ΓΥΜΝΑΣΙΟ & Λ.Τ. ΔΟΜΒΡΑΙΝΑΣ Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Μαθαίνω για τα δάση» Επιμέλεια: Παπαγεωργίου Πασχαλία Δομβραίνα Σχολικό Έτος: 2014-2015 1
Ευχαριστίες Θεωρούμε υποχρέωση και καθήκον να εκφράσουμε τις θερμές μας ευχαριστίες σε όσους μας βοήθησαν κατά τη διάρκεια υλοποίησης αυτού του προγράμματος. Την Διευθύντρια του Γυμνασίου & Λ.Τ. Δομβραίνας κ. Π. Παπαγεωργίου και όλους τους συναδέλφους για την κατανόηση και τη συμπαράστασή τους στην προσπάθειά μας αυτή. Τον κ. Γ. Κουντουριώτη, υπεύθυνου σχολικών δραστηριοτήτων Νομού Βοιωτίας, για τις συμβουλές του και τις υποδείξεις του στην οργάνωση του προγράμματος. Τον κ. Χρ. Χαλιμούρδα, υπεύθυνο του Δασικού Φυτωρίου Λιβαδειάς, παράρτημα Αλιάρτου, για την προμήθεια των δενδρυλλίων που χρησιμοποιήσαμε κατά την δενδροφύτευση. Τον κ. Γ. Κιούση πρόεδρο της Τοπικής Κοινότητας Δομβραίνας και τους υπαλλήλους του Δήμου Θήβας, για την συνεισφορά τους κατά την δενδροφύτευση. Τέλος, ιδιαίτερα ευχαριστούμε τους μαθητές που συμμετείχαν στις δράσεις του προγράμματος, για το ενδιαφέρον και την επιθυμία τους για κάτι το διαφορετικό, για τη μοναδική εμπειρία που μας χάρισαν. Οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί. 2
Η Περιβαλλοντική μας ομάδα 1. Βόντας Χρήστος 2. Δαμπάνη Γεωργία 3. Καλογεράκης Νικόλαος 4. Καράι Νάιντα 5. Κυριακάτη Γλυκερία 6. Μπαρδώσα Χρυσάνθη 7. Μπαρδώσας Γεώργιος 8. Σέγκος Σεραφείμ 9. Φίλης Κων/νος 10. Άριαν Χατζάρα 11. Βαρδουνιώτης Ευάγγελος 12. Γκιούσια Ελένη 13. Ελέζη Γιάννης 14. Ελέζη Δήμητρα 15. Καραδήμος Παναγιώτης 16. Καρβούνη Μαρία 17. Πέτραινας Κων/νος 18. Σοφία Βασιλική 19. Τοπάνι Έρις 20. Υζεϊράγι Αλέξανδρος Συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί: Σπύρου Ευθύμιος (Θεολόγος ΠΕ01) Παπαγεωργίου Πασχαλία(Πληροφορικής ΠΕ19)
Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Είναι η διαδικασία αναγνώρισης αξιών και διασαφήνισης εννοιών, ώστε να αναπτυχθούν δεξιότητες και στάσεις αναγκαίες για την κατανόηση και εκτίμηση της αλληλοσυσχέτισης ανθρώπου, πολιτισμού και φυσικού περιβάλλοντος. Απαιτεί πρακτική ενασχόληση με τη λήψη των αποφάσεων και τη διαμόρφωση ενός κώδικα συμπεριφοράς για θέματα που αφορούν την ποιότητα του περιβάλλοντος. 4
Οι Στόχοι της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Γνώση Αντίληψη Στάσεις Συμμετοχή Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στοχεύει στο να βοηθήσει άτομα και κοινωνικές ομάδες να αποκτήσουν: Στάσεις, αξίες και συναισθήματα ενδιαφέροντος προς το περιβάλλον καθώς και κίνητρα για ενεργό συμμετοχή στη βελτίωση και στην προστασία του. Δεξιότητες, για τον προσδιορισμό και την επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων. Ικανότητες, αξιολόγησης των εκάστοτε λαμβανομένων περιβαλλοντικών μέτρων σε σχέση με τις οικολογικές, πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, αισθητικές και εκπαιδευτικές διαστάσεις τους. Αίσθηση υπευθυνότητας, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η δυνατότητα ενεργού συμμετοχής σε όλα τα επίπεδα προς την κατεύθυνση της επίλυσης των περιβαλλοντικών προβλημάτων. 5
Η περιβαλλοντική εκπαίδευση Απαιτεί Δράση και Συνεργασία Με στόχο την Αειφορία 6
Κάναμε το συμβόλαιο της ομάδας μας και το υπογράψαμε. 7
Τι είναι δάσος; Δάσος είναι κάθε έκταση που καλύπτεται από δένδρα, τα οποία έχουν φυτρώσει με φυσικό τρόπο. Εκεί ζουν και συγκεκριμένα ζώα. 8
Τι είναι δασικό οικοσύστημα; Σ ένα δάσος, εκτός από δένδρα, φυτρώνουν και πολλά άλλα μικρότερα φυτά. Υπάρχει επίσης κι ένα πλήθος από άλλους οργανισμούς, όπως μανιτάρια, λειχήνες, βρύα, έντομα, ερπετά, αμφίβια, θηλαστικά, αράχνες, μυριάποδα, σκουλίκια κ.λ.π. Όλα αυτά σχηματίζουν ένα ολόκληρο οικοσύστημα, μέσα στο οποίο τα διάφορα είδη εξαρτώνται το ένα από το άλλο, για προστασία, τροφή ή αναπαραγωγή. 9
Η αξία του δάσους εκφράζεται μέσα από τις διάφορες λειτουργίες του. (1) Ένα στρέμμα δάσους σε ένα χρόνο δεσμεύει από την ατμόσφαιρα περίπου 400 κιλά CO₂ (διοξειδίο του άνθρακα) και το μετατρέπει σε περίπου 400 κιλά O₂ (οξυγόνο). Το δάσος συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση των υπόγειων νερών τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, αφού με τη βοήθεια της βλάστησης η μεγαλύτερη ποσότητα βροχής απορροφάται από το έδαφος και διηθείται με φυσικό τρόπο. 10
Η αξία του δάσους εκφράζεται μέσα από τις διάφορες λειτουργίες του. (2) Δάσος και έδαφος Το δάσος βοηθά στη δημιουργία εδάφους. Στο έδαφος έχει την κατοικία του πολύ μεγάλος αριθμός ζώων και μικροοργανισμών που παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στις διεργασίες (π.χ. αποικοδόμηση), που συμβαίνουν σε αυτό. Δάσος και βιοποικιλότητα Το δάσος εξασφαλίζει κατάλληλες συνθήκες για την προστασία, διατροφή και διατήρηση πολλών ζωικών οργανισμών και δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για τη διατήρηση διαφόρων ειδών. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι τα τροπικά βροχερά δάση έχουν τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα ανά τετραγωνικό μέτρο από οποιοδήποτε άλλο σύστημα σε όλο τον κόσμο. 11
Η αξία του δάσους εκφράζεται μέσα από τις διάφορες λειτουργίες του. (3) Το Δάσος και το κλίμα Η ύπαρξη δασικών εκτάσεων επηρεάζει το κλίμα και το μικροκλίμα. Με τη λειτουργία της διαπνοής το δάσος απορροφά θερμότητα από το περιβάλλον. Εμποδίζει τη διαφυγή της γήινης ακτινοβολίας. Τα δασικά δένδρα ακόμη ελαττώνουν την ταχύτητα των ανέμων. Το δάσος ως πηγή πρώτων υλών Το δάσος είναι ένας ανανεώσιμος φυσικός πόρος με τεράστια οικονομική σημασία. Παράγει πολύτιμα προϊόντα με σημαντικότερο από αυτά το ξύλο. Το ξύλο αποτελεί σήμερα την πρώτη ύλη για 175 τουλάχιστον βιομηχανικά χημικά προϊόντα 12
Η αξία του δάσους εκφράζεται μέσα από τις διάφορες λειτουργίες του. (4) Αξίζει να σημειωθεί ότι το 40% περίπου των φαρμάκων έχει σαν βάση του τα φυτά των δασών. Σπουδαίος είναι και ο κοινωνικός ρόλος του δάσους. Προσφέρει ευκαιρίες εργασίας σε πολλές επαγγελματικές ομάδες, από τον ξυλοκόπο, το δασοφύλακα, τον ρητινοσυλλέκτη ως τον εργάτη στα εργοστάσια επεξεργασίας των προϊόντων του δάσους. Δάσος και αναψυχή. Το δάσος προσφέρει στον άνθρωπο, ιδιαίτερα της πόλης, έναν μοναδικό χώρο αναψυχής και αγαλλίασης. Ο καθαρός αέρας του δάσους η ομορφιά και η ηρεμία που βρίσκει κανείς μέσα σε αυτό είναι ο αντίποδας στα καυσαέρια, στο θόρυβο και το άγχος της πόλης. Το δάσος προσφέρεται και ως χώρος εφαρμογής περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. 13
Υπάρχουν δάση στην Ελλάδα; Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά και ωραία δάση, που καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος της επιφάνειας της, κυρίως στις πλαγιές των βουνών. Περίπου το 25% της χώρας μας σκεπάζεται από πυκνά και εκμεταλλεύσιμα δάση και άλλο ένα 25% καλύπτεται από τους Μεσογειακούς θαμώνες και τα αραιά δάση. 14
Ποιός φυτεύει τα δάση; Τα δάση στην χώρα μας είναι σχεδόν στο σύνολό τους (ποσοστό 99%), φυσικά. Φυτρώνουν, αναπτύσσονται και πολλαπλασιάζονται μόνα τους, χωρίς την βοήθεια ή την επέμβαση του ανθρώπου. Υπάρχουν και λίγα τεχνητά δάση, που δημιουργήθηκαν σε γυμνές εκτάσεις, ύστερα από συστηματικά αναδάσωση. Το δάσος του Μοσχοποδίου Θήβας είναι ένα τεχνητό δάσος. Η έναρξη της δενδροφύτευσης έγινε με νόμο το 1915. Εκατοντάδες Θηβαιόπουλα, μαθητές και πρόσκοποι, φορείς της πόλης και ο στρατός έχουν φυτέψει τα δένδρα στο Μοσχοπόδι και έχουν συμβάλει να έχει η Θήβα αυτόν τον μοναδικό πνεύμονα. 15
Πόσα είδη δένδρων φυτρώνουν στα Ελληνικά δάση; Συνολικά υπάρχουν στα Ελληνικά δάση γύρω στα 200 είδη δένδρων και θάμνων. Τα κυριότερα δασικά δένδρα είναι τα διάφορα είδη πεύκων και ελάτων, οι οξιές και τα διάφορα είδη δρυός. Το δάσος Μοσχοποδίου Θήβας αποτελείται από χαλέπιο και τραχεία πεύκη και κυπαρίσσια. 16
Η Πανίδα του δάσους του Στην περιοχή απαντώνται μικρά θηλαστικά όπως λαγός, αλεπού, νυφίτσα καθώς και ερπετά (χελώνες, φίδια, σαύρες) και πουλιά όπως τσίχλες, ψαρόνια, σπουργίτια καθώς και άλλα διερχόμενα πουλιά. Μοσχοποδίου. 17
Από τι κινδυνεύουν σήμερα τα δάση; Μια αιτία καταστροφής των δασών είναι οι δασικές πυρκαγιές, που μπορούν να κάνουν στάχτη μέσα σε λίγες ώρες χιλιάδες στρέμματα δάσους. Η βόσκηση κάτω από τα δένδρα ή στα ξέφωτα του δάσους σταματά τη φυσική αναγέννηση και καταστρέφει το δάσος αργά και ύπουλα, γιατί οι συνέπειές της φαίνονται μετά από πολλά χρόνια. Ο συνδυασμός δασικών πυρκαγιών και βόσκησης για πολλά χρόνια, εξαφανίζει οριστικά το δάσος από ένα βουνό και το μετατρέπει σε γυμνή έρημο. Τα τελευταία χρόνια προστέθηκε ένας ακόμα κίνδυνος για τα δάση μας. Οι συχνές ξηρασίες, που οφείλονται στις αλλαγές του κλίματος του πλανήτη μας. 18
Δράσεις της Περιβαλλοντικής Ομάδας: 1.Φυτέψαμε διάφορα φυτά στην είσοδο της Δομβραίνας (3/4/2015). 19
2.Πήγαμε 2ήμερη εκδρομή στο Κ.Π.Ε Καρπενησίου (25-26/2/2015). 20
3.Κάναμε δενδροφύτευση στο προαύλιο του Γυμνασίου και του Νηπιαγωγείου (1/4/2015). 21
4.Πήγαμε στο δάσος Μοσχοποδίου Θήβας και απολαύσαμε τη βόλτα όλοι μαζί.(7/5/2015). 22
5. Μάθαμε την ηλικία των πεύκων στο προαύλιο του σχολείου μας. Πώς; Μετρήσαμε την περίμετρο ενός πεύκου σε ύψος 1,30μ από το έδαφος. Διαιρέσαμε την περίμετρο δια του 2,5 και βρήκαμε ότι το πεύκο αυτό είναι 40 ετών περίπου. 23
6.Φτιάξαμε χελιδονοφωλιές μαζί με τους μαθητές του Δημοτικού και του Νηπιαγωγείου της Δομβραίνας. 24
7.Συνεργαστήκαμε και φτιάξαμε τις αφίσες και την εργασία μας. 25
8.Παίξαμε το Θεατρικό «Ένα οικολογικό παραμύθι» Tο πράσινο το δάσος Που δίνει με χαρά, Ζωή και οξυγόνο Σώστε απ τη φωτιά. Αμέτρητα ζωάκια Έντομα και πουλιά, Λουλούδια και δεντράκια Σώστε απ τη φωτιά. 26
Τραγουδήσαμε Αν όλα τα παιδιά της γης πιάναν γερά τα χέρια κορίτσια αγόρια στη σειρά και στήνανε χορό ο κύκλος θα γινότανε πολύ πολύ μεγάλος κι ολόκληρη τη Γη μας θ' αγκάλιαζε θαρρώ. Αν όλα τα παιδιά της γης φωνάζαν τους μεγάλους κι αφήναν τα γραφεία τους και μπαίναν στο χορό ο κύκλος θα γινότανε ακόμα πιο μεγάλος και δυο φορές τη Γη μας θ' αγκάλιαζε θαρρώ. Θα 'ρχόνταν τότε τα πουλιά θα 'ρχόνταν τα λουλούδια θα 'ρχότανε κι η άνοιξη να μπει μες στο χορό κι ο κύκλος θα γινότανε ακόμα πιο μεγάλος και τρεις φορές τη Γη μας θ' αγκάλιαζε θαρρώ! (ποίημα του Γιάννη Ρίτσου) 27
Συνεργαστήκαμε - δουλέψαμε μάθαμε 28
Οι προτάσεις μας: Προστατεύουμε τα Δάση όταν: 1.Δεν πετάμε σκουπίδια αλλά δημιουργούμε λιγότερα. 2.Δεν κόβουμε τα δένδρα αλλά τα φροντίζουμε. 3.Αγαπάμε φροντίζοντας τα ζώα δεν τα κακοποιούμε. 4.Δεν ανάβουμε φωτιές χωρίς να πάρουμε μέτρα προστασίας. 5.Φυτεύουμε δένδρα. 6.Δεν πετάμε μπάζα οπουδήποτε αλλά μόνο εκεί που επιτρέπεται. 7.Κάνουμε ανακύκλωση και κομποστοποίηση. 8.Δεν πετάμε αποτσίγαρα και σκουπίδια όταν ταξιδεύουμε με το αυτοκίνητο. 9. Αν δούμε κάτι περίεργο, ενημερώνουμε τις αρμόδιες αρχές. 10.Καθαρίζουμε εθελοντικά, δασικές εκτάσεις. 11.Ευαισθητοποιούμε όσους περισσότερους ανθρώπους μπορούμε. 12.Δεν πρέπει να καίμε τα κλαριά στους αγρούς, αλλά να τα θρυμματίζουμε και να μένουν στο χωράφι. ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΝΤΑΣ ΤΑ ΔΑΣΗ, ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΥΜΕ ΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ. 29
Το Σύνθημά μας Σώστε τα δάση. Τα δάση είναι ζωή. SOS 30
Πηγές «ΜΑΘΑΙΝΩ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΣΗ» ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ. «ΤΟ ΔΑΣΟΣ» ΔΙΚΤΥΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ. www.kpe.gr «ΤΑ ΔΑΣΗ ΜΑΣ» ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ. «ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗ» ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ. «ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΤΟΥ ΜΟΣΧΟΠΟΔΙΟΥ ΚΙ ΕΜΕΙΣ» ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ. (5 ο Γυμνάσιο Θήβας) 31
Σας ευχαριστούμε για την προσοχή σας! Καλό Καλοκαίρι! 32