5.10 Project "Τα παιδιά του κόσµου: Όλη η γη µια παρέα"

PROJECT ΤΑ ΠΑΙ ΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ: ΌΛΗ Η ΓΗ ΜΙΑ ΠΑΡΕΑ 547 5.10 Project "Τα παιδιά του κόσµου: Όλη η γη µια παρέα" Κατερίνα Κετεντζόγλου, Στέλλα Τσέλιου, Μαρία Βαδέκα, Μαρία Βαρυπάτη, Πένυ Κουτσάκη Νηπιαγωγοί, Πρότυπα Εκπαιδευτήρια Θεσσαλονίκης Στέλλα Λύκου-Κολτσάκη ιευθύντρια Νηπιαγωγείου-Παιδικού Σταθµού Πρότυπα Εκπαιδευτήρια Θεσσαλονίκης Αρκετές δεκαετίες έρευνας υποδεικνύουν ότι τα υψηλής ποιότητας, αναπτυξιακά κατάλληλα προγράµµατα προσχολικής εκπαίδευσης έχουν βραχυπρόθεσµα και µακροπρόθεσµα θετικά αποτελέσµατα, τόσο στη γνωστική, όσο και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών (Ντολιοπούλου, 1997). Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, συνιστούν - σε διεθνές επίπεδο- περίοδο έντονου προβληµατισµού και πειραµατισµού αναφορικά µε την παρεχόµενη προσχολική εκπαίδευση και το είδος των προγραµµάτων που είναι πιο κατάλληλα για αυτή την ηλικία. Οι πρόσφατες ρυθµίσεις που ορίζουν ως υποχρεωτική τη φοίτηση στα νηπιαγωγεία, καθώς και η εισαγωγή των σχεδίων εργασίας (project), παράλληλα µε τις διαθεµατικές προσεγγίσεις, είναι δύο βασικές εξελίξεις προς την κατεύθυνση αυτή της βελτίωσης του εκπαιδευτικού προγράµµατος. Ως σχέδιο εργασίας ή, αλλιώς, project ορίζεται, σύµφωνα µε τον Ματσαγγούρα (2002), κάθε οργανωµένη µαθησιακή δραστηριότητα, συλλογικής συνήθως µορφής, που αναπτύσσεται σε πλαίσιο ελεύθερης επιλογής, µε βάση προκαθορισµένο σχέδιο και αποβλέπει στη διερεύνηση, οργάνωση και διαχείριση γνώσεων, υλικών, αξιών και δράσεων που ενδιαφέρουν τους µαθητές ως άτοµα ή µέλη κοινωνικών οµάδων. Τα σχέδια εργασίας -µια εκτεταµένη, εις βάθος έρευνα- εµπλέκουν τα νήπια σε µια σχεδιασµένη δράση, σε γεγονότα ή φαινόµενα του άµεσου περιβάλλοντός τους, τα οποία διερευνούν µέσα από βιωµατική-επικοινωνιακή δράση (Χρυσαφίδης, 1994), ευελιξία, συνεργασία µε τη νηπιαγωγό, τους γονείς και τους συµµαθητές. Με το συγκεκριµένο τρόπο εργασίας, αναπτύσσεται ποικιλία νοητικών και κοινωνικών δεξιοτήτων, που συµπληρώνουν τις βασικές δεξιότητες που αποκτώνται µέσα από το επίσηµο Πρόγραµµα Σπουδών (Ευέλικτη Ζώνη, ΦΕΚ 1376). Τα ίδια τα σχέδια εργασίας αποτελούν φυσική πρόκληση για µελέτη του περιβάλλοντος, την ανάδυση του αλφαβητισµού, την όξυνση της µαθη- µατικής σκέψης, τη χρήση της τεχνολογίας, όπως και για την κοινωνικοποίηση του παιδιού (Helm & Katz, 2002). Σύµφωνα µε διάφορες έρευνες, η ιδιαιτερότητα σ ένα σχέδιο εργασίας -σε σχέση µε άλλες µορφές εργασίας του νηπιαγωγείου- συνοψίζεται στα ακόλουθα: Η νηπιαγωγός καθορίζει γενικούς εκπαιδευτικούς στόχους και όχι συγκεκριµένους για κάθε δραστηριότητα. ιατυπώνει υποθέσεις που θα µπορούσαν να επαληθευτούν, καθώς και ανάλογους στόχους, που χαρακτηρίζονται από ευελιξία, α- φού τα ενδιαφέρονται και οι εµπειρίες των παιδιών έχουν τον κύριο λόγο (Θεοφιλίδης, 1997). ηµιουργεί τις συνθήκες (χώρος, υλικά), τις σκέψεις και τις περιστάσεις µάθησης που αναδύονται κατά την πορεία του σχεδίου (Edwards, Candini, & Forman, 2001). Τα παιδιά έχουν την πρωτοβουλία στη λήψη αποφάσεων και µπορούν, τόσο στην αρχή, όσο και στην πορεία, να θέσουν ερωτήµατα, να βρουν δραστηριότητες και τρόπους εύρεσης λύσεων στα ερωτήµατά τους (Frey,1986). Σκοπός της συγκεκριµένης εργασίας ήταν ο σχεδιασµός, η ανάπτυξη, η εφαρµογή και η αξιολόγηση ενός project, µέσα από την εργασία σε µικρές οµάδες και τη διερεύνηση πληροφοριών από ποικίλες πηγές, µε αφορµή το πρωτογενές ενδιαφέρον των παιδιών για το συγκεκριµένο θέµα. Στο σχέδιο εργασίας µε θέµα "Τα παιδιά όλου του κόσµου: Όλη η γη µια παρέα" συµµετείχαν 22 νήπια, ηλικίας 5 έως 6 ετών, µαθητές των Πρότυπων Εκπαιδευτηρίων Θεσσαλονίκης. Το σχέδιο εργασίας υλοποιήθηκε

548 PROJECT "TΑ ΠΑΙ ΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ: ΟΛΗ Η ΓΗ ΜΙΑ ΠΑΡΕΑ" κατά τη σχολική χρονιά 2006-2007, από τον Απρίλιο έως τον Μάιο. Τα παιδιά εργάστηκαν σε µικρές οµάδες των τεσσάρων έως πέντε ατόµων και είχαν επαφή µε το α- ντικείµενο της έρευνας τρεις µε τέσσερις φορές την εβδοµάδα, παράλληλα µε το υπόλοιπο πρόγραµµα. Γενικό µεθοδολογικό πλαίσιο Για την εφαρµογή ενός σχεδίου εκπαιδευτικής δράσης, απαιτείται η δηµιουργία ενός κατάλληλου διαµορφωµένου περιβάλλοντος και η ενασχόληση µε ερευνητικές, επικοινωνιακές και συνεργατικές µεθόδους, µε τις οποίες τα παιδιά αυτής της ηλικίας δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωµένα (Ματσαγγούρας, 2002). Η δηµιουργία ενός τέτοιου, κατάλληλου περιβάλλοντος αποτέλεσε για εµάς απαραίτητο έργο ήδη από την αρχή της σχολικής χρονιάς. Στη συγκεκριµένη περίπτωση, τα παιδιά είχαν εξοικειωθεί µε ανάλογες µεθόδους από την προηγούµενη χρονιά, κατά τη διάρκεια της φοίτησης τους στο τµήµα των προνηπίων, συµµετέχοντας σε ποικίλα projects. Ειδικότερα, γνώριζαν πώς να εργάζονται σε κυκλικό εργαστήρι, οµαδοσυνεργατικά, να αναζητούν πληροφορίες για το θέµα (τα ερωτήµατά τους) από πολλές διαφορετικές πηγές, να φτιάχνουν αραχνόγραµµα (ιστόγραµµα), να ετοιµάζουν παρουσιάσεις των ευρη- µάτων τους και να αξιοποιούν την τεχνολογία (συνεντεύξεις, video, ηχογραφήσεις) για τις ανάγκες του θέµατός τους. Κατά τη διάρκεια του project, η τάξη διαµορφώθηκε ανάλογα, ώστε να διευκολύνεται η έρευνα των παιδιών και η διεξαγωγή δραστηριοτήτων. Συγκεκριµένα, προχωρήσαµε σε: (α) οργάνωση της βιβλιοθήκης µε βιβλία, περιοδικά και ταξιδιωτικούς οδηγούς και, παράλληλα, δηµιουργία της γωνιάς ανάγνωσης, (β) διαχωρισµό των τραπεζιών σε µικρότερες επιφάνειες εργασίας, έτσι ώστε να εργάζονται µία ή δυο κύριες οµάδες και παράλληλα να υπάρχει η δυνατότητα τα υπόλοιπα παιδιά να απασχολούνται ατοµικά ή σε οµάδες µε άλλες δραστηριότητες, χωρίς να ενοχλούν τους υπόλοιπους, (γ) δηµιουργία γωνιάς παρουσίασης. µε κινητό πίνακα, για να παρουσιάζει κάθε οµάδα τα ευρήµατά της, (δ) εµπλουτισµό σε υλικά, όπως χαρτιά, κανσόν, πλαστελίνη, πηλό, ψαλίδια κ.ά., στα οποία τα παιδιά είχαν άµεση πρόσβαση, για την κατασκευή των εργασιών τους, και (ε) διαµόρφωση της γωνιάς παρατήρησης από τα παιδιά, µε χάρτη, υδρόγειο σφαίρα, αναµνηστικά αντικείµενα από ταξίδια, ώστε να βοηθά στη διερεύνηση του θέµατος. Ο ρόλος της νηπιαγωγού - Συνεργασίες Στην προσέγγιση αυτή, ο ρόλος της νηπιαγωγού ήταν βοηθητικός. Αρχικά, βοήθησε στον προγραµµατισµό, πρότεινε πηγές, παρείχε τα υλικά και είχε την ευθύνη για τις συζητήσεις µε τους γονείς και άλλους, εξωτερικούς, συνεργάτες. Ακόµη, όποτε το έκρινε απαραίτητο, συνεργαζόταν µε τα παιδιά, ως ισότιµο µέλος της οµάδας, κάνοντας προτάσεις και ερωτήσεις, ώστε να διατηρήσει αµείωτο το ενδιαφέρον τους για το θέµα. Όταν αποφασίστηκε το θέµα από τα παιδιά, η παιδαγωγός οργάνωσε το φάκελό της ως υλικό αναφοράς προκειµένου να ανατρέχει σε αυτόν. Ο φάκελος περιείχε ταξιδιωτικούς οδηγούς ξένων χωρών, κείµενα από το ιαδίκτυο για τα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα κάθε χώρας, φυλλάδια από οργανισµούς, όπως η ΑctionΑid και η Unicef, εικόνες και αντικείµενα από ταξίδια, µουσικά CD από όλο τον κόσµο και περιοδικά. Στην πορεία εξέλιξης του σχεδίου εργασίας, προέκυψε η ανάγκη για συνεργασία µε τους γονείς των παιδιών, εξωτερικούς φορείς και συναδέλφους εκπαιδευτικούς. Μόλις ξεκίνησε το project, ενηµερώσαµε τους γονείς σχετικά µε το θέµα και τον τρόπο που θα το επεξεργαζόµασταν και ζητήσαµε τη διακριτική τους συνδροµή, µε τρόπο που να µη παραγκωνίζει τον ουσιαστικό ρόλο των παιδιών στην έρευνα. Πολύτιµη ήταν και η βοήθεια από τις συναδέλφους, που αγκάλιασαν τη προσπάθεια µας, συµµετείχαν και ανατροφοδοτούσαν µε νέο υλικό την εργασία µας. Τέλος, συ-

PROJECT "TΑ ΠΑΙ ΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ: ΟΛΗ Η ΓΗ ΜΙΑ ΠΑΡΕΑ" 549 νεργαστήκαµε µε ανθρωπιστικούς οργανισµούς, όπως η ActionAid και η Unicef, α- ντλώντας πολύτιµες πληροφορίες. Κατά τη δραστηριοποίησή µας, εκτός του σχολείου ήρθαµε σε επαφή µε τα ΜΜΕ και πολιτικούς της πόλης µας. Ειδικό µεθοδολογικό πλαίσιο Α' Φάση ανάπτυξης του project Επιλογή του θέµατος. Το έναυσµα για το σχέδιο εργασίας µας ήταν η αναδοχή από το σχολείο µας, µέσω της ActionAid, ενός παιδιού από τη Βραζιλία, του Cirlandio και η αλληλογραφία µαζί του, που ανατροφοδοτούσε το ενδιαφέρον των παιδιών για το µακρινό τους φίλο. Στην συνέχεια, η επιστροφή µας στο σχολείο από τις πασχαλινές διακοπές οδήγησε σε συζητήσεις για τα ταξίδια που πήγαν τα ίδια ή οι γονείς τους σε χώρες του εξωτερικού. Καταλυτικά στην έναρξη της αναζήτησής µας λειτούργησε η άφιξη στην τάξη, ακριβώς εκείνο το διάστηµα, ενός νέου µαθητή από τη Βουλγαρία. Ακούγοντας τον να µιλάει µια διαφορετική γλώσσα και να γράφει µια παράξενη λέξη δίπλα στη ζωγραφιά του (το όνοµά του), τα υπόλοιπα παιδιά άρχισαν να εκφράζουν τις απορίες τους: "Τι γλώσσα µιλάει;", "Πόσο µακριά είναι η Βουλγαρία;", "Είναι όµορφη η χώρα του;", "Τι παιχνίδια παίζουν εκεί;", "Τι τρώνε;", "Πώς είναι τα σπίτια τους;". Αυτά και πολλά άλλα ερωτήµατα των παιδιών, που καταγράφηκαν από τη νηπιαγωγό, διαµόρφωσαν δυο ιστογράµµατα-ενδείξεις για το τι ξέρουν και τι θέλουν να µάθουν γύρω από το θέµα. Τα ερωτήµατα αναρτήθηκαν στον πίνακα µε την µορφή αραχνογράµµατος (ιστόγραµµα) και ξεκίνησε το ταξίδι µας σε διάφορες χώρες του κόσµου, για να γνωρίσουµε τα παιδιά άλλων χωρών. ιαχωρισµός οµάδων εργασίας. Ξεκινώντας την υλοποίηση του project, αναρτήσαµε στην τάξη τον παγκόσµιο χάρτη και συζητήσαµε για τις διάφορες χώρες που βρίσκονται κοντά ή µακριά από την Ελλάδα. Το ενδιαφέρον των παιδιών κίνησε το ιδιαίτερο σχήµα και µέγεθος κάποιων χωρών, καθώς και τα ονόµατα κάποιων, που κατάφεραν διαβάσουν. Εντόπισαν στο χάρτη τη Βουλγαρία, καθώς και χώρες που είχαν ακούσει από τους γονείς τους. Κατέληξαν, λοιπόν, σε πέντε προς διερεύνηση χώρες, σύµφωνα µε τις οποίες χωρίστηκαν σε οµάδες. Η πρώτη χώρα που επέλεξαν ήταν η Βραζιλία, χώρα καταγωγής του Cirlandio του παιδιού που έχουµε υιοθετήσει στο σχολείο µας, δεύτερη η Βουλγαρία, χώρα του νέου συµµαθητή µας, τρίτη η Γαλλία µε τη EuroDisney, αγαπηµένο προορισµό όλων των παιδιών, ενώ οι άλλες δυο χώρες, η Κίνα και οι ΗΠΑ, επιλέχθηκαν εξαιτίας των έντονων, διαφορετικών χαρακτηριστικών τους και επειδή είχαν ακούσει πολλά για αυτές. Η διαδικασία επιλογής οµάδας από τα παιδιά έγινε είτε ανάλογα µε το ποια χώρα που τους ενδιέφερε περισσότερο να εξερευνήσουν, είτε επειδή την είχαν επιλέξει οι φίλοι τους. Στο σηµείο αυτό υπήρξε η διακριτική παρέµβαση της νηπιαγωγού, ώστε να διασφαλιστεί η ισοδυναµία των οµάδων. Β' Φάση ανάπτυξης του project Συγκέντρωση και παρουσίαση του υλικού. Αρχικά, έγινε συγκέντρωση του υλικού που συνέλεξαν τα παιδιά από τρεις διαφορετικές πηγές: το οικογενειακό τους περιβάλλον, έντυπο υλικό και πληροφορίες από το ιαδίκτυο. Στο σηµείο αυτό, θα πρέπει να τονίσουµε την σηµαντική βοήθεια των γονέων, που ερεύνησαν µαζί µε τα παιδιά τους και βοήθησαν στη συλλογή ποικίλου υλικού: βιβλία, περιοδικά, πληροφορίες από το ιαδίκτυο, CD µε µουσική, φωτογραφίες από ταξίδια, νοµίσµατα άλλων χωρών και αναµνηστικά αντικείµενα από τα ταξίδια τους. Ο ρόλος της νηπιαγωγού ήταν και πάλι βοηθητικός, αφού ως µέλος της οµάδας ανέλαβε να διαβάζει τα κείµενα και να εντοπίζει τις πληροφορίες που αφορούσαν τη σχετική χώρα. Κάθε παιδί παρουσίαζε στην οµάδα του το υλικό που έφερνε και όλοι µαζί αποφάσιζαν αν τους αφορούσε.

550 PROJECT "TΑ ΠΑΙ ΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ: ΟΛΗ Η ΓΗ ΜΙΑ ΠΑΡΕΑ" ραστηριότητες. Στη συνέχεια, κάθε οµάδα εργασίας εξέφρασε απόψεις και ερωτήµατα σε σχέση µε το θέµα που είχε αναλάβει. Τα παιδιά διατύπωσαν ιδέεςπροτάσεις για αξιοποίηση και ανέλαβαν δράση για να υλοποιήσουν τα έργα τους. Συγκεκριµένα, πρότειναν τη δηµιουργία κατασκευών, κολάζ, ζωγραφικής, βιβλίων που είχαν σαν στόχο να αποτυπώσουν αυτά που µάθαιναν και τους έκαναν εντύπωση από τη χώρα τους. Επέλεξαν µόνα τους τα υλικά που ήθελαν να χρησιµοποιήσουν για την κάθε κατασκευή και, µόνο όταν αυτό δεν ήταν πρακτικά εφικτό, η νηπιαγωγός τούς πρότεινε και να βρουν κάτι άλλο (π.χ., αρχικά ήθελαν να κατασκευάσουν τον πύργο του Άιφελ µε σίδερα, αλλά το τροποποίησαν και χρησιµοποίησαν ξύλα). Τα ερωτή- µατα που διατύπωσαν τα παιδιά, οι αποφάσεις και οι δράσεις τους παρουσιάζονται (ανά χώρα/οµάδα) στους Πίνακες 1 έως 5 που ακολουθούν. Πίνακας 1. Ενδεικτικές δραστηριότητες για τη Βραζιλία Τι ζώα υπάρχουν εκεί; Πώς ζούνε; Να ψάξουν σε εγκυκλοπαίδειες και περιοδικά Να ρωτήσουν το φίλο µας, τον Cirlandio Ιγκουάνα µε χαρτί και υφάσµατα Έγραψαν ένα γράµµα µε τη βοήθεια µας και το έστειλαν Πού µαθαίνουν ποδόσφαιρο; Να ψάξουν στο ιαδίκτυο Τρισδιάστατη φιγούρα του Ronaldinio Τι τρώνε; Να βρούνε σε βιβλία Μεξικάνικη σαλάτα και fajitas Πώς ταξιδεύουµε στη Βραζιλία; Να δουν το χάρτη και ταξιδιωτικούς οδηγούς Αεροπλανάκια και έγραψαν τη χώρα προορισµού τους Πίνακας 2. Ενδεικτικές δραστηριότητες για την Κίνα Τι τρώνε; Να ψάξουν βιβλία µαγειρικής, σε µενού εστιατορίων Κινέζικο µενού µε χαρακτηριστικά φαγητά Πώς είναι η κινέζικη µουσική; Να ακούσουν CD µε µουσική Άκουσαν ασιατική µουσική και χόρεψαν στο ρυθµό Πώς γράφουν; Να ξεφυλλίσουν βιβλία, καταλόγους και ηµερολόγια Πίνακας 3. Ενδεικτικές δραστηριότητες για τις ΗΠΑ Βεντάλιες και έγραψαν κινέζικους χαρακτήρες Τι φοράνε; Να ψάξουν στο ιαδίκτυο Έφεραν κιµονό και έπαιξαν µε αυτά Πώς θα πάµε στην Κίνα; Έχει περίεργα πράγµατα στην Κίνα; Να µελετήσουν το χάρτη και τα µέσα µαζικής µεταφοράς Να δουν DVD για την Κίνα Έφτιαξαν εισιτήρια για να ταξιδέψουν Έκαναν κολάζ µε αξιοθέατα της Κίνας Πόσο ψηλά είναι τα σπίτια τους; Να παρατηρήσουν βιβλία Μακέτα µε ουρανοξύστες Τι γλώσσα µιλάνε; Να ακούσουν από κασέτα τη γλώσσα Άκουσαν µουσική και έφτιαξαν µικρούς διαλόγους Με τι παίζουν; Να ψάξουν σε παιδικές εγκυκλοπαίδειες Αυτοσχέδιες µπασκέτες και έπαιξαν µπάσκετ Τι τρώνε; Να δουν βιβλία, να ρωτήσουν τους Hamburgers και τα δοκίµασαν γονείς Γιατί έχουν το Άγαλµα της Ε- λευθερίας; Να ψάξουν σε βιβλία και στο ιαδίκτυο Το Άγαλµα της Ελευθερίας από πλαστελίνη

PROJECT "TΑ ΠΑΙ ΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ: ΟΛΗ Η ΓΗ ΜΙΑ ΠΑΡΕΑ" 551 Πίνακας 4. Ενδεικτικές δραστηριότητες για τη Γαλλία Από τι είναι φτιαγµένος ο Πύργος του Άιφελ; Να ψάξουν σε εγκυκλοπαίδειες Τρισδιάστατο αντίγραφο του πύργου από τουβλάκια και έπειτα από ξύλα και χαρτόνια Ποιο είναι το αγαπηµένο τους φαγητό; Να ψάξουν στο ιαδίκτυο Πίνακας 5. Ενδεικτικές δραστηριότητες για τη Βουλγαρία Κρουασάν και κρέπες από πλαστελίνη Έχει θάλασσα και ποτάµια; Να παρατηρήσουν το χάρτη Ζωγράφισαν σε χαρτί του µέτρου τον Σικουάνα Πώς είναι η Euro Disney; Να ρωτήσουν τους γονείς τους ή ό- σους έχουν πάει Κολάζ µε εικόνες από την Euro Disney Τι γλώσσα µιλάνε; Να ζητήσουν από το συµµαθητή τους να τους µιλήσει στη γλώσσα του Ένα µικρό λεξικό µε τις λέξεις που τους έµαθε ο φίλος τους Τι φαγητά τρώνε; Έψαξαν στο ιαδίκτυο Το κουτί των συνταγών από τη Βουλγαρία Μοιάζει µε την Ελλάδα; Με τι παιχνίδια παίζουν; Να παρατηρήσουν ταξιδιωτικούς οδηγούς για τη χώρα Να ψάξουν σε βιβλία και να ρωτήσουν το παιδί από τη Βουλγαρία Κολάζ µε οµοιότητες και διαφορές από τις δυο χώρες Αυτοσχέδιες κουδούνες και µπίλιες για να παίξουν Παρουσίαση εργασιών. Κάθε οµάδα που ολοκλήρωνε τις δραστηριότητές της, αναλάµβανε την παρουσίαση των ευρηµάτων της στην ολοµέλεια. Η οµάδα αποφάσιζε ποια αρµοδιότητα θα έχει κάθε µέλος της κατά την παρουσίαση, η οποία και βιντεοσκοπήθηκε. Οι µαθητές µας ήταν ιδιαίτερα χαρούµενοι και υπεύθυνοι, και τα µέλη της οµάδας βοηθούσαν το ένα το άλλο. Κατά τη διάρκεια των παρουσιάσεων, συµµετείχε η ολοµέλεια της τάξης, ζητώντας διευκρινήσεις ή εκφράζοντας απορίες, διαφωνίες, παρατηρήσεις, µέσα από αµοιβαίες διαδικασίες διαλόγου και ανταλλαγής απόψεων, ανάλογες µε αυτές των ενηλίκων. Θεµατική υποενότητα: Εκπαίδευση για όλα τα παιδιά του κόσµου. Με αφορµή την Παγκόσµια Εβδοµάδα ράσης για την Εκπαίδευση -µια πρωτοβουλία της ActionΑid για την διακήρυξη και προώθηση του δικαιώµατος και της υποχρέωσης για παροχή εκπαίδευσης σε όλα τα παιδιά του κόσµου- δηµιουργήθηκε µια επιµέρους θεµατική ενότητα που στην πορεία του project απασχόλησε την ολοµέλεια της τάξης. Μετά από την παρακολούθηση του DVD της Παγκόσµιας Εβδοµάδας ράσης, τα παιδιά προβληµατίστηκαν έντονα. Το γεγονός ότι πάρα πολλά παιδιά στον κόσµο δεν πηγαίνουν σχολείο, ότι υπάρχουν τάξεις µε 60 παιδιά κ.ά. προκάλεσε στους µικρούς µαθητές µας µεγάλη έκπληξη. Αναζήτησαν και προβληµατίστηκαν για τα αίτια αυτής της κατάστασης, ενώ από την πλευρά µας τα ενθαρρύναµε να προτείνουν πιθανές λύσεις. Η όλη διαδικασία λειτούργησε ως συνδετικός κρίκος µε τις επιµέρους ενότητες των χωρών-οµάδων. Οι δραστηριότητες που επιλέχθηκαν, σε συνεργασία µε την ΑctionΑid (2007), για να δηλώσουµε ως οµάδα τη δράση µας και να ενώσουµε τη φωνή µας µε τους υπόλοιπους, ήταν οι ακόλουθες: ηµιουργήσαµε ανθρώπινη αλυσίδα στον υπαίθριο χώρο της αυλής µας. Παρατηρήσαµε σχετική αφίσα µε τίτλο "Ενωθείτε, Εκπαίδευση για όλους" και δηµιουργήσαµε τρία κολάζ: "Τα παιδιά ρωτούν", "Τα παιδιά ζητούν", "Τα παιδιά θυµίζουν". Φτιάξαµε συνθήµατα σχετικά µε το δι-

552 PROJECT "TΑ ΠΑΙ ΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ: ΟΛΗ Η ΓΗ ΜΙΑ ΠΑΡΕΑ" καίωµα στην εκπαίδευση. Τα συνθήµατα που κυριάρχησαν στην πορεία µας ήταν "Εκπαίδευση για όλους", "Θέλουµε σχολεία", "Ενωθείτε", " ώστε τα χέρια". Φτιάξα- µε χάρτινες αλυσίδες παιδιών µε τις οποίες διακοσµήσαµε µια τρισδιάστατη υδρόγειο σφαίρα. Τραγουδήσαµε για όλα τα παιδιά της γης. Συζητήσαµε γύρω από τις συνθήκες διαβίωσης των παιδιών που δεν πηγαίνουν σχολείο, τις οµοιότητες και τις διαφορές µε το δικό µας σχολείο και σκεφτήκαµε ερωτήσεις που θα θέλαµε να απευθύνου- µε στους «µεγάλους». Συµµετείχαµε σε εκδήλωση στην πλατεία Αριστοτέλους, όπου, παρουσία πολιτικών και µέσων µαζικής ενηµέρωσης, τα παιδιά έθεσαν τα ερωτήµατα τους στους πολιτικούς και τους υπενθύµισαν το πρόβληµα στην εκπαίδευση. Τους παρακάλεσαν να κάνουν ό,τι µπορούν γι αυτό. Αντιπροσωπεία παιδιών εµφανίστηκε σε κρατικό κανάλι για να κάνει γνωστή τη δράση και το αίτηµα µας για εκπαίδευση για όλα τα παιδιά του κόσµου έως το 2015. Η συγκεκριµένη εβδοµάδα δράσης αποδείχθηκε ιδιαίτερα αποδοτική και δηµιουργική. Ο αρχικός στόχος ήταν η αγωγή του αυριανού πολίτη, δηλαδή, η καλλιέργεια οικουµενικής συνείδησης των µαθητών πάνω στο πρόβληµα του αναλφαβητισµού και των άσχηµων συνθηκών εκπαίδευσης στις χώρες του αναπτυσσόµενου κόσµου. Πράγµατι, τα παιδιά µέσα από τις δραστηριότητες εντός και εκτός σχολείου έγιναν κοινωνοί του συγκεκριµένου προβλήµατος. Ανακάλυψαν ότι γενικά η δική τους πραγµατικότητα διαφέρει σε µεγάλο βαθµό από αυτή των άλλων παιδιών. Οι δραστηριότητες δεν έγιναν µε σκοπό την ανάπτυξη στενάχωρου πνεύµατος, αλλά σε ένα πλαίσιο αλληλεγγύης, οµαδικότητας, έγνοιας για τον άλλον. Τέλος, πίστεψαν ότι, αν και πολύ µικρά στην ηλικία, µπορούν µε τον τρόπο τους να πιέσουν τους µεγάλους, που έχουν τον κόσµο στα χέρια τους. Ένωσαν λοιπόν τη φωνή τους µε τα παιδιά των άλλων χωρών φωνάζοντας "Ενωθείτε, εκπαίδευση για όλα τα παιδιά". Γ' Φάση ανάπτυξης του Project - Αξιολόγηση Το project, που κράτησε αµείωτο το ενδιαφέρον των παιδιών σε όλη τη διάρκεια, ολοκληρώθηκε µε µια εορταστική εκδήλωση πολυεθνικού χαρακτήρα, στην οποία τα παιδιά προσκάλεσαν και τα υπόλοιπα τµήµατα του σχολείου και όλοι µαζί ταξίδεψαν στον κόσµο µέσα από µουσική, χορό και φαγητό. Η φάση της αξιολόγησης είναι µια πτυχή της µορφωτικής διαδικασίας του ατόµου και, στο πλαίσιο της οµάδας, καλείται να εκτιµήσει την αξία των αποτελεσµάτων της δουλειάς της και να εξετάσει αν οι στόχοι επιτεύχθηκαν (Χρυσαφίδης, 2002). Αξιολογώντας τη συγκεκριµένη οµάδα που ασχολήθηκε µε το project, αρχικά παρατηρήσαµε ότι τα παιδιά είχαν µια γενική πληροφόρηση για το θέµα και πως οι απόψεις τους αφορούσαν µόνο τα παιδιά και τον άσχηµο τρόπο διαβίωσής τους στις αναπτυσσόµενες χώρες. Στα πλαίσια της διαµορφωτικής αξιολόγησης, η ανατροφοδότηση του ενδιαφέροντος για το θέµα πραγµατοποιούνταν σε όλη την πορεία του σχεδίου εργασίας, µέσα από καινούργιες ιδέες που παρουσιάζονταν στις οµάδες. Ακόµη, µέσα από συζητήσεις και αυθόρµητα παιχνίδια σε παρέες εντοπίσαµε κατάκτηση γνώσεων γύρω από το θέµα. Τα ερωτήµατα που θέλησαν να θέσουν τα παιδιά στους πολιτικούς, όταν είδαν τις πρωτόγνωρες συνθήκες εκπαίδευσης σε άλλες χώρες του κόσµου, ή ακόµη και η επίσκεψη σε τηλεοπτικό κανάλι για να διαδηλώσουν τις απόψεις τους, αποτελούν στοιχεία της αξιολόγησής µας. Τέλος, οι γονείς µετέφεραν τον ενθουσιασµό των παιδιών κατά τη διάρκεια του project, είτε από τις συνοµιλίες µεταξύ τους, είτε στέλνοντας καινούργιο υλικό για την έρευνά µας. Τα σηµαντικότερα ευρήµατα που αναδύθηκαν από το παρόν σχέδιο εργασίας, συγκαταλέγονται στην τελική αξιολόγηση και αφορούν τον τρόπο εργασίας, την κατάκτηση γνώσεων και την κοινωνική συνείδηση των παιδιών. Τα πιο ευδιάκριτα αποτελέσµατα ήταν η καλλιέργεια του ερευνητικού τους πνεύµατος, η ικανότητα διατύπω-

PROJECT "TΑ ΠΑΙ ΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ: ΟΛΗ Η ΓΗ ΜΙΑ ΠΑΡΕΑ" 553 σης προβληµατισµών και αναζήτησης απάντησης στα ερωτήµατά τους. Όλα τα παιδιά ανέλαβαν πρωτοβουλίες και έδρασαν ανάλογα µε τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες τους. Η ανοµοιογένεια στις οµάδες βοήθησε τα αδύναµα µέλη να γίνουν ενεργά και να κερδίσουν την αναγνώριση των συν-ερευνητών τους. Μέσα από την οµαδοσυνεργατική µέθοδο, αναδείχθηκαν ποιοτικά χαρακτηριστικά της οµάδας, όπως ο σεβασµός στον άλλο, η σύµπνοια, η ανταλλαγή απόψεων, η επιχειρηµατολογία και η ανάπτυξη αλτρουιστικών αισθηµάτων. Το σπουδαιότερο όµως είναι ότι τα παιδιά ευαισθητοποιήθηκαν σε θέµατα διαφορετικότητας και αποδοχής του άλλου. Άλλαξαν συνολικά στάση απέναντι στο διαφορετικό παιδί, που έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, αλλά ταυτόχρονα είναι ισότιµο και έχει µια θέση ανάµεσά τους. Αξίζει να αναφερθούν οι εξής δυο περιπτώσεις: τα παιδιά αγκάλιασαν µε µοναδικό τρόπο το συµµαθητή τους από τη Βουλγαρία που γνώριζε ελάχιστα ελληνικά, τόσο στο παιχνίδι, όσο και στην καθηµερινότητα της τάξης εξηγώντας του πράγµατα. Η άλλη περίπτωση αφορά ένα κοριτσάκι που ήρθε στην τάξη µας τον Ιούνιο, ένα παιδί της µαύρης φυλής µε γαλλική καταγωγή. Η αντίδραση των µαθητών/τριών µας ήταν εντυπωσιακή, καθώς την αποδέχθηκαν αµέσως και τη βοήθησαν να προσαρµοστεί στο σχολικό περιβάλλον µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο, προσφέροντας φιλία και αγάπη. Είναι αµέτρητα τα πράγµατα που µπορεί να µάθει ο κόσµος από τα παιδιά, αν αφουγκραστούµε αυτά που θέλουν και τους δώσουµε πρωτοβουλίες. Τα σχέδια εργασίας που προκύπτουν από τα ενδιαφέροντα των παιδιών και ανακαλύπτουν την γνώση είναι ένα σηµαντικό βήµα προς αυτή την κατεύθυνση. "Ας προσφέρουµε τον κόσµο στα παιδιά, για να µάθει ο κόσµος τη φιλία. Έστω για µια µέρα" Ναζίµ Χικµέτ Βιβλιογραφία ActionAid. (2007). Οδηγός προτεινόµενων δραστηριοτήτων της Παγκόσµιας Εβδοµάδας ράσης για την Εκπαίδευση. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου, 2007, από τη διεύθυνση http://www.actionaid.gr/globalactionweek2006/odigos2007.pdf Edwards, C. P., & Gandini, L., & Forman, G. E. (Επιµ.). (2001). Reggio Emilia: Οι χίλιες γλώσσες των παιδιών προσχολικής ηλικίας. (Ε. Κουτσουβάνου, Επιµ., Α. Βεργιοπούλου, Μτφρ.). Αθήνα: Πατάκης. Frey, K. (1986). Η µέθοδος Project: Μια µορφή συλλογικής εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και πράξη (Κ. Μάλλιου, Μτφρ.). Θεσσαλονίκη: Κυριακίδης. Helm, J. H., & Katz, L. G. (2002). Μέθοδος project και προσχολική εκπαίδευση. Μικροί ερευνητές (Κ. Χρυσαφίδης & Ε. Κουτσουβάνου, Eπιµ., A. Βεργιοπούλου, Μτφρ.). Αθήνα: Μεταίχµιο. Θεοφιλίδης, Χ. (2002). ιαθεµατική προσέγγιση της διδασκαλίας (3η έκδ). Αθήνα: Γρηγόρης. Ματσαγγούρας, Η. Γ. (2002). Η διαθεµατικότητα στη σχολική γνώση. Εννοιοκεντρική αναπλαισίωση και σχέδια εργασίας. Αθήνα: Γρηγόρης. Ντολιοπούλου, Ε. (1997). Καινοτοµίες στην προσχολική εκπαίδευση: Αναπτυξιακά κατάλληλες πρακτικές στα προσχολικά προγράµµατα. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. ΦΕΚ 1376, τ. Β/ 18-10-2001 Χρυσαφίδης, Κ. (1994). Βιωµατική - επικοινωνιακή διδασκαλία. Η εισαγωγή της µεθόδου project στο σχολείο. Αθήνα: Gutenberg.