3 η Ενότητα ΗΓΕΣΙΑ
The Leader
ΗΓΕΣΙΑ Διαδικασία επηρεασμού των στάσεων και της συμπεριφοράς μιας μικρής ή μεγάλης, τυπικής ή άτυπης ομάδας ανθρώπων από ένα άτομο, με τέτοιο τρόπο, ώστε εθελοντικά, πρόθυμα και με την κατάλληλη συνεργασία να προσπαθούν να υλοποιήσουν στόχους που απορρέουν από την αποστολή της ομάδας, με τη μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα
Συναφείς Έννοιες Δύναμη (Max Weber): Δυνατότητα ενός ανθρώπου να επιβάλει τις επιθυμίες του στους άλλους επηρεάζοντας τη συμπεριφορά τους Εξουσία: Νόμιμο δικαίωμα άσκησης δύναμης (νομικό ή θεσμικό πλαίσιο) Επιρροή: Αλλαγή σκέψης, ιδεών, συναισθημάτων, στάσεων, ικανοτήτων, προσδοκιών και συμπεριφοράς Τα παραπάνω είναι τα μέσα που διαθέτει και χρησιμοποιεί ο ηγέτης στη λειτουργία της ηγεσίας
Μορφές Δύναμης Δύναμη Ανταμοιβής Δύναμη Τιμωρίας Δύναμη Αναφοράς (προτύπου) Δύναμη Ειδικού- γνώσης Νόμιμη Δύναμη (Εξουσία) Δύναμη Πληροφοριών
Αναγκαίες και Ικανές Συνθήκες Οργανωσιακής Επιτυχίας Μάνατζμεντ: Προγραμματισμός Οργάνωση Στελέχωση Έλεγχος ΑΛΛΑ: Ικανή Συνθήκη Επιτυχίας ΗΓΕΣΙΑ
Μάνατζμεντ & Ηγεσία «Οι Μάνατζερ είναι αυτοί που κάνουν τα πράγματα σωστά, ενώ οι ηγέτες είναι αυτοί που κάνουν τα σωστά πράγματα» (Bennis & Nanus) Οι μάνατζερ διαφέρουν από τους ηγέτες σε 4 τομείς: Στόχους (αντικειμενικοί προσωπική αντίληψη) Έργο (ικανοποιητική λύση νέες, καινοτομικές λύσεις) Σχέσεις με άλλους (υφιστάμενοι συναισθηματική σχέση μέσω κοινού οράματος, έμπνευσης, ενθουσιασμού) Εικόνα που έχουν για εαυτό τους (σταθερότητα αναζήτηση)
Μάνατζερ Ηγέτης Διορίζεται Χρησιμοποιεί νόμιμη δύναμη Δίνει οδηγίες- εντολές, ανταμοιβές, τιμωρίες Ελέγχει Δίνει έμφαση σε διαδικασίες, συστήματα και λογική Κινείται σε προκαθορισμένα πλαίσια Δέχεται και διαχειρίζεται το status quo Αποδέχεται την πραγματικότητα Βραχυπρόθεσμη προοπτική Κάνει τα πράγματα σωστά Αναδεικνύεται Χρησιμοποιεί προσωπική δύναμη Περνά όραμα, εμπνέει, πείθει Κερδίζει εμπιστοσύνη Δίνει έμφαση σε ανθρώπους, συναισθήματα- καρδιά Ανοίγει ορίζοντες, διευρύνει τα πλαίσια Προκαλεί το κατεστημένο, κάνει αλλαγές, καινοτομεί Ερευνά την πραγματικότητα Μακροπρόθεσμη προοπτική Κάνει τα σωστά πράγματα
Προσεγγίσεις στην Ηγεσία Προσέγγιση Δύναμης- Επιρροής Προσέγγιση Χαρακτηριστικών Συμπεριφορική Προσέγγιση Ενδεχομενική Προσέγγιση
Συστημική Προσέγγιση Ηγεσίας ΕΙΣΡΟΕΣ ΗΓΕΣΙΑΣ Δύναμη Ικανότητες Αξίες- Πιστεύω Προσωπικότητα Ηγετικές ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ ΗΓΕΣΙΑΣ συμπεριφορές, λειτουργίες, ρόλοι Στυλ ηγεσίας ΕΚΡΟΕΣ ΗΓΕΣΙΑΣ Συνεργάτες Οργανισμός Περιβάλλον Αποτελέσματα Περιβάλλον συστήματος
Βασικά στυλ Ηγεσίας (Lippitt & White) Αυταρχικό: καθορισμός πολιτικής χωρίς τη γνώμη της ομάδας Δημοκρατικό: Συμμετοχική ηγεσία που προσαρμόζεται στα μηνύματα του περιβάλλοντος Εξουσιοδοτικό: Ρόλος συμβολικός- διακοσμητικός
Θεωρία των Χ και Υ McGregor Θεωρία Χ Έμφυτη αντιπάθεια προς την εργασία Ο άνθρωπος πρέπει να πιέζεται, καθοδηγείται στενά, και να απειλείται Ο μέσος άνθρωπος προτιμά να κατευθύνεται παρά να ηγείται, αποφεύγει την ανάληψη των ευθυνών, έχει φτωχές φιλοδοξίες και προτιμά την ασφάλεια δεν ενδιαφέρεται για την ομάδα και αντιστέκεται στις αλλαγές Θεωρία Υ Η προσπάθεια (σωματική & πνευματική) μπορεί να είναι ευπρόσδεκτη και ικανοποιητική Ο εξωτερικός έλεγχος & η απειλή δεν είναι μοναδικοί ή αποτελεσματικοί τρόποι Ο μέσος άνθρωπος όχι μόνο δέχεται, αλλά και επιδιώκει την ανάληψη ευθυνών Το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων διαθέτουν ευφυΐα, φαντασία, διορατικότητα και ικανότητα για την επίλυση προβλημάτων
Διαστάσεις Ηγεσίας ως προς Αποτελέσματα και Ανθρώπους Υψηλό Ενδιαφέρον για Ανθρώπους Χαμηλό Ενδιαφέρον για Αποτελέσματα ΥΨΗΛΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ & ΧΑΜΗΛΟ ΓΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕΤΡΙΟΣ ΗΓΕΤΗΣ ΧΑΜΗΛΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ & ΧΑΜΗΛΟ ΓΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΥΨΗΛΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ & ΥΨΗΛΟ ΓΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΣ ΗΓΕΤΗΣ ΧΑΜΗΛΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ & ΥΨΗΛΟ ΓΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Υψηλό Ενδιαφέρον για αποτελέσματα ΚΑΚΟΣ ΗΓΕΤΗΣ ΜΕΤΡΙΟΣ ΗΓΕΤΗΣ Χαμηλό ενδιαφέρον για Ανθρώπους
- Ενδιαφέρον για ανθρώπους + Managerial Grid (Blake & Mouton, 1960 s) 1,9 9,9 (ΛΕΣΧΗΣ) (ΧΡΕΟΚΟΠΗΜΕΝΗ) (ΟΜΑΔΑΣ) (ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝ) 1,1 9,1 - Ενδιαφέρον για παραγωγή +
Το Συνεχές της Ηγετικής Συμπεριφοράς των Schmidt & Tannembaum Διατάσσει Πείθει Συζητά Δοκιμάζει Συμβουλεύεται Ζητά συμμετοχή Εξουσιοδοτεί Δυνάμεις Υφισταμένων Ανάγκη ανεξαρτησίας, προθυμία λήψης αποφάσεων, βαθμός ανοχής αβεβαιότητας, ενδιαφέρον για πρόβλημα
4 Στυλ Ηγεσίας κατά Likert Αυταρχικό Εκμεταλλευτικό Καλοπροαίρετο Αυταρχικό Συμβουλευτικό Αρχές για Εφαρμογή Συμμετοχικού Στυλ: Παρακίνηση Συμμετοχικό Υποστήριξη Ομαδική Εργασία Επιδίωξη Προκλητικών Στόχων Αποτελεσματικότητα & Συντονισμός Ομαδικής Εργασίας
Ενδεχομενικό Υπόδειγμα (Fiedler) «Δεν υπάρχει αποτελεσματικός ηγέτης. Υπάρχει ηγέτης που τείνει να είναι αποτελεσματικός σε μία κατάσταση και μη αποτελεσματικός σε μια άλλη.» Κατάσταση (Ευνοϊκή ή Δυσμενής) Σχέσεις Ηγετών- Μελών Δομή Καθηκόντων Δύναμη Θέσης Στυλ Ηγεσίας Προσανατολισμός στους ανθρώπους (αποτελεσματικός σε ενδιάμεσες καταστάσεις) Προσανατολισμός στα καθήκοντα (αποτελεσματικός σε πολύ ευνοϊκές ή πολύ δυσμενείς καταστάσεις)
Διαγραμματική Απεικόνιση ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Μοντέλου Fiedler Ευνοϊκή Κατάσταση Δυσμενής Κατάσταση Σχέση Ηγέτη-Μελών ΚΑΛΕΣ ΦΤΩΧΕΣ Δομή Καθηκόντων ΙΣΧΥΡΗ ΑΣΘΕΝΗΣ ΙΣΧΥΡΗ ΑΣΘΕΝΗΣ Δύναμη Θέσης ΙΣΧΥΡΗ ΑΣΘΕΝΗΣ ΙΣΧΥΡΗ ΑΣΘΕΝΗΣ ΙΣΧΥΡΗ ΑΣΘΕΝΗΣ ΙΣΧΥΡΗ ΑΣΘΕΝΗΣ Στυλ Ηγεσίας προσανατολισμένο στα καθήκοντα Στυλ Ηγεσίας προσανατολισμένο στις Ανθρώπινες Σχέσεις
Κύκλος Ζωής της Ηγεσίας (Hersey & Blanchard) Υψηλό Ενδιαφέρον για Ανθρώπους ΙΙΙ ΙΙ Χαμηλό Ενδιαφέρον για Αποτελέσματα ΙV I Υψηλό Ενδιαφέρον για Αποτελέσματα Χαμηλό ενδιαφέρον για Ανθρώπους ΩΡΙΜΟΤΗΤΑ ΑΤΟΜΩΝ ΙΙΙ: δεν θέλουν, ξέρουν ΙΙ: θέλουν, δεν ξέρουν ΙV: θέλουν, ξέρουν Ι: δεν θέλουν, δεν ξέρουν
Path- Goal Theory (House & Evans) Προέκταση Θεωρίας Προσδοκιών του Vroom: Αποτελεσματικός ηγέτης είναι αυτός που μπορεί να συνδέσει τους επιθυμητούς στόχους ή ανταμοιβές των υφισταμένων με τους στόχους της οργάνωσης και να δημιουργήσει τις συνθήκες που κάνουν δυνατή την υλοποίηση των στόχων και συνεπώς την ικανοποίηση των υφισταμένων Στυλ Ηγεσίας Αυταρχικό Υποστηρικτικό Συμμετοχικό Επίτευξη Στόχων Χαρακτηριστικά Υφισταμένων Υφιστάμενοι Αντιλήψεις Παρακίνηση Χαρακτηριστικά Περιβάλλοντος Φύση καθηκόντων Σύστημα εξουσίας Ομάδα Αποτελέσματα Απόδοση Παρακίνηση Συγκεκριμενοπ οίηση στόχωνρόλων
Χαρισματική Ηγεσία Weber, 1920: Χαρακτηριστικά ατόμων που ελκύουν άλλα άτομα με αποτέλεσμα να αποκτούν μια ειδική δύναμη (τη δύναμη αναφοράς) Ο χαρισματικός ηγέτης έχει ορισμένα χαρακτηριστικά που ταιριάζουν με τις ανάγκες, αξίες, πιστεύω, αντιλήψεις, πρότυπα κ.λ.π. των υφισταμένων, με αποτέλεσμα ο πρώτος να ελκύει και να εμπνέει τους δεύτερους, να κερδίζει ανεπιφύλακτη αποδοχή και εμπιστοσύνη και έτσι να τους περνά ιδανικά, οράματα, στόχους και κατευθύνσεις δράσης.
Χαρακτηριστικά του Χαρισματικού Ηγέτη Αυτοπεποίθηση για πιστεύω, κρίσεις & ικανότητές του Όραμα Αφοσίωση, πίστη στο όραμα και αυτοπεποίθηση ότι μπορεί να το πραγματοποιήσει Φορέας αλλαγών Μη συμβατική συμπεριφορά Επικοινωνία
Μοντέλο Κάθετης Δυαδικής Σύνδεσης (Graeu & Dansereau) Πρόταση: Το στυλ ηγεσίας δεν είναι ενιαίο για όλους τους υφισταμένους Έσω ομάδα: ειδικά καθήκοντα & ευθύνες, αυτονομία & προνόμια Έξω- ομάδα: πιο χαλαρές σχέσεις και ενδιαφέρον Το φαινόμενο δεν έχει εξηγηθεί ακόμη επαρκώς.
Ουδετεροποιητές και Υποκατάστατα Ηγεσίας Υποκατάστατα Ηγεσίας: παράγοντες που παίζουν το ρόλο που θα έπαιζε η Ηγεσία Ουδετεροποιητές Ηγεσίας : παράγοντες που εμποδίζουν ή αναιρούν τα αποτελέσματα της ηγετικής λειτουργίας Ατομικά χαρακτηριστικά υφισταμένων (επαγγελματισμός, ικανότητα, ωριμότητα) Χαρακτηριστικά της εργασίας (ενδιαφέρον περιεχόμενο, ρουτίνα, συγκεκριμένοι μετρήσιμοι στόχοι, ύπαρξη feedback από την ίδια τη δουλειά) Χαρακτηριστικά του οργανωσιακού περιβάλλοντος (συνοχή ομάδας, μικρή εξουσία προϊσταμένων, ύπαρξη γραφειοκρατίας, οργανωσιακή κουλτούρα & κλίμα)
Υπερ- Ηγεσία (Manz & Sims) Ο Ηγέτης βοηθάει τους υφισταμένους του να γίνουν ηγέτες του εαυτού τους (αυτό-ηγεσία). Συγκεκριμένα, ο Ηγέτης κάνει τους συνεργάτες του να: Έχουν αίσθημα προσωπικής αποστολής Αυτό-αναπτύσσονται Θέτουν μόνοι τους στόχους για υψηλές επιδόσεις Αυτό-αμείβονται, αυτό-παρακινούνται, να κάνουν αυτοκριτική και να αυτό-τιμωρούνται Έχουν αίσθημα ικανότητας και αυτοπεποίθηση
Ανάπτυξη Ηγετών Η εξίσωση της Ανάπτυξης του Ηγέτη: Ηγέτης= (Διάθεση για άσκηση ηγεσίας * Ικανότητα άσκησης ηγεσίας * Ευκαιρίες για άσκηση ηγεσίας)
Διάθεση για Άσκηση Ηγεσίας Ανάγκη για αυτό-εκτίμηση Ανάγκη για δύναμη Ανάγκη για εκτίμηση- αναγνώριση Ανάγκη για ολοκλήρωση Ανάγκη για επίτευξη αποτελεσμάτων
Κύριες Ηγετικές Ικανότητες Αυτοπεποίθηση Ακεραιότητα Αυτογνωσίασυναισθηματική νοημοσύνη Ευελιξία Ευαισθησία- ενδιαφέρον για ανθρώπους Πειθώ Δημιουργικότητα Ικανότητα δημιουργίας & μετάδοσης οράματος Ικανότητα ανάπτυξης ανθρώπων Ικανότητα ανάπτυξης ομάδας Ικανότητα σύλληψης σχεδιασμού & υλοποίησης αλλαγών Ικανότητα στρατηγικής σκέψης & διαμόρφωσης στρατηγικής Ικανότητα συνεχούς μάθησης & αυτόανάπτυξης Ικανότητα επικοινωνίας
Ηγέτης: Γεννιέται ή Γίνεται; «Γεννιέται» ( born-leader School ) Γενετικά/ κληρονομικά χαρακτηριστικά Χαρακτηριστικά που διαμορφώνονται πολύ νωρίς στην παιδική ηλικία «Γίνεται» ( leadership is learned School ) Εμπειρία Κακουχίες Εκπαίδευση Υιοθέτηση προτύπων Καθοδήγηση
Ανάπτυξη Ηγετών μέσω Εμπειρίας Ευκαιρίες ανάπτυξης Ηγεσίας (Kotter) Προκλητικά καθήκοντα- αναθέσεις Παρακολούθηση καλών και κακών προτύπων Καθήκοντα- αναθέσεις που διευρύνουν τη γνώση και την εμπειρία Ανάθεση ειδικών καθηκόντων Καθοδήγηση και συμβουλή από υψηλά στελέχη Παρακολούθηση συσκέψεων εκτός των στενών αρμοδιοτήτων Ειδικές αναπτυξιακές θέσεις Ειδικά projects Σχεδιασμένα επίσημα εκπαιδευτικά προγράμματα
Ανάπτυξη Ηγετών μέσω Εκπαίδευσης Προγράμματα «προσωπικής ανάπτυξης» (χαρακτηριστικά προσωπικότητας) Προγράμματα «εννοιολογικής προσέγγισης» Προγράμματα «ανάπτυξης μέσω feedback» Προγράμματα «ανάπτυξης ικανοτήτων»
Εκτροχιασμός Ηγετών Γιατί ηγέτες που διαθέτουν χαρίσματα και ηγετικές ικανότητες και για αρκετό χρονικό διάστημα θεωρούνται επιτυχημένοι, αποτυγχάνουν; Ο ηγέτης είναι δύσκολο να εγκαταλείψει τα στοιχεία του εαυτού του που τον οδήγησαν στην επιτυχία, ακόμη και όταν οι απαιτήσεις αλλάζουν «Σκοτεινή πλευρά» των ηγετικών ικανοτήτων