Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β Γυμνασίου Ενότητα 2 : Β2. Ετυμολογικά 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Διαφάνειες Σύνθεση 3-5 Ασκήσεις 6-21 Εργασία για το σπίτι 22 Κ. Κολιαράκη 2
Ετυμολογία Σύνθεση Σύνθεση είναι η ένωση δύο λέξεων για τη δημιουργία μιας νέας λέξης, της σύνθετης. Οι λέξεις που ενώνονται για να σχηματίσουν τη σύνθετη λέξη λέγονται συνθετικά μέρη. Οι λέξεις αυτές μπορεί να είναι κλιτές ή άκλιτες. 3
Σύνθεση Σύνθετη λέξη : α συνθετικό (πρώτη λέξη) Κλιτή λέξη Άκλιτη λέξη παῖς + ἄγω > παιδαγωγός στρατός + ἄγω > στρατηγός εὔ + νοῦς > εὔνους πρός + φέρω > προσφέρω 4
Σύνθεση Σύνθετη λέξη : β συνθετικό (δεύτερη λέξη) Κλιτή λέξη Άκλιτη λέξη ἀπό + κρύπτω > ἀποκρύπτω εὔ + δαίμων > εὐδαίμων ὑπέρ + ἄνω > ὑπεράνω ἐκ + πάλαι > ἔκπαλαι 5
Να διακρίνετε τα συνθετικά των σύνθετων λέξεων του λεξιλογικού πίνακα. Λέξεις στα α.ε: λογοποιός < λέγω + ποιῶ ἀμφιλέγω < ἀμφί + λέγω Λέξεις στα α.ε & ν.ε. : λογομαχέω, λογομαχῶ < λόγος + μάχομαι ἀντιλέγω < ἀντί + λέγω ἡ ἀντιλογία < ἀντί + λόγος ἡ ἀντίρρησις (-η) < ἀντί + ῥῆσις 6
Λέξεις στα α.ε & ν.ε. : Ασκήσεις προλέγω < προ + λέγω ὁ πρόλογος < προ + λόγος ἡ πρόρρησις < προ + ῥῆσις ὁ ἐπίλογος < ἐπί + λόγος παράλογος < παρά + λόγος ἀνάλογος < ἀνά + λόγος φιλόλογος < φίλος + λόγος πολύλογος (ν.ε. πολυλογάς) < πολύ + λόγος ἡ πολυλογία < πολύ + λέγω 7
Λέξεις στα α.ε & ν.ε. : ἄρρητος < ἀ + ῥητός ἀπόρρητος < ἀπό + ῥητός ὁ πρόλογος < προ + λόγος ἡ ἐτυμολογία (< ἐτυμος = αληθής + λόγος) ἀμφιλεγόμενος < ἀμφί + λέγω ἡ ἀμφιλογία < ἀμφί + λέγω ἡ ἀρχαιολογία < ἀρχαίος + λόγος ἡ μυθολογία < μῦθος + λόγος 8
Λέξεις στα ν.ε. : λογοδοτώ < λόγος + δίνω λογοφερνω < λόγος + φέρνω λογοτέχνης < λόγος + τέχνη λογοθεραπεία < λόγος + θεραπεία λογοπαίγνιο < λόγος + παίγνιο λογικοφανής < λόγικός + φαίνομαι λεξικογραφία < λεξικό + γράφω μονολεκτικός < μόνος + λέγω κοντολογίς < κοντός + λέγω 9
Λέξεις στα ν.ε. : μισθολόγιο < μισθός + λόγος τιμολόγιο < τιμή + λόγος αερολογία < αέρας + λόγος βιολογία < βίος + λόγος 10
Να διακρίνετε στις σύνθετες λέξεις του λεξιλογικού πίνακα το είδος των συνθετικών (κλιτά - άκλιτα). Λέξεις στα α.ε: λογοποιός < λέγω + ποιῶ (κλιτή - κλιτή) ἀμφιλέγω < ἀμφί + λέγω (άκλιτη - κλιτή) Λέξεις στα α.ε & ν.ε. : λογομαχέω, λογομαχῶ < λόγος + μάχομαι (κλιτή - κλιτή) ἀντιλέγω < ἀντί + λέγω (κλιτή - κλιτή) 11
Λέξεις στα α.ε & ν.ε. : Ασκήσεις ἡ ἀντιλογία < ἀντί + λόγος (άκλιτη - κλιτή) ἡ ἀντίρρησις (-η) < ἀντί + ῥῆσις (άκλιτη - κλιτή) προλέγω < προ + λέγω (άκλιτη - κλιτή) ὁ πρόλογος < προ + λόγος (άκλιτη - κλιτή) ἡ πρόρρησις < προ + ῥῆσις (άκλιτη - κλιτή) ὁ ἐπίλογος < ἐπί + λόγος (άκλιτη - κλιτή) παράλογος < παρά + λόγος (άκλιτη - κλιτή) ἀνάλογος < ἀνά + λόγος (άκλιτη - κλιτή) φιλόλογος < φίλος + λόγος (κλιτή - κλιτή) πολύλογος (ν.ε. πολυλογάς) < πολύς + λόγος (άκλιτη - κλιτή) 12
Λέξεις στα α.ε & ν.ε. : ἡ πολυλογία < πολύ + λέγω (κλιτή - κλιτή) ἄρρητος < ἀ + ῥητός (άκλιτη - κλιτή) ἀπόρρητος < ἀπό + ῥητός (άκλιτη - κλιτή) ὁ πρόλογος < προ + λόγος (άκλιτη - κλιτή) ἡ ἐτυμολογία (< ἐτυμος = αληθής + λόγος) (κλιτή - κλιτή) ἀμφιλεγόμενος < ἀμφί + λέγω (άκλιτη - κλιτή) ἡ ἀμφιλογία < ἀμφί + λέγω (άκλιτη - κλιτή) ἡ ἀρχαιολογία < ἀρχαίος + λόγος (κλιτή - κλιτή) ἡ μυθολογία < μῦθος + λόγος (κλιτή - κλιτή) 13
Λέξεις στα ν.ε. : λογοδοτώ < λόγος + δίνω (κλιτή - κλιτή) λογοφερνω < λόγος + φέρνω (κλιτή - κλιτή) λογοτέχνης < λόγος + τέχνη (κλιτή - κλιτή) λογοθεραπεία < λόγος + θεραπεία (κλιτή - κλιτή) λογοπαίγνιο < λόγος + παίγνιο (κλιτή - κλιτή) λογικοφανής < λόγικός + φαίνομαι (κλιτή - κλιτή) λεξικογραφία < λεξικό + γράφω (κλιτή - κλιτή) μονολεκτικός < μόνος + λέγω (κλιτή - κλιτή) κοντολογίς < κοντός + λέγω (κλιτή - κλιτή) 14
Λέξεις στα ν.ε. : μισθολόγιο < μισθός + λόγος (κλιτή - κλιτή) τιμολόγιο < τιμή + λόγος (κλιτή - κλιτή) αερολογία < αέρας + λόγος (κλιτή - κλιτή) βιολογία < βίος + λόγος (κλιτή - κλιτή) 15
1/ Να κατατάξετε τις παρακάτω λέξεις του κειμένου σε απλές και σύνθετες. συνετίθει ἐπιθέσθαι ἐκπέμπει ἡγεμόνας πολεμίων εὔνοίας πραγματεῖαν διαζῶσαι ἐβουλεύετο 16
Απάντηση. συνετίθει = σύνθετη < συν + τίθημι ἐπιθέσθαι = σύνθετη < ἐπί + τίθημι ἐκπέμπει = σύνθετη < ἐκ + πέμπω ἡγεμόνας = απλή πολεμίων = απλή εὔνοίας = σύνθετη < εὔ < νοῦς πραγματεῖαν = απλή διαζῶσαι = σύνθετη < διά + ζώννυμι ἐβουλεύετο = απλή 17
2/ Χρησιμοποιώντας τα συνθετικά που σας δίνονται να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της αρχαίας ελληνικής. ἀ + κακός ἀ (ἀν) + ἴσος παρά + λόγος ἐν + δόξα (επίθετο) ἀνα + ἄγω εἰς + βάλλω δύσ + πιστός ἡμί + θεός 18
Απάντηση. ἀ + κακός = ἄκακος ἀ (ἀν) + ἴσος = ἄνισος παρά + λόγος = παράλογος ἐν + δόξα = ἔνδοξος ἀνα + ἄγω = ἀνάγω εἰς + βάλλω = εἰσβάλλω δύσ + πιστός = δύσπιστος ἡμί + θεός = ἡμίθεος 19
3/ Να χωρίσετε τις παρακάτω λέξεις της ν.ε. στα συνθετικά μέρη τους και να δηλώσετε αν αυτά είναι λέξεις κλιτές ή άκλιτες. πολυλογία ἀντιλέγω ἀνάλογος φιλόλογος ἐτυμολογία λογοποιός ἐπίλογος 20
Απάντηση. πολυλογία < πολύς + λόγος (κλιτή - κλιτή) ἀντιλέγω < ἀντί + λέγω (άκλιτη - κλιτή) ἀνάλογος < ἀνά + λόγος (άκλιτη - κλιτή) φιλόλογος < φίλος + λόγος (κλιτή - κλιτή) ἐτυμολογία < ἔτυμος + λόγος (κλιτή - κλιτή) λογοποιός < λόγος + ποιῶ (κλιτή - κλιτή) ἐπίλογος < ἐπί + λόγος (άκλιτη - κλιτή) 21
Εργασία για το σπίτι Να βρείτε στο κείμενο τις σύνθετες λέξεις της α.ε., να τις χωρίσετε στα συνθετικά μέρη τους και να δηλώσετε αν αυτά είναι λέξεις κλιτές ή άκλιτες. 22
Τέλος ενότητας Τις απορίες και τις ερωτήσεις σας στείλτε τις στο e-mail: kkoliaraki@arnos.co.gr Η καθηγήτρια κα Κολιαράκη θα ορίσει δωρεάν ζωντανή επικοινωνία για να σας απαντήσει (on line). Περιμένουμε τα σχόλια και τις παρατηρήσεις σας, τα θετικά μας ενθαρρύνουν και τα αρνητικά μας βελτιώνουν www.tutor.uni-learn.gr 23