ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Transcript

1 ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: Η ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΥΠΟΛΗ» Δράσεις που υλοποιήθηκαν με τη Στ 2 τάξη του 1 ου Δημοτικού Σχολείου Διαβατών Σχολικό έτος

2 Συντελεστές προγράμματος. Οι μαθητές της τάξης. Πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τη δασκάλα της τάξης κα Τρυφωνίδου Κατερίνα. Συντονιστές: Μοσχοπούλου Ελίζα, συνεργάτρια για τις παρεμβάσεις θεατρικής εκπαίδευσης. Τσουμπάρης Δημήτρης, συνεργάτης για τις παρεμβάσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Υπεύθυνος καθηγητής για τις παρεμβάσεις θεατρικής εκπαίδευσης: Βέττας Απόστολος Υπεύθυνη καθηγήτρια για τις παρεμβάσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης:ταμουτσέλη Κωνσταντίνα 2

3 Σκοπός του προγράμματος είναι η κινητοποίηση του ενδιαφέροντος των μαθητών για το περιβάλλον, η απόκτηση σχετικών γνώσεων και η ευαισθητοποίησή τους αναφορικά με τη καταστροφή που προκαλείται σε αυτό. Στόχοι Να δοθούν στα παιδιά κίνητρα να μελετήσουν το θέμα του περιβάλλοντος. Να ευαισθητοποιηθούν τους αναφορικά με τη καταστροφή που προκαλείται στο περιβάλλον και να προτείνουν λύσεις. Να αντιληφθούν τη σημασία της έρευνας. Να μάθουν να συνεργάζονται και να αποφασίζουν ομαδικά. Ανάπτυξη κριτικής σκέψης. Εξάσκηση στον γραπτό και τον προφορικό λόγο. Σύνδεση του θέματος με τα κοινωνικά δεδομένα που το διαμορφώνουν και συνειδητοποίηση των πολλαπλών επιπτώσεων της καταστροφής του περιβάλλοντος. Να αναπτύξουν τη δημιουργική τους φαντασία. Ανάπτυξη δεξιοτήτων (εικαστικά, θέατρο). Χρήση H/Y. Συνοπτική παρουσίαση του προγράμματος Το πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε σε έντεκα δίωρες συναντήσεις. Η θεματική του περιβάλλοντος προκαθορίστηκε από τη συνεργασία μας με τον περιβαλλοντολόγο του προγράμματος κ. Τσουμπάρη. 3

4 Στο πρώτο στάδιο έγινε η γνωριμία με τα παιδιά τα οποία προτρέψαμε παρουσιάζοντας τις ειδικότητες μας, να προτείνουν τα περιβαλλοντικά θέματα που θα ήθελαν να επεξεργαστούμε. Σε ομάδες ανέλαβαν να τα διερευνήσουν μέσω εννοιολογικών χαρτών. Κλείνοντας ζητήσαμε να ψάξουν στο διαδίκτυο επιπλέον πληροφορίες και στην επόμενη συνάντηση οι ομάδες παρουσίασαν τη δουλειά τους στην τάξη. Στο δεύτερο στάδιο προχωρήσαμε σε μια θεατρική προσέγγιση του θέματος αποτέλεσμα της οποίας ήταν μια σειρά τεσσάρων αυτοσχεδιασμών οι οποίοι αναλύθηκαν, εξελίχθηκαν και ξαναπαρουσιάστηκαν. Κλείσαμε, ζητώντας από τους μαθητές να συνθέσουν από το υλικό που προέκυψε την ιστορία μιας κοινότητας. Στο τρίτο στάδιο αξιοποιώντας στοιχεία από τις εκθέσεις των παιδιών δημιουργήσαμε σε ένα ομαδικό ζωγραφικό έργο την εικόνα της κοινότητας αυτής, την ονομάσαμε και στη συνέχεια μετατραπήκαμε σε ομάδες προβληματισμένων κατοίκων που παρουσίασαν πληροφορίες για τα κεντρικά ζητήματα της κοινότητας. Ακολούθησαν συνελεύσεις διαχείρισης των προβλημάτων από το σύνολο των «κατοίκων». Το τέταρτο και τελευταίο στάδιο αφιερώθηκε στην πρόταση λύσεων και την προσπάθεια ευαισθητοποίησης. Οι ομάδες ελεύθερες να αξιοποιήσουν τα θεατρικά, τα εικαστικά μέσα που επιθυμούσαν και ερευνώντας για επιπλέον πληροφορίες στο διαδίκτυο οργάνωσαν μια τελευταία σειρά παρουσιάσεων με στόχο τη διεκδίκηση των αιτημάτων τους. 4

5 Δραστηριότητες Συζήτηση γνωριμίας, καταιγισμός ιδεών για την επιλογή θέματος δημιουργία ομάδων, διερεύνηση των ζητημάτων που προέκυψαν με τη χρήση εννοιολογικών χαρτών. Παρουσίαση των πληροφοριών που οργάνωσαν οι ομάδες με τη βοήθεια των εννοιολογικών χαρτών. Ασκήσεις γνωριμίας, θεατρικές ασκήσεις για ζέσταμα και ενεργοποίηση. Διαχωρισμός ομάδων και δημιουργία θεατρικών αυτοσχεδιασμών πάνω σε ένα επιλεγμένο περιβαλλοντικό πρόβλημα. Ανακριτική καρέκλα, παιχνίδι με τους χαρακτήρες των αυτοσχεδιασμών. Συγγραφή κειμένων: καταγραφή των αυτοσχεδιασμών και εμπλουτισμός με τρόπους παρέμβασης σε αυτούς. Ομαδικά παιχνίδια για την ενίσχυση της ομαδικότητας και την άσκηση της μιμικής. Εξέλιξη των αυτοσχεδιασμών της προηγούμενης συνάντησης, παρέμβαση της μίας ομάδας στη δράση της άλλης (forum theatre). Επεξεργασία της έννοιας της κοινότητας. Συγγραφή κειμένων με στόχο τη περιγραφή μιας πόλης που έχει τα προβλήματα που έθιξαν με τις παρουσιάσεις και τους αυτοσχεδιασμούς τους οι μαθητές. Ομαδική εικαστική δραστηριότητα για τη ζωγραφική απεικόνιση της δικής μας φανταστικής κοινότητας, της Προβληματούπολης. Εμβάθυνση στα επιλεγμένα περιβαλλοντικά προβλήματα με τη μελέτη και παρουσίαση στην τάξη επιπλέον υλικού και τη συμπλήρωση φύλλων εργασίας. Διανομή ρόλων και μετατροπή των μαθητών σε κατοίκους της Προβληματούπολης. Συγγραφή κειμένων για τη διερεύνηση των τρόπων με τους οποίους αυτά τα προβλήματα επηρεάζουν κάθε κάτοικο και των λύσεων που μπορεί να προτείνει. 5

6 Αναπαράσταση μιας υποτιθέμενης συνέλευσης της πόλης. Αναζήτηση επιπλέον πληροφοριών στο διαδίκτυο από τις ομάδες των παιδιών. Σχεδιασμός τελικών παρουσιάσεων/ σύντομων δρώμενων για τη διεκδίκηση λύσεων για τα προβλήματα της πόλης. Κατασκευή σκηνικών αντικειμένων για τις παρουσιάσεις. Παρουσίαση των δρώμενων των παιδιών στην τάξη. Οργάνωση ομαδικής παρουσίασης και βιντεοσκόπησή της στο αμφιθέατρο του σχολείου. Δραστηριότητα αξιολόγησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Εισαγωγή και διερεύνηση του θέματος Συστηθήκαμε και παρουσιάσαμε τις ειδικότητες μας (θέατρο και περιβάλλον). Η ερώτηση που θέσαμε στα παιδιά ήταν ποια θεωρούν πως είναι τα πιο σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα, ποια θεωρούν πως τους αφορούν περισσότερο και τι θα επέλεγαν τα ίδια να κάνουμε αν τους δίνονταν η δυνατότητα επιλογής. Καταγράψαμε τις προτάσεις των παιδιών στον πίνακα. Κατόπιν χωρίσαμε τα παιδιά σε ομάδες και τους ζητήσαμε να επιλέξουν από ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα, να το αναλύσουν μέσω εννοιολογικών χαρτών και να βρούνε αιτίες/επιπτώσεις/ατομικές και συλλογικές λύσεις. Τα θέματα που επιλέχθηκαν ήταν τα ζώα υπό εξαφάνιση, η φωτιά στο δάσος, τα σκουπίδια, τα καυσαέρια, η μόλυνση των ποταμιών. Ζητήσαμε να ψάξουν επιπλέον πληροφορίες στο διαδίκτυο και να οργανώσουν μια παρουσίαση στην τάξη η οποία πραγματοποιήθηκε στην επόμενη συνάντηση. 6

7 Εικ. 1, 2 Οι προτάσεις των παιδιών καταγραμμένες από εμάς στον πίνακα της τάξης Εικ. 3 Ένας από τους εννοιολογικούς χάρτες που συμπλήρωσαν τα παιδιά 7

8 Αυτοσχεδιασμοί πάνω σε ένα επιλεγμένο περιβαλλοντικό πρόβλημα Ξεκινήσαμε τη συνάντηση κάνοντας κάποια παιχνίδια για ζέσταμα και ενεργοποίηση. Πρώτα με μια «σκυταλοδρομία» φράσεων 1 με θέμα το περιβάλλον και στη συνέχεια εστιάζοντας στην κίνηση, με περπάτημα χωρίς στόχο, εναλλαγές τρόπου βαδίσματος/κατευθύνσεων/έντασης/ταχύτητας 2. Ζητήσαμε να οργανώσουν σε ομάδες από μία παγωμένη εικόνα που να παρουσιάζει το περιβαλλοντικό πρόβλημα που τους απασχολεί περισσότερο στην υπερβολή του. Στο άκουσμα ενός συμφωνημένου ηχητικού σινιάλου έπρεπε οι εικόνες αυτές να ζωντανέψουν και να προκύψει δράση 3. Προτρέψαμε τα παιδιά να χρησιμοποιήσουν αντικείμενα που βρίσκονται στην τάξη για να ενισχύσουν τις παρουσιάσεις τους. Τα ζώα υπό εξαφάνιση και τα σκουπίδια ήταν τα θέματα που επικράτησαν. Στο τέλος κάθε παρουσίασης χρησιμοποιήσαμε μια παραλλαγή της «ανακριτικής καρέκλας» ζητώντας από τους «πρωταγωνιστές» της να παραμείνουν σε Εικ. 4 Στιγμιότυπο από τον αυτοσχεδιασμό της πρώτης ομάδας 1 Διασκευή του παιχνιδιού «Σκυταλοδρομία φράσεων» από το: Γκόβας Νίκος, Για ένα δημιουργικό νεανικό θέατρο, Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα, 2002, σελ Ό.π. σελ Δυναμικές εικόνες, ό.π. σελ

9 Εικ. 5 Στιγμιότυπο από τον αυτοσχεδιασμό της τέταρτης ομάδας ρόλο στη «σκηνή», ενώ η υπόλοιπη τάξη έκανε ερωτήσεις διερευνώντας τα κίνητρα και το νόημα της δράσης που παρακολούθησε 4. Αν και τα παιδιά στην αρχή αντέδρασαν λίγο διστακτικά και ίσως επικεντρώθηκαν περισσότερο στο ίδιο το δρώμενο και όχι στο νόημά του, σταδιακά με τη δική μας ενθάρρυνση και της δασκάλας άρχισαν να κάνουν πιο στοχευμένες ερωτήσεις εμβαθύνοντας στα θέματα και τις συμπεριφορές. Μετά από κάθε «ανάκρισης» ρωτούσαμε να μας πουν αν θα προσέθεταν κάποιον άλλο χαρακτήρα στην ιστορία και ποιος θα ήταν αυτός. Στο τέλος της συνάντησης προτρέψαμε τα παιδιά να καταγράψουν τις παρουσιάσεις που είδαν και να γράψουν κείμενα προτείνοντας τρόπους παρέμβασης σε αυτές. Η εργασία αυτή ζητήσαμε να γίνει επίσης σε επίπεδο ομάδας και όχι ατομικά. Βασισμένοι στο υλικό που παρήγαγαν τα παιδιά προχωρήσαμε σε ένα δεύτερο κύκλο παρουσιάσεων όπου κάθε ομάδα παρέμβαινε στην άλλη αλλάζοντας την τροπή της ιστορίας 5. 4 Ό.π. σελ Πρόκειται για άσκηση που στηρίζεται στις τεχνικές του forum theatre, βλ. ό.π. σελ

10 Εικ. 6, 7 Δύο από τα «σενάρια των παιδιών Προετοιμαστήκαμε για τις παρουσιάσεις κάνοντας σε κύκλο ομαδικό καθρέφτη και στη συνέχεια παιχνίδι παντομίμας σε ζευγάρια με θέμα «το φανταστικό αντικείμενο» 6. Οι ομάδες με τη σειρά ξαναπαρουσίασαν τα δρώμενα που είχαν δημιουργήσει στην προηγούμενη συνάντηση και όποια ομάδα ήθελε σταματούσε τη δράση στο σημείο της επιλογής της και παρέμβαινε με όποιον τρόπο ήθελε. 6 Ό.π. σελ

11 Εικ Στιγμιότυπα από την πρώτη παρουσίαση/παρέμβαση Εικ Στιγμιότυπα από τη δεύτερη παρουσίαση/παρέμβαση 11

12 Εικ Στιγμιότυπα από την τρίτη παρουσίαση/παρέμβαση 12

13 Εικ Στιγμιότυπα από την τέταρτη παρουσίαση/παρέμβαση Η κοινότητα Ζητήσαμε από τους μαθητές να γράψουν την ιστορία μιας κοινότητας που αντιμετωπίζει τα προβλήματα που έθιξαν στους αυτοσχεδιασμούς τους. Στη συνέχεια τους προτρέψαμε να μας πουν λέξεις-κλειδιά, στοιχεία και γνωρίσματα που χαρακτηρίζουν την κοινότητα που φαντάστηκαν αντλώντας έτσι από τις εκθέσεις τους το απαραίτητο υλικό για την επόμενη δραστηριότητά μας που ήταν η δημιουργία ενός ομαδικού ζωγραφικού έργου που να την απεικονίζει. Ολοκληρώνοντας το έργο αποφασίσαμε και το όνομα της κοινότητας: Προβληματούπολη. 13

14 Εικ Στάδια της εικαστικής δραστηριότητας και το ολοκληρωμένο έργο Εμβάθυνση στα επιλεγμένα περιβαλλοντικά προβλήματα Δώσαμε στις ομάδες των παιδιών επιπλέον υλικό με πληροφορίες για τα περιβαλλοντικά προβλήματα που επέλεξαν να δουλέψουν. Ζητήσαμε να το μελετήσουν και ετοιμάσουν σύντομες παρουσιάσεις σα να είναι ομάδες ειδικών επιστημόνων που επισκέπτονται την κοινότητα της Προβληματούπολης. Τους συμβουλέψαμε να αποφύγουν την ανάγνωση απευθείας από τα φυλλάδια που τους δώσαμε και να προσπαθήσουν να κερδίσουν την προσοχή του ακροατηρίου τους μεταφέροντας τις πληροφορίες τους με έναν όσο δυνατό πιο ενδιαφέροντα τρόπο. 14

15 Εικ. Η δασκάλα ως πρόεδρος της κοινότητας ανοίγει την ημερίδα ενημέρωσης των κατοίκων από τους επιστήμονες Εικ. 26, 27 Στιγμιότυπα από τις παρουσιάσεις των ειδικών επιστημόνων Κλείνοντας τη συνάντηση μοιράσαμε στους μαθητές «λαχνούς» στους οποίους είχαμε γράψει από μια ιδιότητα κατοίκου της Προβληματούπολης (μαθητής, δάσκαλος, οδηγός φορτηγού, παπάς κ.α). Για την επιλογή των ιδιοτήτων βασιστήκαμε στο ζωγραφικό έργο των παιδιών και τα στοιχεία που επέλεξαν τα ίδια να απαρτίζουν την πόλη τους. Ζητήσαμε να προετοιμαστεί ο καθένας με βάση τον χαρακτήρα που του έτυχε (με ποιον 15

16 τρόπο τον απασχολούν τα προβλήματα, πως τον επηρεάζουν, τι προτείνει κτλ.), για τη μεγάλη συνέλευση σχετικά με τα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινότητα η οποία θα γινόταν στη συνάντηση της επόμενης εβδομάδας. Τα παιδιά, με την προτροπή και τη σημαντική ενίσχυση της δασκάλας, προετοιμάστηκαν όντως αρκετά καλά και η συνέλευσή μας είχε τελικά όλους τους πιθανούς τύπους πολίτη: από τον πλέον ευαισθητοποιημένο μέχρι και τον εντελώς αδιάφορο, με αποτέλεσμα να προκύψει μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση της οποίας εμείς με τη δασκάλα ήμασταν απλοί συντονιστές. Αποφασίστηκε να συσταθεί μια επιτροπή που θα διεκδικήσει λύσεις για τα προβλήματα της κοινότητας (σκουπίδια, το εργοστάσιο που μολύνει το ποτάμι και το παράνομο κυνήγι, φωτιά στο δάσος) και προτρέψαμε για μια ακόμη φορά τα παιδιά να ψάξουν επιπλέον πληροφορίες στο διαδίκτυο για τις μεθόδους αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών προβλημάτων πχ. την αντιρρύπανση. Κλείσαμε τη συνάντηση ζητώντας να οργανώσουν ακόμη καλύτερα τα επιχειρήματα και τις προτάσεις τους καθώς και να σκεφτούν με ποιους τρόπους θα διεκδικήσουν τα αιτήματά τους για μια καλύτερη πόλη. 16

17 Εικ Στιγμιότυπα από τη συνέλευση Διεκδικώντας λύσεις για μια καλύτερη πόλη Ζητήσαμε από τους μαθητές να χωριστούν ξανά στις ίδιες τέσσερεις ομάδες που είχαν εργαστεί στις προηγούμενες συναντήσεις και τους προτρέψαμε να αποφασίσουν ελεύθερα έναν τρόπο διεκδίκησης και ευαισθητοποίησης, χρησιμοποιώντας είτε εικαστικά, είτε θεατρικά μέσα. Αφού τους δώσαμε κάποιο χρόνο να αποφασίσουν τη δομή της νέας τους παρουσίασης και να ενσωματώσουν σε αυτήν το νέο υλικό που συνέλλεξαν, διαθέσαμε οντουλέ χαρτί και χρώματα, για να κατασκευάσουν οτιδήποτε πίστευαν πως θα τους χρειαστεί. Η πρώτη ομάδα αποφάσισε να φτιάξει μια αφίσα για να ευαισθητοποιήσει για τη φωτιά στο δάσος. Η δεύτερη κάποια σκηνικά αντικείμενα για ένα σύντομο θεατρικό για τη μόλυνση του ποταμού. Η τρίτη να γράψει ένα γράμμα στο δήμαρχο για τα σκουπίδια και η τέταρτη να φτιάξει επίσης μία αφίσα και κάποια αντικείμενα για το θεατρικό της σχετικά με τα ζώα. 17

18 Εικ Στιγμιότυπα από την προετοιμασία των παιδιών 18

19 Τα σύντομα δρώμενα που προετοίμασαν τα παιδιά παρουσιάστηκαν στην επόμενη συνάντησή μας στο χώρο της τάξης και συμφωνήσαμε να τα επεξεργαστούν λίγο ακόμη ώστε να γίνει μια δεύτερη παρουσίαση στο αμφιθέατρο του σχολείου και να βιντεοσκοπηθεί. Το τελικό αποτέλεσμα του πρότζεκτ μας ήταν ένα βίντεο που ως στόχο είχε την ευαισθητοποίηση των θεατών για τα περιβαλλοντικά προβλήματα. 19

20 20