ΑΝΤΗΛΙΑΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ. ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕ ΠΑΙΔΙΚΟΥΣ ΣΤΑΘΜΟΥΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΜΑΡΟΥΣΙΟΥ Μαρία Σαρίδη, Ντανιέλα Κουλμπίντα, Καλλιόπη Λέκκα, Κυριάκος Σουλιώτης Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Τμήμα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Κόρινθος Εισαγωγή: Το θέμα της βλαπτικής επίδρασης της ηλικιακής ακτινοβολίας κατέχει σημαντική θέση στην διεθνή βιβλιογραφία. Οι κλιματολογικές συνθήκες, με βασικότερο παράγοντα την μείωση του στρώματος του όζοντος στην ατμόσφαιρα της γης, επιτρέπει στην υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου (UVR) να διεισδύει στο δέρμα και τους οφθαλμούς και έτσι να αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης σοβαρών προβλημάτων υγείας όπως ο καρκίνος του δέρματος, καταρράκτης, δερματοπάθειες, γήρανση του δέρματος, κ.λ.π. Η παρατεταμένη έκθεση του ατόμου στον ήλιο κατά τη διάρκεια της παιδικής και εφηβικής ζωής αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του δέρματος. Μελέτες δείχνουν πως ποσοστό από 50% -80% του συνολικού ποσού της UVR προσλαμβάνεται κατά την παιδική και την εφηβική ηλικία.περισσότερα από 130.000 νέα κρούσματα κακοήθους μελανώματος εμφανίζονται ετησίως σε όλον τον κόσμο και περίπου 37.000 άτομα χάμουν τη ζωή τους. Επιδημιολογικές μελέτες τα τελευταία είκοσι χρόνια αναφέρουν ότι τα 2/3 των περιπτώσεων Κακοήθους Μελανώματος σε όλον τον κόσμο, οφείλονται στην ηλιακή ακτινοβολία. Στην Ευρώπη υπάρχει αύξηση 3-7% το χρόνο στις νέες διαγνώσεις κακοήθους μελανώματος. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι έχουμε περίπου 500 νέα περιστατικά κακοήθους μελανώματος κάθε χρόνο. Σκοπός: Σκοπός του προγράμματος ήταν η ευαισθητοποίηση των παιδιών, των γονέων και των εκπαιδευτικών, απέναντι στα μέτρα αντηλιακής προστασίας και η καταγραφή των γνώσεων και στάσεων των γονέων ως προς τα ανωτέρω μέτρα. Υλικό και Μέθοδος: Η μελέτη έλαβε χώρα τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο του 2016 και το follow-up τον Σεπτέμβριο του 2016. Διενεργήθηκε έρευνα με ανώνυμο ερωτηματολόγιο σε γονείς των οποίων τα παιδιά ήταν εγγεγραμμένα σε όλους τους παιδικούς σταθμούς του δήμου Αμαρουσίου, καθώς και στους εκπαιδευτικούς που εργάζονταν στους συγκεκριμένους χώρους. Τα ερωτηματολόγια συμπλήρωσαν 146 γονείς και εργαζόμενοι στους παιδικούς σταθμούς και 117 μετά την παρέμβαση. Επισημαίνεται ότι οι γονείς που συμπεριελήφθησαν στο follow-up ήταν ίδιοι με εκείνους που είχαν συμμετάσχει στην αρχική μελέτη (μελέτη κοόρτης). Το μειωμένο δείγμα του follow-up οφείλεται στην αποφοίτηση αρκετών παιδιών από το νηπιαγωγείο. Σχεδιάστηκε φυλλάδιο με πληροφορίες σχετικές με τους κινδύνους και τα οφέλη της ηλιακής ακτινοβολίας καθώς και τα μέτρα αντηλιακής προστασίας, το οποίο διανεμήθηκε στους γονείς, μετά τη λήψη των ερωτηματολογίων. Επίσης σχεδιάστηκε και παρουσιάστηκε στα παιδιά ειδικό βίντεο κινουμένων σχεδίων με τις ανωτέρω πληροφορίες, προσαρμοσμένες στο ηλικιακό τους προφίλ. Η μελέτη έλαβε χώρα τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο του 2016. Αποτελέσματα: Τα ερωτηματολόγια συμπλήρωσαν 146 γονείς, με μέση ηλικία τα 40 έτη και με το 51,4% αυτών να δηλώνει ότι έχει 2 παιδιά.
Δημογραφικά, Κοινωνικά και Οικονομικά Χαρακτηριστικά Συμμετέχοντες Γονείς (Συχνότητα) (%) Ποσοστό Σύνολο 146 100 Φύλο Άντρες Γυναίκες Ηλικιακή ομάδα 30 30-40 40-50 50-60 >60 Τόπος μόνιμης διαμονής Αστική Αγροτική Εκπαίδευση Υποχρεωτική Μέση ΑΕΙ, ΤΕΙ Μεταπτυχιακό Επάγγελμα Δημόσιος Υπάλληλος Ιδιωτικός Υπάλληλος Ελεύθερος επαγγελματίας Συνταξιούχος Άνεργος 16 129 3 64 59 12 3 142 2 10 59 58 18 56 42 13 2 32 11,0 88,4 2,1 43,8 40,4 8,2 2,1 97,3 1,4 6,8 40,4 39,7 12,3 38,4 28,8 8,9 1,4 21,9 Οικογενειακή κατάσταση Έγγαμος Διαζευγμένος Άγαμος 118 14 12 80,8 9,6 8,2
Αριθμός Παιδιών 0 1 2 3 Άνω των 4 Μηνιαίο εισόδημα (καθαρό σε ) <500 501-1000 1001-1500 >1500 Εργάζεστε στον παιδικό σταθμό; Όχι Ναι 14 38 75 13 5 26 76 30 13 93 53 9,6 26,0 51,4 8,9 3,4 17,8 52,4 20,7 9,0 63,7 36,3 Η πλειοψηφία του δείγματος (95,2% p= 0,557) ανέφερε ότι γνωρίζει τι είναι το Κακόηθες Μελάνωμα, το 11,7% ανέφεραν ότι έχουν κάποιο περιστατικό με καρκίνο του δέρματος ή κακόηθες μελάνωμα στο κοντινό τους οικογενειακό περιβάλλον, ενώ το 72,4% γνωρίζει τι είναι ο δείκτης αντηλιακής προστασίας. Μόνο το 50% των ατόμων που διέμεναν σε αγροτική περιοχή γνώριζαν τι είναι το Κακόηθες Μελάνωμα. Το 21% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι το παιδί του έχει 5-10 σπίλους στο σώμα του, ενώ μόνο το 23,2% έχει επισκεφθεί γιατρό για το έλεγχο αυτών των σπίλων ενώ το 78,9% απλά τις παρακολουθεί για τυχόν αλλαγές. Το 51,9% των γονέων αναφέρει ότι έχει κάνει μαζί με τα παιδιά του 20-50 θαλάσσια μπάνια κατά το τελευταίο καλοκαίρι και το 87,9% ότι χρησιμοποιούσε πάντα αντηλιακό, αλλά μόνο το 49,6% χρησιμοποιούσε αντιληακό με δείκτη προστασίας μεγαλύτερο του 40. Το 10,7% δήλωσε ότι το παιδί του υπέστη τουλάχιστον ένα ηλιακό έγκαυμα. Μετά το πρόγραμμα παρέμβασης διερευνήθηκαν οι στάσεις των γονέων, απ όπου προέκυψε βελτίωση σε συνήθειες όπως η παραμονή σε σκιά (13% vs 20,7%), η εφαρμογή αντηλιακού με δείκτη>40 (61% vs 84%) και η μείωση στην εμφάνιση ηλιακού εγκαύματος στα παιδιά (80,2% vs 77,4%), ενώ σε άλλες συμπεριφορές η αλλαγή ήταν μικρή και χωρίς στατιστική σημαντικότητα. Συγκεκριμένα με στατιστικά σημαντική διαφορά (Ρ <0,001) φάνηκε ότι μετά την παρέμβαση αυξήθηκε το ποσοστό των γονέων που δήλωσαν ότι χρησιμοποίησαν αντηλιακό με το σωστό δείκτη προστασίας (από 50% σε 78,4%), αύξηση δηλαδή του ποσοστού κατά 28,4%.
Answer Values Before After N % N % P Pearson s x² test Τι ώρα της ημέρας πηγαίνατε συνήθως στην θάλασσα; 32 21,9 30 26 114 78,1 77 66,4 0,3 Φορούσατε καπέλο στα παιδιά σας; 25 17,1 35 30,2 104 71,2 79 68,1 0,052 Πόσο συχνά τα παιδιά σας έμεναν στην σκιά στην παραλία ; 25 17,1 107 92,2 104 71,2 9 7,8 <0.001 Εάν ναι, τι δείκτη προστασίας είχε το αντηλιακό που χρησιμοποιούσατε; Εάν χρησιμοποιούσατε αντηλιακό, πότε το βάζατε ; 71 48,6 17 14,7 73 50 91 78,4 44 30 54 46,6 102 70 62 53,4 <0.001 0,07 Συνηθίζετε να φοράτε γυαλιά ηλίου στα παιδιά σας; 90 62 74 63,8 35 24 28 24,1 0,99 Knowledge score mean value±sd 3,64±1,36 3,1±1,15 Επίσης σε ότι αφορά στην παραμονή σε σκιά, μετά την παρέμβαση φαίνεται ότι το ποσοστό που λαμβάνει αυτό το μέτρο προστασίας είναι μεγαλύτερο από αυτό πριν την παρέμβαση. (ΠΡΙΝ) Πόσο συχνά μένατε στην σκιά στην παραλία ; Frequency Percent Λίγα λεπτά 8 5,5 Αρκετή ώρα 33 22,6
Την περισσότερη ώρα 86 58,9 Πάντα 19 13,0 Total 146 100,0 (ΜΕΤΑ) Πόσο συχνά μένατε στην σκιά στην παραλία ; Frequency Percent Λίγα λεπτά 8 6,9 Αρκετή ώρα 35 30,2 Την περισσότερη ώρα 49 42,2 Πάντα 24 20,7 Total 116 100,0 Σε ό,τι αφορά δε στην επίπτωση ηλιακού εγκαύματος των παιδιών μετά την παρέμβαση φαίνεται ότι υπήρξε σημαντική αλλαγή δεδομένου του ότι τα ποσοστά παιδιών που έπαθαν ηλιακό έγκαυμα ήταν μικρότερα. (ΠΡΙΝ) Πόσες φορές το περασμένο καλοκαίρι σας το παιδί σας έπαθε ηλιακό έγκαυμα; Frequency Percent Καθόλου 113 77,4 Μια φορά 13 8,9 Δύο φορές 1,7 Total 127 87,0 Missing System 19 13,0 Total 146 100,0
(ΜΕΤΑ) Πόσες φορές το περασμένο καλοκαίρι σας το παιδί σας έπαθε ηλιακό έγκαυμα; Frequency Percent Καθόλου 93 80,2 Μια φορά 6 5,2 Total 99 85,3 Missing System 17 14,7 Total 116 100,0 Δεν υπήρξε αλλαγή στάσης στη χρήση καπέλου ως μέσο αντηλιακής προστασίας τόσο στους γονείς όσο και στα παιδιά Συμπεράσματα: Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί μια μικρή προσπάθεια στον τομέα της αγωγής και προαγωγής υγείας. Στόχος του ήταν η ευαισθητοποίηση του πληθυσμού σε θέματα αντηλιακής προστασίας. Η αλλαγή στάσεων των γονέων (από τους οποίους και δύναται να υιοθετηθούν τα μέτρα προστασίας) ειδικά σε παιδιά αυτής της ηλικιακής ομάδας, ήταν και παραμένει το ζητούμενο. Η ενεργοποίηση του ρόλου του σχολείου στην αύξηση των γνώσεων αποτελεί κομβικό παράγοντα στην προσπάθεια αλλαγής της επικίνδυνης συμπεριφοράς των εφήβων, καθώς και ο σχεδιασμός και η εφαρμογή ενημερωτικών προγραμμάτων με βάση την διεθνή εμπειρία. Τα στοχευμένα προγράμματα παρέμβασης επιδρούν άμεσα στην τροποποίηση των στάσεων σε θέματα υγείας, ωστόσο, ουσιαστικά αποτελέσματα προκύπτουν εφόσον αυτά είναι συστηματικά και διαρκή.