψάρια Να διθκείται το εμφανζσ λίποσ από το ψιςιμο των κιμάδων ι άλλων κρεάτων Να χρθςιμοποιοφνται τα άπαχα γαλακτοκομικά προϊόντα όπωσ άπαχο γάλα, γιαοφρτι, τυρί και χαλοφμι, τυρί τφπου cottage Να αποφεφγονται τα αλλαντικά, τα επεξεργαςμζνα τρόφιμα (τρόφιμα ευκολίασ) και τα κονςερβοποιθμζνα τρόφιμα, τα οποία ζχουν ψθλι περιεκτικότθτα ςε λίποσ, αλάτι και ςυντθρθτικά. Να χρθςιμοποιείται μόνο το ελαιόλαδο κατά το μαγείρεμα. Σο ελαιόλαδο δεν μεταβάλλεται ςτισ ψθλζσ κερμοκραςίεσ του μαγειρζματοσ Να προτιμάται θ μαργαρίνθ με χαμθλά λιπαρά και ψθλι περιεκτικότθτα ςε ελαιόλαδο ι πολυακόρεςτα, αντί για βοφτυρο ι άλλεσ μαργαρίνεσ με υδρογονωμζνα λίπθ Να περιοριςτοφν οι τροφζσ με κρυμμζνεσ ποςότθτεσ κεκορεςμζνου λίπουσ όπωσ οι ςοκολάτεσ, οι ςάλτςεσ, θ μαγιονζηα, οι κρζμεσ, θ ςφολιάτα, τα γλυκίςματα, τα πατατάκια, τα γαριδάκια, τα μπιςκότα Αντιμετϊπιςθ Δυςαπορρόφθςθσ Λίπουσ Μετατροπζσ ςτισ ςυνταγζσ για τθ μείωςθ του κορεςμζνου (ηωικοφ) λίπουσ ςτθ διατροφι 1 κουταλιά ςοφπασ βοφτυρο ¾ κουτ. ςοφπασ ελαιόλαδο 1 αυγό 2 αςπράδια αυγοφ + 1 κουταλάκι του γλυκοφ ελαιόλαδο 30 γρ. ςοκολάτα Κτυπάτε καλά 3 κουταλιζσ κακάο μαηί με 1 κουταλιά μαργαρίνθ από ελαιόλαδο 1φλ. γάλα ολόπαχο 1φλ. γάλα αποβουτυρωμζνο ι ½ φλ. γάλα αποβουτυρωμζνο εβαπορζ + ½ φλ. νερό 1 κουταλάκι μαγιονζηα 1 κουταλάκι αποβουτυρωμζνο γιαοφρτι 1φλ. φρζςκα κρζμα 1 φλ. αποβουτυρωμζνο γιαοφρτι
1φλ. ξινι κρζμα (Sour Cream) ¾ φλ. άπαχο γιαοφρτι + ¼ φλ. Cottage Cheese +1 κουταλάκι χυμό λεμονιοφ (κτυπάτε καλά) ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η ςωςτι διατροφι μπορεί να προλάβει ςε υγιι άτομα τθν ανάπτυξθ καρκίνου. Σαυτόχρονα βοθκά ποικιλοτρόπωσ αυτοφσ που ατφχθςαν να εμφανίςουν καρκίνο τόςο κατά τθν διάρκεια τθσ κεραπείασ όςο και κατά τθν μετακεραπευτικι περίοδο. Η ποιοτικι διατροφικι παρζμβαςθ ζχει ςαν αποτζλεςμα τθν μεγαλφτερθ ςυμμόρφωςθ των αςκενϊν ςτθ κεραπεία τουσ, ιδιαίτερα όςον αφορά ςτθ διατροφι. Δεν είναι όμωσ μόνο οι γραπτζσ διατροφικζσ οδθγίεσ που δίνονται από τον κλινικό διαιτολόγο που βοθκοφν αλλά και θ ςταθερή διατροφική παρζμβαςη με επαναλθπτικά ραντεβοφ όπωσ επίςθσ και θ ςυχνή επαφή με τουσ αςκενείσ, ακόμθ και τθλεφωνικϊσ όπου είναι δφςκολο διαφορετικά. Η ςυνεργαςία του διαιτολόγου με τον κεράποντα γιατρό, εκεί όπου ενδείκνυται, ενιςχφει τα κετικά αποτελζςματα τθσ όποιασ διατροφικισ παρζμβαςθσ. Η ικανοποίθςθ των αςκενϊν είναι ςθμαντικό να εκτιμάται / προςδιορίηεται ςε τακτά χρονικά διαςτιματα και να χρθςιμοποιείται ςαν μζτρο ελζγχου τθσ ποιότθτασ τθσ διατροφικισ τουσ παρζμβαςθσ. Η υγιεινι διατροφι και γενικά ο υγιεινόσ τρόποσ ηωισ είναι ο ακρογωνιαίοσ λίκοσ ςτθν πρόλθψθ του καρκίνου. υνάμα, θ διατροφι παίηει ςθμαντικό ρόλο ςτθν αντιμετϊπιςθ του καρκίνου, τόςο ςε όλα τα ςτάδια τθσ κεραπείασ, όςο και ςτθν αντιμετϊπιςθ των διαφόρων ςυμπτωμάτων. Σο βιβλιάριο αυτό αποτελεί ζνα χριςιμο ςυμβουλευτικό οδθγό διατροφισ αλλά δεν αντικακιςτά τισ εξατομικευμζνεσ οδθγίεσ του κλινικοφ διαιτολόγου ςτον οποίο κα ςασ παραπζμψει ο γιατρόσ ςασ. Ο κλινικόσ διαιτολόγοσ είναι αναπόςπαςτο μζροσ τθσ ομάδασ υγείασ για αντιμετϊπιςθ του καρκίνου και παρζχει εξατομικευμζνεσ ςυμβουλζσ και πρακτικζσ λφςεισ ςτο κζμα τθσ διατροφισ.