24/05/ 2013 Κωνςταντύνοσ Στ. Λοώζύδησ, Μϋλοσ Εκτελεςτικόσ Επιτροπόσ Ομύλου Τρϊπεζασ Πειραιώσ. Θϋμα: Περιγραφό διαδικαςύασ και όρων πώληςησ Ελληνικών Εργαςιών των Κυπριακών Τραπεζών Ερωτόςεισ 1. Από που προϋκυψε η ανϊγκη ϊμεςησ πώληςησ των Ελληνικών εργαςιών των Κυπριακών Τραπεζών; Μϋροσ τησ απόφαςησ του Eurogroup τησ 16 ησ Μαρτύου, αποτελούςε το carve out, ό αποχώρηςη των δύο μεγϊλων τραπεζών (τισ οπούεσ το Μνημόνιο χαρακτόριςε insolvent ) από την Ελλϊδα ϋτςι ώςτε να μειωθεύ ςημαντικϊ το ενεργητικό τουσ, καθώσ θεωρόθηκε ότι το ποςοςτό ωσ προσ το ΑΕΠ όταν ιδιαύτερα υψηλό καθώσ επύςησ και η ϋκθεςη ςτην Ελλϊδα. Η υποχρϋωςη αυτό όταν επομϋνωσ και δϋςμευςη τησ Κύπρου για την εξαςφϊλιςη του δανεύου των Ευρώ 10 δισ. 2. Γιατύ όταν απαραύτητη η Συμφωνύα αυτό; Αυτό αποφϊςιςαν οι δανειςτϋσ μασ. Με την πώληςη μειώθηκαν οι ανϊγκεσ κεφαλαύου που προϋκυπταν από το Ελληνικό χαρτοφυλϊκιο δανεύων των Κυπριακών τραπεζών. Επύςησ, εϊν δεν ϊλλαζε η ιδιοκτηςύα των τραπεζών ςτην Ελλϊδα προτού ανούξουν, τότε όταν εμφανόσ ο κύνδυνοσ ότι με το ϊνοιγμα τουσ θα προκαλούνταν κλυδωνιςμού ςτην Ελληνικό τραπεζικό αγορϊ και οι δε κυπριακϋσ τρϊπεζεσ θα διαλυόντουςαν από τισ αποςύρςεισ καταθϋςεων ςτην Ελλϊδα. Τϋθηκε επομϋνωσ η πώληςη αυτό ςαν απαραύτητοσ όροσ του Μνημονύου, και για να «απομονωθούν» τα Ελληνικϊ τραπεζικϊ δύκτυα των Κυπριακών τραπεζών, και να μην παραςύρουν και τισ μητρικϋσ τουσ τρϊπεζεσ ςτην Κύπρο. 3. Πώσ διαμορφώθηκαν οι όροι τησ Συμφωνύασ και από ποιουσ; Αμϋςωσ μετϊ την απόφαςη του Eurogroup, η Κεντρικό Τρϊπεζα τησ Κύπρου ϋδωςε ςτην Τρϊπεζα τησ Ελλϊδασ τα βαςικϊ μεγϋθη των ιςολογιςμών ςτην Ελλϊδα των Κυπριακών Τραπεζών, κατϊ την 31 Δεκ 2012. Η διαμόρφωςη των όρων τησ Συμφωνύασ και η «περύμετροσ» τησ ςυναλλαγόσ καταρτύςθηκε βαςικϊ από την Ευρωπαώκό Ένωςη. Η Ελληνικό Κυβϋρνηςη, η Τρϊπεζα τησ Ελλϊδοσ και το Ταμεύο Χρηματοπιςτωτικόσ Σταθερότητασ τησ Ελλϊδοσ (ΤΧΣ), απηύθυναν ςχετικό πρόςκληςη προσ τισ ελληνικϋσ τρϊπεζεσ, για αποδοχό ό όχι τησ προτεινόμενησ ςυναλλαγόσ μεταξύ αυτών και το τύμημα και όχι για πλειοδοςύα. Οι ελληνικϋσ τρϊπεζεσ, και φυςικϊ και η Τρϊπεζα Πειραιώσ, δεν εύχαν δικαύωμα να αλλϊξουν τουσ εμπορικούσ όρουσ τησ ςυμφωνύασ. 1
4. Τι ακριβώσ περιλϊμβαναν οι αρχικϊ προςφερόμενοι όροι τησ Συμφωνύασ; 1. Την αγορϊ των δανεύων ςτην Ελλϊδα των τριών τραπεζών, καθώσ και ςυγκεκριμϋνων θυγατρικών τουσ (leasing, factoring και Επενδυτικό Τρϊπεζα Ελλϊδασ IBG), μαζύ με δϊνεια shipping και κϊποια ϊλλα ελληνικόσ ιδιοκτηςύασ τα οπούα εύχαν γύνει και τύγχαναν διαχεύριςησ ςτην Ελλϊδα αλλϊ εύχαν καταχωρηθεύ ςτον ιςολογιςμό τησ Κύπρου. Αυτϊ εύχαν εκτιμηθεύ από την PIMCO (με βϊςη το ακραύο δυςμενϋσ ςενϊριο) τελικϊ ςτα Ευρώ 16,2 δισ, Ευρώ 3,1 δισ περύπου κϊτω από την τιμό ςτα βιβλύα των τραπεζών 2. Την αγορϊ ςτοιχεύων πϊγιου ενεργητικού (ιδιόκτητα καταςτόματα και γραφεύα που χρηςιμοποιούνται από τισ τρϊπεζεσ) με την τιμό ςτα βιβλύα τουσ περύπου Ευρώ 0,25 δις. 3. Την πληρωμό από τον αγοραςτό των δύο τρύτων (66.66%) τησ αναγκαύασ κεφαλαιακόσ επϊρκειασ που υπολογύςτηκε ςε ςχεδόν Ευρώ 1,5 δισ μεύον Ευρώ 450 εκατ. «προςαρμογόσ» καθώσ δεν πραγματοποιόθηκε κανϋνα Due Diligence και οι ενδεχόμενοι αγοραςτϋσ δεν εύχαν ϊλλο τρόπο εξαςφϊλιςησ τουσ. Επομϋνωσ η Πειραιώσ πλόρωςε Ευρώ 524 εκατ. 4. Την ανϊληψη από την Πειραιώσ των υποχρεώςεων όλων των καταθϋςεων (Ευρώ 15 δισ κατϊ τισ 15 Μαρτύου). 5. Την ανϊληψη από την Πειραιώσ όλων των όρων εργοδοςύασ του προςωπικού των τριών τραπεζών (5.268 ϊτομα) ςτην Ελλϊδα. 5. Σε ποιό βαθμό η τιμό πώληςησ αντικατοπτρύζει τισ ςυνθόκεσ τησ αγορϊσ και πώσ ςυγκρύνεται με τισ χρηματιςτηριακϋσ τιμϋσ Τραπεζών; Έχουν γύνει πρόςφατα τρεισ πωλόςεισ ξϋνων τραπεζών ςτην Ελλϊδα. Και ςτισ τρεισ περιπτώςεισ οι ξϋνεσ μητρικϋσ τρϊπεζεσ (οι Societe Generale και Credit Agricole Γαλλύασ και η BCP Πορτογαλύασ) δϋχθηκαν ουςιαςτικϊ μηδενικό τύμημα πώληςησ (Ευρώ 2 εκατ. περύπου), να ανακεφαλαιοποιόςουν πλόρωσ τισ τρϊπεζεσ (Ευρώ 3,7 δισ.) και επιπρόςθετα ανϋλαβαν την υποχρϋωςη να επενδύςουν ςημαντικϊ ποςϊ (ςυνολικϊ πϋραν των Ευρώ 550 εκατ.) ςτισ αυξόςεισ κεφαλαύων των ελληνικών τραπεζών. Ουςιαςτικϊ πλήρωςαν για να φύγουν από την Ελλϊδα. Επύςησ ο λόγοσ Price to Book των πλεύςτων ελληνικών τραπεζών όταν αρνητικόσ. Ακόμη και ςτην Ευρώπη, οι ανϊλογεσ χρηματιςτηριακϋσ αξύεσ (ωσ price to book) τυπικού δεύγματοσ τραπεζών κατϊ την 30 η Μαρτύου εύχαν ωσ εξόσ: Barclays Plc 0,73 Bnp Paribas 0,69 Deutsche Bank 0,59 Societe Generale 0,51 Από τα πιο πϊνω, και εφόςον η αρχικό ςυμφωνημϋνη τιμό όταν 67% των κεφαλαιακών αναγκών όπωσ διαμορφώθηκαν χρηςιμοποιώντασ το ακραύο ςενϊριο τησ PIMCO, ςυμπεραύνεται ότι η τιμό πώληςησ που ςυμφωνόθηκε ςυνολικά και για τα τρύα δύκτυα καταςτημϊτων όταν πολύ υψηλότερη από τισ αντύςτοιχεσ ςυγκρύςιμεσ ςυναλλαγϋσ ςτην Ελλϊδα. 2
Θα πρϋπει επύςησ να ςημειωθεύ ότι, ανεξαρτότωσ τιμόσ, εύχε αποδειχθεύ όδη αδύνατον για μύα των τραπεζών (την Λαώκό) να βρει οποιοδόποτε αγοραςτό εδώ και αρκετούσ μόνεσ. 6. Τι ϋμεινε ϋξω από την Συμφωνύα; Από την αρχό δεν περιλόφθηκαν ςτην «περύμετρο» τησ ςυναλλαγόσ, οι μη εκταμιευμϋνεσ δανειακϋσ ςυμφωνύεσ και non-funded facilities (εγγυητικϋσ κλπ) καθώσ και διϊφορεσ θυγατρικϋσ ό παρεμφερεύσ δραςτηριότητεσ (Θεματοφυλακό, χρηματιςτηριακϋσ, αςφαλιςτικϋσ εταιρεύεσ ό αςφαλιςτικόσ πρακτόρευςησ, διαχεύριςησ κεφαλαύων κ.α.). Επύςησ ϊλλα ςτοιχεύα ενεργητικού των ιςολογιςμών των τραπεζών (πϊνω από Ευρώ 2,5 δισ.) παρϋμειναν ςτην ιδιοκτηςύα των Κυπριακών Τραπεζών. 7. Πώσ και γιατύ επιλϋχθηκε η Τρϊπεζα Πειραιώσ; Το ΤΧΣ, ωσ ο παροχϋασ των κεφαλαύων για την εξαγορϊ, δημιούργηςε μια διαδικαςύα επιλογόσ των υποψηφύων η οπούα ολοκληρώθηκε εντόσ μόλισ πϋντε ημερών. Ωσ βαςικό κριτόριο επιλογόσ αποτϋλεςε (καθώσ η «περύμετροσ» και το τύμημα όταν καθοριςμϋνα) η ικανότητα κϊθε υποψόφιασ τρϊπεζασ να λειτουργόςει ϊμεςα τα καταςτόματα χωρύσ προβλόματα για να αποφευχθεύ οποιοςδόποτε πανικόσ κατϊ την επανϋναρξη τησ λειτουργύασ τουσ και, μακροπρόθεςμα, την ομαλό ενςωμϊτωςό τουσ ςτην τρϊπεζα που θα επιλεγόταν από τισ τϋςςερεισ τρϊπεζεσ που υπϋβαλαν προτϊςεισ. Η Τρϊπεζα Πειραιώσ διαθϋτει μακρϊ και αποδεδειγμϋνη εμπειρύα απρόςκοπτησ και ταχεύασ ενοπούηςησ τραπεζών, με περιςςότερεσ από 15 εξαγορϋσ και ςυγχωνεύςεισ τα τελευταύα 15 χρόνια. Ήδη η λειτουργύα και ο προγραμματιςμόσ ενοπούηςησ των δικτύων βαύνουν πολύ ικανοποιητικϊ. 8. Πού και πώσ ϋγιναν οι διαπραγματεύςεισ για το κλεύςιμο και την υπογραφό των Συμφωνιών; Από το Σϊββατο 23 Μαρτύου μϋχρι την υπογραφό των Συμφωνιών την Τρύτη 26 Μαρτύου, όλεσ οι διαπραγματεύςεισ ϋγιναν ςτην Κεντρικό Τρϊπεζα τησ Κύπρου, υπό την αιγύδα και παρακολούθηςη τησ ΚΤΚ, με ςυντονιςτϋσ λειτουργούσ τησ ΚΤΚ καθώσ και τουσ νομικούσ και τραπεζικούσ τησ ςυμβούλουσ. Το Υπουργεύο Οικονομικών δεν ϋλαβε μϋροσ ςτη διαδικαςύα. Παρόντεσ επύςησ ςτην Κεντρικό όταν αντιπροςωπεύεσ τησ Τρόώκασ Ελλϊδασ και τησ Τρόώκασ Κύπρου, τησ Τρϊπεζασ τησ Ελλϊδασ και του ΤΧΣ καθώσ και ομϊδα από την Ελληνικό Τρϊπεζα με τουσ νομικούσ τουσ ςυμβούλουσ. Η ΚΤΚ ανϋλαβε την αντιπροςώπευςη και υπογραφό των ςυμφωνιών των δύο τραπεζών (Λαώκόσ και Κύπρου) για τισ οπούεσ εκδόθηκαν ςε αυτό το διϊςτημα Διατϊγματα Εξυγύανςησ. 9. Πώσ διαμορφώθηκε η Συμφωνύα κατϊ την διϊρκεια των ςυνομιλιών ςτην Κύπρο; Οι αρχικού όροι διαμορφώθηκαν κυρύωσ ςτο ότι αφαιρϋθηκε από την Τρϊπεζα Πειραιώσ τόςο το δικαύωμα αποχώρηςησ από την ςυμφωνύα αν βρεθούν ςτο μϋλλον διαφορετικϊ, προσ το χειρότερο, μεγϋθη των 3
τραπεζών ό οποιαδόποτε ϊλλα αρνητικϊ ςτοιχεύα, όςο και το δικαύωμα απαύτηςησ (recourse) για οποιαδόποτε αποζημύωςη από τα πιο πϊνω. Για αυτό τον λόγο το τύμημα εξαγορϊσ διαμορφώθηκε τελικϊ ςτα Ευρώ 524 εκατ. 10. Γιατύ ϋγιναν αυτϋσ οι Συμφωνύεσ και δεν «κουρεύτηκαν» απλϊ οι μεγϊλοι καταθϋτεσ των Κυπριακών Τραπεζών ςτην Ελλϊδα; Τι θα γινόταν αν δεν υπογρϊφονταν οι Συμφωνύεσ αυτϋσ; Πρώτον διότι η Τρόώκα (ςε ανώτατο επύπεδο) το απϋκλειςε από την αρχό, για να μην υπϊρχουν κραδαςμού και ςτο Ελληνικό τραπεζικό ςύςτημα και ενδεχομϋνωσ ςε ϊλλεσ χώρεσ τησ Ε.Ε. Επύςησ, εϊν οι μη αςφαλιςμϋνοι καταθϋτεσ ςτην Ελλϊδα ςυμμετεύχαν ςτο Bail-In, τότε ςύγουρα με την ϋναρξη των εργαςιών τουσ, χωρύσ περιοριςμούσ ςτην Ελλϊδα, τα τραπεζικϊ δύκτυα των κυπριακών τραπεζών πιθανότατα θα κατϋρρεαν ϊμεςα παραςύροντασ και τισ τρϊπεζεσ ςτην Κύπρο. 11. Γιατύ η Τρϊπεζα Πειραιώσ παρουςύαςε κϋρδοσ διςεκατομμυρύων από τισ τρεισ αυτϋσ Συμφωνύεσ; Η «περύμετροσ» τησ ςυναλλαγόσ ενςωμϊτωνε και τισ ζημιϋσ που υπολόγιςε η PIMCO ςτο adverse scenario (Ευρώ 3,1 δισ), το οπούο θα προςαύξανε τισ κεφαλαιακϋσ ανϊγκεσ των κυπριακών τραπεζών. Το ποςό αυτό, ςύμφωνα με τισ απαιτόςεισ των λογιςτικών προτύπων, αναγκαςτικϊ περνϊ από τον Λογαριαςμό Κερδοζημιών για να καταλόξει ςτα Αποθεματικϊ, που θεωρούνται Tier 1 κεφϊλαια, για να καλύψουν τισ αναμενόμενεσ για το ςυγκεκριμϋνο χρονικό διϊςτημα ζημιϋσ, όπωσ αυτϋσ ϋχουν εκτιμηθεύ από το adverse scenario τησ PIMCO. Η Τρϊπεζα Πειραιώσ δεν εύχε την ευκαιρύα, ούτε το δικαύωμα, ςτο ελϊχιςτο χρονικό διϊςτημα πριν την ολοκλόρωςη τησ ςυναλλαγόσ, να μελετόςει τα δϊνεια αυτϊ (Due Diligence), για να ςχηματύςει ύδια γνώμη για την πραγματικό τουσ αξύα (Fair Value).Τα δϊνεια αυτϊ μεταφϋρθηκαν ςτα βιβλύα τησ Πειραιώσ περύπου ςτην λογιςτικό τουσ αξύα όπωσ αυτό απεικονιζόταν ςτα βιβλύα τησ Ελλϊδασ των τριών τραπεζών, κατϊ την ημϋρα τησ υπογραφόσ τησ ςυμφωνύασ. 12. Ποιοι εύναι οι κύνδυνοι για την Τρϊπεζα Πειραιώσ από την Συμφωνύα αυτό; Δεν υπϊρχει κανεύσ που να μπορεύ να ιςχυριςτεύ ότι τα δϊνεια αυτϊ δεν χρειαζόντουςαν περαιτϋρω μεύωςη τησ αξύασ τουσ, εξ ου και ο διοριςμόσ τησ PIMCO από την Κεντρικό Τρϊπεζα τησ Κύπρου για την μελϋτη και τουσ ςχετικούσ υπολογιςμούσ του ςωςτού επιπϋδου απομεύωςησ, ςύμφωνα με το adverse scenario. Η Τρϊπεζα Πειραιώσ ουδϋποτε εύχε πρόςβαςη ςτην μελϋτη αυτό τησ PIMCO. Η απομεύωςη αυτό των δανεύων, η οπούα υπολογύςτηκε υπό πιο ευνοώκϋσ ςυνθόκεσ, πολύ πριν τα γεγονότα τησ 16 ησ Μαρτύου 2013, μπορεύ και να αποδειχθεύ μη επαρκόσ διαχρονικϊ. Εδώ ϋγκειται και ο κύνδυνοσ που η Τρϊπεζα Πειραιώσ, ανταποκρινόμενη ςτην πρόςκληςη των Αρχών, ανϋλαβε τρύα χαρτοφυλϊκια πού ϋπρεπε να μεταφερθούν ϊμεςα ςε ϊλλη τρϊπεζα. Η Τρϊπεζα Πειραιώσ δεν ϋχει καμύα εγγύηςη ό δικαύωμα προςφυγόσ οπουδόποτε για τυχόν επιπρόςθετεσ ζημιϋσ των ςυγκεκριμϋνων χαρτοφυλακύων. Πϋραν των 4
πιςτωτικών κινδύνων η Τρϊπεζα Πειραιώσ αντιμετωπύζει την τερϊςτια λειτουργικό πρόκληςη αφομούωςησ και ενοπούηςησ 312 καταςτημϊτων και 5.268 νϋων υπαλλόλων με διαφορετικό εκπαύδευςη και κουλτούρα καθώσ και πολλαπλών λογιςμικών ςυςτημϊτων, με δϋςμευςη ολοκλόρωςησ τουσ επόμενουσ 12 περύπου μόνεσ. Τϋλοσ, η απουςύα οποιουδόποτε ελϋγχου/due diligence πριν την ςυμφωνύα και η μεγϊλη ταχύτητα διαμόρφωςησ και κατϊληξησ ςε νομικό ςυμφωνύα μπορεύ να δημιουργόςει προβλόματα (νομικϊ και ϊλλα) ςτο μϋλλον. 13. Ποια εύναι τα οφϋλη των Συμφωνιών αυτών για το Τραπεζικό Σύςτημα και την Κυπριακό Οικονομύα; Εξαςφαλύςτηκε το ποςό των Ευρώ 10 δισ, μειώθηκε το μϋγεθοσ των Κυπριακών τραπεζών ςε ςύγκριςη με το Ακαθϊριςτο Εγχώριο Προώόν, μειώθηκαν ςημαντικϊ οι κεφαλαιακϋσ ανϊγκεσ των τραπεζών, εξαλεύφθηκε η ϋκθεςη ςτην Ελληνικό αγορϊ, και αντιμετωπύςτηκε αποτελεςματικϊ ο κύνδυνοσ λειτουργικόσ κατϊρρευςησ των Κυπριακών Τραπεζών, και κατ επϋκταςη τησ Κυπριακόσ οικονομύασ. 5