ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΓΑΛΙΛΑΙΟΥ» Δράσεις που υλοποιήθηκαν με τη Στ Τάξη του 64 ου Δημοτικού Σχολείου Θεσσαλονίκης Σχολικό έτος 2011-2012
Συντελεστές προγράμματος Οι μαθητές της τάξης. Πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τον δάσκαλο της τάξης κ. Ιορδάνη Αιβατόγλου. Συντονίστρια: Ελίζα Μοσχοπούλου, συνεργάτρια για τις παρεμβάσεις θεατρικής εκπαίδευσης. Υπεύθυνος καθηγητής για τις παρεμβάσεις θεατρικής εκπαίδευσης: Απόστολος Βέττας. 1
Σκοπός του προγράμματος είναι η κινητοποίηση του ενδιαφέροντος των μαθητών για το διάστημα και η απόκτηση γνώσεων σχετικά με αυτό. Στόχοι να δοθούν κίνητρα στα παιδιά να μελετήσουν το θέμα του διαστήματος να κατανοήσουν μέσα από την εργασία με το επιλεγμένο θέμα, βασικούς φυσικούς νόμους όπως η βαρύτητα, η οπτική κ.α. να αντιληφθούν τη σημασία της έρευνας να μάθουν να συνεργάζονται και να αποφασίζουν ομαδικά ανάπτυξη κριτικής σκέψης εξάσκηση στο γραπτό και τον προφορικό λόγο 2
σύνδεση του θέματος με τα κοινωνικά δεδομένα που το διαμορφώνουν να αναπτύξουν τη δημιουργική τους φαντασία ανάπτυξη δεξιοτήτων (εικαστικά, θέατρο) χρήση H/Y Συνοπτική παρουσίαση του προγράμματος Το πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε σε έξι συναντήσεις, ενώ είχαν προηγηθεί και δύο συναντήσεις γνωριμίας. Από τη πρώτη κιόλας συνάντηση με το δάσκαλο της τάξης τέθηκε η θεματική του διαστήματος. Ο κ. Βέττας πρότεινε το έργο του Bertold Brecht Η ζωή του Γαλιλαίου 1, το οποίο 1 Bertold Brecht, Η ζωή του Γαλιλαίου, μετ. Σπύρου Α. Ευαγγελάτου, Εκδόσεις Ερμής, Αθήνα, 1991. 3
συμφώνησε και ο δάσκαλος πως θα πρόσφερε ένα ιδιαίτερα γόνιμο έδαφος για τη διερεύνηση του θέματός μας. Στο πρώτο στάδιο έγινε μια σύντομη εισαγωγή. Ρωτήσαμε τα παιδιά τι γνωρίζουν για τον Γαλιλαίο και με εντυπωσίασε το γεγονός πως τα περισσότερα γνώριζαν τα βασικά στοιχεία γύρω από την ιστορία του. Το δεύτερο στάδιο αφορούσε στη διαμόρφωση του χώρου της τάξης. Ζητήσαμε από τα παιδιά να σκεφτούν πώς θα μπορούσε να είναι το εργαστήριο του Γαλιλαίου. Σε ένα μεγάλο χαρτί του μέτρου ζωγραφίσαμε τα όργανα της αστρονομίας με σκοπό να μεταμορφώσουμε την τάξη σε εργαστήριο ( Εικ. 1-4). Στο τρίτο στάδιο διαμορφώσαμε το χώρο της σχολικής αίθουσας σε εργαστήρι του Γαλιλαίου. Κολλήσαμε τα αντικείμενα που είχαν σχεδιάσει τα παιδιά στις προηγούμενες συναντήσεις στους τοίχους και φτιάξαμε το γραφείο του (Εικ. 5, 6). Παράλληλα προσπαθήσαμε με διάφορες θεατρικές ασκήσεις 4
να κατανοήσουμε τον τρόπο σκέψης του Γαλιλαίου και πως αντέδρασε στις κατηγορίες που δέχτηκε (Εικ. 7-10). Το τέταρτο στάδιο ήταν η αναβίωση της δίκης του Γαλιλαίου. Στη δική μας περίπτωση τον τελικό λόγο θα τον είχαν τα παιδιά (σελ. 15-17). Τέλος επιχειρήσαμε να φέρουμε την περίπτωση του Γαλιλαίου στη δική μας εποχή και δώσαμε το κίνητρο στα παιδιά να φανταστούν μια υπόθεση που θα είχε ανάλογο αντίκτυπο με τη δική του σήμερα (Εικ. 11-18). Δραστηριότητες ασκήσεις γνωριμίας/άσκηση σε συνεργατικές διαδικασίες και στη χρήση της τάξης ως σκηνικό και εικαστικό χώρο 5
εισαγωγή στο θέμα, διερευνητικές ερωτήσεις, καταιγισμός ιδεών φανταστική προσέγγιση του εργαστηρίου του Γαλιλαίου - ομαδική εικαστική δραστηριότητα μετατροπή της τάξης σε σκηνικό χώρο. αναδρομή στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής. θεατρικές ασκήσεις - προσέγγιση του τρόπου σκέψης και των ενδιαφερόντων του Γαλιλαίου θεατρικές ασκήσεις - ψυχολογική προσέγγιση του επιστήμονα στο άκουσμα της κατηγορίας και του διλλήματός του διαχωρισμός των παιδιών σε δύο ομάδες, κατηγορίας και υπεράσπισης. Ανάθεση επίλυσης προβλήματος και δόμηση επιχειρηματολογίας χρήση του διαδικτύου για ανεύρεση πληροφοριών 6
αναπαράσταση της δίκης και τελική κρίση του αποτελέσματός της μεταφορά της ιστορίας στη σύγχρονη εποχή. Διαχωρισμός των παιδιών σε δύο ομάδες. Δημιουργία πρωτότυπων σεναρίων για μια ανακάλυψη που μπορεί να προκαλούσε ανάλογες αντιδράσεις σήμερα. Παρουσίαση στη τάξη - χρήση θεατρικών και εικαστικών μέσων Εισαγωγή και διερεύνηση του θέματος Η ερώτηση που θέσαμε στα παιδιά ήταν αν γνωρίζουν ποιος είναι ο Γαλιλαίος. Προς μεγάλη μου έκπληξη τα παιδιά γνώριζαν ήδη ποιος είναι και πως υποστήριξε ότι η γη γυρίζει γύρω από τον ήλιο, όπως και ότι αναγκάστηκε για να μη χάσει τη ζωή του να απαρνηθεί δημόσια τα πιστεύω του. Συζητήσαμε 7
την προέλευση της κατηγορίας και τους λόγους για τους οποίους έγινε. Η συμμετοχή των παιδιών ήταν πολύ μεγάλη. Προέκυψαν αρκετές ερωτήσεις και από τα παιδιά με πιο σημαντικές: γιατί να τον κατηγορήσει η εκκλησία για τις ανακαλύψεις του; γιατί κάτι που αποτελούσε τόσο σημαντική ανακάλυψη ενοχλούσε τόσο τους ανθρώπους εκείνης της εποχής; Το εργαστήριο του Γαλιλαίου Το επόμενο βήμα μας ήταν να φανταστούμε τον ίδιο τον Γαλιλαίο. Τι συνήθειες μπορεί να είχε και πώς μπορεί να ήταν διαμορφωμένος ο χώρος στον οποίο ζούσε και εργαζόταν. Ποιές ήταν οι άλλες ανακαλύψεις του; Μιλήσαμε για το τηλεσκόπιο 8
που το εξέλιξε ο Γαλιλαίος, για το θερμόμετρο. Τα παιδιά σε αυτό το φανταστικό εργαστήρι του συμφώνησαν πως θα έπρεπε να υπάρχουν: Αστρονομικοί χάρτες Τηλεσκόπιο Βιβλία Το γραφείο του Υδρόγειος σφαίρα Διαβήτης και γεωμετρικά όργανα Σχέδια των πλανητών Μπουκάλια με χημικά υγρά Σημειώσεις Τραπέζια με εργαλεία Βιβλιοθήκη 9
Στη συνέχεια όλα τα παιδιά μαζί ανέλαβαν να ζωγραφίσουν τα αντικείμενα αυτά σε ένα μεγάλο κομμάτι χαρτί του μέτρου. 10
Εικ. 1, 2 Τα παιδιά ζωγραφίζουν τα αστρονομικά όργανα 11
12
Εικ. 3, 4 Τα παιδιά ζωγραφίζουν τα αστρονομικά όργανα 13
Σημαντικό είναι πως οι μαθητές μπήκαν σε μια διαδικασία αναζήτησης πληροφοριών για να ανταποκριθούν σωστά στην απεικόνιση των αντικειμένων, όπως για παράδειγμα τα χρώματα των πλανητών, το σχήμα του τηλεσκοπίου και πέρα από το δημιουργικό κομμάτι αποκόμισαν και αρκετές νέες γνώσεις. Εξαιρετικά σημαντική ήταν η προσωπική δουλειά του δασκάλου με τους μαθητές πάνω στο θέμα. Στο τέλος κόψαμε με τα παιδιά όλα τα σχέδια που είχαν κάνει και τα κολλήσαμε σε μια μεριά της αίθουσας ( Εικ. 5). Στην πόρτα επάνω βάλαμε την ταμπέλα που έκανε ο δάσκαλος με ένα παιδί και έγραφε «Το εργαστήρι του Γαλιλαίου» και στήσαμε στο κέντρο της αίθουσας το γραφείο του Γαλιλαίου χρησιμοποιώντας υλικά που υπήρχαν μέσα στην τάξη. Πάνω του τα παιδιά τοποθέτησαν πράγματα που θα του ήταν χρήσιμα π.χ. μια υδρόγειο σφαίρα, χαρτιά, βιβλία, ένα φτερό για τη πένα που πρέπει να είχε (Εικ. 6). 14
Εικ. 5 Τα έργα των παιδιών στο χώρο της τάξης 15
Οι σημειώσεις του Γαλιλαίου Εικ. 6 Ο δάσκαλος της τάξης στο ρόλο του Γαλιλαίου Ο δάσκαλος πήρε τη θέση του ως Γαλιλαίος στο αυτοσχέδιο γραφείο μας. Ζητήθηκε από τα παιδιά να γράψουν σε χαρτάκια σκέψεις του που αφορούσαν τη δουλειά του και μετά να πάρουν 16
μια θέση γύρω από τον Γαλιλαίο-δάσκαλο, κοντά ή μακριά - ανάλογα με το πόσο σημαντικό είναι για αυτόν αυτό που έγραψαν (Εικ. 7, 8). Διάβασαν δυνατά, ένα-ένα τις σημειώσεις τους και τις κολλήσαμε στον τοίχο 2 (Εικ. 9-11). Αυτές έγραφαν: Η γη γυρίζει Διάμετρος κύκλου 3,14 Το σύμπαν είναι άπειρο Μπορώ να ανακαλύψω και άλλα πράγματα Ο ήλιος είναι το κέντρο του ηλιακού συστήματος Το σύμπαν είναι άπειρο Μεγέθυνση 35 μοιρών Να ανοίξει η γη να με καταπιεί! Υπάρχουν και άλλοι πλανήτες 2 Πρόκειται για διασκευή της άσκησης «Πάρε θέση» από το : Γκόβας Νίκος, Για ένα δημιουργικό νεανικό θέατρο, Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα, 2002, σελ.152. 17
Εικ. 7 Τα παιδιά γράφουν τα καρτελάκια με τις σημειώσεις του Γαλιλαίου 18
Εικ. 8 Τα παιδιά κρατώντας τις σημειώσεις γύρω από τον Γαλιλαίο που δουλεύει 19
Εικ. 9 Τα παιδιά γεμίζουν τους τοίχους του εργαστηρίου με τις σημειώσεις του Γαλιλαίου 20
Εικ. 10 Λεπτομέρεια του εργαστηρίου Πριν τη δίκη - Στο μυαλό του Γαλιλαίου Στόχος μας ήταν να προσεγγίσουμε και να κατανοήσουμε το ιδιαίτερα δύσκολο ηθικό, επιστημονικό και συναισθηματικό 21
δίλλημα του Γαλιλαίου. Ζητήθηκε λοιπόν από τα παιδιά να καθίσουν στο πάτωμα, σε έναν κύκλο γύρω από το δάσκαλο που βρισκόταν καθισμένος στο γραφείο του Γαλιλαίου. Κάθε παιδί αντιπροσώπευε και μία σκέψη του. Στο πρώτο σκέλος της δραστηριότητας κάθε παιδί έπρεπε να σκεφτεί τι μπορεί να περνούσε από το μυαλό του ενώ περίμενε τη δίκη. Περνούσα και ακουμπώντας ένα-ένα τα παιδιά στη πλάτη έλεγαν αυτό που σκέφτηκαν 3 : Θέλω να πεθάνω Υπάρχουν και εξωγήινοι Ο ήλιος δίνει ζωή στους ανθρώπους Εγώ τους το είπα πως η γη γυρίζει Θα κάνω κρυφά τις έρευνές μου Υπάρχουν πλανήτες 3 Ό.π., σελ. 140, από την άσκηση «Ανίχνευση σκέψης». 22
Μπορώ να ανακαλύψω πράγματα που θα εντυπωσιάσουν τον κόσμο Δεν έχουν δει τα στοιχεία μου, δεν έχουν δει αυτά που έχω ανακαλύψει και δεν μπορούν να με κρίνουν έτσι Ο ήλιος είναι το κέντρο του ηλιακού συστήματος. Εγώ τους το είπα: Η γη γυρίζει. Στη συνέχεια τα παιδιά σηκώθηκαν και πλησίασαν πολύ κοντά, περικυκλώνοντας το γραφείο. Μόλις δόθηκε το συμφωνημένο σύνθημα όλα μαζί φώναξαν ταυτόχρονα και δυνατά την προηγούμενη τους φράση, απευθύνοντάς την στον Γαλιλαίο-δάσκαλο... 4 4 Ό.π., σελ. 132, διασκευή της άσκησης «Διάδρομος της συνείδησης». 23
Το δικαστήριο Χωρίσαμε τα παιδιά σε δύο ομάδες. Η πρώτη και μικρότερη θα ήταν οι Γαλιλαίοι, η δεύτερη, με τα υπόλοιπα παιδιά, οι κατήγοροί του. Η κάθε ομάδα κλείστηκε για δέκα λεπτά σε διαφορετικούς χώρους μία μαζί μου και η άλλη με τον δάσκαλό τους, με στόχο να προετοιμαστούν για τη δίκη. Ανακεφαλαιώσαμε ό,τι είχαμε μάθει στις προηγούμενες συναντήσεις. Προτρέψαμε τα παιδιά της ομάδας του Γαλιλαίου να κάνουν μια μικρή έρευνα στο διαδίκτυο για να βρουν επιπλέον επιχειρήματα. Τους είπαμε να σκεφτούν τους λόγους που υποκινούν τους κατηγόρους τους για να μπορέσουν πιο εύκολα να δομήσουν την υπεράσπισή τους. Δώσαμε ιδιαίτερη έμφαση στο να καταλήξουν όλοι μαζί στις αποφάσεις που θα πάρουν και να ληφθούν οι απόψεις όλων υπ όψιν της ομάδας. 24
Με ανάλογο τρόπο δούλεψαν και οι κατήγοροι. Και οι δύο πλευρές επέδειξαν μεγάλο ζήλο τόσο κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας, όσο και κατά τη διάρκεια του δικαστηρίου. Η ομάδα των κατηγόρων που είχε επιλέξει ως χώρο προετοιμασίας την τάξη, ανέλαβε επίσης και το καθήκον να διαμορφώσει και το σκηνικό χώρο. Στην εκδοχή αυτή ο Γαλιλαίος υποστήριξε με θέρμη τις ανακαλύψεις του, προσπαθώντας παράλληλα να πείσει τους επικριτές του για την σπουδαιότητά τους και τη σημασία που έχουν για την ανθρωπότητα. Το δικαστήριο ήταν εξίσου αποφασισμένο και καταλήξαμε πως αυτός ο Γαλιλαίος τελικά δεν θα ακολουθούσε το παράδειγμα του πραγματικού και πως θα υποστήριζε τις απόψεις του μέχρι το τέλος. Ακολουθεί ένα απόσπασμα από τη δίκη που έλαβε χώρα στη Στ τάξη στις 22/03/2012! 25
Κατήγορος 1: Είσαι μάγος! Γαλιλαίος 1: Μάγος δεν είμαι, αλλά έχω βάσιμες πληροφορίες... λοιπόν, η μέρα και η νύχτα είναι δύο έννοιες αντίθετες. Οι κρατήρες της σελήνης και οι κηλίδες του ηλίου, καθώς και το γεγονός πως τέσσερα σώματα περιστρέφονται γύρω από έναν πλανήτη, τον Δία... αυτή είναι η βάσιμη... η βάσιμη... Σε αυτό στηριζόμαστε. Και αν καθίσετε και δείτε από το τηλεσκόπιό μας θα δείτε πως από ένα σταθερό σημείο η μορφολογία... ότι βλέπουμε από τη γη απέναντι, αλλάζει. Συνεχώς αλλάζει. Κατήγορος 2: Δεν σας πιστεύουμε. Αυτά που λέτε δεν υπάρχουν. Γαλιλαίος 2: Μα ανακαλύψαμε το τηλεσκόπιο. Είδαμε έναν καινούργιο πλανήτη. Κατήγορος 3: Με το διαβολομηχάνημα! Γαλιλαίος 2: Δεν είναι διαβολομηχάνημα, δεν είναι διαβολικό! Γαλιλαίος 1: Είναι το μέλλον! Σε αυτό στηρίζονται όλα! Σε λίγα χρόνια θα μας έχουν κάνει βιβλία, η ιστορία θα μιλάει για εμάς. Ανακαλύψαμε το μέλλον!! 26
Κατήγορος 4: Μπορείς να το αποδείξεις όλο αυτό; Τι σε κάνει να το πιστεύεις; Γαλιλαίος 2: Το τηλεσκόπιο! Καταλαβαίνεις κα. Δικαστίνα; Γαλιλαίος 1: Μα σας είπα, αν καθίσετε σε ένα σταθερό σημείο και κοιτάξετε από το τηλεσκόπιο για πολύ ώρα για μισή ώρα, θα δειτε πως η μορφολογία αλλάζει, σιγά-σιγά γυρίζει... Κατήγορος 3: Επειδή ζαλίζεσαι! Γαλιλαίος 4: Ένσταση!! Γαλιλαίος 2: Ένσταση, κύριοι δικαστές. Για την ημέρα και τη νύχτα τι έχετε να πείτε; Γαλιλαίος 4: Πως αλλάζει; Κατήγορος 3: Καθίστε κάτω παρακαλώ! Γαλιλαίος 2: Αφού δεν ξέρετε τι συμβαίνει με τη μέρα και τη νύχτα και πιστεύετε ότι ο θεός τα έκανε όλα αυτά... Κατήγορος 2: Γιατί δεν μπορείτε να μας το αποδείξετε αυτό; 27
Γαλιλαίος 2: Σας το αποδείξαμε με το τηλεσκόπιο, σύμφωνα με τα αστέρια και τη σελήνη! Κατήγορος 5: Ναι καλά! Κατήγορος 3: Ο θεός είναι τα πάντα! Κατήγορος 2: Δεκτό!! Γαλιλαίος 2: Τον έχετε δει τον θεό; Τον έχετε δει τον θεό; Κατήγορος 3: Ο θεός είναι τα πάντα και εσείς ήρθατε εδώ για να τον αμφισβητήσετε! Κατήγορος 2: Να μας φέρετε αποδείξεις. Γαλιλαίος 3: Εσείς μας καλέσατε! Μας καλέσατε γιατί δεν πιστεύετε σε αυτά που λέμε. Δεν πιστεύετε... ε...στις αποδείξεις μας... Γαλιλαίος 2: Ένσταση! Εσείς... Γαλιλαίος 3:... στα στοιχεία μας Κατήγορος 3: Καθίστε κάτω! Ένας-ένας! 28
Γαλιλαίος 3: Εσείς θέλετε μόνο οι κάτοικοι να πιστεύουν σε εσάς. Αν πιστέψουν σε ένα πράγμα εμάς, θα αλλάξει όλο το μέλλον. Άμα πιστεύουμε μόνο στη θρησκεία... Κατήγορος 3: Εντάξει να ακούσουμε και την επιχειρηματολογία της διπλανής σου! Γαλιλαίος 3: Μιλούσα! Πως πιστεύετε πως ο θεός τα έπλασε όλα αυτά; Υπήρξε ο θεός ποτέ; Γαλιλαίος 4: Τον έχεις δει; Γαλιλαίος 3: Ναι! τον έχετε δει; Κατήγοροι 5,6: Ναι! τον είδαμε! Γαλιλαίος 4: Που; Εμείς ανακαλύψαμε το τηλεσκόπιο, εσείς τι ανακαλύψατε; Κατήγορος 2: Γιατί νομίζετε πως είσαστε ανώτεροι από την εκκλησία; Γαλιλαίος 3: Γιατί δεν έχετε ανακαλύψει τίποτα! Κατήγορος 5: Ιεροσυλία! Νομίζετε πως είστε καλύτεροι από όλους! 29
Κατήγορος 3: Θέλω να έχετε έναν εκπρόσωπο για να μιλάμε πιο ήρεμα. Γαλιλαίος 3: Κύριε δικαστά, είπαμε κάτι, η γη γυρίζει, εσείς ανακαλύψατε κάτι που να μπορείτε να μας το αποδείξετε; Κατήγορος 2: Γιατί μπορείτε να μας το αποδείξετε εσείς; Γαλιλαίος 3: Και όλα αυτά τι είναι; (δείχνει τους τοίχους της τάξης με τα σημειώματα και τα επιστημονικά όργανα) Κατήγορος 2: Όλα αυτά είναι μια μεγάλη φαντασία! Το δικαστήριο συνεχίστηκε για αρκετή ώρα ακόμη και κατέληξε στην καταδίκη του Γαλιλαίου. Κατήγορος 1: Το δικαστήριο αποφάσισε πως αν δεν δεχτείτε να αρνηθήτε αυτά που λέτε, να καείτε στην πυρά. Γαλιλαίοι: Στην πυρά! Στην πυρά! Γαλιλαίος 3: Θα καούμε, αλλά, ορίστε τα χαρτιά. Τώρα δεν γνωρίζετε την επιστήμη... 30
Γαλιλαίος 4: Στο μέλλον θα δείτε πως είναι αλήθεια. Γαλιλαίος 2: Καλύτερα να καούμε παρά εσείς να πιστεύετε πως η γη δε γυρίζει, παρά εσείς να πιστεύετε πως η γη είναι ένα επίπεδο μέρος, παρά εσείς να πιστεύετε πως η γη είναι το κέντρο! Γαλιλαίος 1: Στην πυρά! Ποιος θα μπορούσε να είναι ο Γαλιλαίος σήμερα; Ποια η ανακάλυψή που θα προκαλούσε ανάλογες αντιδράσεις; Αυτό ήταν το τελικό ερώτημα που θέσαμε στα παιδιά, το οποίο επεξεργαστήκαμε δουλεύοντας πάλι σε ομάδες. Κάθε μία από τις δύο ομάδες έπρεπε να δημιουργήσει συνεργατικά ένα πρωτότυπο σενάριο που να αφορά μια επαναστατική ανακάλυψη η οποία θα είχε τη δυνατότητα να διχάσει σε τόσο μεγάλο βαθμό τον σημερινό κόσμο. Στη συνέχεια θα έπρεπε να κάνουν μια παρουσίαση χρησιμοποιώντας παντομίμα και μέσω 31
αυτής να επικοινωνήσουν στους υπόλοιπους την υποθετική τους ανακάλυψη. Και οι δύο ομάδες στάθηκαν σε θέματα που αφορούσαν τη γνώση του διαστήματος και την ανακάλυψη ζωής σε αυτό. Εργάστηκαν χωριστά, κατέγραψαν τα στοιχεία και τις αποδείξεις της έρευνάς τους και οργάνωσαν την παρουσίασή τους. Αμφότερες οι ομάδες παρέκαμψαν το σημείο της δραστηριότητας που αφορούσε την παντομίμα, εργάστηκαν όμως με ζήλο για την παρουσίασή τους και τη δημιουργία ενός πρωτότυπου σεναρίου. Η πρώτη ομάδα παρουσίασε την ανακάλυψη ενός πλανήτη όπου βρέθηκε ένα νέο είδος ζωής με ιδιαίτερες διατροφικές συνήθειες και όνομα που δυστυχώς δεν σημείωσα! Φιλικούς προς τον άνθρωπο με παράξενη εμφάνιση πολλά χέρια, μάτια κτλ. 32
33
Εικ. 11-14 Η πρώτη ομάδα των παιδιών παρουσιάζει τη νέα της ανακάλυψη 34
Η ανακάλυψη της δεύτερης ομάδας αφορούσε την ανακάλυψη ενός άγνωστου πλανήτη που μπήκε στο ηλιακό σύστημα, βρίσκεται εκτός τροχιάς και κατευθύνεται προς τον ήλιο! Στον πίνακα σχεδίασαν ολόκληρη την πορεία του πλανήτη μέχρι τη σύγκρουση. 35
36
Εικ. 15-19 Η παρουσίαση της ανακάλυψης της δεύτερης ομάδας 37