Οργάνωση. Περιοχών Κατοικίας. 1. Εισαγωγή: Βασικές έννοιες και ζητήματα. Χρήστος Θ. Κουσιδώνης

Οργάνωση Περιοχών Κατοικίας 1. Εισαγωγή: Βασικές έννοιες και ζητήματα Χρήστος Θ. Κουσιδώνης Φεβρουάριος 2017

Εισαγωγή από την ευρύτερη κλίμακα: Οι χρήσεις και οι σχέσεις τους οι κινήσεις Δύο βασικά πολεοδομικά θέματα: Οι γειτονιές / πολεοδομικές ενότητες & η ιεράρχηση της κυκλοφορίας πεζών & οχημάτων Οι κοινόχρηστοι χώροι Η ποιότητα του χώρου: Το δίκτυο των κοινοχρήστων χώρων & κοινωφελών λειτουργιών Ο κατευνασμός της κυκλοφορίας και οι συναφείς χώροι Οι τρεις διαστάσεις / η γεωμετρία στη σύνθεση

1 /4. Βασικές έννοιες και ζητήματα Εισαγωγή Οι χρήσεις και οι σχέσεις τους-οι μετακινήσεις. Η ακτίνα εξυπηρέτησης και το κατώφλι των λειτουργιών Βασικές έννοιες και ζητήματα Η οργάνωση σε πολεοδομικές ενότητες / γειτονιές Η ιεράρχηση της κυκλοφορίας πεζών και οχημάτων. Το σύστημα Radburn Και ορισμένα πρώτα παραδείγματα σχεδιασμού Παραδείγματα σχεδιασμού περιοχών κατοικίας ως το 1934 Ελληνικά παραδείγματα περιοχών κατοικίας ως το 1930-40 Σημαντικά μεταγενέστερα ελληνικά παραδείγματα Μεγάλοι άξονες και λεωφόροι σε κλίμακα πόλης

Στα επόμενα H διαχείριση του συνολικού δικτύου κυκλοφορίας Η ιεραρχία του δικτύου (ως γενική αρχή) Η ποιότητα του χώρου: Εικόνα, κλίμακα, μικρο-χρήσεις, εξοπλισμός Οι χώροι μετάβασης - οι αρθρώσεις - η διαδρομή Το δίκτυο κοινοχρήστων και κοινωφελών Η κλίμακα και η ταχύτητα Η κίνηση των πεζών και η παραμονή στους ανοιχτούς χώρους Η ποιότητα του χώρου σε αντιδιαστολή με ποσοτικούς δείκτες & επί μέρους κανονισμούς Το ζήτημα της επανάληψης. Η μονοτονία Ο κατευνασμός της κυκλοφορίας. Οι χώροι διπλής χρήσης Στοιχεία αστικού εξοπλισμού Η γεωμετρία στη σύνθεση Η γεωμετρία και ο μεταβολισμός Κλίμακες, σχήματα, χρήσεις. Μεγέθη και εναλλαγές

Εισαγωγικά, αλλά και κατ αρχήν: Ο χώρος είναι (σύνθετη και πολύπλοκη) κοινωνική παραγωγή Ο χώρος που ενδιαφέρει την πολεοδομία μπορεί να αναλυθεί από λειτουργική άποψη από σημειωτική άποψη (την άποψη του νοήματος ) [τα αναλυτικά επίπεδα δεν ταυτίζονται με φυσικά αντικείμενα (ούτε αντιστρόφως)] Η ανάλυση (και ο σχεδιασμός) συνδέονται με τις ομάδες προσώπων, την ιστορία, τον φυσικό χώρο, τις τεχνικές δυνατότητες κλπ και επηρεάζονται από την κλίμακα

Ένα βασικό σχήμα ανάλυσης του χώρου (βασισμένο στο: McLoughlin, 1969) Λειτουργίες / δραστηριότητες ή Χρήσεις

Ένα βασικό σχήμα ανάλυσης του χώρου (βασισμένο στο: McLoughlin, 1969) Λειτουργίες / δραστηριότητες ή Χρήσεις Χωροθέτηση και μέγεθος Επιφάνειες, σχήματα, πυκνότητες, ΣΔ, κελύφη, ανάπτυξη σε 2 ή 3 διαστάσεις

Ένα βασικό σχήμα ανάλυσης του χώρου (βασισμένο στο: McLoughlin, 1969) Λειτουργίες / δραστηριότητες ή Χρήσεις Χωροθέτηση και μέγεθος Επιφάνειες, σχήματα, πυκνότητες, ΣΔ, κελύφη, ανάπτυξη σε 2 ή 3 διαστάσεις Σχέσεις των Χρήσεων

Ένα βασικό σχήμα ανάλυσης του χώρου (βασισμένο στο: McLoughlin, 1969) Λειτουργίες / δραστηριότητες ή Χρήσεις Χωροθέτηση και μέγεθος Επιφάνειες, σχήματα, πυκνότητες, ΣΔ, κελύφη, ανάπτυξη σε 2 ή 3 διαστάσεις Σχέσεις των Χρήσεων Ροές (μετακινήσεις) ανθρώπων, εμπορευμάτων, πληροφορίας, ενέργειας, κλπ

Ένα βασικό σχήμα ανάλυσης του χώρου (βασισμένο στο: McLoughlin, 1969) Λειτουργίες / δραστηριότητες ή Χρήσεις Χωροθέτηση και μέγεθος Επιφάνειες, σχήματα, πυκνότητες, ΣΔ, κελύφη, ανάπτυξη σε 2 ή 3 διαστάσεις Σχέσεις των Χρήσεων Ροές (μετακινήσεις) ανθρώπων, εμπορευμάτων, πληροφορίας, ενέργειας, κλπ Κυκλοφορία, συγκοινωνία, μεταφορές ύδρευση, αποχέτευση, κλπ

Ένα βασικό σχήμα ανάλυσης του χώρου (βασισμένο στο: McLoughlin, 1969) Λειτουργίες / δραστηριότητες ή Χρήσεις Χωροθέτηση και μέγεθος Επιφάνειες, σχήματα, πυκνότητες, ΣΔ, κελύφη, ανάπτυξη σε 2 ή 3 διαστάσεις Σχέσεις των Χρήσεων Ροές (μετακινήσεις) ανθρώπων, εμπορευμάτων, πληροφορίας, ενέργειας, κλπ Κυκλοφορία, συγκοινωνία, μεταφορές ύδρευση, αποχέτευση, κλπ Δίκτυα δρόμων, πεζοδρόμων κλπ

Οι λειτουργίες έχουν σχέση με άλλες δραστηριότητες /λειτουργίες έχουν εσωτερική δομή συντίθενται από μικρο-λειτουργίες Οι μικρο-λειτουργίες που συνθέτουν την κατοικία Κατοικία και Κέλυφος Θέση στο χώρο και κέλυφος Όχι Μόνιμο στο χώρο ή κινούμενο στο χώρο Περισσότερο ή λιγότερο άκαμπτο ή μεταβλητό Κανονική /μη κανονική κατοικία Νοικοκυριό / συλλογική κατοικία Κύρια, δεύτερη,., παραθεριστική Ποιες άλλες δραστηριότητες μπορεί να στεγάζονται στο κέλυφος της κατοικίας?

Η διευθέτηση των δικτύων / Η χωρική κατανομή και οι ομαδοποιήσεις των χρήσεων Η ακτίνα εξυπηρέτησης (η ακτινοβολία) και το κατώφλι των λειτουργιών

Η σημασία της διαδρομής προς το σχολείο

Οι πολεοδομικές ενότητες / οι γειτονιές βλ. και την ειδική παρουσίαση με τίτλο Η γειτονιά / Η πολεοδομική ενότητα

Clarence Arthur Perry: γειτονιά (neighbourhood unit) [New York Regional Plan, 1920 s]

Η μονάδα γειτονιάς του Perry χωροθετούσε το λιανικό εμπόριο στα όρια, άρα ανέτρεπε την έντονη εσωστρέφεια / κλειστότητα. Η εφαρμογή όμως της ιδέας της γειτονιάς έφερε και το λιανικό εμπόριο στο κέντρο. Το 1958, στις Προκαταρκτικές Προτάσεις για τη δημιουργία της Νέας Πόλης Cumbernauld υιοθετείται μια ριζικά διαφορετική προσέγγιση. Οι προτάσεις υλοποιήθηκαν. (Η επέκταση της Cumbernauld στη δεκαετία του 1970 υιοθέτησε διαφορετική δομή για το νέο σύνολο) Η επόμενη γενιά των αγγλικών Νέων Πόλεων (1961-1967) επανέρχεται στην κλειστή, εσωστρεφή προσέγγιση. Η οριστική αμφισβήτηση της ιεραρχικής οργάνωσης του χώρου που συνεπάγεται η εσωστρεφής εκδοχή της γειτονιάς έρχεται στα μέσα με τέλος της δεκαετίας του 1960. Προσοχή: Η κλειστότητα δεν πρέπει να συγχέεται με την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών (ακτίνες εξυπηρέτησης).

Cumbernauld, Preliminary Planning Proposals, First Addendum Report, May 1959

Welcome to Cumbernauld (φυλλάδιο για την Cumbernauld ~1970-75)

Expanding Cumbernauld [μετά την πρόταση του 1962, για πληθυσμό 70.000 κ.] (από φυλλάδιο για την Cumbernauld, ~1970-75)

(από το φυλλάδιο για την Cumbernauld, ~1970-75)

σκίτσα & φωτογραφίες - Cumbernauld

φωτογραφίες - Cumbernauld

Η (οριστική) αμφισβήτηση 1965: Christopher Alexander: The city is not a tree (Architectural Forum, April & May 1965) 1970: The Plan for Milton Keynes Βλ. και 1961: Jane Jacobs: The Death and Life of Great American Cities: The Failure of Town Planning

The Plan for Milton Keynes

Η ιεράρχηση & ο διαχωρισμός της κυκλοφορίας Το σύστημα Radburn

Ο διαχωρισμός της κυκλοφορίας: Radburn, N.J. (από το 1926 -... )

Radburn, NJ

Παρατήρηση: Σε όλα τα παραδείγματα να προσέχουμε τη μετάβαση από το πραγματικά δημόσιο κοινόχρηστο στο ιδιωτικό. Η κατάτμηση σε επί μέρους ιδιωτικά οικόπεδα είναι ένα από τα στοιχεία που επηρεάζουν, χωρίς να καθορίζουν απόλυτα, τη σχέση δημόσιου ιδιωτικού και την ιδιωτικότητα.

Παραδείγματα σχεδιασμού περιοχών κατοικίας ως το 1934

Παραδείγματα σχεδιασμού ως το 1934 Πηγή: Thomas Adams (1934). The Design of Residential Areas. Basic considerations, principles and methods. Cambridge: Harvard University Press.

Πρβλ. τον θεσμό των οικοδομικών συστημάτων που ίσχυε με παλαιότερους ΓΟΚ Τυπικές κατηγορίες κτιρίων κατοικίας και διάταξής τους μέσα σε οικόπεδα, κατά τον Thomas Adams (1934).

Παραδείγματα σχεδιασμού ως το 1934 Πηγή: Thomas Adams (1934). The Design of Residential Areas. Basic considerations, principles and methods. Cambridge: Harvard University Press.

Παραδείγματα σχεδιασμού ως το 1934 [Πηγή: ό.π. ]

Ελληνικά παραδείγματα σχεδιασμού περιοχών κατοικίας ως τη δεκαετία του 1930

Παραδείγματα σχεδιασμού στην Ελλάδα ως τη δεκαετία του 1930 [Πηγή: Καυκούλα 2007]

Παραδείγματα σχεδιασμού στην Ελλάδα ως τη δεκαετία του 1930. Ανοικοδόμηση Ανατολικής Μακεδονίας [Πηγή: Καυκούλα 2007]

Παραδείγματα σχεδιασμού στην Ελλάδα ως τη δεκαετία του 1930. Οικισμοί Ιδιωτικής (επιχειρηματικής) Πρωτοβουλίας Ψυχικό [Πηγή: Καυκούλα 2007]

Παραδείγματα σχεδιασμού στην Ελλάδα ως τη δεκαετία του 1930. Οικισμοί Ιδιωτικής (επιχειρηματικής) Πρωτοβουλίας Εκάλη, Ηλιούπολη [Πηγή: Καυκούλα 2007]

Παραδείγματα σχεδιασμού στην Ελλάδα ως τη δεκαετία του 1930. Οικισμοί Ιδιωτικής (επιχειρηματικής) Πρωτοβουλίας Βούλα, Καλογρέζα [Πηγή: Καυκούλα 2007]

Παραδείγματα σχεδιασμού στην Ελλάδα ως τη δεκαετία του 1930. Συνεταιρισμοί Ψυχικό, Τσακός [Πηγή: Καυκούλα 2007]

Παραδείγματα σχεδιασμού στην Ελλάδα ως τη δεκαετία του 1930. Συνεταιρισμοί Φιλοθέη [Πηγή: Καυκούλα 2007]

Παραδείγματα σχεδιασμού στην Ελλάδα ως τη δεκαετία του 1930. Συνεταιρισμοί - Προσφυγικές κηπουπόλεις Νέα Φιλαδέλφεια [Πηγή: Καυκούλα 2007]

Παραδείγματα σχεδιασμού στην Ελλάδα ως τη δεκαετία του 1930. Συνεταιρισμοί - Προσφυγικές κηπουπόλεις Νέα Σμύρνη [Πηγή: Καυκούλα 2007]

Παραδείγματα σχεδιασμού στην Ελλάδα ως τη δεκαετία του 1930. Οικισμοί Διανομής Υπουργείου Γεωργίας Κρύα Βρύση [Πηγή: Κουσιδώνης 1990]

Ελληνικά παραδείγματα σχεδιασμού περιοχών κατοικίας Δύο σημαντικοί μεταγενέστεροι σταθμοί: Άσπρα Σπίτια και συγκρότημα στο Δίστομο

Οικισμός Άσπρα Σπίτια για τους εργαζόμενους στο Αλουμίνιο της Ελλάδος (~5.000 άτομα), Γραφείο Δοξιάδη, 1965 [Πηγή: Καυκούλα 2007]

Συγκρότημα 85 κατοικιών στο Δίστομο Εργαστήριο 66, Δ. & Σ. Αντωνακάκη, 1969 [Πηγή: http://osgouros.blogspot.com/2009_05_29_archive.html]

Οργάνωση Περιοχών Κατοικίας. Σύντομη αναφορά σε προσεγγίσεις με μεγάλους άξονες & λεωφόρους σε κλίμακα πόλης Το παράδειγμα της Θεσσαλονίκης

Το Σχέδιο Εμπράρ για το Ιστορικό Κέντρο, 1918 (Πηγή: Yerolymbos, 1996)

Το Σχέδιο για την πόλη και την επέκτασή της, 1918 (Πηγή: Yerolymbos, 1996)

Το Σχέδιο Mawson για την πόλη και την επέκτασή της, 1918 (Πηγή: Yerolymbos, 1996)

Σχέδια Εμπράρ για πλατείες του άξονα του Κέντρου (Πηγή: Yerolymbos, 1996)