مجله دانش و تندرستي دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني شاهرود دوره 2 شماره 4 زمستان 1386 دكتر بررسي تا ثير آموزش بر آگاهي نگرش و عملكرد دانشآموزان دختر مقطع راهنمايي در مورد مصرف شير و لبنيات 3 2 1* محمود وكيلي (M.D.) دكتر محمدحسين باقيانيمقدم (Ph.D.) آسيه پيرزاده (B.Sc.) محبوبه 3 دهقاني (B.Sc.) 1- دانشگاه علوم پزشكي شهيد صدوقي يزد- متخصص پزشكي اجتماعي 2- دانشگاه علوم پزشكي شهيد صدوقي يزد- گروه بهداشت 3- دانشگاه علوم پزشكي شهيد صدوقي يزد- گروه بهداشت عمومي چكيده مقدمه: تغذيه متعادل و استفاده از گروه شير و لبنيات از مباني مهم سلامتي كودكان و رشد جسمي و افزايش بازدهي آموزشي ميباشد و آموزش يكي از روشهاي افزايش آگاهي و ايجاد نگرش و عملكرد صحيح در دانشآموزان است. اين مطالعه با هدف بررسي ميزان تا ثير آموزش بر آگاهي نگرش و عملكرد دانشآموزان دختر مقطع راهنمايي شهرستان يزد در مورد مصرف شير و لبنيات انجام پذيرفته است. مواد و روشها: در اين مطالعه نيمه تجربي چهار كلاس دوم راهنمايي (16 دانش آموز) كه از لحاظ تحصيلات و شغل والدين و خانوار همگون بودند انتخاب و بهطور تصادفي به دو گروه مورد (دو كلاس با 52 دانش آموز) و شاهد (دو كلاس با 54 دانش آموز) تقسيم شدند. ابزار گردآوري اطلاعات پرسشنامهاي شامل چهار قسمت بود: سو الات زمينهاي و سو الاتي در مورد آگاهي نگرش و عملكرد دانشآموزان در مورد مصرف شير و لبنيات كه با توجه به مطالعات ي طراحي شد. اين پرسشنامه بهصورت پيش آزمون (Pre-test) در هر دو گروه تكميل گرديد. سپس بر اساس اطلاعات به- دست آمده برنامه آموزشي براي گروه مورد طراحي و اجرا شد و پس از دو ماه آزمون ثانويه (Post-test) از هر دو گروه بهعمل آمد. دادهها از كدگذاري با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون آماري t زوجي تجزيه و تحليل شد. نتايج: بر اساس نتايج آزمون t زوجي امتياز آگاهي و نگرش دانشآموزان گروه مورد از آموزش بهطور معنيداري افزايش يافته بود (/1=P) ولي ميزان افزايش امتياز عملكرد آنها معنيدار نبود (/6=P). در گروه شاهد هيچ تغيير معنيداري در نگرش (/11=P) و عملكرد (/68=P) آنها مشاهده نشد. ولي نمره آگاهي گروه شاهد بهطور معنيداري افزايش يافته بود (/1=P). با اين وجود ميزان افزايش آگاهي گروه مورد بهطور معني- داري بيشتر از گروه شاهد بود (/1=P). نتيجه گيري: برنامه آموزش تغذيه در مورد مصرف شير و لبنيات در ارتقاء دانش نگرش و رفتار تغذيه اي دانشآموزان تحت مطالعه تا ثير مثبت داشته است. با توجه به پايين بودن سطح آگاهي نگرش و عملكرد دختران و براي بهبود و اصلاح رفتار تغذيهاي آنان در مورد مصرف شير و لبنيات استفاده از برنامه آموزشي ضروري بهنظر ميرسد. واژههاي كليدي: آموزش آگاهي نگرش عملكرد شير و لبنيات دانشآموزان تاريخ دريافت: 86/7/3 * نويسنده مسي ول: يزد- بلوار دانشجو دانشكده بهداشت دكتر محمود وكيلي. تاريخ پذيرش: 86/11/8 تلفن: 351 624691 نمابر: 351 6238555 Vakilim52@yahoo.com E-mail:
بررسي تا ثير آموزش بر آگاهي نگرش و عملكرد دانشآموزان... محمود وكيلي و همكاران مقدمه بر طبق آخرين آمارها جمعيت نوجوان كشور 28/1 درصد كل جمعيت ميباشد. اين قشرعظيم نيروي پرتوان و سازنده- اي است كه نيازمند توجه ويژه براي مصون ماندن از مخاطرات جسمي و رواني و... ميباشد. در اين ميان دختران جوان و نوجوان كه 14 درصد جمعيت نوجوان كشور مي- باشند از لحاظ جسمي رواني و اجتماعي آسيب پذيرتر از پسران هستند (1). در بدن انسان بالغ تقريبا 12 گرم كلسيم وجود دارد كه 99 درصد آن در استخوانها وجود دارد و به صورت املاح به ويژه فسفات با نسج پروتي يني استحكام استخوانها را سبب ميشود. مواد غذايي غني از كلسيم عبارتند از شير و فرآورده- هاي آن به غير از كره كه در رشد كودكان و استحكام استخوانها و دندانهاي آنها مو ثرند (3). شواهدي وجود دارد كه نشان ميدهد مصرف زياد نوشابه موجب كاهش كلسيم دريافتي در جمعيت جوان شده است بهطوريكه 15 درصد از مجموع انرژي دريافتي دختران جوان با مصرف نوشابه تا مين ميشود و زنان جوان بهطور متوسط روزانه يك و سه چهارم نوشابه مصرف ميكنند درحاليكه كمتر از 1 فنجان شير در هر روز استفاده ميكنند (4). مو سسه ملي سلامت در مورد دريافت مطلوب كلسيم توصيه كرده است كه 12 تا 15 ميليگرم كلسيم براي جوانان 11 تا 24 ساله ضروري ميباشد ولي مشاهدات نشان ميدهد كه متوسط دريافت براي زنان 78-82 ميليگرم در روز است.(4) به حداكثر رساندن مواد معدني استخوان در اوايل زندگي به پيشگيري از پوكي استخوان در پيري كمك ميكند زيرا يكي از مشكلات شايع در دوران سالمندي پوكي استخوان است. اين بيماري يك مسي له بهداشتي در حال افزايش و يك تهديد جدي براي سلامتي سالمندان است. تنها در آمريكا 25 ميليون نفر مبتلا به اين اختلال هستند كه 8 درصد آنها را زنان تشكيل ميدهند پيشبيني ميشود طي 2 سال آينده اگر اقداماتي براي تغيير روند جاري صورت نگيرد بيشتر از 41 ميليون زن در سطح جهان به استي وپروزيس مبتلا شوند (2). جهت افزايش تراكم مواد معدني استخوان افزايش دريافت كلسيم در دوره كودكي و نوجواني سفارش شده است و فرآوردههاي لبني كارآمدترين منابع كلسيم ميباشند. تغذيه در دوره كودكي ميتواند تا ثيرات آني و بلندمدت بر رشد و تكامل بگذارد. چون عادات مهم بلندمدت زندگي در اين دوره شكل ميگيرد پس بايد هدف مراقبين بهداشتي آموزش و راهنماييهاي لازم به كودكان و خانوادهها باشد (5). بنابراين لازم است به جنبههاي پيشگيري بيماري پوكي استخوان در سنين نوجواني و جواني توجه شده و آگاهي و عملكردهاي صحيح تغذيهاي آنها درباره اهميت كلسيم و منابع غذايي آن ارتقا يابد (6). تغذيه متعادل و استفاده از گروه شير و لبنيات يكي از پايههاي اساسي سلامتي كودكان و رشد جسمي و افزايش بازدهي آموزشي ميباشد و آموزش يكي از روشهاي افزايش آگاهي و ايجاد نگرش و عملكرد صحيح در دانشآموزان است. اين مطالعه با هدف بررسي ميزان تا ثير آموزش برآگاهي نگرش و عملكرد دانشآموزان دختر مقطع راهنمايي شهرستان يزد در مورد مقدار مصرف شير و لبنيات انجام پذيرفته است. مواد و روشها اين مطالعه به روش نيمه تجربي بر روي دانشآموزان دختر چهار كلاس دوم راهنمايي (16 دانشآموز) در چهار مدرسه انجام شد. از هر يك از دو ناحيه آموزش و پرورش شهرستان يزد دو كلاس انتخاب و بهطور تصادفي به دو گروه مورد (دو كلاس با 52 دانشآموز) و شاهد (دو كلاس با 54 دانشآموز) تقسيم شدند. ابزار گردآوري اطلاعات پرسشنامهاي شامل چهار قسمت بود: بخش اول: مشخصات دموگرافيك شامل: نام مدرسه سطح تحصيلات پدر و مادر شغل پدر و مادر خانوار و رتبه 41
ه ب دوره 2 شماره 4 زمستان 1386 مجله دانش و تندرستي تولد بخش دوم: 22 سو ال آگاهي بخش سوم: 12 سو ال نگرش و بخش چهارم: 1 سو ال عملكرد در مورد مواد بود. روايي پرسشنامه با روش اعتبار محتوي (Content Validity) توسط متخصصين و كارشناسان آموزش بهداشت و تغذيه و پايايي آن با آلفاي كرونباخ (/75=α ( مورد تا ييد قرار گرفت. اين پرسشنامه صورت پيش آزمون (Pre-test) در هر دو گروه تكميل گرديد سپس نيازهاي آموزشي گروه مورد بر اساس نتايج مرحله اول (Pre-test) برآورد شد و با توجه به اين نيازها جزوه آموزشي و پمفلت تهيه گرديد. آموزش به- صورت سخنراني پرسش و پاسخ و پوستر و ارايه جزوات آموزشي در يك جلسه يك ساعته براي گروه مورد برگزار شد. دو ماه از آموزش پرسشنامه در اختيار دو گروه قرارگرفت و از آنها خواسته شد مجددا آنرا تكميل كنند.(Post-test) امتيازدهي به پاسخها در بخش آگاهي بر حسب تعداد پاسخ- هاي صحيح به سو الات در بخش نگرش بر حسب مقياس پنج قسمتي ليكرت و در بخش عملكرد بر حسب درستي و صحت عملكرد تغذيهاي اظهار شده توسط دانشآموزان انجام شد. دادهها از كدگذاري با نرم افزار SPSS و آزمونهاي مناسب آماري مانند نتايج Paired t-test تجزيه و تحليل شد. دو گروه مورد و شاهد از لحاظ تحصيلات (/55=P) و شغل والدين (/11=P) و خانوار (/22=P) اختلاف معني- داري نداشتند. چنانچه در جدول شماره 1 مشاهده ميشود بر اساس نتايج آزمون t جدول 1- مقايسه دانش نگرش و عملكرد دانشآموزان دختر مقطع راهنمايي در مورد مصرف شير و لبنيات در دو گروه مورد و شاهد و از مداخله آموزشي متغير آگاهي مورد شاهد زوجي امتياز آگاهي و نگرش گروه مورد در خصوص مصرف شير و لبنيات از آموزش به- طور معنيداري افزايش يافته است (/1=P). ولي عملكرد آنها بهطور معنيداري افزايش نيافته است (/6=P). آزمون Paired t-test هيچ تفاوت معنيداري در نگرش (/11=P) و عملكرد (/68=P) گروه شاهد در خصوص مصرف شير و لبنيات و از آموزش نشان نداد ولي تفاوت معنيداري در آگاهي گروه شاهد و از آموزش ديده شد (/=P). از آموزش 77/1 درصد دانشآموزان توانستهاند چهار ماده غذايي از گروه شير و لبنيات را نام ببرند و پس از آموزش 97/8 درصد به اين سو ال پاسخ درست دادهاند (/6=P). همچنين از آموزش تنها 2/8 درصد از دانشآموزان منابع ديگر كلسيم را شناخته و نام بردهاند درحاليكه پس از آموزش اين نسبت به 65/2 درصد افزايش يافته بود (/=P) از آموزش 32/7 درصد از دانش- آموزان 3 جايگزين شير را نام بردند در حاليكه پس از آموزش 89/4 درصد دانشآموزان پاسخ درست دادهاند (/1=P) ازآموزش 64/6 درصد گفتهاند كه غلات و حبوبات نميتواند جايگزين شير شود در حاليكه پس از آموزش 91/3 درصد به اين سو ال پاسخ درست دادهاند.(P=/1) جدول 2 بعضي از جنبههاي نگرش دانشآموزان در مورد مصرف شير و لبنيات را و از آموزش بر حسب مقياس درجهبندي ليكرت نشان ميدهد. دانشآموزاني كه شير مصرف نميكردند علل عدم مصرف شير را بهترتيب p-value /12 /1 -- /67 /1 -- /33 /69 -- 11/ ± 13/5 ± /1 37/ ± 37/9 ± /11 24/3 ± 24/9 ± /68 3/4 3/8 4/ 4/8 8/6 6/4 12/ ± 2/4 ± /1 3/3 4/4 37/3± 3/9 42/2 ± /1 23/ ± 24/4 ± /6 4/3 5/3 5/4 p-v نگرش p-v عملكرد p-v 42
بررسي تا ثير آموزش بر آگاهي نگرش و عملكرد دانشآموزان... محمود وكيلي و همكاران جدول 2- مقايسه درصد نگرش دانشآموزان در مورد مصرف شير و لبنيات و از آموزش p-value كاملا موافقم موافقم نگرش نظري ندارم مخالفم كاملا مخالفم جمع مصرف شير و لبنيات براي بدن ضروري است. شير باعث استحكام دندانها مي- شود. اگر كسي نخواهد شير مصرف كند ميشود به جاي آن ماست دوغ پنير و ساير فرآوردههاي لبني مصرف كند. چون هضم شير آسان است بنابراين غذاي مناسبي براي افراد بيمار است /14 /9 / 1 / 1/ 1 / 1/ 1/ 1/ 2/ 2/1 2/ 2/ 2/ 2/ 2/1 8/2 12/2 18/4 6/4 16/3 19/1 22/4 1/6 77/6 89/4 73/5 8/9 61/2 89/6 1 / 4/1 14/3 38/8 42/9. 1/ 2/1 4/3 23/4 7/2 با مصرف مقدار كافي شير و لبنيات ميتوان از پوكي استخوان در افراد مسن پيشگيري كرد. /4 /61 1 / 1/ 12/2 4/3 6/1 2/1 16/3 4/4 65/3 53/2 دوست نداشتن مطلوب نبودن بو و مزهي شير حالت تهوع و دلدرد بيان كردهاند. بر اساس نتايج بهدست آمده 87 درصد مادران در گروه خانهدار قرار داشتهاند و نمره عملكرد دانش- آموزان با مادر خانهدار (6/52 ± 23/3) بهطور معنيداري بيشتر از دانشآموزان با مادر شاغل (9/95 ± 27/89) بوده است (/2=P). همچنين 44 درصد مادران از نظر تحصيلات در گروه ابتدايي يا بيسواد قرار داشتهاند و نمره نگرش و عملكرد در دانشآموزان با مادر بيسواد و ابتدايي بهترتيب ± 4/12 36/39 و ± 5/67 21/49 و نمره نگرش و عملكرد دانشآموزان با مادر فوق ديپلم ليسانس و بالاتر به- ترتيب ± 4 /4 4/4 و ± 11/23 31/7 بوده است.(P=/36) بر اساس نتايج بهدست آمده شغل و تحصيلات پدر هيچ تا ثيري در ميزان آگاهي نگرش و عملكرد دانشآموزان نداشته است (/5<P). همچنين تعداد فرزندان خانواده و رتبه تولد برآگاهي و عملكرد دانشآموزان تا ثير نداشته (/26=P). ولي بر نگرش آنان تا ثير داشته است (/5<P) بحث بر اساس نتايج بهدست آمده در تحقيق حاضر تفاوت معني- داري بين آگاهي و نگرش گروه مورد در خصوص مصرف 43
دوره 2 شماره 4 زمستان 1386 مجله دانش و تندرستي شير و لبنيات و از آموزش وجود داشت اما هيچ تفاوت معنيداري در نگرش و عملكرد گروه شاهد درخصوص مصرف شير و لبنيات و از آموزش وجود نداشت. در مطالعه مشابهي كه با عنوان بررسي تا ثير آموزش اهميت شير و فرآوردههاي لبني بر آگاهي دانشآموزان توسط شناور و همكارانش انجام شده است تفاوت معنيداري در آگاهي دانشآموزان در و از آموزش ديده شده است (7). در مطالعه ديگري كه توسط شيدفر و همكارانش انجام شده نيز آگاهي تغذيهاي دانشآموزان از مداخله افزايش يافته است (8). در مطالعه مشابه ديگري با عنوان بررسي ميزان تا ثير آموزش بر رفتارهاي تغذيهاي دانشآموزان نتايج نشان داد كه ميزان آگاهي و عملكرد تغذيهاي دانشآموزان از آموزش بهطور معنيداري افزايش يافته بود (9). همچنين در مطالعه ديگري كه توسط كرجي باني و همكارانش در اين زمينه انجام شده است نشان داد كه ميزان آگاهي و نگرش تغذيهاي دانشآموزان مدرسه مورد و از آموزش تفاوت معنيداري داشته اما در مدرسه شاهد اين تفاوت معنيدار نبوده است و درخصوص عملكرد دانشآموزان تفاوت معنيداري در مدارس مورد و شاهد و از آموزش وجود نداشته است (1). در مطالعه اخير نيز در عملكرد هر دو گروه مورد و شاهد تفاوت معنيداري در و از آموزش ديده نشده است كه علت آن ميتواند فراهم ننمودن مواد غذايي (شير و لبنيات) توسط خانوادهها باشد. چنانچه مطالعهاي كه توسط جويباري و همكارانش انجام شد نشان داد كه مهمترين علت براي عدم مصرف شير در دانشآموزان در دسترس نبودن آن ميباشد (11). در مطالعه اخير كساني كه شير مصرف نميكردند دلايل عدم مصرف شير را بهترتيب دوست نداشتن مطلوب نبودن بو و مزه شير حالت تهوع و دل درد بيان كردهاند در صورتيكه در مطالعه- اي كه با عنوان بررسي ميزان رضايتمندي دانشآموزان از اجراي طرح شير رايگان در مدارس شهرستان آباده انجام گرفته دلايل عدم مصرف شير بهترتيب نپسنديدن طعم شير دل درد از خوردن شير و بيفايده بودن آن براي سلامتي عنوان شده است (12). در مطالعه اخير تفاوت معنيداري در آگاهي و از مداخله در گروه شاهد ديده شده است كه احتمالا به اين علت است كه دانشآموزان كنجكاو و پرسشگر هستند و احتمالا بهدنبال سو الاتي كه براي آنان در پيش آزمون پيشآمده با مطالعات بيشتر و يا كسب اطلاعات از والدين و معلمان جواب سو الات را جويا شدهاند. در مطالعهاي كه تحت عنوان تا ثير برنامههاي آموزشي بر آگاهي و رفتارهاي تغذيهاي دانشآموزان انجام گرفته است نشان ميدهد برنامههاي آموزشي براي تغيير الگوهاي تغذيه- اي دانشآموزان مفيد است. همچنين آموزش سبب افزايش آگاهي دانشآموزان در انتخاب منبع تغذيهاي كلسيم شده است (13). در مطالعه اخير نيز ميزان آگاهي دانشآموزان در مورد منابع كسب كلسيم افزايش يافته است. در مطالعه اخير ميزان تحصيلات و شغل والدين با ميزان آگاهي دانشآموزان رابطه معنيداري نداشته است. در مطالعات مشابه ديگري نيز اين رابطه معنيدار نبوده است (1 و 14). اما در مطالعهاي كه توسط يوسف پور انجام شده است بين سطح سواد مادر و آگاهي دانشآموزان رابطه معنيداري ديده شده است (15). نتايج مطالعهاي كه توسط يوكاوا و همكارش انجام شده نشان داد كه آموزش زنان باعث افزايش درك آنها در مورد اهميت كلسيم و نقش مصرف شير در سلامت استخوانها ميشود (16). در مجموع با توجه به پايين بودن نسبي سطح آگاهي نگرش و عملكرد دختران ونقش مو ثر آموزش در اين زمينه براي بهبود و اصلاح رفتارهاي تغذيهاي آنان در مورد مصرف شير و لبنيات بهمنظور پيشگيري از پوكي استخوان در بزرگسالي استفاده از برنامههاي آموزشي ضروري ميباشد. 44
بررسي تا ثير آموزش بر آگاهي نگرش و عملكرد دانشآموزان... محمدعلي نظري و همكاران.9 تشكر و قدرداني بدينوسيله از تمام كساني كه ما را در اجراي اين تحقيق ياري رساندند بهويژه رياست و معاونت پژوهشي دانشكده بهداشت يزد و همچنين مديران آموزگاران و دانشآموزان مدارس راهنمايي دخترانه قاسمي مطهري نجمه و دهقان يزد كمال تشكر را داريم. منابع 1. سيماي جمعيت و سلامت در جمهوري اسلامي ايران.(DHS) وزارت.2.3 بهداشت درمان و آموزش پزشكي معاونت سلامت دفتر سلامت خانواده و جمعيت با همكاري مركز آمار ايران و صندوق حمايت از كودكان جهان (يونيسف) و صندوق جمعيت سازمان ملل متحد. تهران. چاپ صنوبر. 1379. صفحه 23. پورعبدالهي پروين قليپور فرانك كوشاور حسين. بررسي آگاهي دانشجويان دختر دانشگاه علوم پزشكي تبريز و دانشگاه تبريز از استي وپروزيس (پوكي استخوان) در سال 1382. فصلنامه پژوهشي طلوع بهداشت يزد 1384: سال 4. شماره اول: صفحات 44 تا 49. محمديها حسن. اصول تغذيه و مواد غذايي. چاپ چهارم. تهران. انتشارات دانشگاه تهران 1377. صفحات 94 تا 95. 4. Kathlean ML, Sylvian E, Stump.K. Food Nutrition & Diet Therapy. New York: Elsevier (USA); 24. p. 29-291. 5. مظفري خسروي حسن افتخاري محمد حسن شيدفر فرزاد. در ترجمه تغذيه پزشكي و بيماريها. موريسون گيل هارك ليزا (مولف). چاپ اول. تهران: انتشارات هنر سراي دانش 1381 صفحات 113 تا 116. 6. پورعبدالهي پروين هاكش زاده فاطمه. بررسي بسامد مصرف شير و فراوردههاي آن در بين دانشجويان دختر دانشگاه علوم پزشكي تبريز. هفتمين كنگره تغذيه ايران سال 1381: صفحه نظري مهين نيكنامي شمسالدين حيدرنيا عليرضا بابايي غلامرضا قهرماني ليلا. بررسي ميزان تا ثير آموزش بر رفتارهاي تغذيه اي دختران مدارس ابتدايي شهر چابهار. دومين كنگره سراسري آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت 15-17 آذر ماه 1384: صفحه 64. [چكيده] 1. كرجي باني منصور منتظريفر فرزانه امري اسحاق داداشيپور عليرضا مرادزاده محمدرضا محمودي عباسعلي. بررسي تا ثير آموزش بر ارتقاء سواد تغذيهاي دانش آموزان دختر دبيرستانهاي شهر زاهدان در سال 1382-83. دومين كنگره سراسري آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت 15-17 آذر ماه 1384: صفحه 54. [چكيده] 11. جويباري ليلا وكيلي مرضيه ثناگو الهام. بررسي الگوي مصرف صبحانه و ميان وعده دانش آموزان مدارس ابتدايي شهرستان گرگان. هفتمين كنگره تغذيه ايران سال 1381 : صفحه 77. [چكيده] 12. فتحي فاطمه فتحي محمد عزيزخاني خديجه. بررسي ميزان رضايتمندي دانشآموزان از اجراي طرح شير رايگان مدارس شهرستان آباده 85-1384. نهمين كنگره تغذيه ايران سال 1385 : صفحه 278. [چكيده] 13. Kozlowska Wojciechowska M, Uramowska Zyto B, Jarosz A, Makarewicz Wujec M. Impact of school childrens nutrition education program on the knowledge and nutritional behavior of their parents. Rocz Panstw zakl Hig.22; 53(3): 253-8. [Abstract] 14. محامد فريبا. بررسي دانش و نگرش دانشآموزان دختر دبيرستاني در خصوص اهميت تغذيه سالم در شهرستان گچساران. تغذيه ايران سال 1385 : ص فحه 261. [چكيده] نهمين كنگره 15. يوسفپور ليلا يوسفپور احمد. بررسي ميزان آگاهي و عملكرد دانش آموزان دبيرستان دخترانه نواحي 2 1 و 3 آموزش و پرورش شهر تبريز در مورد مصرف شير و فرآوردههاي آن. نهمين كنگره تغذيه ايران سال 1385: صفحه 295. [چكيده] 16. Yukawa H, Suzuki T. Dietary calcium and women's health. Clin Calcium 21; 11(2):157-62. 97. [چكيده] 7. شناور رضيه محمدي صمد وكيلي مرضيه كاووسي الهام. بررسي تا ثير آموزش اهميت شير و فراورده هاي لبني بر آگاهي دانش آموزان مدارس تحت پوشش شير در مدرسه استان فارس سال تحصيلي 1384-85. نهمين كنگره تغذيه ايران سال 1385 : صفحه 263. [چكيده] 8. شيدفر محمدرضا نيكپويان حسين افضلآقايي محمد صرر بهنام خباز محمود فضليبزاز صمد نوربخش نادر. تا ثير مداخله آموزشي مبتني بر مشاركت جامعه بر آگاهي نگرش و عادات و الگوهاي تغذيهاي دانش آموزان ابتدايي. نهمين كنگره تغذيه ايران سال 1385 : صفحه 29. [چكيده] 45