ΕΥΡΩΒΑΡΟΜΕΤΡΟ 75.2 ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ

ΕΥΡΩΒΑΡΟΜΕΤΡΟ 75.2 ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ιενεργήθηκε από την TNS Opinion & Social κατόπιν αιτήµατος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Συντονισµός της έρευνας: Γενική ιεύθυνση Επικοινωνίας TNS Opinion & Social 40 Avenue Herrmann Debroux 1160 Βρυξέλλες Βέλγιο - 1 -

Περιεχόµενα ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ... 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 6 1. Οι πολιτικές στις οποίες πρέπει να δώσει προτεραιότητα το ΕΚ... 9 2. Οι Ευρωπαίοι και η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης... 24 3. Οι Ευρωπαίοι και ο ρόλος του ευρώ... 31 4. Οι τρόποι αντιµετώπισης της κρίσης από τα κράτη µέλη... 37 4.1 Πώς πρέπει να συµπεριφερθούν τα κράτη µέλη σύµφωνα µε τους Ευρωπαίους;...37 4.2 Η προτεραιότητα: µείωση των δηµοσίων δαπανών ή αναθέρµανση της οικονοµίας;...42 5. Οι Ευρωπαίοι και ο φόρος επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών.. 47 5.1 Η αρχή της θέσπισης φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών είναι µάλλον ευρέως αποδεκτή από τους Ευρωπαίους...47 5.2 Θέσπιση φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών: οι καταρχήν υποστηρικτές τάσσονται εν γένει υπέρ της θέσπισής του, είτε σε παγκόσµιο είτε σε ευρωπαϊκό επίπεδο...52 5.3 Οι λόγοι υποστήριξης του φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών. 57 5.4 Λόγοι διαφωνίας µε τη θέσπιση φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών αρχικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση...62 6. Οι Ευρωπαίοι και η επισιτιστική ασφάλεια... 67 6.1 Η κοινή γνώµη υποστηρίζει ένθερµα τη δράση της ΕΕ για την προαγωγή της επισιτιστικής ασφάλειας...67 6.2 Προκειµένου να αντιµετωπιστούν οι αυξήσεις στις τιµές των τροφίµων, το πλέον αποτελεσµατικό µέτρο φαίνεται να είναι η ενίσχυση της γεωργίας των αναπτυσσόµενων χωρών...74 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ... 79 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Τεχνικό σηµείωµα - 2 -

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αν και µε βάση τους οικονοµικούς δείκτες για το δεύτερο εξάµηνο του 2010 προκύπτει µικρή µείωση του ρυθµού οικονοµικής µεγέθυνσης για την ΕΕ, οι προβλέψεις για το 2011 είναι αρκετά ενθαρρυντικές. Σύµφωνα µε τις διαθέσιµες εκτιµήσεις, προβλέπεται µεγέθυνση του ΑΕγχΠ κατά 1,8%, αύξηση η οποία οφείλεται κυρίως στην ανάκαµψη της παγκόσµιας οικονοµίας και σε ενίσχυση της εµπιστοσύνης στο εσωτερικό των εταιρειών 1. Εντούτοις, η οικονοµική κατάσταση σε επίπεδο ΕΕ δεν αντικατοπτρίζεται κατά τον ίδιο τρόπο στο εσωτερικό κάθε κράτους µέλους. Παρότι στη Γερµανία και τη Γαλλία έχουν καταγραφεί θετικά αποτελέσµατα, η κατάσταση κυρίως στην Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Ισπανία εξακολουθεί να εµπνέει ανησυχία. Οι διαδηλώσεις και απεργίες αντικατοπτρίζουν τις ανησυχίες σηµαντικού ποσοστού των πληθυσµών των εν λόγω χωρών. Επιπλέον, η «Αραβική Άνοιξη», η οποία εκτυλίχθηκε κοντά στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εγείρει επίσης σειρά ζητηµάτων στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως όσον αφορά τη µετανάστευση. Αυτό ήταν το πλαίσιο µέσα στο οποίο διεξήχθη το κύµα 75.2 του Ευρωβαροµέτρου µεταξύ 13ης Απριλίου και 2ας Μαΐου 2011. Η έρευνα που αναλύεται στο παρόν έγγραφο έχει ως πρώτιστο στόχο να ιχνηλατήσει την εξέλιξη της ευρωπαϊκής κοινής γνώµης σε σχέση µε την οικονοµική κρίση. Αυτή είναι η τρίτη έρευνα που διεξάγει η Γενική ιεύθυνση Επικοινωνίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου («Μονάδα Παρακολούθησης της Κοινής Γνώµης») ειδικά για το συγκεκριµένο θέµα. Η πρώτη τέτοια έρευνα διεξήχθη την περίοδο Ιανουαρίου- Φεβρουαρίου 2009, αρκετούς µήνες µετά την έναρξη της κρίσης, ενώ η δεύτερη διεξήχθη ενάµισι χρόνο αργότερα, την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010. Ως εκ τούτου, θα έχουµε την ευκαιρία να συγκρίνουµε τα αποτελέσµατα του τελευταίου Ευρωβαροµέτρου µε τα αντίστοιχα αποτελέσµατα των δύο προηγούµενων ερευνών. Στη συνέχεια, θα εξετάσουµε τις ανησυχίες και τις προσδοκίες των Ευρωπαίων ως προς το θέµα της επισιτιστικής ασφάλειας. Για τον σκοπό αυτόν, πραγµατοποιήθηκαν προσωπικές συνεντεύξεις µε 27.000 Ευρωπαίους ηλικίας 15 ετών και άνω από τους ερευνητές του δικτύου της TNS Opinion & Social (το ερωτηµατολόγιο αναγνώστηκε από ερευνητή στο σπίτι του ερωτηθέντος). Η µεθοδολογία που χρησιµοποιήθηκε είναι αυτή της Γενικής ιεύθυνσης Επικοινωνίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου («Μονάδα Παρακολούθησης της Κοινής Γνώµης»). Στην παρούσα έκθεση προσαρτάται τεχνικό σηµείωµα σχετικά µε τις συνεντεύξεις που διενεργήθηκαν από τα ινστιτούτα του δικτύου της «TNS Opinion & Social». Στο εν λόγω σηµείωµα περιγράφονται η µέθοδος που χρησιµοποιήθηκε σε αυτές τις συνεντεύξεις καθώς και τα όρια αξιοπιστίας. 1 Βλ. το δελτίο Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το θέµα: http://europa.eu/rapid/pressreleasesaction.do?reference=ip/11/243&format=html&aged=0&language =FR&guiLanguage=en - 3 -

Η έρευνα καλύπτει τα 27 κράτη µέλη και είναι µέρος του κύµατος ΕΒ 75.2. Στην παρούσα έκθεση θα αναλύσουµε καταρχάς τις διάφορες πολιτικές στις οποίες οι Ευρωπαίοι θεωρούν ότι πρέπει να δώσει προτεραιότητα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στη συνέχεια θα διερευνήσουµε το κατά πόσον οι Ευρωπαίοι εκτιµούν ότι έχουν εισέλθει σε περίοδο ανανεωµένης οικονοµικής µεγέθυνσης, ή αν θεωρούν ότι η κρίση θα διαρκέσει. Ακολούθως θα εξετάσουµε τον ρόλο που αποδίδουν οι Ευρωπαίοι στο ευρώ: έχει συµβάλει στον µετριασµό των αρνητικών συνεπειών της κρίσης ή όχι; Επίσης θα εστιάσουµε την προσοχή µας στον βέλτιστο τρόπο αντιµετώπισης της κρίσης, έτσι ώστε να εξέλθουµε γρήγορα από αυτή. Πρώτον, αναλύοντας τις στάσεις των κρατών µελών έναντι της κρίσης: θα αισθάνονταν καλύτερα προστατευµένοι οι Ευρωπαίοι αν οι χώρες τους ενεργούσαν µε συντονισµένο τρόπο εντός της Ένωσης; Προκειµένου να εξέλθουν γρηγορότερα από την κρίση, τα κράτη µέλη πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στη µείωση των δηµοσίων δαπανών ή στην επένδυση σε µέτρα για την τόνωση της οικονοµίας; εύτερον, οι Ευρωπαίοι θα ερωτηθούν σχετικά µε τη θεµελιώδη αρχή και τις µεθόδους που πρέπει να εφαρµοστούν όσον αφορά τη θέσπιση φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών. Τέλος, θα εξεταστεί το ζήτηµα της επισιτιστικής ασφάλειας, µε σκοπό να αναζητηθούν οι βέλτιστοι τρόποι καταπολέµησης της τάσης αύξησης των τιµών των τροφίµων, προστατεύοντας παράλληλα τον γεωργικό τοµέα. - 4 -

Σηµείωση Στην παρούσα έκθεση, οι χώρες αναφέρονται µε την επίσηµη συντοµογραφία τους. ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ EE 27 Γ Ευρωπαϊκή Ένωση (27 κράτη µέλη) εν γνωρίζω BE CZ BG DK DE EE EL ES FR IE IT CY LT LV LU HU MT NL AT PL PT RO SI SK FI SE UK Βέλγιο Τσεχική ηµοκρατία Βουλγαρία ανία Γερµανία Εσθονία Ελλάδα Ισπανία Γαλλία Ιρλανδία Ιταλία Κύπρος Λιθουανία Λεττονία Λουξεµβούργο Ουγγαρία Mάλτα Κάτω Χώρες Aυστρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουµανία Σλοβενία Σλοβακία Φινλανδία Σουηδία Ηνωµένο Βασίλειο Ο ιστότοπος του Ευρωβαροµέτρου βρίσκεται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.europarl.europa.eu/parliament/public/staticdisplay.do?&id=40 Επιθυµούµε να ευχαριστήσουµε όλες και όλους τους ερωτηθέντες από ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση για τον χρόνο που αφιέρωσαν συµµετέχοντας σε αυτήν την έρευνα. Χωρίς την ενεργό συµµετοχή τους, η παρούσα έρευνα δεν θα είχε υλοποιηθεί. - 5 -

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σχεδόν τρία χρόνια µετά την έναρξη της µεγαλύτερης οικονοµικής και κοινωνικής κρίσης που έχει ζήσει ο δυτικός κόσµος από τη δεκαετία του 1930 και µετά, και σε συνθήκες περιορισµένης οικονοµικής ανάκαµψης, η παρούσα έρευνα αντικατοπτρίζει τα σηµερινά αισθήµατα των Ευρωπαίων. Τα κύρια συµπεράσµατα που συνάγονται από την έρευνα είναι τα ακόλουθα: - Τα αποτελέσµατα αυτά καταδεικνύουν καταρχάς ότι η πλειονότητα των Ευρωπαίων, οι οποίοι έχουν πληγεί σοβαρά από την κρίση που ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2008, εξακολουθούν να επιβεβαιώνουν ότι η αντιµετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα σε επίπεδο ΕΕ (51%). - Επιπλέον, σηµαντικό ποσοστό του πληθυσµού της Ευρώπης αισθάνεται και πάλι σε ορισµένο βαθµό απαισιοδοξία. Ειδικότερα, πάνω από το ένα τρίτο των Ευρωπαίων (36%) πιστεύει ότι η οικονοµική κρίση θα συνεχιστεί για πολλά ακόµη χρόνια. Αυτό το αποτέλεσµα έχει σηµειώσει αύξηση 10 µονάδων σε σύγκριση µε την αντίστοιχη έρευνα του Ευρωβαροµέτρου την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010. - Η πλειονότητα των Ευρωπαίων (57%) πιστεύει ότι το ευρώ δεν έχει µετριάσει τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης, ποσοστό το οποίο έχει αυξηθεί κατά επτά εκατοστιαίες µονάδες από την περίοδο Αυγούστου- Σεπτεµβρίου 2010. - Παρ όλα αυτά, στην πλειονότητά τους (56%, +4 µονάδες) οι Ευρωπαίοι θα αισθάνονταν καλύτερα προστατευµένοι από την κρίση αν η χώρα τους υιοθετούσε και εφάρµοζε µέτρα µε συντονισµένο τρόπο µε τα υπόλοιπα κράτη µέλη, ενώ πάνω από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων (36%, +3 µονάδες) θα προτιµούσαν τη λήψη µεµονωµένων µέτρων από τη χώρα τους. Όπως και στην περίπτωση των απαντήσεων που δόθηκαν σε άλλες ερωτήσεις σε αυτό το Ευρωβαρόµετρο διαπιστώσαµε µία σχετική πόλωση των απόψεων. Μάλιστα, ο αριθµός των ατόµων που δεν εκφέρουν γνώµη σηµειώνει κατακόρυφη πτώση και διαµορφώνεται στο 8% (-7 µονάδες). - Ενόψει των ανωτέρω, οι Ευρωπαίοι παραµένουν διχασµένοι όσον αφορά τα µέτρα στα οποία πρέπει να δοθεί προτεραιότητα. Η σχετική πλειονότητα (40%, +2 µονάδες) θεωρεί ότι τα κράτη µέλη πρέπει καταρχάς να επενδύσουν σε µέτρα τα οποία θα τονώσουν την οικονοµία, ενώ το 34% (-1 µονάδα) εκτιµά ότι τα κράτη µέλη πρέπει να επιλέξουν τη µείωση των δηµοσίων δαπανών και το 22% θα εφάρµοζε και τα δύο µέτρα συγχρόνως. - 6 -

- Πάνω από έξι στους δέκα ερωτηθέντες (61%) δηλώνουν ότι υποστηρίζουν τη θέσπιση φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών. o o Εξ αυτών, το 85% θα υποστήριζε ένα τέτοιο µέτρο εάν εφαρµοζόταν σε παγκόσµια κλίµακα. Παρ όλα αυτά, το 81% θα υποστήριζε επίσης έναν τέτοιο φόρο ακόµη και αν, σε πρώτη φάση, εφαρµοζόταν µόνον στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (σε περίπτωση µη επίτευξης διεθνούς συµφωνίας). Οι δύο βασικοί λόγοι που θα δικαιολογούσαν την επιβολή φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών είναι, πρώτον, ότι θα συνέβαλλε στην καταπολέµηση της αλόγιστης κερδοσκοπίας, συµβάλλοντας έτσι στην πρόληψη µελλοντικών κρίσεων (41%), και, δεύτερον, ότι θα υποχρέωνε τους παράγοντες του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος να συνεισφέρουν στο κόστος της χρηµατοπιστωτικής κρίσης (35%). - Απεναντίας, όσοι αντιτίθενται στη θέσπιση ενός τέτοιου φόρου «πρώτα σε ευρωπαϊκό επίπεδο» υποστηρίζουν ότι, εν µέρει, αυτό οφείλεται στην εκτίµησή τους ότι το µέτρο δεν είναι εφικτό (26%), καθώς πιστεύουν ότι ένας τέτοιος φόρος επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών µπορεί να επιβληθεί µόνον σε παγκόσµιο επίπεδο. - Ως προς το θέµα των τροφίµων, η µεγάλη πλειονότητα των Ευρωπαίων υποστηρίζει ένθερµα τα προτεινόµενα µέτρα για την ενίσχυση του γεωργικού τοµέα και την παράλληλη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας σε ολόκληρο τον κόσµο. o Πάνω από εννέα στους δέκα Ευρωπαίους συµφωνούν µε την άποψη ότι οι καταναλωτές πρέπει να έχουν πρόσβαση στα τρόφιµα σε λογικές τιµές, εξασφαλίζοντας συγχρόνως δίκαιο επίπεδο διαβίωσης για τους αγρότες (95%), ενώ υποστηρίζουν την άποψη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να διασφαλίσει την επισιτιστική ασφάλεια των πολιτών της διαφυλάσσοντας τη γεωργική δραστηριότητα στην ΕΕ (92%). o Το ίδιο περίπου ποσοστό συµφωνεί µε την άποψη ότι η ΕΕ πρέπει να συµµετάσχει στις προσπάθειες καταπολέµησης των ελλείψεων τροφίµων, οι οποίες προκαλούν ταραχές και απεργίες σε αρκετές αναπτυσσόµενες χώρες, και ότι η ΕΕ πρέπει να συνεισφέρει στη δηµιουργία µιας παγκόσµιας τράπεζας τροφίµων που να εγγυάται την προµήθεια τροφίµων στους κατά τόπους πληθυσµούς και να καταπολεµά την κερδοσκοπία σε βάρος των τιµών των τροφίµων (86% και για τις δύο δηλώσεις). - 7 -

o Εντούτοις, οι Ευρωπαίοι παραµένουν έντονα διχασµένοι όσον αφορά το πλέον αποτελεσµατικό µέτρο για την καταπολέµηση της αύξησης των τιµών των τροφίµων. Η «στήριξη της γεωργίας στις αναπτυσσόµενες χώρες» είναι το µέτρο που αναφέρθηκε µε τη µεγαλύτερη συχνότητα (34%), ενώ ακολουθεί η ανάπτυξη, σε παγκόσµια κλίµακα, µηχανισµών προώθησης του συντονισµού και αποτροπής της αλόγιστης κερδοσκοπίας (32%). - 8 -

1. Οι πολιτικές στις οποίες πρέπει να δώσει προτεραιότητα το ΕΚ [QA1] - Η πλειονότητα των Ευρωπαίων εξακολουθεί να πιστεύει ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην αντιµετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού - Υπό τις τρέχουσες ιδιαίτερα ταραγµένες οικονοµικές και κοινωνικές συνθήκες, θεωρήθηκε σκόπιµο να ερωτηθούν εκ νέου οι Ευρωπαίοι σχετικά µε τις προσδοκίες τους όσον αφορά τις πολιτικές προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Καταρχάς, ζητήθηκε από τους ερωτηθέντες να επιλέξουν την πολιτική που θεωρούσαν ότι αποτελεί την ύψιστη προτεραιότητα µεταξύ 12 επιµέρους επιλογών (QA1a) («καταρχάς»). Στη συνέχεια τους ζητήθηκε να επιλέξουν τρεις το πολύ πολιτικές µεταξύ των προτεινοµένων, οι οποίες κατά τη γνώµη τους ήταν επίσης σηµαντικές (QA1b) («και στη συνέχεια»). o QA1a («καταρχάς»): η αντιµετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού έχει σαφές προβάδισµα Αν αναλύσουµε µόνον την πρώτη πολιτική που αναφέρουν οι Ευρωπαίοι, η αντιµετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού ξεχωρίζει µε διαφορά: αναφέρεται σχεδόν από το ένα τέταρτο των ερωτηθέντων (24%). Η δεύτερη σε σειρά προτίµησης πολιτική, την οποία επέλεξε το 10% των ερωτηθέντων, είναι ο συντονισµός των οικονοµικών, δηµοσιονοµικών και φορολογικών πολιτικών. Η τρίτη πολιτική (9%) συνίσταται στη βελτίωση της προστασίας των καταναλωτών και της δηµόσιας υγείας. Οι τρεις αυτές πολιτικές ακολουθούνται από εννέα επιπλέον προτάσεις, καθεµία από τις οποίες αναφέρθηκε από λιγότερο του 9% των ερωτηθέντων: - Μια πολιτική ασφάλειας και άµυνας που επιτρέπει στην ΕΕ να αντιµετωπίζει διεθνείς κρίσεις (8%) - Καταπολέµηση της αλλαγής του κλίµατος (7%) - Καταπολέµηση της τροµοκρατίας και ο παράλληλος σεβασµός των ατοµικών ελευθεριών (7%) - Μια µεταναστευτική πολιτική που εφαρµόζεται µετά από διαβουλεύσεις µε τις χώρες προέλευσης (7%) - Μια κοινή ενεργειακή πολιτική που στοχεύει να διασφαλίσει την ενεργειακή ανεξαρτησία της ΕΕ (6%) - Μια αγροτική πολιτική που είναι φιλική προς το περιβάλλον και συνεισφέρει στην παγκόσµια επισιτιστική ισορροπία (6%) - 9 -

- Μια εξωτερική πολιτική που επιτρέπει στην ΕΕ να µιλά µε µια φωνή στη διεθνή σκηνή (5%) - Μια πολιτική έρευνας και ανάπτυξης (Ε&Α) που διασφαλίζει την ανταγωνιστικότητα και την καινοτοµία (3%) και - Υποστήριξη ενός ευρωπαϊκού κοινωνικού µοντέλου (3%). Αν τώρα µελετήσουµε το σύνολο των απαντήσεων (ερώτηση QA1T), ήτοι το άθροισµα των απαντήσεων που δόθηκαν, προκύπτει ελαφρώς διαφορετική ιεράρχηση σε σύγκριση µε τα αποτελέσµατα της «πρώτης απάντησης» (QA1a). Πρέπει να σηµειωθεί ότι τα αποτελέσµατα για την ερώτηση QA1T µας επιτρέπουν να παρουσιάσουµε το σύνολο των απαντήσεων, δηλαδή τόσο τις πολιτικές που επιθυµούν «καταρχάς» να προωθηθούν οι Ευρωπαίοι όσο και τις υπόλοιπες πολιτικές. o QA1T («καταρχάς» και «στη συνέχεια»): η αντιµετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού αναφέρεται από το ήµισυ των Ευρωπαίων πριν από την προστασία των καταναλωτών και της δηµόσιας υγείας Η δήλωση µε την οποία συµφωνούν αµέσως οι ερωτηθέντες (51%) παραµένει «η αντιµετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού», αν και παρουσιάζει ελαφρά µείωση σε σχέση µε το Ευρωβαρόµετρο 74.1 (-1 µονάδα), όµως παραµένει σηµαντικά αυξηµένη σε σχέση µε την περίοδο διεξαγωγής του Ευρωβαροµέτρου 73.1 στις αρχές του 2010 (+7 µονάδες). Η δεύτερη σε συχνότητα δήλωση µε την οποία συµφωνούν οι ερωτηθέντες είναι για µια ακόµη φορά η «βελτίωση της προστασίας των καταναλωτών και της δηµόσιας υγείας», και επιλέγεται σχεδόν από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων (32%), αν και παρουσιάζει επίσης µείωση σε σύγκριση µε τις προηγούµενες δύο έρευνες του Ευρωβαροµέτρου: -1 µονάδα σε σύγκριση µε την έρευνα της περιόδου Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010 και -3 µονάδες σε σύγκριση µε την έρευνα της περιόδου Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2010. Η ιεράρχηση των πολιτικών που κατατάσσονται τώρα στην τρίτη και τέταρτη θέση έχει µεταβληθεί σηµαντικά σε σύγκριση µε την προηγούµενη έρευνα. Έτσι, η πολιτική που καταλαµβάνει τώρα την τρίτη θέση, «ο συντονισµός οικονοµικών, δηµοσιονοµικών και φορολογικών πολιτικών», αναφέρεται επί του παρόντος στο 28% των απαντήσεων. Πριν από οκτώ µήνες, βρισκόταν µόλις στην πέµπτη θέση, συγκεντρώνοντας το 27% των απαντήσεων. Οµοίως, η τέταρτη σε σειρά πολιτική, «η καταπολέµηση της αλλαγής του κλίµατος», είχε καταλάβει µόλις την έκτη θέση στο Ευρωβαρόµετρο ΕΒ74.1, µε 26% των απαντήσεων και στις δύο έρευνες. - 10 -

Ακολουθεί µια σειρά πέντε προτάσεων, τις οποίες αναφέρει το ένα τέταρτο, ή ελαφρώς µικρότερο ποσοστό, των ερωτηθέντων. Η πρώτη εξ αυτών, «µια αγροτική πολιτική που είναι φιλική προς το περιβάλλον και συνεισφέρει στην παγκόσµια επισιτιστική ισορροπία», όπως και η δεύτερη, «η καταπολέµηση της τροµοκρατίας µε τον παράλληλο σεβασµό των ατοµικών ελευθεριών» (25% και για τις δύο), έχουν καταγράψει µείωση δύο και τριών µονάδων αντιστοίχως σε σύγκριση µε την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010. Στις επόµενες θέσεις της κατάταξης, «µια πολιτική ασφάλειας και άµυνας που επιτρέπει στην ΕΕ να αντιµετωπίζει διεθνείς κρίσεις» αναφέρθηκε από το 24% των ερωτηθέντων (+1 µονάδα σε σύγκριση µε την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010), «µια κοινή ενεργειακή πολιτική που στοχεύει να διασφαλίσει την ενεργειακή ανεξαρτησία της ΕΕ» αναφέρθηκε από το 23% (+3 µονάδες) και «µια µεταναστευτική πολιτική που εφαρµόζεται σε συνεννόηση µε τις χώρες προέλευσης» αναφέρθηκε από το 22% των ερωτηθέντων (+2 µονάδες). Στον αντίποδα, οι επόµενες τρεις πολιτικές συγκεντρώνουν λιγότερες θετικές γνώµες, καθώς αναφέρθηκαν από λιγότερο από το ένα πέµπτο των ερωτηθέντων. Είναι «µια εξωτερική πολιτική που επιτρέπει στην ΕΕ να µιλά µε µια φωνή στη διεθνή σκηνή» (16%, -1 µονάδα), «µια πολιτική έρευνας και ανάπτυξης (Ε&Α) που διασφαλίζει την ανταγωνιστικότητα και την καινοτοµία» (13%, -1 µονάδα) καθώς και η «υποστήριξη ενός ευρωπαϊκού κοινωνικού µοντέλου» (12%, -1 µονάδα). - 11 -

- 12 -

ιαφοροποιήσεις µεταξύ των κρατών µελών Με γνώµονα αυτές τις πολιτικές, η ανάλυση των αποτελεσµάτων ανά χώρα αναδεικνύει τις κορυφαίες επιλογές των ερωτηθέντων στα επιµέρους κράτη µέλη. Η ανάλυση των απαντήσεων καταδεικνύει ότι, σε ορισµένες χώρες, οι αποκλίσεις µεταξύ των δύο ερευνών µπορούν ενίοτε να είναι σηµαντικές. Αποτελούν δε άµεση συνέπεια των µεταβαλλόµενων οικονοµικών, κοινωνικών και ενεργειακών συνθηκών, καθώς και του µεταβαλλόµενου διεθνούς περιβάλλοντος. Εν προκειµένω, επιλέξαµε να αναλύσουµε τα αποτελέσµατα για την ερώτηση QA1T, στην οποία παρουσιάζονται οι συγκεντρωτικές απαντήσεις. - Μια πρώτη επισήµανση: διαπιστώσαµε ότι η «αντιµετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού» αναφέρθηκε περισσότερο στις χώρες που εντάχθηκαν στην ΕΕ µετά τις διευρύνσεις των ετών 2004 και 2007 (56%) παρά στις χώρες που ήταν µέλη της Ένωσης πριν από το 2004 (49%), µε µέσο όρο το 51% για το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα κράτη µέλη στα οποία οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες ανέφεραν αυτήν την πολιτική ήταν η Πορτογαλία (71%), η Ελλάδα και η Λιθουανία (69% και στις δύο χώρες), η Κύπρος (64%), η Φινλανδία (63%), η Βουλγαρία (62%) και το Βέλγιο (61%). Εντούτοις, το θέµα αυτό φαίνεται να θεωρείται λιγότερο θεµελιώδους σηµασίας στην Ιταλία (32%), τη Μάλτα (35%), τις Κάτω Χώρες (38%), το Ηνωµένο Βασίλειο (39%) και την Τσεχική ηµοκρατία (43%). Οι ερωτηθέντες των οποίων οι απόψεις σε σχέση µε αυτήν την πολιτική έχουν γίνει πιο θετικές σε σύγκριση µε την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010 (οι ερωτηθέντες που είναι πιθανότερο να αναφέρουν αυτήν την πολιτική) βρίσκονται κυρίως στην Κύπρο (+10 µονάδες), την Εσθονία, την Πορτογαλία και τη Λιθουανία (7 µονάδες και στις τρεις χώρες), καθώς και στη Βουλγαρία, τη Ρουµανία και τη Λεττονία (6 µονάδες και στις τρεις χώρες). Απεναντίας, λιγότεροι ερωτηθέντες αναφέρουν σήµερα αυτήν την πολιτική σε σύγκριση µε την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010 κυρίως στις Κάτω Χώρες (-10 µονάδες), καθώς και στην Ιταλία και την Τσεχική ηµοκρατία (-8 µονάδες και στις δύο χώρες). - 13 -

- Η «βελτίωση της προστασίας των καταναλωτών και της δηµόσιας υγείας» (ΕΕ27 32%) αναφέρεται επίσης σε ελαφρώς µεγαλύτερο ποσοστό στις χώρες που εντάχθηκαν στην ΕΕ µετά τις διευρύνσεις των ετών 2004 και 2007 (37%) παρά στις χώρες που ήταν µέλη της Ένωσης πριν από το 2004 (31%). Αναφέρεται µε ιδιαίτερα µεγάλη συχνότητα στην Κύπρο (62%), καθώς και στη Βουλγαρία και την Ιρλανδία (48% και στις δύο χώρες), και πολύ λιγότερο συχνά στη Σουηδία (15%), το Λουξεµβούργο (23%), το Ηνωµένο Βασίλειο (25%) και την Πορτογαλία (27%). - Η πολιτική την οποία οι ερωτηθέντες κατατάσσουν ως τρίτη προτεραιότητα, ήτοι ο «συντονισµός οικονοµικών, δηµοσιονοµικών και φορολογικών πολιτικών» (ΕΕ27 28%), αναφέρθηκε περισσότερο από τους ερωτηθέντες σε χώρες οι οποίες βρίσκονται εντός της ευρωζώνης (29%) και λιγότερο στις χώρες εκτός της ευρωζώνης (24%). - 14 -

Το θέµα αυτό αποτελεί πρώτιστο µέληµα των ερωτηθέντων στη Λιθουανία (51%), τη Λεττονία (48%), την Ουγγαρία (46%), αλλά απασχολεί ελάχιστα τους ερωτηθέντες στη ανία (8%), το Λουξεµβούργο (14%), τη Σουηδία και τη Μάλτα (15% και στις δύο χώρες). - Η «καταπολέµηση της αλλαγής του κλίµατος» (ΕΕ27 26%) παραµένει ιδιαίτερα έντονο µέληµα στις χώρες της βόρειας Ευρώπης, αν και συχνά σε µικρότερο βαθµό από ό,τι την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010, ιδίως στη Σουηδία (56%, -13 µονάδες), τη ανία (43%, -4 µονάδες), την Αυστρία (38%, -6 µονάδες) και τη Σλοβενία (36%, -6 µονάδες). Το 38% των ερωτηθέντων στη Γερµανία είναι της ίδιας γνώµης, δύο ποσοστιαίες µονάδες πιο πάνω σε σύγκριση µε την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010. Εντούτοις, η άποψη αυτή εκφράζεται σε πολύ µικρότερο βαθµό στα κράτη της Βαλτικής: την Εσθονία (7%), τη Λεττονία (10%) και τη Λιθουανία (12%). Η προσήλωση στον στόχο της καταπολέµησης της αλλαγής του κλίµατος είναι ευρύτερα διαδεδοµένη στις χώρες που ήταν µέλη της ΕΕ πριν από τη διεύρυνση του 2004 (27%) παρά στις χώρες που εντάχθηκαν στην Ένωση µετά τις διευρύνσεις της περιόδου 2004-2007 (20%) το ίδιο ισχύει για τις χώρες που ανήκουν στην ευρωζώνη (27% έναντι ποσοστού 22% για τις χώρες εκτός της ευρωζώνης). - 15 -

- «Μια αγροτική πολιτική που είναι φιλική προς το περιβάλλον και συνεισφέρει στην παγκόσµια επισιτιστική ισορροπία» (ΕΕ27 25%) θεωρείται ιδιαίτερα θεµελιώδους σηµασίας ζήτηµα για τους Ευρωπαίους που συµµετείχαν στην έρευνα στη Λεττονία (48%), τη Ρουµανία (45%), τη Βουλγαρία (41%), καθώς και στη Σλοβακία και τη Σλοβενία (40% και στις δύο χώρες), ενώ θεωρείται πολύ λιγότερο σηµαντική στη Μάλτα (17%), την Πορτογαλία και την Ισπανία (18% και στις δύο χώρες), καθώς και στο Ηνωµένο Βασίλειο (19%). - Η «καταπολέµηση της τροµοκρατίας µε τον παράλληλο σεβασµό των ατοµικών ελευθεριών», η οποία συγκέντρωσε επίσης την προτίµηση του 25% των ερωτηθέντων σε επίπεδο ΕΕ, απασχολεί κυρίως τους ερωτηθέντες στη ανία (39%), την Κύπρο (35%), τη Βουλγαρία (34%) και το Ηνωµένο Βασίλειο (32%). Το θέµα θεωρείται πολύ λιγότερο σηµαντικό στη Λεττονία (10%), την Εσθονία (11%) και τη Σλοβενία (13%). - 16 -

Το συγκεκριµένο θέµα συγκέντρωσε µικρότερα ποσοστά απαντήσεων σε 20 από τα 27 κράτη µέλη στην παρούσα έρευνα σε σύγκριση µε την έρευνα της περιόδου Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010. - Η έκτη σε σειρά προτίµησης δήλωση, «µια πολιτική ασφάλειας και άµυνας που επιτρέπει στην ΕΕ να αντιµετωπίζει διεθνείς κρίσεις» (ΕΕ των 27 24%), αναφέρεται κυρίως στη Ρουµανία (38%), την Ιταλία και την Κύπρο (35% και στις δύο χώρες), καθώς και στην Τσεχική ηµοκρατία, τη Σλοβακία και την Ουγγαρία (31% και στις τρεις χώρες), σε αντίθεση µε τα ποσοστά που καταγράφονται στη Λιθουανία (14%), τη Σλοβενία (15%), το Βέλγιο και τη Λεττονία (17% και στις δύο χώρες). - «Μια κοινή ενεργειακή πολιτική που στοχεύει να διασφαλίσει την ενεργειακή ανεξαρτησία της ΕΕ» (ΕΕ27 23%) αναφέρεται µε µεγαλύτερη συχνότητα στη Γερµανία (42%, +15 µονάδες), την Αυστρία (38%) και την Ουγγαρία (35%), και µε πολύ µικρότερη συχνότητα στην Πορτογαλία (12%), την Ισπανία, τη Ρουµανία, το Ηνωµένο Βασίλειο και τη Γαλλία (14% και στις τέσσερις χώρες), καθώς και την Κύπρο (15%). - Η όγδοη σε σειρά προτίµησης δήλωση, «µια µεταναστευτική πολιτική που εφαρµόζεται σε συνεννόηση µε τις χώρες προέλευσης» (ΕΕ27 22%), απασχολεί πολύ περισσότερο τις χώρες που ήταν µέλη της ΕΕ πριν από το 2004 (26%) παρά τις χώρες που εντάχθηκαν στην Ένωση µετά τις διευρύνσεις των ετών 2004 και 2007 (9%). Σε µικρότερο βαθµό, αναφέρεται επίσης µε µεγαλύτερη συχνότητα σε χώρες οι οποίες βρίσκονται εντός της ευρωζώνης (25%) παρά σε χώρες οι οποίες δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ (18%). Οι ερωτηθέντες είναι πιθανότερο να αναφέρουν αυτή την πολιτική στην Ιταλία 2 (36%, +13 µονάδες), την Αυστρία (36%, +1 µονάδα), την Κύπρο (33%, +12 µονάδες), τη Μάλτα (32%, +15 µονάδες), το Βέλγιο και το Ηνωµένο Βασίλειο (30% και στις δύο χώρες). Απεναντίας, οι ερωτηθέντες στη Ρουµανία (6%), τη Βουλγαρία, την Πολωνία και τη Λεττονία (7% και στις τρεις χώρες) δεν θεωρούν ζωτικής σηµασίας τη συγκεκριµένη πολιτική. 2 Τα πρόσφατα γεγονότα στο ιταλικό νησί Lampedusa (η άφιξη πολυάριθµων µεταναστών, πολλοί εκ των οποίων προέρχονται από την Τυνησία και τη Λιβύη) εξηγούν ενδεχοµένως αυτό το αποτέλεσµα. - 17 -

- «Μια εξωτερική πολιτική που επιτρέπει στην ΕΕ να µιλά µε µια φωνή στη διεθνή σκηνή» (ΕΕ27 16%) είναι ιδιαίτερα θετική για τους ερωτηθέντες στην Κύπρο (27%), το Λουξεµβούργο (24%), την Ιταλία, τη Μάλτα και τις Κάτω Χώρες (22% και στις τρεις χώρες), ενώ, αντιθέτως, συγκεντρώνει ποσοστά µόλις 8% των ερωτηθέντων στη Σλοβενία και τη Λεττονία, και 9% στην Πορτογαλία και τη Λιθουανία. - Η «πολιτική έρευνας και ανάπτυξης (Ε&Α) που διασφαλίζει την ανταγωνιστικότητα και την καινοτοµία» (ΕΕ27 13%) αποτελεί ελαφρώς υψηλότερη προτεραιότητα για τους ερωτηθέντες στη Σλοβενία (24%), τη ανία και την Ιταλία (20% και στις δύο χώρες), σε αντίθεση µε τις απόψεις που εκφράζουν οι ερωτηθέντες στο Ηνωµένο Βασίλειο (7%), την Κύπρο (8%) και τη Μάλτα (9%). - Τέλος, «η υποστήριξη ενός ευρωπαϊκού κοινωνικού µοντέλου» (ΕΕ27 12%) αναφέρεται από µεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων στη Σλοβενία (26%) και την Αυστρία (22%), ενώ φαίνεται να της αποδίδουν ελάχιστη σηµασία οι ερωτηθέντες στο Ηνωµένο Βασίλειο (2%), τη Μάλτα (4%), την Ιρλανδία (5%) και τη Σουηδία (6%). - 18 -

- 19 -

Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Εν προκειµένω, θα εστιάσουµε την προσοχή µας στα συγκεντρωτικά αποτελέσµατα των απαντήσεων των ερωτηθέντων (QA1T). Αν στρέψουµε την προσοχή µας στις τρεις πολιτικές που αναφέρονται µε τη µεγαλύτερη συχνότητα από τους Ευρωπαίους και αναλύσουµε τα αποτελέσµατα ανάλογα µε την κοινωνικοδηµογραφική κατηγορία των ερωτηθέντων, µπορούµε να επισηµάνουµε ορισµένα ενδιαφέροντα αποτελέσµατα. - «Αντιµετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού» (ΕΕ27 51%). o Το θέµα αυτό απασχολεί τις γυναίκες περισσότερο από ό,τι τους άνδρες (αναφέρεται από το 54% των γυναικών και το 47% των ανδρών). o Από την άλλη πλευρά, όλες οι ηλικιακές κατηγορίες αναφέρουν εξίσου αυτό το θέµα, αν και οι νεότερης ηλικίας ερωτηθέντες κλίνουν ελαφρώς περισσότερο προς αυτήν την κατεύθυνση (53% µεταξύ των ατόµων ηλικίας 15-24 ετών, έναντι ποσοστού 49% µεταξύ των ατόµων ηλικίας 55 ετών και άνω). o Όπως είναι λογικό, το ζήτηµα φαίνεται να απασχολεί σε µεγαλύτερο βαθµό τις πλέον ευάλωτες κοινωνικά κατηγορίες. Αυτό ισχύει για το 61% των ανέργων και το 54% των ατόµων που ασχολούνται µε τα οικιακά, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα διευθυντικά στελέχη είναι µόλις 44%. Οµοίως, το 59% των ερωτηθέντων που τοποθετούνται στο κατώτατο σηµείο της κοινωνικής κλίµακας (έναντι ποσοστού 42% µεταξύ των ατόµων που τοποθετούνται στην κορυφή της κοινωνικής κλίµακας) θεωρούν ότι η πολιτική αυτή πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα. o Είναι άλλωστε προφανές ότι οι ερωτηθέντες οι οποίοι τοποθετούνται περισσότερο στα αριστερά του πολιτικού φάσµατος εκφράζουν αυτήν την άποψη µε πιο εµφατικό τρόπο: 56%, έναντι ποσοστού 42% µεταξύ των ατόµων που τοποθετούνται στα δεξιά του πολιτικού φάσµατος. o Τέλος, πρέπει να σηµειωθεί ότι αυτή η πολιτική αναφέρθηκε από το 57% των ατόµων που πιστεύουν ότι η κρίση θα διαρκέσει για πολλά χρόνια (έναντι ποσοστού 44% µεταξύ των ατόµων που υποστηρίζουν ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης έχει ξεκινήσει ήδη). - 20 -

- «Βελτίωση της προστασίας του καταναλωτή και προστασία της δηµόσιας υγείας» (ΕΕ27 32%): o Αυτή είναι µια ακόµη πολιτική η οποία παρουσιάζει ελαφρώς µεγαλύτερο ενδιαφέρον για τις γυναίκες παρά για τους άνδρες, µε ποσοστά αναφορών 35% και 30% αντιστοίχως. o Από την άλλη µεριά, δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές µε βάση την ηλικιακή κατηγορία για τις συγκεκριµένες απαντήσεις. Το θέµα αυτό αναφέρθηκε από το 31% των ατόµων ηλικίας 15-24 ετών και το 32% των ατόµων ηλικίας 55 ετών και άνω. o o Όπως και στην περίπτωση της «αντιµετώπισης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού», για µια ακόµη φορά οι πλέον ευάλωτες κοινωνικές κατηγορίες είναι σχετικά πιθανότερο να επιλέξουν αυτήν την πολιτική. Αυτό ισχύει για το 36% των ανέργων (έναντι ποσοστού 26% µεταξύ των διευθυντικών στελεχών) και το 35% των ερωτηθέντων οι οποίοι τοποθετούνται στο κατώτερο σηµείο της κοινωνικής κλίµακας (έναντι ποσοστού 29% µεταξύ των ατόµων που τοποθετούνται στην κορυφή). Τέλος, η πολιτική αυτή αναφέρεται από το 33% των ερωτηθέντων οι οποίοι θεωρούν ότι η κρίση είναι πιθανό να διαρκέσει για µεγάλο χρονικό διάστηµα (έναντι ποσοστού 28% µεταξύ των ατόµων που υποστηρίζουν ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης έχει ξεκινήσει ήδη). - «Συντονισµός οικονοµικών, δηµοσιονοµικών και φορολογικών πολιτικών» (ΕΕ27 28%): o Καταγράφεται σηµαντική διαφορά επτά µονάδων µεταξύ ανδρών και γυναικών. Σε σχέση µε το συγκεκριµένο ζήτηµα, οι άνδρες είναι πιθανότερο να κλίνουν προς αυτήν την κατεύθυνση (31%, έναντι ποσοστού 24% µεταξύ των γυναικών). o Η ηλικία των ερωτηθέντων φαίνεται να αποτελεί επίσης αποφασιστικό παράγοντα, καθώς οι νέοι χειρώνακτες είναι η µεγαλύτερη οµάδα που αναφέρει αυτήν την πολιτική (31% των ατόµων ηλικίας 25-39 ετών, έναντι ποσοστού 24% µεταξύ των ατόµων ηλικίας 55 ετών και άνω). o Σε αντίθεση µε τις πρώτες δύο πολιτικές που αναφέρθηκαν παραπάνω, οι πιο εύπορες κοινωνικές τάξεις είναι πιθανότερο να τάσσονται εν προκειµένω υπέρ αυτής της πολιτικής. Αυτό ισχύει για το 30% των πιο µορφωµένων ερωτηθέντων (έναντι ποσοστού 22% µεταξύ των ατόµων που εγκατέλειψαν το σχολείο στην - 21 -

ηλικία των 15 ετών ή και νωρίτερα) και για το 34% των διευθυντικών στελεχών (έναντι ποσοστού 23% µεταξύ των ατόµων που ασχολούνται µε τα οικιακά και 24% µεταξύ των συνταξιούχων). o Τέλος, η πολιτική αυτή αναφέρεται από το 34% των ερωτηθέντων οι οποίοι θεωρούν ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης έχει ξεκινήσει ήδη (έναντι ποσοστού 26% µεταξύ των ατόµων που υποστηρίζουν ότι η κρίση θα διαρκέσει για πολλά χρόνια). - 22 -

- 23 -

2. Οι Ευρωπαίοι και η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης [QA5] - Η πλειονότητα των Ευρωπαίων πιστεύει ότι η κρίση θα διαρκέσει για πολλά χρόνια η αισιοδοξία της κοινής γνώµης έχει µειωθεί κατακόρυφα σε σύγκριση µε την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010 - Οι οικονοµικές προβλέψεις που δηµοσιεύθηκαν τον Μάιο του 2011 για την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι µάλλον αισιόδοξες 3. Ωστόσο, οι Ευρωπαίοι εµφανίζονται πιο απαισιόδοξοι σε σύγκριση µε την περίοδο διεξαγωγής της τελευταίας έρευνας του Ευρωβαροµέτρου (EB74.1), η οποία διεξήχθη την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010. Τότε, η πλειονότητα (37%) δήλωνε ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης θα πραγµατοποιηθεί εντός των προσεχών ετών. Η πλειονότητα των ερωτηθέντων (36%, +10 µονάδες) θεωρεί σήµερα ότι η κρίση θα διαρκέσει πολλά χρόνια. Ωστόσο, ποσοστό 33% (-4 µονάδες) θεωρεί ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης θα πραγµατοποιηθεί εντός των προσεχών ετών. Το ποσοστό των πλέον αισιόδοξων από τους ερωτηθέντες είναι µόλις λίγο παραπάνω από το ένα τέταρτο των ατόµων που µετείχαν στην έρευνα: Ποσοστό 14% (+1 µονάδα) εκτιµά ότι έχει ξεκινήσει ήδη η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης, ενώ ποσοστό 13% (-4 µονάδες) εκτιµά ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης θα επιτευχθεί τους προσεχείς µήνες. 3 Βλ. τις εαρινές οικονοµικές προβλέψεις τις οποίες δηµοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στις οποίες επιβεβαιώνεται η σταδιακή ανάκαµψη της ευρωπαϊκής οικονοµίας. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι εν λόγω προβλέψεις δηµοσιεύθηκαν στις 13 Μαΐου 2011, λίγες εβδοµάδες µετά τη διενέργεια αυτής της έρευνας: http://ec.europa.eu/news/economy/110513_en.htm - 24 -

ιαφοροποιήσεις µεταξύ των κρατών µελών Πρώτη επισήµανση: αξίζει να σηµειωθεί ότι η πλέον απαισιόδοξη άποψη (που είναι συγχρόνως και η κυρίαρχη άποψη στο σύνολο της ΕΕ) έχει ενισχυθεί στις 26 από τις 27 χώρες σε σύγκριση µε την έρευνα του Ευρωβαροµέτρου που διεξήχθη την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010. Μόνον σε µία χώρα, τη Ρουµανία, το ποσοστό διατηρήθηκε σταθερό (38%). εύτερον, αυτή η απαισιόδοξη στροφή της κοινής γνώµης είναι ιδιαίτερα έντονη στις χώρες που επλήγησαν σοβαρότερα από την ανεργία. Μεταξύ των χωρών αυτών περιλαµβάνονται η Λεττονία (αύξηση κατά 20 µονάδες του ποσοστού των ατόµων που εκτιµούν ότι η κρίση θα συνεχιστεί για πολλά ακόµη χρόνια και ποσοστό ανεργίας 17,2% 4 ), η Ισπανία (+18 µονάδες και ποσοστό ανεργίας 20,7%) και η Ελλάδα, η οποία είχε ήδη καταγράψει υψηλό ποσοστό ως προς το θέµα αυτό στην αµέσως προηγούµενη έρευνα (+16 µονάδες και ποσοστό ανεργίας 14,1%). 4 http://europa.eu/rapid/pressreleasesaction.do?reference=stat/11/62&type=pdf - 25 -

- 26 -

Παρ όλα αυτά, το Ηνωµένο Βασίλειο, το οποίο συγκαταλέγεται στις χώρες στις οποίες η κοινή γνώµη χαρακτηρίζεται από τη µεγαλύτερη απαισιοδοξία, τον Ιανουάριο είχε ποσοστό ανεργίας µόλις 7,7%. Οι έντονες ανησυχίες σχετικά µε το µέλλον οι οποίες εκφράστηκαν σε αυτήν τη νέα έρευνα (+17 µονάδες) µπορεί ίσως να ερµηνευθούν εν µέρει από τον αντίκτυπο των µέτρων λιτότητας τα οποία έλαβε τους τελευταίους µήνες η βρετανική κυβέρνηση. Εξάλλου, η πλέον αισιόδοξη στάση (που δηλώνει ότι έχουµε ήδη εισέλθει σε φάση η οποία χαρακτηρίζεται από επάνοδο σε τροχιά ανάπτυξης) είναι ευρύτερα διαδεδοµένη εντός της ευρωζώνης (16%, έναντι 10% εκτός της ευρωζώνης). Την άποψη αυτή εκφράζουν επίσης µε µεγαλύτερη συχνότητα οι ερωτηθέντες στις χώρες οι οποίες ήταν µέλη της ΕΕ πριν από το 2004 (16%) παρά στις χώρες που εντάχθηκαν στην Ένωση µετά τις διευρύνσεις των ετών 2004 και 2007 (7%). Αντιστρόφως, οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες στις χώρες που εντάχθηκαν στην Ένωση µετά τις διευρύνσεις των ετών 2004 και 2007 (37%, έναντι 31% στις χώρες που ήταν µέλη της Ένωσης πριν από το 2004) εκτιµούν ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης θα πραγµατοποιηθεί τα αµέσως επόµενα χρόνια. Η ανάλυση των αποτελεσµάτων αυτών ανά χώρα αναδεικνύει µια σειρά διαφορών: - Οι πλέον αισιόδοξοι Ευρωπαίοι, οι οποίοι πιστεύουν ότι έχουµε ήδη εισέλθει στη φάση που χαρακτηρίζεται από επάνοδο σε τροχιά ανάπτυξης (ΕΕ27 14%), ζουν κυρίως στις βόρειες χώρες της ΕΕ: στη Σουηδία (58%), η οποία ξεχωρίζει µε διαφορά από τα υπόλοιπα κράτη µέλη, τη Γερµανία (35%), τη Φινλανδία (34%), το Λουξεµβούργο, τις Κάτω Χώρες και την Αυστρία (29% και στις τρεις χώρες). Απεναντίας, τα χαµηλότερα ποσοστά που καταγράφηκαν είναι τα εξής: 1% των ερωτηθέντων στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία, 2% στην Ισπανία, 3% στην Ιρλανδία, την Πορτογαλία, τη - 27 -

Ρουµανία και τη Σλοβενία και 4% στην Κύπρο. Πρόκειται συνήθως για χώρες οι οποίες επλήγησαν µε ιδιαίτερη ένταση από την κρίση. - Η (επίσης αρκετά έντονη) πεποίθηση ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης θα πραγµατοποιηθεί τους προσεχείς µήνες (ΕΕ27 13%) είναι ευρέως διαδεδοµένη στην Αυστρία (24%), την Ιταλία (22%) και το Βέλγιο (20%), πολύ λιγότερο όµως στη Λεττονία (4%), την Ελλάδα, τη Λιθουανία (5% και στις δύο χώρες) και την Ιρλανδία (6%). - Από την άλλη πλευρά, η πιο απαισιόδοξη άποψη σύµφωνα µε την οποία η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης θα πραγµατοποιηθεί εντός των προσεχών ετών (ΕΕ27 33%) υποστηρίζεται από πολλούς ερωτηθέντες στη ανία (57%), την Ισπανία (45%), τη Σλοβενία (43%), την Κύπρο και τη Ρουµανία (41% και στις δύο χώρες), ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά στη Γερµανία και την Αυστρία είναι 19% και 20% αντιστοίχως. - Όσο για τους πλέον απαισιόδοξους Ευρωπαίους, οι οποίοι εκτιµούν ότι η κρίση θα διαρκέσει για πολλά χρόνια (ΕΕ27 36%), ζουν κυρίως στην Ελλάδα (63%), την Πορτογαλία (57%), τη Λεττονία (53%) και την Ιρλανδία (50%) πολύ µικρότερα είναι τα ποσοστά των ερωτηθέντων που υποστηρίζουν αυτήν την απαισιόδοξη άποψη στη Σουηδία (9%) ή τη ανία (18%). Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση - Οι άνδρες έχουν ελαφρώς µεγαλύτερες πιθανότητες να είναι αισιόδοξοι σε σύγκριση µε τις γυναίκες: 16% και 12% αντιστοίχως θεωρούν ότι έχουµε ήδη εισέλθει σε φάση η οποία χαρακτηρίζεται από επάνοδο σε τροχιά ανάπτυξης. Άνδρες και γυναίκες έχουν τις ίδιες πιθανότητες (33%) να πιστεύουν ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης θα πραγµατοποιηθεί εντός των προσεχών ετών. Οι γυναίκες εµφανίζονται λιγότερο αισιόδοξες για το µέλλον: σε ποσοστό 38% (έναντι ποσοστού 34% µεταξύ των ανδρών) δηλώνουν ότι η κρίση θα διαρκέσει για πολλά χρόνια. - Όπως συµβαίνει συχνά στις έρευνες, οι νεαρής ηλικίας ερωτηθέντες είναι πιο αισιόδοξοι από τα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας: σε ποσοστό µόλις 29% (έναντι ποσοστού 40% µεταξύ των ατόµων ηλικίας 55 ετών και άνω) δηλώνουν ότι η κρίση θα διαρκέσει για πολλά χρόνια. - Ιδιαίτερα αισθητό είναι το έντονο αίσθηµα απογοήτευσης µεταξύ των λιγότερο ευνοηµένων κοινωνικών κατηγοριών. Έτσι, ως προς την - 28 -

άποψη ότι η κρίση θα διαρκέσει πολλά χρόνια, 20 µονάδες χωρίζουν τα διευθυντικά στελέχη (27%) από τους ανέργους (47%). Το επίπεδο εκπαίδευσης των ερωτηθέντων συνδέεται επίσης µε ορισµένες διαφοροποιήσεις σε αυτόν τον τοµέα: το 46% των ατόµων που εγκατέλειψαν το σχολείο πριν από την ηλικία των 16 πιστεύει ότι η κρίση θα διαρκέσει για πολλά χρόνια, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό µεταξύ των ατόµων που συνέχισαν τις σπουδές τους για µεγάλο χρονικό διάστηµα είναι 29%. - Αξίζει επίσης να επισηµανθεί ότι αυτή η απαισιόδοξη άποψη κυριαρχεί περισσότερο µεταξύ των ατόµων τα οποία πιστεύουν ότι το ευρώ δεν έχει µετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης (44%, έναντι ποσοστού 25% µεταξύ των ατόµων που πιστεύουν ότι το ευρώ έχει µετριάσει αυτές τις αρνητικές συνέπειες). - Τέλος, το 40% των ερωτηθέντων οι οποίοι θεωρούν ότι θα ήταν καλύτερα προστατευµένοι αν η χώρα τους εφάρµοζε µεµονωµένα µέτρα επιδεικνύουν αυξηµένο βαθµό απαισιοδοξίας (έναντι ποσοστού 33% µεταξύ των ατόµων τα οποία προτιµούν την ανάληψη συντονισµένης δράσης µε τα υπόλοιπα κράτη µέλη). - 29 -

- 30 -

3. Οι Ευρωπαίοι και ο ρόλος του ευρώ [QA2] - Η πλειονότητα των Ευρωπαίων θεωρεί ότι το ευρώ δεν έχει µετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης - Ενώ συνεχίζεται η πορεία οικονοµικής ανάκαµψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διαπιστώνουµε ότι η εικόνα του ευρώ έχει εξελιχθεί µεταξύ των κρατών µελών. Η πλειονότητα των Ευρωπαίων (57%) θεωρεί ότι, συνολικά, το ευρώ δεν έχει µετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης. Αυτό ισοδυναµεί µε αύξηση επτά µονάδων έναντι της περιόδου Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010. Πρέπει να σηµειωθεί ότι το ποσοστό των ερωτηθέντων που υποστηρίζουν την αντίθετη άποψη έχει επίσης αυξηθεί ελαφρώς (34%, +1 µονάδα), ενώ το ποσοστό των ατόµων που επέλεξαν να µην απαντήσουν µειώθηκε κατά οκτώ µονάδες (από 17% σε 9%). Συνεπώς, η κοινή γνώµη εµφανίζεται πολωµένη, ενώ διευρύνεται το χάσµα µεταξύ θετικών και αρνητικών γνωµών όσον αφορά το ευρώ: το χάσµα αυτό αυξήθηκε κατακόρυφα από 17 µονάδες την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010 σε 23 µονάδες την περίοδο Απριλίου-Μαΐου 2011. - 31 -

Αυτή η αρνητική στάση έναντι του ευρώ παρουσιάζει σταθερή άνοδο σε σύγκριση µε την πρώτη έρευνα που διεξήχθη την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2009, οπότε το 44% των Ευρωπαίων πίστευε ότι το ευρώ δεν είχε µετριάσει τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης. ιαφοροποιήσεις µεταξύ των κρατών µελών Αξίζει να σηµειωθεί ότι, όπως είχε ήδη παρατηρηθεί στις έρευνες της περιόδου Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2009 και της περιόδου Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010, οι Ευρωπαίοι εντός της ευρωζώνης έχουν περισσότερες πιθανότητες να πιστεύουν ότι το ευρώ µετρίασε τις συνέπειες της κρίσης, σε αντίθεση µε τους πολίτες οι οποίοι ζουν εκτός της ζώνης του ευρώ (38% και 28% αντιστοίχως). Ωστόσο, η πλειονότητα των πολιτών της ευρωζώνης εκτιµά ότι το κοινό νόµισµα δεν έχει, συνολικά, µετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης (56%, +5 µονάδες σε σύγκριση µε το ποσοστό που είχε καταγραφεί την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010). Την άποψη αυτή συµµερίζεται το 57% των ατόµων που ζουν εκτός της ζώνης του ευρώ. - Σε 22 από τα 27 κράτη µέλη, η πλειονότητα των ερωτηθέντων δεν συµφωνεί µε την άποψη ότι, συνολικά, το ευρώ έχει µετριάσει τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης. Αυτό σηµαίνει ότι στην άποψη αυτή έχει προσχωρήσει η πλειονότητα των πολιτών τριών επιπλέον χωρών σε σύγκριση µε την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010. Την άποψη αυτή έχει η απόλυτη πλειονότητα των ερωτηθέντων (ΕΕ27 57%) στη Σλοβενία (71%), την Τσεχική ηµοκρατία (70%), την Κύπρο (69%), την Ισπανία (68%), τη Γαλλία (67%) και την Εσθονία (64%). - 32 -

Οι χώρες των οποίων η κοινή γνώµη µετατοπίστηκε περισσότερο προς αυτή την άποψη (σύνολο των απαντήσεων «διαφωνώ») από την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010 είναι οι ακόλουθες: η Βουλγαρία (60%, +23 µονάδες), η Ισπανία (+21 µονάδες), η Ρουµανία (+18 µονάδες), η Κύπρος (+17 µονάδες), η Λιθουανία (+16 µονάδες) και η Ελλάδα (+15 µονάδες). - Απεναντίας, οι ερωτηθέντες οι οποίοι πιστεύουν ότι το ευρώ έχει µετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης βρίσκονται στις ακόλουθες πέντε χώρες: στη Σλοβακία (55%), την Ιταλία, την Αυστρία (53% και στις δύο χώρες), τη Φινλανδία (50%) και την Ιρλανδία (47%). εν µπορεί κανείς παρά να διαπιστώσει ότι οι απόψεις επί του θέµατος αυτού διαφέρουν αισθητά στην Ιρλανδία και την Ελλάδα, παρότι και οι δύο χώρες πλήττονται µε ιδιαίτερα έντονο τρόπο από την κρίση και έχουν ωφεληθεί από το πρόγραµµα διάσωσης το οποίο ενορχήστρωσε η ευρωζώνη µε τη βοήθεια του ΝΤ. Αξίζει δε να σηµειωθεί ότι η άποψη ότι το ευρώ έχει µετριάσει, συνολικά, τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης παρουσιάζει υποχώρηση σε όλα σχεδόν τα κράτη µέλη. - 33 -

- 34 -

Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Η πρώτη σηµαντική επισήµανση είναι ότι, σε όλες σχεδόν τις κατηγορίες που εξετάστηκαν, η πλειονότητα των ερωτηθέντων δηλώνει ότι δεν συµφωνεί µε τη δήλωση ότι, συνολικά, το ευρώ έχει µετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης. Οι µόνες εξαιρέσεις εντοπίζονται µεταξύ των ερωτηθέντων οι οποίοι θεωρούν ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης έχει ήδη ξεκινήσει ή θα ξεκινήσει εντός των προσεχών µηνών, όπου η πλειονότητα συµφωνεί µε τη δήλωση ότι το ευρώ έχει µετριάσει τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης (50% και 52% αντιστοίχως). - Περισσότεροι άνδρες παρά γυναίκες (38% έναντι 31%) υποστηρίζουν το ενιαίο νόµισµα δηλώνοντας ότι έχει µετριάσει τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης. Οι γυναίκες που διαφωνούν µε αυτήν τη δήλωση είναι ελαφρώς περισσότερες από τους άνδρες (58% έναντι 55% µεταξύ των ανδρών). Αυτή η εντονότερη υποστήριξη του ευρώ από τους άνδρες είναι φαινόµενο το οποίο παρατηρούµε σε πολλές έρευνες. - Οι λιγότερο ευνοηµένες κοινωνικές κατηγορίες εµφανίζουν τον µεγαλύτερο βαθµό δυσπιστίας απέναντι στην άποψη ότι το ευρώ µετρίασε τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης. Αυτό ισχύει για το 63% των ανέργων και το 60% των χειρωνάκτων, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα διευθυντικά στελέχη και τους υπαλλήλους γραφείου είναι 54%. Οµοίως, την άποψη αυτή συµµερίζεται το 62% των ερωτηθέντων που τοποθετούνται στο κατώτατο σηµείο της κοινωνικής κλίµακας (έναντι ποσοστού 51% µεταξύ των ατόµων που τοποθετούνται στην κορυφή της κοινωνικής κλίµακας). - Πρέπει να σηµειωθεί ότι το 67% των ατόµων που θεωρούν ότι θα ήταν καλύτερα προστατευµένοι αν η χώρα τους υιοθετούσε και εφάρµοζε µεµονωµένα µέτρα εκτιµά ότι το ευρώ δεν έχει µετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης (ενώ το αντίστοιχο ποσοστό µεταξύ όσων προκρίνουν την ανάληψη συντονισµένης δράσης µε άλλες χώρες της ΕΕ είναι 51%). - 35 -

- 36 -

4. Οι τρόποι αντιµετώπισης της κρίσης από τα κράτη µέλη 4.1 Πώς πρέπει να συµπεριφερθούν τα κράτη µέλη σύµφωνα µε τους Ευρωπαίους; [QA3] Ας δούµε τώρα τι θα έκανε τους Ευρωπαίους να αισθανθούν καλύτερα προστατευµένοι έναντι της κρίσης. Θα προτιµούσαν η χώρα τους να υιοθετήσει και να εφαρµόσει µεµονωµένα µέτρα, ή να αναλάβει συντονισµένη δράση µε τα υπόλοιπα κράτη µέλη της ΕΕ; - Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι θα προστατεύονταν καλύτερα αν η χώρα τους υιοθετούσε και εφάρµοζε µέτρα µε συντονισµένο τρόπο µε τα υπόλοιπα κράτη µέλη - Είναι ενδιαφέρον να επισηµανθεί ότι η επιθυµία για κοινή δράση µε τα υπόλοιπα κράτη µέλη έχει ενισχυθεί κατά τέσσερις µονάδες (56%) σε σύγκριση µε την τελευταία έρευνα που διεξήχθη την περίοδο Αυγούστου- Σεπτεµβρίου 2010 (EB74.1), παρά το γεγονός ότι είχε µειωθεί κατά εννέα µονάδες µεταξύ των περιόδων Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2009 (EB71.1) και Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010. Πρέπει, εντούτοις, να σηµειωθεί ότι το ποσοστό που υποστηρίζει την αντίθετη άποψη (πρόκριση της µεµονωµένης δράσης) αυξάνεται επίσης (36%, +3 µονάδες). Αυτή η ταυτόχρονη αύξηση της υποστήριξης τόσο της συντονισµένης όσο και της µεµονωµένης δράσης οφείλεται στην κατακόρυφη µείωση του ποσοστού των απαντήσεων «δεν γνωρίζω» (8%, -7 µονάδες), γεγονός που καταδεικνύει την πιο αποφασιστική στάση των ερωτηθέντων και τη διαµόρφωση πιο ξεκάθαρων απόψεων. - 37 -

ιαφοροποιήσεις µεταξύ των κρατών µελών Οι ερωτηθέντες από χώρες εντός της ζώνης του ευρώ έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες, σε σύγκριση µε τα άτοµα που ζουν σε χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ, να δηλώσουν ότι θα αισθάνονταν καλύτερα προστατευµένοι αν η χώρα τους υιοθετούσε και εφάρµοζε µέτρα σε συντονισµό µε τις υπόλοιπες χώρες της Ένωσης (63% και 45% αντιστοίχως). Οι ερωτηθέντες που ζουν σε χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ εµφανίζονται πολύ πιο διχασµένοι: όπως έχουµε ήδη διαπιστώσει, σε ποσοστό 45% επιθυµούν την ανάληψη συντονισµένης δράσης, ενώ ελαφρώς µεγαλύτερο ποσοστό, 47%, προτιµά την ανάληψη µεµονωµένης δράσης. Τα αποτελέσµατα αυτά έχουν µεταβληθεί το τελευταίο οκτάµηνο, αφού στην τελευταία έρευνα, οι ερωτηθέντες τόσο εντός όσο και εκτός της ζώνης του ευρώ προέκριναν την ανάληψη συντονισµένης δράσης µεταξύ των κρατών µελών. - Σε 24 από 27 χώρες η πλειονότητα προκρίνει τη συντονισµένη δράση (ΕΕ27 56%), κυρίως στις Κάτω Χώρες (72%), την Ισπανία (70%), τη Φινλανδία, την Εσθονία (69% και στις δύο χώρες), τη ανία και τη Μάλτα (67% και στις δύο χώρες). - Παρότι την περίοδο Αυγούστου-Σεπτεµβρίου 2010 το Ηνωµένο Βασίλειο ήταν η µόνη χώρα στην οποία καταγράφηκε υποστήριξη της µεµονωµένης δράσης από την πλειονότητα, αυτό ισχύει πλέον σε τρεις χώρες: το Ηνωµένο Βασίλειο (64%), τη Λεττονία (51%) και την Τσεχική ηµοκρατία (50%), ενώ ο ευρωπαϊκός µέσος όρος διαµορφώνεται στο 36%. - Τέλος, πρέπει να σηµειώσουµε ότι το ποσοστό των απαντήσεων «δεν γνωρίζω» (ΕΕ 8%) µειώθηκε πιο αισθητά στη Μάλτα (7%, -20 µονάδες), τη Ρουµανία (11%, -12 µονάδες), τη Βουλγαρία (9%, -12 µονάδες) και το Ηνωµένο Βασίλειο (7%, -12 µονάδες). Αυτό αποτελεί ένδειξη παγίωσης των απόψεων της κοινής γνώµης. Όσον αφορά την εξέλιξη της στάσης της κοινής γνώµης, διαπιστώνουµε ότι οι χώρες στις οποίες η κοινή γνώµη µετατοπίστηκε περισσότερο αισθητά προς την κατεύθυνση της συντονισµένης δράσης είναι το Λουξεµβούργο (+13 µονάδες), η Βουλγαρία, η ανία, οι Κάτω Χώρες (+12 µονάδες και στις τρεις χώρες), η Μάλτα (+11 µονάδες) και η Σουηδία (+10 µονάδες). Οι χώρες στις οποίες η κοινή γνώµη µετατοπίστηκε περισσότερο προς την κατεύθυνση της µεµονωµένης δράσης είναι η Τσεχική ηµοκρατία (+14 µονάδες), η Κύπρος, το Ηνωµένο Βασίλειο (+13 µονάδες και στις δύο χώρες) και η Σλοβενία (+11 µονάδες). - 38 -

- 39 -

Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Η πλειονότητα των Ευρωπαίων όλων των κατηγοριών θεωρεί ότι η ανάληψη δράσης σε συντονισµό µε τα υπόλοιπα κράτη µέλη θα παρείχε µεγαλύτερη προστασία έναντι της κρίσης. Ωστόσο, υπάρχουν ορισµένες διαφορές ως προς την ένταση µε την οποία υποστηρίζεται αυτή η άποψη: - Η άποψη ότι η συντονισµένη δράση µε τα υπόλοιπα κράτη µέλη θα παρείχε καλύτερη προστασία για τους ερωτηθέντες είναι περισσότερο κοινή µεταξύ των ανδρών (59%, έναντι ποσοστού 54% µεταξύ των γυναικών). - Την άποψη αυτή υποστηρίζουν επίσης οι νεότεροι από τους ερωτηθέντες (63%, έναντι ποσοστού 53% µεταξύ των ατόµων ηλικίας 55 ετών και άνω). - Η ηλικία στην οποία οι ερωτηθέντες ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους φαίνεται επίσης να αποτελεί σε µεγάλο βαθµό µεταβλητή διαφοροποίησης, καθώς το 65% των ερωτηθέντων µε το υψηλότερο επίπεδο µόρφωσης συµφωνεί µε αυτή την άποψη, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό µεταξύ των ατόµων που εγκατέλειψαν το σχολείο πριν από την ηλικία των 16 ετών είναι 49%. - Το ίδιο ισχύει για τις επιµέρους κοινωνικές κατηγορίες: όσο πιο ευνοηµένη είναι µια κατηγορία, τόσο πιθανότερο είναι να προκρίνουν οι ερωτηθέντες τη συντονισµένη δράση. Το 64% των διευθυντικών στελεχών εκφράζει αυτή την άποψη, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό µεταξύ των ανέργων είναι 52%. - Τέλος, οι ερωτηθέντες που υποστηρίζουν την ανάληψη συντονισµένης δράσης είναι πολυπληθέστεροι µεταξύ των ατόµων που εκτιµούν ότι το ευρώ έχει µετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης (68%, έναντι ποσοστού 50% µεταξύ των ατόµων που θεωρούν ότι ισχύει το αντίθετο) οµοίως, ο αριθµός τους είναι µεγαλύτερος µεταξύ των πλέον αισιόδοξων ερωτηθέντων, οι οποίοι πιστεύουν ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης έχει ήδη ξεκινήσει (64%, έναντι ποσοστού 51% µεταξύ των ατόµων που υποστηρίζουν ότι η κρίση πρόκειται να διαρκέσει για πολλά ακόµη χρόνια). - 40 -

- 41 -

4.2 Η προτεραιότητα: µείωση των δηµοσίων δαπανών ή αναθέρµανση της οικονοµίας; [QA4] - Οι Ευρωπαίοι παραµένουν διχασµένοι όσον αφορά τα πλέον ενδεδειγµένα µέτρα για την τόνωση της οικονοµίας - ύο λύσεις προτάθηκαν στους ερωτηθέντες, από τους οποίους ζητήθηκε να επιλέξουν τη λύση η οποία κατά την εκτίµησή τους είναι πιο πρόσφορη ώστε να επιτευχθεί η ταχύτερη έξοδος από την κρίση: 1) τα κράτη µέλη πρέπει πρώτα να µειώσουν τις δηµόσιες δαπάνες τους, ή 2) τα κράτη µέλη πρέπει πρώτα να επενδύσουν σε µέτρα τόνωσης της οικονοµίας. Όπως και στο Ευρωβαρόµετρο 74.1 που διεξήχθη την περίοδο Αυγούστου- Σεπτεµβρίου 2010, οι απαντήσεις στο συγκεκριµένο ερώτηµα είναι µάλλον διχασµένες. Η σχετική πλειονότητα των Ευρωπαίων (40%, +2 µονάδες) θεωρεί ότι τα κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει πρώτα να επενδύσουν σε µέτρα τόνωσης της οικονοµίας. Ελαφρώς µικρότερο ποσοστό ερωτηθέντων (34%, -1 µονάδα) πιστεύει ότι τα κράτη µέλη πρέπει να επιλέξουν τη µείωση των δηµοσίων δαπανών. Η αναλογία των ερωτηθέντων που αυθόρµητα δηλώνουν ότι πρέπει να εφαρµοστούν ταυτοχρόνως και οι δύο µέθοδοι µόλις που υπερβαίνει τον έναν στους πέντε (22%, +3 µονάδες). - 42 -

ιαφοροποιήσεις µεταξύ των κρατών µελών Αν και η ευρωπαϊκή κοινή γνώµη είναι διχασµένη ως προς το θέµα αυτό, οι απαντήσεις στις 27 χώρες της ΕΕ εµφανίζουν διαφοροποιήσεις. Καταρχάς, παρατηρείται ουσιαστική διαφορά 15 µονάδων µεταξύ των χωρών που ανήκουν στην ευρωζώνη και των χωρών εκτός της ευρωζώνης ως προς το θέµα της επένδυσης σε µέτρα τόνωσης της οικονοµίας: το 50% των ερωτηθέντων που ζουν σε χώρες εκτός της ευρωζώνης υποστηρίζει αυτήν την επιλογή, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό µεταξύ των ερωτηθέντων που ζουν σε χώρες της ευρωζώνης είναι 35%. Οµοίως, το 48% των ερωτηθέντων στις χώρες που εντάχθηκαν στην ΕΕ µετά τις διευρύνσεις των ετών 2004 και 2007 προκρίνει αυτή την επιλογή, έναντι 38% στις χώρες που ήταν µέλη της ΕΕ πριν από το 2004. Ο συνδυασµός των µέτρων τόνωσης της οικονοµίας µε µέτρα µείωσης των δηµοσίων δαπανών προτιµάται επίσης από µεγαλύτερο αριθµό ερωτηθέντων στο εσωτερικό της ευρωζώνης (28%, έναντι ποσοστού 12% στις χώρες εκτός της ευρωζώνης) καθώς και από τους ερωτηθέντες που ζουν σε χώρες οι οποίες ήταν µέλη της ΕΕ πριν από το 2004 (24%, έναντι ποσοστού 15% µεταξύ των χωρών που εντάχθηκαν στην Ένωση µετά τις διευρύνσεις των ετών 2004 και 2007). - Τα µέτρα τόνωσης της οικονοµίας (ΕΕ27 40%) υποστηρίζονται σε µεγαλύτερο βαθµό στη ανία (63%), τη Λιθουανία (62%), τη Ρουµανία (54%), τη Λεττονία (52%) και τη Σουηδία (50%), σε αντίθεση µε τα ποσοστά που καταγράφονται στη Γερµανία (22%) και την Πορτογαλία (24%). Είναι πάντως η επιλογή την οποία προκρίνουν οι πολίτες σε 20 κράτη µέλη. - Η µείωση των δηµοσίων δαπανών (ΕΕ 34%) θεωρείται ότι αποτελεί τη βέλτιστη επιλογή στη Γαλλία (47%) και την Πορτογαλία (41%), ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά είναι µόλις 19% στην Ιρλανδία και 23% στη Βουλγαρία και τη ανία. Συνολικά, είναι η επιλογή την οποία προκρίνουν οι πολίτες σε έξι κράτη µέλη. - Στις ακόλουθες χώρες η κοινή γνώµη εµφανίζεται έντονα διχασµένη µεταξύ των υποστηρικτών των µέτρων τόνωσης της οικονοµίας και όσων τάσσονται υπέρ της µείωσης των δηµοσίων δαπανών: στην Τσεχική ηµοκρατία (44% και για τις δύο επιλογές), τη Σλοβενία (33% και 32% αντιστοίχως), τη Σλοβακία (43% και 44%) και τη Φινλανδία (40% και 41%). - Οι ερωτηθέντες που δήλωσαν αυθόρµητα ότι οι δύο τύποι µέτρων πρέπει να εφαρµοστούν ταυτοχρόνως (ΕΕ27 22%) βρίσκονται κυρίως στις Κάτω Χώρες (46%), τη Γερµανία (42%), την Ιρλανδία (36%) και την Κύπρο (34%). - 43 -

Το γεγονός ότι η απάντηση αυτή ήταν αυθόρµητη ενισχύει εν προκειµένω τη βαρύτητά της. - 44 -

Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Το πόσο έντονα πιστεύουν οι ερωτηθέντες ότι τα κράτη µέλη πρέπει πρωτίστως να επενδύσουν σε µέτρα τόνωσης της οικονοµίας διαφέρει σηµαντικά µεταξύ των επιµέρους κοινωνικοδηµογραφικών κατηγοριών. - Τα µέτρα τόνωσης της οικονοµίας επιλέγονται από ελαφρώς µεγαλύτερο ποσοστό ανδρών (42%) παρά γυναικών (39%). Ωστόσο, άνδρες και γυναίκες είναι εξίσου πιθανό (22% και στις δύο περιπτώσεις) να επιλέξουν αυθόρµητα µια προσπάθεια που θα συνδυάζει τους δύο τύπους µέτρων. - Η ηλικία επηρεάζει επίσης τις απαντήσεις, µιας και όσο νεότεροι είναι οι ερωτηθέντες τόσο περισσότερο τείνουν να υποστηρίζουν τα µέτρα τόνωσης της οικονοµίας (43% των ατόµων ηλικίας 15-39 ετών, έναντι 36% των ατόµων ηλικίας 55 ετών και άνω). - Το επίπεδο εκπαίδευσης επηρεάζει επίσης τις απαντήσεις, µιας και όσο πιο µορφωµένοι είναι οι ερωτηθέντες τόσο πιθανότερο είναι να επιλέξουν τα µέτρα τόνωσης της οικονοµίας (43%, έναντι 36% µεταξύ των ατόµων που εγκατέλειψαν το σχολείο πριν από την ηλικία των 16 ετών). - Η επαγγελµατική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι ερωτηθέντες φαίνεται να επηρεάζει τις απαντήσεις τους, αφού οι υπάλληλοι γραφείου (45%), τα διευθυντικά στελέχη (42%) και οι άνεργοι (44%) είναι πιθανότερο να υποστηρίζουν τα µέτρα τόνωσης της οικονοµίας, σε σύγκριση µε τα άτοµα που ασχολούνται µε τα οικιακά (34%) ή τους συνταξιούχους (36%). - Τέλος, το 44% των ερωτηθέντων που θα αισθάνονταν καλύτερα προστατευµένοι αν η χώρα τους υιοθετούσε και εφάρµοζε µέτρα στο πλαίσιο συντονισµού µε τα υπόλοιπα κράτη µέλη τάσσεται υπέρ της λήψης µέτρων τόνωσης της οικονοµίας (έναντι ποσοστού 37% µεταξύ των ατόµων που προτιµούν τη λήψη µεµονωµένων µέτρων από καθεµιά χώρα ξεχωριστά). - 45 -

- 46 -

5. Οι Ευρωπαίοι και ο φόρος επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών 5.1 Η αρχή της θέσπισης φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών είναι µάλλον ευρέως αποδεκτή από τους Ευρωπαίους [QA6.1] Πολλές είναι οι λύσεις που µπορούν να εξεταστούν για την έξοδο από την κρίση. Μεταξύ αυτών, στους ερωτηθέντες παρουσιάστηκαν τρεις προτάσεις. Τους ζητήθηκε να δηλώσουν αν τάσσονται υπέρ ή κατά των συγκεκριµένων λύσεων. - Η πλειονότητα των Ευρωπαίων δηλώνει ότι τάσσεται υπέρ ενός φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών - Η πρώτη πρόταση (QA6.1), η αρχή της θέσπισης φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών, συγκεντρώνει τις σύµφωνες γνώµες περισσότερων από έξι στους δέκα ερωτηθέντες (61%). Στους ερωτηθέντες δόθηκαν εξηγήσεις σχετικά µε την αρχή στην οποία στηρίζεται ο εν λόγω φόρος καθώς και το πώς θα εφαρµοζόταν στην πράξη. 5 Μάλιστα, σχεδόν το ένα τρίτο των ερωτηθέντων τάσσεται ανεπιφύλακτα υπέρ της συγκεκριµένης πρότασης (30%). Από την άλλη πλευρά, πάνω από το ένα τέταρτο (26%) των ερωτηθέντων υποστηρίζει την αντίθετη άποψη. Ποσοστό 13% δεν απάντησε στην ερώτηση. 5 Το πλήρες κείµενο του ερωτήµατος ήταν το εξής: «Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε προσφάτως τη θέσπιση φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών σε παγκόσµιο επίπεδο, ή τουλάχιστον, σε πρώτη φάση, σε επίπεδο ΕΕ. Ο φόρος αυτός θα ήταν πολύ χαµηλός: 0,05% της αξίας κάθε χρηµατοπιστωτικής συναλλαγής. εν θα ίσχυε για το ευρύ κοινό, αλλά µόνον για τις συναλλαγές µεταξύ χρηµατοπιστωτικών - 47 -

ιαφοροποιήσεις µεταξύ των κρατών µελών Μια πρώτη επισήµανση: η υποστήριξη του φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών (ΕΕ 61%) φαίνεται να είναι πολύ ευρύτερα διαδεδοµένη µεταξύ των ερωτηθέντων στις χώρες που ήταν µέλη της ΕΕ πριν από το 2004 (64%) παρά στις χώρες που εντάχθηκαν στην Ένωση µετά τις διευρύνσεις των ετών 2004 και 2007 (48%). Οµοίως, οι ερωτηθέντες που ζουν σε χώρες της ευρωζώνης είναι πιθανότερο να ευνοήσουν αυτή την επιλογή (63%, έναντι ποσοστού 54% µεταξύ των ερωτηθέντων που ζουν σε χώρες εκτός της ευρωζώνης). - Οι χώρες της ΕΕ στις οποίες οι ερωτηθέντες είναι πιθανότερο να τάσσονται υπέρ ενός φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών είναι η Αυστρία (80%), η Γερµανία (71%), η Γαλλία και η Σλοβακία (69% και στις δύο χώρες). - Από την άλλη πλευρά, τα κράτη µέλη στα οποία οι ερωτηθέντες αντιτάσσονται σθεναρότερα σε αυτόν τον φόρο είναι η Μάλτα (44%), η Σλοβενία (39%), η Πολωνία (36%) και οι Κάτω Χώρες (35%). - Οι ερωτηθέντες που δυσκολεύονται περισσότερο να εκφέρουν θέση επί του θέµατος, και οι οποίοι δεν απαντούν στην ερώτηση, βρίσκονται στη Βουλγαρία (43%), τη Ρουµανία (30%), τη Μάλτα και την Ιρλανδία (26% και στις δύο χώρες). φορέων (τραπεζών, αµοιβαίων κεφαλαίων υψηλού κινδύνου, κλπ.). Πείτε µου, παρακαλώ, αν τάσσεστε υπέρ ή κατά των ακόλουθων δηλώσεων:» - 48 -

- 49 -

Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Σε όλες τις κοινωνικοδηµογραφικές κατηγορίες η πλειονότητα υποστηρίζει καταρχήν τη θέσπιση ενός τέτοιου φόρου. Ωστόσο, οι πλέον ευάλωτες κατηγορίες ερωτηθέντων εκφράζουν τη µικρότερη στήριξη. - Οι άνδρες είναι πιθανότερο να υποστηρίζουν τη θέσπιση φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών σε σύγκριση µε τις γυναίκες (63% και 58% αντιστοίχως). Οι γυναίκες είναι πιθανότερο να µην απαντήσουν στην ερώτηση (16%, έναντι 10% των ανδρών). - Η ιδέα της θέσπισης φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών είναι ελαφρώς πιο δηµοφιλής µεταξύ των ενδιάµεσων ηλικιακών οµάδων (63% των ατόµων ηλικίας 40-54 ετών και 61% των ατόµων ηλικίας 25-39 ετών, έναντι ποσοστών 59% µεταξύ των ατόµων ηλικίας 15-24 ετών και 58% µεταξύ των ατόµων ηλικίας 55 ετών και άνω). - Οι πιο ευνοηµένες κοινωνικά κατηγορίες τάσσονται επίσης σε µεγαλύτερο βαθµό υπέρ της θέσπισης ενός τέτοιου τύπου φόρου: το 70% των διευθυντικών στελεχών (έναντι ποσοστού 53% των ατόµων που ασχολούνται µε τα οικιακά και 54% των ανέργων) και το 66% των ερωτηθέντων µε το υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης (έναντι ποσοστού 53% των ατόµων που εγκατέλειψαν το σχολείο πριν από την ηλικία των 16 ετών). Παρότι καταρχήν ένας τέτοιος φόρος ισχύει µόνον για συναλλαγές και όχι για άτοµα 6, από τα αποτελέσµατα αυτής της έρευνας προκύπτει ότι τα άτοµα που ανήκουν σε λιγότερο ευνοηµένες κατηγορίες φοβούνται ότι µπορεί να αποτελέσουν τα παράπλευρα θύµατα ενός τέτοιου µέτρου: αν και ενηµερώθηκαν ότι αυτός ο φόρος δεν θα επιβαλλόταν στους πολίτες, είναι πιθανό τα άτοµα των συγκεκριµένων κατηγοριών να φοβούνται µήπως οι χρηµατοπιστωτικοί φορείς µεταβιβάσουν µε τον έναν ή τον άλλο τρόπο αυτό το φορολογικό βάρος στις δικές τους πλάτες. - Τέλος, την άποψη αυτή υποστηρίζει το 69% των ατόµων τα οποία πιστεύουν ότι το ευρώ έχει µετριάσει τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης (έναντι ποσοστού 57% µεταξύ των ατόµων που δεν πιστεύουν ότι το ευρώ έχει µετριάσει αυτές τις αρνητικές συνέπειες). - Πρέπει να σηµειωθεί ότι οι ερωτηθέντες που κλίνουν προς τα αριστερά του πολιτικού φάσµατος είναι επίσης πιθανότερο να τάσσονται υπέρ της αρχής της θέσπισης ενός φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών (68%, έναντι ποσοστού 59% µεταξύ των ερωτηθέντων που κλίνουν προς τα δεξιά του πολιτικού φάσµατος). 6 Πριν από την υποβολή του συγκεκριµένου ερωτήµατος προς τους συµµετέχοντες της έρευνας, επισηµάναµε ότι αυτός ο φόρος θα ήταν πολύ χαµηλός και θα ίσχυε µόνο για τις συναλλαγές µεταξύ χρηµατοπιστωτικών φορέων (τραπεζών, αµοιβαίων κεφαλαίων υψηλού κινδύνου, κλπ.) και όχι για το ευρύ κοινό. - 50 -

- 51 -

5.2 Θέσπιση φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών: οι καταρχήν υποστηρικτές τάσσονται εν γένει υπέρ της θέσπισής του, είτε σε παγκόσµιο είτε σε ευρωπαϊκό επίπεδο [QA6.2 και QA6.3]. Στη συνέχεια εξετάσαµε λίγο προσεκτικότερα τα αποτελέσµατα όσον αφορά την προηγούµενη ερώτηση. Όσοι απάντησαν καταφατικά («υπέρ») στην πρώτη ερώτηση (QA6.1) κλήθηκαν να δηλώσουν αν θεωρούν σκόπιµη τη θέσπιση του φόρου µόνον σε παγκόσµιο επίπεδο, εφόσον επιτευχθεί διεθνής συµφωνία, ή αν θα υποστήριζαν τη θέσπιση αυτού του φόρου πρώτα στην ΕΕ εφόσον δεν επιτευχθεί διεθνής συµφωνία. Η συντριπτική πλειονότητα δήλωσε ότι θα υποστήριζε τη θέσπιση φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών µόνον σε παγκόσµιο επίπεδο (85%). Μόνον το 11% των ερωτηθέντων τάσσεται κατά του φόρου, ενώ το 4% δηλώνει αναποφάσιστο. Βάση: Ερώτηµα που τέθηκε στους καταρχήν υποστηρικτές ενός φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών (61% του δείγµατος) - 52 -

Ωστόσο, εκφράζεται επίσης πολύ ευρεία στήριξη (81%) για τη θέσπιση αυτού του φόρου καταρχάς σε επίπεδο ΕΕ, εάν δεν καταστεί δυνατή η επίτευξη διεθνούς συµφωνίας. Αυτό το αποτέλεσµα επιβεβαιώνει την καταρχήν υποστήριξη της θέσπισης ενός τέτοιου φόρου. Με βάση αυτό το σενάριο, µόνον το 14% των ερωτηθέντων δεν υποστήριξε καταρχήν τη θέσπιση αυτού του φόρου. Ποσοστό 5% δεν έδωσε απάντηση. Βάση: Ερώτηµα που τέθηκε στους καταρχήν υποστηρικτές ενός φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών (61% του δείγµατος) Εκτός από την καταρχήν υποστήριξη αυτού του φόρου, οι Ευρωπαίοι υποστηρίζουν επίσης την επιβολή φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών: σε παγκόσµιο επίπεδο, εφόσον επιτευχθεί διεθνής συµφωνία ειδάλλως, µόνον στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην αρχή τουλάχιστον. - 53 -

ιαφοροποιήσεις µεταξύ των κρατών µελών - Θέσπιση φόρου µόνον σε παγκόσµιο επίπεδο (QA6.2): Η συντριπτική πλειονότητα των ερωτηθέντων τάσσεται υπέρ αυτής της πρότασης (ΕΕ27 85%). Σε ορισµένα κράτη µέλη, η υποστήριξη είναι ακόµη πιο ευρεία, καθώς πάνω από εννέα στους δέκα πολίτες εκφράζουν σύµφωνη γνώµη. Οι χώρες αυτές είναι η Βουλγαρία (93%), η Ρουµανία (92%), η Κύπρος και η Μάλτα (91% και στις δύο χώρες). Αν και η πρόταση υποστηρίζεται από την πολύ µεγάλη πλειονότητα του πληθυσµού, η υποστήριξη αυτή είναι ελαφρώς λιγότερο έντονη στη Γερµανία (79%) και την Πορτογαλία (79%). - 54 -

Βάση: Ερώτηµα που τέθηκε στους καταρχήν υποστηρικτές ενός φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών (61% του δείγµατος) - 55 -

- Πρόταση θέσπισης του φόρου καταρχάς σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, εάν δεν επιτευχθεί διεθνής συµφωνία (QA6.3): Οι χώρες στις οποίες οι ερωτηθέντες έχουν τις µεγαλύτερες πιθανότητες να υποστηρίζουν έναν τέτοιο φόρο είναι η Ελλάδα (89%), η Κύπρος (87%), η Γαλλία, η Ρουµανία, η Ουγγαρία (86% και στις τρεις χώρες), η Ισπανία και η Ιταλία (85% και στις δύο χώρες). Οι χώρες στις οποίες οι ερωτηθέντες είναι ελάχιστα πρόθυµοι να υποστηρίξουν έναν τέτοιο φόρο είναι οι Κάτω Χώρες (67%), το Λουξεµβούργο (73%) και η Πολωνία (74%). Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Με τόσο µαζικά επίπεδα υποστήριξης, είναι λογικό να µην υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές µεταξύ των απαντήσεων των διαφόρων κοινωνικοδηµογραφικών οµάδων. Μοιάζει να έχει διαµορφωθεί µε φυσικό τρόπο γενική συναίνεση υπέρ της θέσπισης ενός τέτοιου φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών, είτε µόνον σε παγκόσµιο επίπεδο είτε καταρχάς σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πρέπει, εντούτοις, να σηµειώσουµε ότι παρατηρείται ουσιαστική διαφοροποίηση ως προς τον βαθµό της υποστήριξης για τη θέσπιση του φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών αρχικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο (QA6.3), ανάλογα µε το αν οι ερωτηθέντες τάσσονται «απολύτως υπέρ» ή «µάλλον υπέρ» της καταρχήν θέσπισης του ιδίου του φόρου (QA6.1): 87% και 75% αντιστοίχως. - 56 -

5.3 Οι λόγοι υποστήριξης του φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών [QA7]. - Η πλειονότητα των Ευρωπαίων εκτιµά ότι η θέσπιση φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών θα συνέβαλλε στην καταπολέµηση της αλόγιστης κερδοσκοπίας - Μόλις διαπιστώσαµε ότι η πλειονότητα των Ευρωπαίων θα ενέκρινε την επιβολή ενός φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών (61%). Ας εξετάσουµε τώρα τον κύριο λόγο για τον οποίο υποστηρίζεται αυτό το µέτρο. Προς τον σκοπό αυτόν, ζητήθηκε από τους ερωτηθέντες που τάχθηκαν υπέρ του φόρου (QA6.1) να επιλέξουν τον κύριο λόγο (µεταξύ τεσσάρων προτεινόµενων επιλογών) στον οποίο στηρίχθηκε η επιλογή τους. - Ο βασικός λόγος που δόθηκε από τους ερωτηθέντες (41% των απαντήσεων) ήταν ότι το µέτρο αυτό «θα καταπολεµούσε την αλόγιστη κερδοσκοπία, συµβάλλοντας έτσι στην αποτροπή µελλοντικών κρίσεων». - Πάνω από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων (35%) δηλώνει επίσης ότι ο φόρος αυτός «θα υποχρέωνε τους παράγοντες του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος να επωµιστούν µέρος του κόστους της κρίσης». Και στις δύο περιπτώσεις, η πλειονότητα των ερωτηθέντων στρέφεται πρωτίστως κατά όσων θεωρεί «υπεύθυνους» για την κρίση, µε άλλα λόγια κατά των παραγόντων του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. - Εξ αυτών, ποσοστό 11% δηλώνει επίσης ότι το µέτρο «θα συνέβαλλε στη µείωση των δηµοσίων ελλειµµάτων». - Τέλος, το 10% των εν λόγω ερωτηθέντων εξέφρασε την εκτίµηση ότι το µέτρο θα «χρηµατοδοτούσε καινοτόµες πολιτικές (π.χ. καταπολέµηση της αλλαγής του κλίµατος, περιβάλλον, αναπτυξιακή βοήθεια κ.λπ.)». Βάση: Ερώτηµα που τέθηκε στους καταρχήν υποστηρικτές ενός φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών (61% του δείγµατος) - 57 -

ιαφοροποιήσεις µεταξύ των κρατών µελών - Ο πρώτος λόγος τον οποίο αναφέρουν οι ερωτηθέντες (ΕΕ27 41%) που υποστηρίζουν τη θέσπιση φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών, ήτοι «η καταπολέµηση της αλόγιστης κερδοσκοπίας, συµβάλλοντας έτσι στην αποτροπή µελλοντικών κρίσεων», αναφέρεται από περισσότερους ερωτηθέντες σε χώρες µέλη της ευρωζώνης (44%) παρά από ερωτηθέντες που ζουν εκτός της ζώνης του ευρώ (35%). Αυτή είναι η πρώτη απάντηση που δίνεται σε 21 κράτη µέλη (στις Κάτω Χώρες, ο συγκεκριµένος λόγος συνδέεται µε την προσπάθεια «να υποχρεωθούν οι παράγοντες του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος να επωµιστούν µέρος του κόστους της κρίσης»). Τα κράτη µέλη στα οποία οι ερωτηθέντες φαίνεται να συµφωνούν ιδιαίτερα µε αυτόν τον λόγο είναι η Γερµανία (49%), η Βουλγαρία και η Ιταλία (48% και στις δύο χώρες), καθώς και οι βορειότερες χώρες της ΕΕ: η ανία, η Φινλανδία (47% και στις δύο χώρες) και η Σουηδία (46%). Ωστόσο, η συγκεκριµένη άποψη είναι λιγότερο διαδεδοµένη στο Ηνωµένο Βασίλειο (26%), την Ιρλανδία (27%) και τη Μάλτα (28%). - Ο δεύτερος λόγος (ΕΕ27 35%), ήτοι η προσπάθεια να «υποχρεωθούν οι παράγοντες του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος να επωµιστούν µέρος του κόστους της κρίσης», αναφέρεται πρωτίστως στην Ιρλανδία (57%), την Ισπανία και το Ηνωµένο Βασίλειο (45% και στις δύο χώρες). Σε έξι από τα κράτη µέλη αναφέρεται ως πρώτος σε σειρά προτίµησης λόγος. Εντούτοις, αυτό δεν ισχύει στον ίδιο βαθµό στη Σουηδία (22%) καθώς και στην Τσεχική ηµοκρατία (24%). - Ο τρίτος λόγος (ΕΕ27 11%), η «µείωση των δηµοσίων ελλειµµάτων», υιοθετείται κυρίως από τους ερωτηθέντες στην Τσεχική ηµοκρατία, τη Μάλτα (24% και στις δύο χώρες) και τη Λιθουανία (20%), σε ελάχιστο όµως βαθµό από τους ερωτηθέντες στη Βουλγαρία (2%), τη Φινλανδία (4%) και την Ισπανία (5%). - Τέλος, η «χρηµατοδότηση καινοτόµων πολιτικών (π.χ. καταπολέµηση της αλλαγής του κλίµατος, περιβάλλον, αναπτυξιακή βοήθεια κλπ.)» (ΕΕ 10%) αναφέρεται µε ελαφρώς µεγαλύτερη συχνότητα στη Σουηδία (23%), την Αυστρία και το Λουξεµβούργο (15% και στις δύο χώρες), παρά στην Ιρλανδία (4%) ή την Ουγγαρία, τη Βουλγαρία και τη Φινλανδία (6% και στις τρεις χώρες). - 58 -

Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση - Οι ερωτηθέντες ηλικίας µεταξύ 40-54 ετών και οι µεγαλύτερης ηλικίας ερωτηθέντες έχουν περισσότερες πιθανότητες από άλλες ηλικιακές κατηγορίες να αναφέρουν την αλόγιστη κερδοσκοπία (43% και 42% αντιστοίχως, έναντι ποσοστού 36% µεταξύ των νέων ηλικίας 15-24 ετών) ως λόγο έγκρισης του φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών. Απεναντίας, οι νεότεροι Ευρωπαίοι είναι πιθανότερο να αιτιολογήσουν το γεγονός ότι υποστηρίζουν τη θέσπιση αυτού του φόρου µε γνώµονα το κατά πόσον επιτρέπει τη χρηµατοδότηση καινοτόµων πολιτικών (17%, έναντι 8% µεταξύ των ατόµων ηλικίας 55 ετών και άνω). - Οι πιο ευνοηµένες κοινωνικά κατηγορίες εµφανίζονται περισσότερο πρόθυµες να αναφέρουν ως λόγο (πλειοψηφική άποψη στην ΕΕ, ΕΕ27 41%) την καταπολέµηση της αλόγιστης κερδοσκοπίας: αυτό ισχύει για το 48% των διευθυντικών στελεχών (έναντι ποσοστού 36% µεταξύ των χειρωνάκτων) και το 41% των ερωτηθέντων που δυσκολεύονται να εξοφλήσουν τους λογαριασµούς τους σχεδόν πάντα ή κατά καιρούς (έναντι ποσοστού 36% µεταξύ των ατόµων που αντιµετωπίζουν τέτοια προβλήµατα τις περισσότερες φορές). Την άποψη αυτή συµµερίζονται επίσης άτοµα τα οποία θεωρούν ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης έχει ξεκινήσει ήδη (48%, έναντι ποσοστού 37% µεταξύ των ατόµων που υποστηρίζουν ότι η κρίση θα διαρκέσει για πολλά χρόνια). - 60 -

5.4 Λόγοι διαφωνίας µε τη θέσπιση φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών αρχικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση [QA8] - Οι Ευρωπαίοι που αντιτίθενται στη θέσπιση φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών µόνον στην ΕΕ επικαλούνται διάφορους λόγους γι αυτήν τους την επιλογή - Μεταξύ των πολιτών που απάντησαν στην ερώτηση QA6.1 και τάχθηκαν υπέρ της θέσπισης φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών, ορισµένοι δήλωσαν ότι αντιτίθενται στη θέσπιση αυτού του φόρου αρχικά στην ΕΕ, χωρίς να έχει επιτευχθεί προηγουµένως διεθνής συµφωνία (QA6.3). Στη συνέχεια, τα άτοµα της οµάδας αυτής ερωτήθηκαν για ποιους λόγους αντιτίθενται στη θέσπιση του φόρου σε αυτήν την περίπτωση. Ειδικότερα, δόθηκαν στους ερωτηθέντες τέσσερις δηλώσεις, από τις οποίες τους ζητήθηκε να επιλέξουν εκείνη που θεωρούν ότι αντιπροσωπεύει τον σηµαντικότερο κατά τη γνώµη τους λόγο. Οι απαντήσεις σε αυτήν την ερώτηση ποικίλλουν σηµαντικά: παραδείγµατος χάριν, το 26% των ερωτηθέντων εξέφρασε την άποψη ότι ένα τέτοιο µέτρο «δεν θα ήταν εφικτό» και ότι «ένας τέτοιος φόρος επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών µπορεί να εφαρµοστεί µόνον σε παγκόσµιο επίπεδο». Καθένας από τους δύο ακόλουθους λόγους συγκέντρωσε ποσοστό 22% των απαντήσεων: - Το γεγονός ότι το µέτρο θα «αποδυνάµωνε την ανταγωνιστικότητα της χρηµατοπιστωτικής αγοράς». - Το γεγονός ότι «θα υποχρέωνε τους φορείς µόνον του ευρωπαϊκού χρηµατοπιστωτικού συστήµατος να επωµιστούν µέρος του κόστους της κρίσης». Τέλος, ο τελευταίος λόγος, τον οποίο επικαλείται το 21% των ερωτηθέντων, είναι ότι θα «οδηγούσε σε έξοδο κεφαλαίων από την ΕΕ». - 62 -

Βάση: ιαφωνούντες µε τη θέσπιση φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών σε επίπεδο ΕΕ (14%) ιαφοροποιήσεις µεταξύ των κρατών µελών Λόγω του πολύ µικρού µεγέθους του δείγµατος γι αυτήν την ερώτηση, η οποία τέθηκε στο 8% του συνολικού δείγµατος, δεν είναι δυνατόν να δοθούν αριθµητικά αποτελέσµατα. Ως εκ τούτου, θα περιγράψουµε απλώς τις γενικές τάσεις. - Η άποψη ότι ένας τέτοιος φόρος µπορεί να θεσπιστεί µόνον «σε παγκόσµιο επίπεδο» αναφέρεται πρωτίστως στην Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ουγγαρία. Οι ερωτηθέντες που έχουν τις λιγότερες πιθανότητες να δώσουν αυτήν την απάντηση βρίσκονται στη Λεττονία και τη Βουλγαρία. - Ο κίνδυνος αποδυνάµωσης της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής χρηµατοπιστωτικής αγοράς αναφέρεται κυρίως στις βόρειες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης: στη ανία, τη Φινλανδία, τις Κάτω Χώρες, τη Σλοβακία και την Αυστρία. Οι ερωτηθέντες που έχουν τις λιγότερες πιθανότητες να προκρίνουν αυτήν την επιλογή βρίσκονται στη Ρουµανία και την Εσθονία. - Η θέση ότι το µέτρο «θα υποχρέωνε τους φορείς µόνον του ευρωπαϊκού χρηµατοπιστωτικού συστήµατος να επωµιστούν µέρος του κόστους της κρίσης» επισηµαίνεται ως βάσιµος λόγος κυρίως από τους ερωτηθέντες στην Κύπρο, την Εσθονία και την Ελλάδα. Ωστόσο, ελάχιστοι από τους ερωτηθέντες στην Ιρλανδία και την Πολωνία συµµερίζονται αυτήν την άποψη. - Ο κίνδυνος «εξόδου κεφαλαίων από την ΕΕ» αναφέρεται κυρίως στο Βέλγιο, την Ιταλία και την Πολωνία, ενώ σπανίως τον επικαλούνται οι ερωτηθέντες στη Ρουµανία και την Ελλάδα. - 63 -

Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Η κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση πρέπει να διεξαχθεί προσεκτικά λόγω του µικρού µεγέθους του δείγµατος. - Οι νεότερης ηλικίας ερωτηθέντες ήταν πιθανότερο να παραπονεθούν για το γεγονός ότι ο φόρος επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών σε επίπεδο ΕΕ θα υποχρέωνε µόνο τους φορείς του ευρωπαϊκού χρηµατοπιστωτικού συστήµατος να επωµιστούν µέρος του κόστους της κρίσης (28% των ατόµων ηλικίας 15-24 ετών, έναντι ποσοστού 19% για τα άτοµα ηλικίας 40-54 ετών). Είναι επίσης πιθανότερο (25%, έναντι ποσοστού 19% για τα άτοµα ηλικίας 55 ετών και άνω) να θεωρούν ότι θα αποδυνάµωνε την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής χρηµατοπιστωτικής αγοράς. Ωστόσο, έχουν τις µικρότερες πιθανότητες (19%, έναντι ποσοστού 27% µεταξύ των ατόµων ηλικίας 25 ετών και άνω) να πιστεύουν ότι ένας τέτοιος φόρος επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών µπορεί να θεσπιστεί µόνον σε παγκόσµιο επίπεδο. - Η καταχώρηση σε µια πιο ευάλωτη κοινωνική κατηγορία αποτελεί µεταβλητή διαφοροποίησης σε αυτόν τον τοµέα: τόσο το επίπεδο εκπαίδευσης όσο και η επαγγελµατική κατηγορία επηρεάζουν την απάντηση. Οι ερωτηθέντες οι οποίοι εγκατέλειψαν το σχολείο πριν από την ηλικία των 16 ετών είναι πιθανότερο να δηλώσουν ότι ένας τέτοιος φόρος θα υποχρέωνε µόνο τους φορείς του ευρωπαϊκού χρηµατοπιστωτικού συστήµατος να επωµιστούν µέρος του κόστους της κρίσης (29%, έναντι ποσοστού 17% µεταξύ των ατόµων µε το υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης). Αυτό ισχύει επίσης για το 25% των ατόµων που ασχολούνται µε τα οικιακά και το 23% των ανέργων (έναντι ποσοστού 13% για τα διευθυντικά στελέχη). Ωστόσο, τα άτοµα µε το χαµηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης έχουν τις λιγότερες πιθανότητες (13%, έναντι ποσοστού 26% µεταξύ των ατόµων µε το υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης) να δηλώσουν ότι το µέτρο θα αποδυνάµωνε την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής χρηµατοπιστωτικής αγοράς. Το ίδιο ισχύει για το 17% των ατόµων που ασχολούνται µε τα οικιακά (έναντι ποσοστού 36% µεταξύ των διευθυντικών στελεχών). - Οι ερωτηθέντες οι οποίοι πιστεύουν ότι το ευρώ έχει µετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης είναι πιθανότερο να δηλώσουν ότι ένας φόρος στην ΕΕ θα αποδυνάµωνε την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής χρηµατοπιστωτικής αγοράς (26%, έναντι ποσοστού 20% µεταξύ των ατόµων που δεν συµµερίζονται την άποψη περί µετριασµού των αρνητικών επιπτώσεων). Επίσης, το 31% των εν λόγω ατόµων (έναντι 23%) θεωρεί ότι ένας τέτοιος φόρος µπορεί να εφαρµοστεί µόνον σε παγκόσµιο επίπεδο. - 64 -

- Τέλος, οι πλέον αισιόδοξοι από τους ερωτηθέντες (οι οποίοι δηλώνουν ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης έχει ήδη ξεκινήσει) είναι πιθανότερο να θεωρούν ότι ένας τέτοιος φόρος µπορεί να εφαρµοστεί µόνον σε παγκόσµιο επίπεδο (30%, έναντι 22% µεταξύ των πιο απαισιόδοξων ερωτηθέντων). Από την άλλη πλευρά, οι ερωτηθέντες οι οποίοι πιστεύουν ότι η κρίση θα διαρκέσει για πολλά χρόνια είχαν περισσότερες πιθανότητες (30%, έναντι 20% µεταξύ των ατόµων που υποστηρίζουν ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης έχει ξεκινήσει ήδη) να πιστεύουν ότι ένας τέτοιος φόρος θα υποχρέωνε µόνο τους φορείς του ευρωπαϊκού χρηµατοπιστωτικού συστήµατος να επωµιστούν µέρος του κόστους της κρίσης. - Τέλος, ο πολιτικός προσανατολισµός των ερωτηθέντων φαίνεται να διαφοροποιεί επίσης τα αποτελέσµατα: οι ερωτηθέντες που τοποθετούνται στην αριστερά έχουν περισσότερες πιθανότητες σε σύγκριση µε τους ερωτηθέντες που τοποθετούνται στη δεξιά (ποσοστά 26% και 15% αντιστοίχως) να παραπονεθούν ότι ένας τέτοιος φόρος σε επίπεδο ΕΕ θα υποχρέωνε τους φορείς µόνον του ευρωπαϊκού χρηµατοπιστωτικού συστήµατος να επωµιστούν µέρος του κόστους της κρίσης. Απεναντίας, είναι λιγότερο πιθανό (19%, έναντι 25%) να πιστεύουν ότι το µέτρο θα αποδυνάµωνε την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής χρηµατοπιστωτικής αγοράς. - 65 -

Βάση: ιαφωνούντες µε τη θέσπιση φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών σε επίπεδο ΕΕ (14%) - 66 -

6. Οι Ευρωπαίοι και η επισιτιστική ασφάλεια 6.1 Η κοινή γνώµη υποστηρίζει ένθερµα τη δράση της ΕΕ για την προαγωγή της επισιτιστικής ασφάλειας [QA9.1, 9.2, 9.3 και 9.4] Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανησυχεί για τη σηµαντική αύξηση των παγκόσµιων τιµών των τροφίµων, η οποία οφείλεται εν µέρει στη χρηµατοπιστωτική κερδοσκοπία µε τις γεωργικές πρώτες ύλες. Προκειµένου να σφυγµοµετρηθεί η ευρωπαϊκή κοινή γνώµη σε σχέση µε το θέµα αυτό, ζητήθηκε από τους συµµετέχοντες στην έρευνα να απαντήσουν σε τέσσερις ερωτήσεις. - Η συντριπτική πλειονότητα των Ευρωπαίων υποστηρίζει ένθερµα τα προτεινόµενα µέτρα για την ενίσχυση του γεωργικού τοµέα µε την παράλληλη διατήρηση της παγκόσµιας επισιτιστικής ασφάλειας - Η συντριπτική πλειονότητα των Ευρωπαίων (95%) δηλώνει ότι συµφωνεί µε την ακόλουθη δήλωση: «τα προϊόντα διατροφής πρέπει να είναι προσιτά στους καταναλωτές σε λογικές τιµές, και συγχρόνως να εξασφαλίζουν δίκαιο βιοτικό επίπεδο για τους αγρότες». Μόνον το 4% των ερωτηθέντων «διαφωνεί» µε αυτήν τη δήλωση, ενώ ποσοστό 1% δεν έδωσε απάντηση. Πάνω από εννέα στους δέκα ερωτηθέντες (92%) θεωρούν επίσης ότι «η ΕΕ πρέπει να εγγυάται την επισιτιστική ασφάλεια των πολιτών της διατηρώντας τη γεωργική δραστηριότητα στην ΕΕ». 6% των ερωτηθέντων εξέφρασε διαφορετική άποψη και 2% δεν απάντησε. Πάνω από τέσσερις στους πέντε ερωτηθέντες (86%) θεωρούν ότι «η ΕΕ πρέπει να συµµετάσχει στις προσπάθειες καταπολέµησης των ελλείψεων τροφίµων οι οποίες αποτελούν την αιτία ταραχών και κοινωνικών κινηµάτων σε διάφορες αναπτυσσόµενες χώρες». Ένας στους δέκα ερωτηθέντες διαφωνεί, ενώ 4% δεν απάντησε. Το 86% των Ευρωπαίων υποστηρίζει επίσης τη δήλωση ότι «η ΕΕ πρέπει να συµβάλει στη δηµιουργία ενός παγκοσµίου συστήµατος αποθεµάτων τροφίµων το οποίο θα εγγυάται τον επισιτισµό των πληθυσµών και θα καταπολεµά την κερδοσκοπία σε βάρος των τιµών των τροφίµων». Όπως και στην περίπτωση της προηγούµενης δήλωσης, το 10% των ερωτηθέντων διαφωνεί ενώ το 4% δεν απάντησε. - 67 -

Οι Ευρωπαίοι έχουν όντως εκφράσει την έντονη επιθυµία να διαδραµατίζει µείζονα ρόλο η ΕΕ στην καταπολέµηση των ελλείψεων τροφίµων: θεωρούν ότι αυτό αποτελεί σηµαντικό καθήκον για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα θεσµικά της όργανα. - 68 -

ιαφοροποιήσεις µεταξύ των κρατών µελών Αν και η συντριπτική πλειονότητα των ερωτηθέντων δηλώνει ότι συµφωνεί µε τη δήλωση ότι «τα προϊόντα διατροφής πρέπει να είναι προσιτά στους καταναλωτές σε λογικές τιµές, και συγχρόνως να εξασφαλίζουν δίκαιο βιοτικό επίπεδο για τους αγρότες» (ΕΕ των 27 95%), η λεπτοµερής ανάλυση των απαντήσεων αποκαλύπτει ορισµένες διαφορές µεταξύ των χωρών ως προς τα επίπεδα υποστήριξης αυτών των απόψεων. Έτσι, οι ερωτηθέντες είναι περισσότερο θετικοί στην Κύπρο (93% «συµφωνώ απολύτως»), τη Σλοβενία (85%), τη Γερµανία (83%), τη Βουλγαρία και τη Σουηδία (82% και στις δύο περιπτώσεις). Αντιθέτως, στην Πορτογαλία (48% «συµφωνώ απολύτως»), την Ιταλία (53%) και την Ιρλανδία (58%) οι απαντήσεις είναι κάπως πιο µετριοπαθείς, παρότι το σύνολο των ατόµων που συµφωνούν µε την προαναφερθείσα δήλωση δεν παύει να αποτελεί τη µεγάλη πλειονότητα: άλλωστε, σε όλες τις χώρες, τουλάχιστον το 90% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι συµφωνεί µε αυτήν τη δήλωση. - Η άποψη ότι η ΕΕ πρέπει «να εγγυάται την επισιτιστική ασφάλεια των πολιτών της διατηρώντας τη γεωργική δραστηριότητα στην ΕΕ» (ΕΕ27 92%) υιοθετείται από τη συντριπτική πλειονότητα των ερωτηθέντων στο σύνολο της ΕΕ, µε το χαµηλότερο ποσοστό συµφωνίας να καταγράφεται µεταξύ των ερωτηθέντων στη ανία (79%). Από τη λεπτοµερή ανάλυση των απαντήσεων προκύπτει ότι ο βαθµός συµφωνίας είναι υψηλότερος στην Κύπρο (91% των απαντήσεων «συµφωνώ απολύτως»), τη Σλοβενία (81%) και τη Βουλγαρία (80%). Οι ερωτηθέντες στην Πορτογαλία (45% «συµφωνώ απολύτως»), την Ιταλία (47%), τη ανία (48%) και την Πολωνία (49%) είναι κάπως λιγότερο εµφαντικοί στις απαντήσεις τους. - Πάνω από τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων σε όλες τις χώρες της ΕΕ πιστεύουν ότι η συµµετοχή της Ένωσης «στις προσπάθειες καταπολέµησης των ελλείψεων τροφίµων οι οποίες αποτελούν την αιτία ταραχών και κοινωνικών κινηµάτων σε διάφορες αναπτυσσόµενες χώρες» (ΕΕ27 86%) θα ήταν καλή ιδέα. Ωστόσο, η συγκεκριµένη άποψη υποστηρίζεται ελαφρώς λιγότερο εµφαντικά από ό,τι οι προηγούµενες δύο δηλώσεις: και σε αυτήν την περίπτωση, οι ερωτηθέντες στην Κύπρο έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να «συµφωνούν απολύτως» µε την άποψη ότι η Ένωση πρέπει να συµµετάσχει στην καταπολέµηση των ελλείψεων τροφίµων (86%), ενώ έπονται η Σουηδία (67%), η Σλοβενία (63%) και η Ελλάδα (61%). Ωστόσο, λιγότεροι από τέσσερις στους δέκα ερωτηθέντες εκφράζουν τη συγκεκριµένη επιθυµία στην Τσεχική ηµοκρατία (37%) ή το Ηνωµένο Βασίλειο και την Ιταλία (39% και στις δύο περιπτώσεις). - 69 -

- 70 -

Τέλος, οι προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης «να συµβάλει στη δηµιουργία ενός παγκοσµίου συστήµατος αποθεµάτων τροφίµων το οποίο θα εγγυάται τον επισιτισµό των πληθυσµών και θα καταπολεµά την κερδοσκοπία σε βάρος των τιµών των τροφίµων» (ΕΕ27 86%) θα ετύγχαναν ιδιαίτερα έντονης υποστήριξης στη Σλοβενία (97%), την Κύπρο (96%), τη Μάλτα και τη Σλοβακία (94% και στις δύο χώρες). Εντούτοις, παρά το γεγονός ότι η δήλωση αυτή υποστηρίζεται από τη µεγάλη πλειονότητα των ερωτηθέντων, η υποστήριξή τους είναι ελαφρώς λιγότερο εµφαντική σε σχέση µε τις πρώτες δύο δηλώσεις: παρότι το 81% των ερωτηθέντων στην Κύπρο, το 73% στη Σλοβενία, το 65% τη Βουλγαρία και το 61% στη Ρουµανία και τη Μάλτα «συµφωνούν απολύτως» µε την άποψη ότι η ΕΕ πρέπει να συµβάλει στη δηµιουργία ενός παγκοσµίου συστήµατος αποθεµάτων τροφίµων, µόνον το 37% των ερωτηθέντων στο Ηνωµένο Βασίλειο, το 40% στην Ιταλία, το 44% στην Πορτογαλία και το 45% στην Πολωνία συµµερίζονται αυτήν την άποψη. - 71 -

- 72 -

Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Η ανάλυση των αποτελεσµάτων όσον αφορά τις συγκεκριµένες τέσσερις ερωτήσεις υπό το πρίσµα των κοινωνικοδηµογραφικών µεταβλητών δεν αποκαλύπτει ουσιαστικές διαφοροποιήσεις µεταξύ των απαντήσεων. Φαίνεται να επικρατεί πολύ ευρεία συναίνεση επί του θέµατος: όλοι οι ερωτηθέντες εκφράζουν την υποστήριξή τους για µέτρα τα οποία θα διασφάλιζαν την επισιτιστική ασφάλεια όλων, διαφυλάσσοντας παράλληλα τον γεωργικό τοµέα. - 73 -

6.2 Προκειµένου να αντιµετωπιστούν οι αυξήσεις στις τιµές των τροφίµων, το πλέον αποτελεσµατικό µέτρο φαίνεται να είναι η ενίσχυση της γεωργίας των αναπτυσσόµενων χωρών [QA10] Σε ένα δυσµενές οικονοµικό περιβάλλον, το θέµα της αύξησης των τιµών των τροφίµων είναι ιδιαίτερα σηµαντικό. Για τον λόγο αυτόν, θελήσαµε να ρωτήσουµε τους συµµετέχοντες στην έρευνα ποια κατά τη γνώµη τους ήταν η καλύτερη µέθοδος καταπολέµησης αυτής της αυξητικής τάσης. Τους ζητήσαµε, λοιπόν, να επιλέξουν µεταξύ τριών διαφορετικών δηλώσεων το µέτρο το οποίο θα ήταν, κατά τη γνώµη τους, αποτελεσµατικότερο. - Οι Ευρωπαίοι εµφανίζονται έντονα διχασµένοι σε ό,τι αφορά την επιλογή του πλέον αποτελεσµατικού µέτρου για την καταπολέµηση των αυξήσεων στις τιµές των τροφίµων - Λίγο περισσότερο από το ένα τρίτο των Ευρωπαίων (34%) πιστεύει ότι η «ενίσχυση της γεωργίας σε αναπτυσσόµενες χώρες» θα ήταν το πλέον αποτελεσµατικό µέτρο πρόληψης της αύξησης των τιµών στα προϊόντα διατροφής. Ελαφρώς µικρότερο ποσοστό (32%) επιλέγει, απεναντίας, την «καθιέρωση σε παγκόσµιο επίπεδο µηχανισµών συντονισµού και πρόληψης ακραίων πρακτικών κερδοσκοπίας». Τέλος, το ένα τέταρτο θα επέλεγε την «ανάθεση περισσότερων εξουσιών στις νέες ευρωπαϊκές αρχές ρύθµισης του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος µε σκοπό την πρόληψη ακραίων κερδοσκοπικών πρακτικών». ιαφοροποιήσεις µεταξύ των κρατών µελών - 74 -

Η ιεράρχηση των προτιµώµενων λύσεων ποικίλλει σηµαντικά από τη µία χώρα στην άλλη. - Οι χώρες που βρίσκονται εκτός της ζώνης του ευρώ είναι πεπεισµένες σε πολύ µεγαλύτερο βαθµό από ό,τι οι χώρες µέλη της ευρωζώνης (45% και 29% αντιστοίχως) ότι η «ενίσχυση της γεωργίας στις αναπτυσσόµενες χώρες» θα αποτελούσε έναν αποτελεσµατικό τρόπο καταπολέµησης των αυξήσεων στις τιµές των τροφίµων (ΕΕ27 34%). Το µέτρο αυτό θεωρείται ότι είναι το πλέον αποτελεσµατικό σε 15 κράτη µέλη, µε επικεφαλής το Ηνωµένο Βασίλειο (58%), τη Λεττονία (52%), τη Σουηδία (51%) και τη ανία (49%). Απεναντίας, το αναφέρει µόνον το 16% των ερωτηθέντων στη Σλοβακία, το 17% στην Αυστρία και το 18% στην Κύπρο. - Η «καθιέρωση σε παγκόσµιο επίπεδο µηχανισµών συντονισµού και πρόληψης ακραίων πρακτικών κερδοσκοπίας» (ΕΕ27 32%) είναι ένα µέτρο το οποίο αναφέρεται µε µεγαλύτερη συχνότητα στις χώρες της ευρωζώνης (35%, έναντι ποσοστού 24% εκτός της ευρωζώνης). Θεωρείται δε ότι αποτελεί το πλέον αποτελεσµατικό µέτρο σε 10 κράτη µέλη, ιδίως στην Κύπρο (44%), την Ισπανία (41%), την Ιταλία, την Ελλάδα και τη Σλοβακία (39% και στις τρεις χώρες). Ωστόσο, µόνον το 15% των ερωτηθέντων στη Μάλτα και το 19% των ερωτηθέντων στο Ηνωµένο Βασίλειο και στην Ιρλανδία συµµερίζεται αυτήν την άποψη. - Η «ανάθεση περισσότερων εξουσιών στις νέες ευρωπαϊκές αρχές ρύθµισης του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος µε σκοπό την πρόληψη ακραίων κερδοσκοπικών πρακτικών» (ΕΕ27 25%) θεωρείται ότι αποτελεί το πλέον αποτελεσµατικό µέτρο από τους ερωτηθέντες στην Αυστρία (39%), την Ουγγαρία (35%) και τη Λιθουανία (33%). Το µέτρο αυτό αναφέρεται επίσης µε µεγάλη συχνότητα στη Σλοβακία (38%) και την Ιταλία (37%). Από την άλλη πλευρά, λιγότεροι από τους ερωτηθέντες επιλέγουν αυτήν την απάντηση στο Ηνωµένο Βασίλειο (13%), τη ανία (14%) και τη Λεττονία (15%). - 75 -

- 76 -

Κοινωνικοδηµογραφική ανάλυση Οι διαφορές µεταξύ των επιµέρους κατηγοριών είναι σχετικά περιορισµένες σε σχέση µε το θέµα αυτό. Παρά ταύτα, διαπιστώθηκαν τα ακόλουθα: - Οι γυναίκες έχουν ελαφρώς µεγαλύτερες πιθανότητες σε σύγκριση µε τους άνδρες (33% και 30% αντιστοίχως) να επιλέξουν την καθιέρωση σε παγκόσµιο επίπεδο µηχανισµών συντονισµού και πρόληψης ακραίων πρακτικών κερδοσκοπίας. - Οι νεότερης ηλικίας ερωτηθέντες (15-24 ετών) είναι πιθανότερο (41%, έναντι 32% µεταξύ των ατόµων ηλικίας 40-54 ετών) να επιλέξουν την ενίσχυση της γεωργίας σε αναπτυσσόµενες χώρες. Από την άλλη πλευρά, έχουν τις λιγότερες πιθανότητες (27%, έναντι 34% µεταξύ των ατόµων ηλικίας 40-54 ετών) να προτιµήσουν την καθιέρωση σε παγκόσµιο επίπεδο µηχανισµών συντονισµού και πρόληψης ακραίων πρακτικών κερδοσκοπίας, καθώς και τις λιγότερες πιθανότητες (23%, έναντι 26% µεταξύ των ατόµων ηλικίας 25-54 ετών) να επιλέξουν την ανάθεση περισσότερων εξουσιών στις νέες ευρωπαϊκές αρχές ρύθµισης του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος µε σκοπό την πρόληψη ακραίων κερδοσκοπικών πρακτικών. - Οι ερωτηθέντες οι οποίοι θεωρούν ότι το ευρώ έχει συµβάλει στον µετριασµό των αρνητικών επιπτώσεων της κρίσης είναι πιθανότερο να πιστεύουν ότι η ανάθεση περισσότερων εξουσιών στις νέες ευρωπαϊκές αρχές ρύθµισης του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος µε σκοπό την πρόληψη ακραίων κερδοσκοπικών πρακτικών είναι το πλέον αποτελεσµατικό µέτρο καταπολέµησης των αυξήσεων στις τιµές των τροφίµων (31%, έναντι ποσοστού 23% µεταξύ των ατόµων που δεν πιστεύουν ότι το ευρώ έχει µετριάσει αυτές τις συνέπειες). Την άποψη αυτή συµµερίζεται το 36% των ερωτηθέντων οι οποίοι πιστεύουν ότι η επάνοδος σε τροχιά ανάπτυξης θα ξεκινήσει τους προσεχείς µήνες (έναντι ποσοστού 22% µεταξύ των ατόµων που υποστηρίζουν ότι η κρίση είναι πιθανό να διαρκέσει για µεγάλο χρονικό διάστηµα). - Τέλος, το 40% των αντιτιθέµενων στη θέσπιση φόρου επί των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών θα υποστήριζε την ενίσχυση της γεωργίας στις αναπτυσσόµενες χώρες (έναντι ποσοστού 32% µεταξύ των ατόµων που υποστηρίζουν τη θέσπιση αυτού του φόρου). Το µέτρο αυτό θα υποστηριζόταν επίσης από το 38% των ερωτηθέντων οι οποίοι θα αισθάνονταν καλύτερα προστατευµένοι αν η χώρα τους υιοθετούσε και εφάρµοζε µεµονωµένα µέτρα (έναντι ποσοστού 32% µεταξύ των ατόµων τα οποία θα προτιµούσαν η χώρα τους να αναλάβει συντονισµένη δράση σε συνεργασία µε τα υπόλοιπα κράτη µέλη). - 77 -

- 78 -