Ο ρόλος της διατροφής στην πρόληψη και αντιμετώπιση του Σακχαρώδη Διαβήτη

Transcript

1 ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ Δ.Ε.Β.Ε. ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένα σύγχρονο πρόβλημα- Νέες λύσεις. Θεσσαλονίκη, 14 Νοεμβρίου 2015 Ο ρόλος της διατροφής στην πρόληψη και αντιμετώπιση του Σακχαρώδη Διαβήτη Παρθένα Γιαννουλάκη Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος (Msc) Προϊσταμένη τμήματος Διαιτολογίας-Διατροφής Π.Γ.Ν.Θ. ΑΧΕΠΑ

2

3 ΠΡΟΛΗΨΗ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ 1 στους 10 Ευρωπαίους ηλικίας ετών θα αναπτύξει ΣΔ2 μέχρι το 2030 Αρχίζει να επηρεάζει τους εφήβους και τα παιδιά 18% των συνολικών δαπανών υγείας: δαπάνες για το ΣΔ Μεγαλύτερη επίπτωση στις παραγωγικές ηλικίες

4 Ερωτηματολόγιο προκαταρκτικής αξιολόγησης κινδύνου ΣΔΙΙ (FINDRISC) 1. Ηλικία 2. Δείκτης Μάζας Σώματος 3. Περιφέρεια Μέσης (μετρήστε κάτω από τα πλευρά στο επίπεδο του ομφαλού) Κάτω των >64 4 Κάτω των ,9 1 >30 2 Άνδρες Κάτω των 94cm >102cm 4 Γυναίκες Κάτω των 80cm >88cm 4 4. Σωματική Δραστηριότητα (συνήθως ασχολείστε με σωματική δραστηριότητα επί 30 λεπτά στη δουλειά και/ή Ναι 0 στον ελεύθερο χρόνο σας συμπεριλαμβανομένης της συνήθους ημερήσιας δραστηριότητάς σας) Όχι 2 5. Διατροφή (πόσο συχνά τρώτε λαχανικά και φρούτα;) Καθημερινά 0 Όχι καθημερινά 1 Όχι 0 Ναι 2 7. Σάκχαρο αίματος (έχετε ποτέ παρατηρήσει υψηλά επίπεδα γλυκόζης 100mg/dL σε κάποια εξέταση, όταν Όχι 0 αρρωστήσατε, στην εγκυμοσύνη;) Ναι 5 8. Οικογενειακό ιστορικό (έχετε κάποιο στενό ή άλλο συγγενή με διαβήτη τύπου 1 ή 2;) Όχι 0 Ναι παππού, θείο, πρώτο 3 6. Υπέρταση (έχετε πάρει ποτέ τακτικά αντιϋπερτασικά φάρμακα;) ξάδελφο Ναι γονέα, αδελφό, παιδί 5

5 ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΣΤΟΧΟΙ ΓΙΑ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΤΡΟΦΩΝ Άτομα με διαταραγμένη γλυκόζης νηστείας ( mg/dl) Άτομα με διαταραγμένη ανοχή γλυκόζης ( mg/dl) Άτομα με HbA1C = 5,7-6,4 % - Κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και οσπρίων σε αφθονία (>5 μερίδες/ημέρα) - Κατανάλωση δημητριακών ολικής άλεσης Περιορισμός της ζάχαρης <50γρ/ημέρα, περιλαμβάνοντας και τη ζάχαρη από τα αναψυκτικά Κατανάλωση φυτικών λαδιών ή /και ξηρών καρπών ως κύρια πηγή λίπους Περιορισμός κατανάλωσης βουτύρου, κορεσμένου λίπους και trans- λιπαρών οξέων Κατανάλωση χαμηλού λίπους γαλακτοκομικά και κρέας % πιθανότητα να εμφανίσουν σακχαρώδη διαβήτη στα επόμενα 5-10 έτη - Απώλεια σωματικού βάρους 7% του αρχικού βάρους - Σωματική δραστηριότητα τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας άσκησης/εβδομάδα - Τροποποίηση διατροφικής συμπεριφοράς ΣΤΟΧΟΙ ΓΙΑ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ Η πρόσληψη της ενέργειας πρέπει να ισορροπεί με τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας ώστε να επιτυγχάνεται ή να διατηρείται ένα υγιές ΣΒ 25-35% Ε συνολικό λίπος και κορεσμένο λίπος <10% Ε Πρόσληψη φυτικών ινών γρ/ημέρα - Κατανάλωση ψαριού συχνά (>2 φορές/εβδομάδα) Μέτρια κατανάλωση αλκοόλ Άλλοι στόχοι σύμφωνα τις εξατομικευμένες ανάγκες του κάθε ατόμου (π.χ. ΣΒ, ηλικία, φαρμακευτική αγωγή κ.α.) Μείωση πρόσληψης αλατιού <6 γρ/ημέρα Αλκοόλ <5% Ε

6 10 βασικές διατροφικές συστάσεις 1. Επέλεξε θρεπτικά υδατανθρακούχα τρόφιμα με χαμηλό ΓΛΥΚΑΙΜΙΚΟ ΔΕΙΚΤΗ Να προσέχεις πόσους υδατάνθρακες τρως Κατανάλωνε δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες Περιόρισε τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε κορεσμένο λίπος Κατανάλωνε άπαχα πρωτεϊνούχα τρόφιμα Κατανάλωνε 1-2 φορές/εβδομάδα ψάρι Χρησιμοποίησε ελαιόλαδο Κατανάλωνε φρούτα και λαχανικά καθημερινά Περιόρισε την πρόσληψη αλατιού Περιόρισε την κατανάλωση αλκοόλ

7

8 Υπάρχει συγκεκριμένο διατροφικό πλάνο ή πρότυπο το οποίο λειτουργεί με επιτυχία για όλα τα άτομα με διαβήτη; ΟΧΙ Εξατομίκευση της διατροφικής αγωγής: Στόχους υγείας Ατομικές ανάγκες-προσωπικές προτιμήσεις Πολιτιστικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις Επίπεδο γνώσεων-απόψεις περί υγείας Οικονομικό επίπεδο Επιθυμία και ικανότητα αλλαγής ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΣΤΗ ΔΙΑΙΤΑ

9 βασικές αρχές διατροφής στον σακχαρώδη διαβήτη τι τρως? Πόσο τρως? Πότε τρως?

10 Βασικές στρατηγικές αλλαγής διατροφικών συνηθειών αντικατέστησε Πρόσθεσε.. μην καταναλώνεις Μείωσε

11 Γλυκαιμικός δείκτης Γλυκαιμικός δείκτης = πόσο γρήγορα οι υδατάνθρακες ενός τροφίμου επηρεάζουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα Γλυκαιμικός δείκτης = Επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες

12 Πέψη-απορρόφηση υδατανθράκων χαμηλού και υψηλού γλυκαιμικού δείκτη υδατάνθρακας που απορροφάται αργά υδατάνθρακας που απορροφάται γρήγορα στομάχι έντερο Αύξηση γλυκόζης αίματος Χρόνος (ώρες) Χρόνος (ώρες)

13 Ταξινόμηση γλυκαιμικού δείκτη Γλυκαιμικός δείκτης Τρόφιμα Χαμηλός 55 Ζυμαρικά, μούσλι, όσπρια, γάλα, γιαούρτι, αρακάς, τα περισσότερα φρούτα και λαχανικά Μέτριος Ψωμί ολικής άλεσης, ρύζι καστανό, κουσκους, ρύζι basmati, γλυκοπατάτα, μπανάνα Υψηλός 70 Ζάχαρη, μέλι, πατάτα, ρύζι λευκό, κολοκύθα, νιφάδες καλαμποκιού, τροπικά φρούτα

14 εναλλακτικές επιλογές τροφίμων χαμηλότερου γλυκαιμικού δείκτη ΤΡΟΦΙΜΑ ΜΕ ΥΨΗΛΟ ΓΔ ΤΡΟΦΙΜΑ ΜΕ ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΟ ΓΔ Λευκό ψωμί Ψωμί ολικής αλέσεως, σικάλεως Νιφάδες Δημητριακών (ραφιναρισμένα) Νιφάδες βρώμης, μούσλι Μπισκότα ή παξιμάδια Μπισκότα με αποξηραμένα φρούτα, βρώμης ή ολικής αλέσεως Πατάτα Γλυκοπατάτα, καλαμπόκι, πρώιμες πατάτες «baby» Οι περισσότεροι τύποι ρυζιού Ρύζι Basmati, πλιγούρι, μακαρόνια, νουτλς

15 Δίαιτα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη πρόσθεσε.. Κάτι όξινο στο γεύμα ή στο πιάτο! Π.χ. ξύδι ή σάλτσα βινεγκρετ στη σαλάτα, λεμόνι χυμό στα λαχανικά, γιαούρτι στο ρύζι Πρόσθεσε.. Όσπρια ή λαχανικά σε ένα γεύμα Μην καταναλώνεις μεγάλες μερίδες τροφίμων υψηλού ΓΔ. Συνδύασε υψηλού με χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη σε ένα γεύμα Μείωσε.. Την ποσότητα ζάχαρης στις συνταγές Μείωσε.. Την μερίδα γευμάτων βασισμένα στο ρύζι και ζυμαρικών Μείωσε σνακς όπως μπισκότα, κράκερς, κέικ

16 Δίατα υψηλή σε Φυτικές ίνες Αντικατέστησε όλα τα ραφιναρισμένα τρόφιμα με ολικής αλέσεως ή σίκαλης Μην καταναλώνεις δημητριακά πρωινού υψηλού γλυκαιμικού δείκτη με χαμηλές φυτικές ίνες Πρόσθεσε λαχανικά σε σάλτσες και σούπες, μην αφαιρείς την φλούδα φρούτων ή λαχανικών όπου είναι εφικτό Πρόσθεσε.. Φρέσκα ή ξηρά φρούτα σε κέικ ή μπισκότα Πρόσθεσε.. Όσπρια στα γεύματα Μείωσε.. Την κατανάλωση λευκού ψωμιού και όλα τα ραφιναρισμένα τρόφιμα

17 Πώς να μειώσω το λίπος από τη διατροφή μου Κατανάλωσε άπαχα κρέατα Κατανάλωσε άπαχα γαλακτοκομικά Κατανάλωσε τυρί χαμηλών λιπαρών Απέφυγε προϊόντα εμπορίου όπως: ζύμες, σφολιάτες, προτηγανισμένα τρόφιμα, μπισκότα Διάλεξε τρόφιμα εμπορίου με κάτω από 2 γρ. κορεσμένο λίπος ανά μερίδα Χρησιμοποίησε ως κύριο μαγειρικό λίπος το ελαιόλαδο Στις συνταγές μείωσε το λάδι ή το βούτυρο κατά το 1/3 ή ½ της αρχικής ποσότητας, χρησιμοποίησε γάλα άπαχο, 2 ασπράδια αυγού αντί 1 ολόκληρο Το άπαχο εβαπορέ γάλα μπορεί να αντικαταστήσει την κρέμα γάλακτος Στα γλυκά αντικατέστησε την ίδια ποσότητα λίπους με ισοδύναμη ποσότητα φρούτων για να αποδώσεις υγρασία και γεύση Η σκόνη κακάο δίνει τη γεύση της σοκολάτας χωρίς το λίπος Επέλεξε σκεύη μαγειρικής παρασκευής που θα σε βοηθήσουν να μειώσεις το λίπος (ατμομάγειρας, τηγάνι με σχάρα, αντικολλητικό τηγάνι)

18 Πώς να μειώσω το αλάτι στη διατροφή μου αντικατέστησε με υποκατάστατο (χλωριούχο κάλιο) Αντικατέστησε με μπαχαρικά και μυρωδικά Μην καταναλώνεις αλάτι στο τραπέζι, μιξ μπαχαρικών που περιέχουν αλάτι Μείωσε την κατανάλωση τροφίμων με επιπρόσθετο αλάτι, εάν στα συστατικά ενός προϊόντος αναγράφεται το αλάτι στα τρία πρώτα αυτό είναι πλούσιο σε αλάτι Μείωσε κατανάλωση κονσερβών, τουρσί και ελιές, αλλαντικά, κασέρια, αλμυρούς ξηρούς καρπούς και κράκερς καθώς και fast-foods

20 Το πιάτο μου (my plate) Πρωτεΐνη λαχανικά υδατάνθρακες ΚΥΡΙΩΣ ΓΕΥΜΑ

21 Μέτρηση της ποσότητας τροφίμων Χρήση σκευών μέτρησης για τον ακριβή προσδιορισμό της ποσότητας : - ζυγαριά μαγειρικής - φλιτζάνια μέτρησης για στερεά και υγρά - κουτάλια μέτρησης Σταθεροποίηση ότι βρίσκεται σε σκεύος μέτρησης με ένα μαχαίρι Προσδιορισμός ποσότητας τροφίμου σε ωμή ή μαγειρεμένη μορφή Οπτική αντιστοίχηση της μερίδας κάθε τροφίμου με αντικείμενα της καθημερινής μας ζωής (εκτός σπιτιού, σχολείο) Αναπροσαρμογή του μεγέθους της μερίδας (π.χ. παιδί)

22

24 ΣΔ ΤΥΠΟΥ 2- χωρίς ινσουλίνη μικρά συχνά γεύματα (μειώνουν την πείνα και τα διατροφικά ολισθήματα) Μεγάλες χρονικές αποστάσεις μεταξύ των γευμάτων αυξάνει την ινσουλινοαντίσταση μεταβολικό πλεονέκτημα η σταθερή συχνότητα και ώρα των γευμάτων Όχι με εξαναγκασμό συχνά γεύματα! Τουλάχιστον τρία γεύματα την ημέρα!

25 ΥΓΙΕΙΝΑ ΣΝΑΚ - Λιγότερο από 5γρ. υδατάνθρακες 15 αμύγδαλα, 5 μικρά καρότα (baby), 5 ντοματίνια + 1 κ. της σούπας ξινή κρέμα ή κρέμα με βουτυρόγαλα, 1 βρασμένο αυγό, 1 φλιτζάνι κομμένο αγγούρι + ξινή κρέμα ή κρέμα με βουτυρόγαλα, ¼ φλ. Φρέσκα μύρτιλα, 1 φλ. Πράσινη σαλάτα + ½ φλ. Αγγούρι κομμένο σε κύβους + ελάχιστο ξύδι και λάδι, 1 φλιτζάνι ελαφρύ ποπ-κορν χωρίς αλάτι και ελάχιστο βούτυρο, 2 αλμυρά κράκερς, ½ φλ. Ζελέ χωρίς ζάχαρη, 8 πράσινες ελιές, ¼ ενός ολόκληρο αβοκάντο, 2 κουταλιές κολοκύθας ή σπόροι σουσαμιού γρ. υδατάνθρακες ¼ φλ. Ξηρά φρούτα και ξηροί καρποί (ανάμεικτα), 1 φλ. Κοτόσουπα με νουντλς, ντοματόσουπα ή σούπα λαχανικών, 1 μικρό μήλο ή πορτοκάλι, 3 φλ. Ελαφρύ ποπκορν, 2 ρυζογκοφρέτες, 5 κράκερς με ένα μικρό κομμάτι τυρί, ½ σάντουιτς γαλοπούλα (1 φέτα ψωμί + 60γρ. γαλοπούλα + μουστάρδα) - 30γρ. υδατάνθρακες (πριν την άσκηση) 180 γρ. γιαούρτι λάιτ + ¾ φλ. Μούρα, ½ φλ. Άπαχο γάλα + ¾ φλ. Δημητριακά ολικής αλέσεως, ένα ολόκληρο σάντουιτς γαλοπούλα

26 Αριθμός και Χρόνος γευμάτων με ινσουλίνη Όσες οι γευματικές ινσουλίνες, τόσα τουλάχιστον θα είναι γεύματα Ινσουλίνες ταχείας δράσης ή μίγματα ταχείας δράσης ενδείκνυται και τα σνακς (περιμένεις μισή ώρα και μετά τρως) Ανάλογα ταχείας δράσης δεν ενδείκνυται τα σνακς (εκτός εάν καταναλωθούν μέσα στις 3-4 ώρες από την τελευταία γευματική ινσουλίνη ή γίνει επιπλέον ένεση για αυτό το σνακ-μετά τις 4 ώρες- περιμένεις και μετά τρως) Το προγευματικό σάκχαρο παίζει ρόλο για το εάν θα περιμένεις και πόσο για να καταναλώσεις το γεύμα σε σχέση με την χορήγηση ινσουλίνης

27 Διατροφή και Ινσουλίνη Εστίασε στους υδατάνθρακες! Υπολόγισε την ακριβή ποσότητα τροφίμων που καταναλώνεις Υπολόγισε την ποσότητα υδατανθράκων που καταναλώνεις σε κάθε γεύμα Υπολόγισε τη δόση ινσουλίνης που πρέπει να κάνεις σύμφωνα με την ατομική σου αναλογία (1 μονάδα ινσουλίνης/γρ. υδατ) Σταθερά γεύματα σταθερές ώρες Γνώρισε τον γλυκαιμικό δείκτη των τροφών που καταναλώνεις

28 Υπολογισμός των υδατανθράκων Εκπαίδευση στις ομάδες τροφίμων και την περιεκτικότητα των τροφίμων σε υδατάνθρακες Σωστή ανάγνωση των ετικετών τροφίμων

29 ΟΜΑΔΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΟΜΑΔΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ 1 ισοδύναμο= 12 γρ. υδατ 1 φλ. Γάλα (200 ml) 1 κεσεδάκι γιαούρτι (200γρ) ½ φλ. Γάλα εβαπορέ (100 ml) ΟΜΑΔΑ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ 1 ισοδύναμο= 5 γρ. υδατ ½ φλιτζάνι βρασμένο λαχανικό ή 1 φλιτζάνι ωμό λαχανικό ΟΜΑΔΑ ΑΜΥΛΟΥ 1 ισοδύναμο= 15 γρ. υδατ 1 φέτα ψωμί (30γρ) λευκό ή σικάλεως ½ κουλούρι ½ φλιτζάνι βρώμη ½ φλιτζάνι καλαμπόκι, αρακάς 1/3 φλιτζάνι ζυμαρικά, ρύζι ½ φλιτζάνι όσπρια μαγειρεμένα και αποστραγγισμένα 1 μικρή πατάτα (90γρ-μεγέθους αυγού) ΟΜΑΔΑ ΦΡΟΥΤΟΥ 1 ισοδύναμο= 15 γρ. υδατ 1 μικρό μήλο (100γρ) 1 μικρό πορτοκάλι (100γρ) 15 κεράσια 1 μικρή μπανάνα (80γρ) ΟΜΑΔΑ ΚΡΕΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΑ 1.Υποομάδα χαμηλής περιεκτικότητας σε λίπος 1 ισοδύναμο = 0 γρ. υδατ και 3 γρ. λίπος 30γρ. Μοσχάρι νουά, 30γρ. Ψαρονέφρι, 30γρ. Κοτόπουλο στήθος χωρίς πέτσα, 30γρ. Τυρί τύπου cottage cheese, 30γρ. ψάρι 2. Υποομάδα μέσης περιεκτικότητας σε λίπος 1 ισοδύναμο = 0γρ. Υδατ και 5 γρ. λίπος 30γρ. Αρνί μπούτι, 30γρ. Μοσχαρίσια ή χοιρινή μπριζόλα, 30γρ. Κοτόπουλο μπούτι με πέτσα, 1 αυγό, 30γρ. Φέτα 3. Υποομάδα υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος 1 ισοδύναμο= 0 γρ. υδατ και 8 γρ. λίπους 30γρ. Λουκάνικο, 30γρ. Σαλάμι, 30γρ. Μοσχάρι (πλευρά), 30γρ. Κασέρι, 30γρ. Τηγανιτό ψάρι ΟΜΑΔΑ ΛΙΠΟΥΣ 1 ισοδύναμο = 0 γρ. υδατ και 5 γρ. λίπος 1 κουταλάκι λάδι, μαργαρίνη, μαγιονέζα 1/8 αβοκάντο (30γρ) 8 μεγάλες ελιές (μαύρες) 6 αμύγδαλα, 4 μισά καρύδια 1 κουταλιά σουσάμι, 2 κουταλάκια ταχίνι

30 Ετικέτες τροφίμων Μέγεθος μερίδας Συνολικοί υδατάνθρακες Συνολικό λίπος Φυτικές ίνες

31 Τα εμπόδια που βάζουμε στους εαυτούς μας όταν αλλάζουμε διατροφικές συνήθειες «δεν θα μπορέσω να αλλάξω!» Ο φόβος της αποτυχίας!

32 Τα εμπόδια που βάζουμε στους εαυτούς μας όταν αλλάζουμε διατροφικές συνήθειες «θέλω να το κάνω αλλά δεν έχω τον χρόνο!» Ο φόβος να αλλάξεις προτεραιότητες!

33 Τα εμπόδια που βάζουμε στους εαυτούς μας όταν αλλάζουμε διατροφικές συνήθειες «δεν μου αρέσουν τα υγιεινά τρόφιμα!» Ο φόβος για το άγνωστο!

34 Τα εμπόδια που βάζουμε στους εαυτούς μας όταν αλλάζουμε διατροφικές συνήθειες «θα αισθάνομαι ανόητος να τρώω υγιεινά τρόφιμα!» Χαμηλή αυτοεκτίμηση!

35 Συμβουλές για σταδιακές αλλαγές στην διατροφή Ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων για να γίνουν αντιληπτές οι συνήθειες, τα ωράρια, τα εμπόδια Ξεκινάς με κάτι που είναι εύκολο να αλλάξεις, είναι εφικτό! Μην προσπαθείς να αλλάξεις όλα μαζί Προσπάθησε μεγάλες αλλαγές να τις σπάσεις σε μικρότερες Μην περιμένεις 100% επιτυχία. Θα υπάρξουν ολισθήματα! Μην είσαι πολύ αυστηρός με τον εαυτό σου! Καταπολέμησε την υπερφαγία! Προσπάθησε να δεις τι είναι εκείνο που σε οδηγεί να τρως χωρίς να πεινάς Να σκέφτεσαι τι να τρως και όχι τι να μην τρως! Να σχεδιάζεις τα γεύματα σου, ώστε να έχεις μικρότερη πιθανότητα απόκλισης Σχεδίασε το μενού της εβδομάδας και ψώνισε από το σούπερμάρκετ μόνο αυτά που χρειάζεσαι! Κάνε μια λίστα με υγιεινά τρόφιμα και σνακ Όταν κάθεσαι στο τραπέζι, να έχεις μπροστά σου μόνο το φαγητό που σχεδιάζεις να καταναλώσεις Τα υγιεινά τρόφιμα και σνακ να τα έχεις έτοιμα προς κατανάλωση και ορατά Μείωσε την απόσπαση προσοχής όταν τρως Βρες στήριξη από τρίτους Διαχειρίσου το άγχος!

36 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας!