ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ: ΚΑΡΔΙΟΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ: ΚΑΡΔΙΟΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΣΕ ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΜΕ ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΒΑΣΙΚΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Οι Αντιλήψεις των Εκπαιδευομένων στην Επείγουσα Υποστήριξη της Ζωής ΡΕΚΟΥΜΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΘΗΝΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2016

ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΚΡΙΣΕΩΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΤΗΣ ΤΡΙΜΕΛΟΥΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Του Μεταπτυχιακού Φοιτητή Ρεκούμη Ιωάννη Εξεταστική Επιτροπή Ευαγγελία Κουσκούνη, Επιβλέπουσα Λίλα Παπαδημητρίου Θεόδωρος Ξάνθος H Tριμελής Εξεταστική Επιτροπή η οποία ορίσθηκε απο την ΓΣΕΣ της Ιατρικής Σχολής του Παν. Αθηνών (Συνεδρίαση της /../ ) για την αξιολόγηση και εξέταση του υποψηφίου κ. Ρεκούμη Ιωάννη, συνεδρίασε σήμερα.../../... H Eπιτροπή διαπίστωσε ότι η Διπλωματική Εργασία του κ. Ρεκούμη Ιωάννη με τίτλο «Οι Αντιλήψεις των Εκπαιδευομένων στην Επείγουσα Υποστήριξη της Ζωής», είναι πρωτότυπη, επιστημονικά και τεχνικά άρτια και η βιβλιογραφική πληροφορία ολοκληρωμένη και εμπεριστατωμένη. Η εξεταστική επιτροπή αφού έλαβε υπ όψιν το περιεχόμενο της εργασίας και τη συμβολή της στην επιστήμη, με ψήφους... προτείνει την απονομή στον παραπάνω Μεταπτυχιακό Φοιτητή την απονομή του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης (Μaster's). Στην ψηφοφορία για την βαθμολογία ο υποψήφιος έλαβε για τον βαθμό «ΑΡΙΣΤΑ» ψήφους..., για τον βαθμό «ΛΙΑΝ ΚΑΛΩΣ» ψήφους..., και για τον βαθμό «ΚΑΛΩΣ» ψήφους... Κατά συνέπεια, απονέμεται ο βαθμός «...». Τα Μέλη της Εξεταστικής Επιτροπής Ε. Κουσκούνη, Επιβλέπουσα Λ. Παπαδημητρίου, Θ. Ξάνθος, (Υπογραφή) (Υπογραφή) (Υπογραφή)

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον κ. Θεόδωρο Ξάνθο για την έμπνευση και την πολύτιμη βοήθειά του στην πραγματοποίηση αυτής της μελέτης. Τόσο ο ενθουσιασμός του όσο και ο ξεχωριστός τρόπος διδασκαλίας του καλλιέργησαν μέσα μου το ενδιαφέρον για την αναζωογόνηση. Και ομολογώ πως έκτοτε, ανοίχτηκε μπροστά μου ένας καινούριος κόσμος. Αισθάνομαι ακόμη την ανάγκη να ευχαριστήσω τον κ. Αθανάσιο Χαλκιά για τις πολύτιμες συμβουλές, τις εποικοδομητικές του παρατηρήσεις καθώς και τον προσωπικό ελεύθερο χρόνο που αφιέρωσε προκειμένου να βοηθήσει στην ολοκλήρωση αυτής της διπλωματικής εργασίας. Θα ήθελα φυσικά να ευχαριστήσω τους εκπαιδευόμενους του σεμιναρίου της Επείγουσας Υποστήριξης της Ζωής, για την άμεση και ενθουσιώδη ανταπόκρισή τους, καθώς και για την εμπιστοσύνη που έδειξαν στο πρόσωπό μου. Χωρίς τη συμβολή τους, η μελέτη αυτή δεν θα μπορούσε ποτέ να πραγματοποιηθεί. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στους γονείς μου Πέτρο και Ελένη και τη θεία μου Χαρίκλεια, χωρίς τους οποίους η ολοκλήρωση της εργασίας καθώς και ολόκληρου του προγράμματος δεν θα ήταν επιτυχής. Τέλος, ένα τεράστιο ευχαριστώ στη γυναίκα μου Μαριλένα, για την υπομονή και την κατανόηση που έδειξε.

Περιεχόμενα Εξεταστική Επιτροπή... 2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 8 ΚΑΡΔΙΟΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΝΑΚΟΠΗ... 12 ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΑΚΟΠΗΣ... 13 ΑΙΤΙΕΣ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΚΟΠΗΣ... 13 Η ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΥΓΕΙΑΣ... 14 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ... 14 ΑΙΤΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ... 15 Η ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΣΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ... 16 ΚΑΡΔΙΟΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ... 18 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ... 18 ΑΛΥΣΙΔΑ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ... 18 ΒΑΣΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ... 20 ΕΞΙΔΕΙΚΕΥΜΕΝΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ... 23 Καρδιακοί Ρυθμοί... 24 Απινιδώσιμοι ρυθμοί... 25 Μη απινιδώσιμοι ρυθμοί... 26 Χορήγηση φαρμάκων... 27 ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΖΩΗΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ... 28 Βασική υποστήριξη της ζωής σε παιδιά... 28 Εξειδικευμένη υποστήριξη της ζωής στα παιδιά... 29 ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ... 30 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 32 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ... 34 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ... 34

ΣΤΟΧΟΙ... 34 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ... 35 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 35 ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ... 35 Παράγοντες παρακολούθησης σεμιναρίου... 35 Δυσκολίες στην πρακτική εφαρμογή των γνώσεων... 36 Θετικά & Αρνητικά στοιχεία... 36 ΣΥΖΗΤΗΣΗ... 38 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 41 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 42 ΕΛΛΗΝΙΚΗ... 42 ΞΕΝΗ... 42 ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ... 48

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή: Η εφαρμογή καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης έχει καταλυτικό ρόλο στην ανάκτηση αυτόματης κυκλοφορίας. Σκοπός: H διερεύνηση των αντιλήψεων των συμμετεχόντων στα πιστοποιημένα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης σεμινάρια Επείγουσας Υποστήριξης της Ζωής. Μεθοδολογία: Σχεδιάστηκε μια Ερμηνευτική Φαινομενολογική ποιοτική μελέτη με τη χρήση ημι-δομημένων συνεντεύξεων. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε στην Ελληνική Εταιρεία Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης από τον Φεβρουάριο του 2015 μέχρι τον Ιούνιο του 2016, ενώ οι συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν 6-10 μήνες μετά το τέλος του κάθε σεμιναρίου. Τον πληθυσμό της μελέτης αποτέλεσαν οι επαγγελματίες υγείας που έλαβαν μέρος στα σεμινάρια της Επείγουσας Υποστήριξης της Ζωής. Αποτελέσματα: Στην μελέτη συμμετείχαν 27 άτομα, 18 νοσηλευτές και 9 γιατροί με μέση ηλικία 36 ετών ± 2 έτη. Βρέθηκε σημαντική συσχέτιση μεταξύ της ηλικίας, του φύλλου και της εργασιακής εμπειρίας με τη λήψη της απόφασης για την παρακολούθηση του σεμιναρίου. Σημαντική συσχέτιση βρέθηκε ανάμεσα στον εργασιακό φορέα απασχόλησης και το μέγεθος και το είδος των προβλημάτων ως προς την εφαρμογή των γνώσεων που αποκόμισαν οι συμμετέχοντες από το σεμινάριο. Η ηλικία και ο βαθμός της δυνατότητας εφαρμογής των γνώσεων συσχετίστηκε σημαντικά με τον βαθμό απώλειας των γνώσεων και την απαίτηση για επανάληψη του σεμιναρίου. Συζήτηση - Συμπεράσματα: Η διεξαγωγή του σεμιναρίου Επείγουσας Υποστήριξης της Ζωής προάγει την απόκτηση γνώσεων των επαγγελματιών υγείας. Λέξεις Κλειδιά: Αλυσίδα επιβίωσης, basic life support, advance life support, immediate life support, cardiopulmonary resuscitation, καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση, Life support course

ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σε κάθε επείγουσα και απειλητική κατάσταση για την ζωή του ατόμου μεγίστης σημασίας ρόλο διαδραματίζει τόσο η άμεση αναγνώριση αυτής της απειλής όσο και η εφαρμογή ορθών χειρισμών για την υποστήριξη της ζωής του ατόμου (Girotra, et al., 2015). Στην περίπτωση της καρδιακής ανακοπής, η εφαρμογή καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης έχει καταλυτικό ρόλο στην ανάκτηση αυτόματης κυκλοφορίας (Roger, et al., 2011; McNally, et al., 2011). Για την αύξηση της επιβίωσης των θυμάτων έχει δημιουργηθεί μια αλυσίδα (αλυσίδα της επιβίωσης) που αποτελείται από τέσσερις κρίκους. Η έγκαιρη και έγκυρη ανίχνευση των δεδομένων που επικρατούν σε κάθε περίπτωση και η άμεση κλήση για βοήθεια περιλαμβάνουν τον πρώτο κρίκο αυτής της αλυσίδας. Ο δεύτερος κρίκος αυτής της αλυσίδας περιλαμβάνει την άμεση εφαρμογή καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης, αφού η αύξηση της αιμάτωσης της καρδιάς και του εγκεφάλου αποτρέπει τις μη αναστρέψιμες βλάβες. Επίσης, σημαντικό ρόλο στην επιβίωση του ατόμου διαδραματίζει η έγκαιρη απινίδωση (τρίτος κρίκος), καθώς και η φροντίδα υγείας που θα λάβει μετά την ανάκτηση αυτόματης κυκλοφορίας (τέταρτος κρίκος) (Kleinman, et al., 2015; Travers, et al., 2015). Κάθε κρίκος αυτής της αλυσίδας επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τα ποσοστά επιβίωσης του ατόμου. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι με τον συνδυασμό καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης και απινίδωσης τα ποσοστά επιβίωσης κυμαίνονται μεταξύ του 50-75%, ενώ μόνο η άμεση εφαρμογή καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης αυξάνει 2-3 φορές τα ποσοστά επιβίωσης (Gates, et al., 2015; Girotra, et al., 2015; Hasselqvist-Ax, et al., 2015; McNally, et al., 2011). Το σεμινάριο Επείγουσας Υποστήριξης της Ζωής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αναζωογόνησης αφορά την εκπαίδευση του ιατρικού, νοσηλευτικού και παραϊατρικού προσωπικού στη διαχείριση ενός θύματος καρδιακής ανακοπής μέσα στο νοσοκομείο, για το διάστημα που μεσολαβεί από την στιγμή της καρδιακής ανακοπής μέχρι την άφιξη της ομάδας αναζωογόνησης (European Resuscitation Council, 2011). Η κύρια εκπαιδευτική μέθοδος που χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου είναι η προσομοίωση σε ειδικά προπλάσματα. Η συγκεκριμένη μέθοδος έχει

βρεθεί ότι μεγιστοποιεί την απόκτηση εξειδικευμένων γνώσεων (Rasmussen, et al., 2013; J. Soar, et al., 2003). Σε γενικό επίπεδο τα σεμινάρια στην υποστήριξη της ζωή αποτελούν μια σημαντική πηγή της εκπαίδευσης στη φροντίδα του ασθενή με οξεία νόσο, καθώς και σε ασθενείς με καρδιοαναπνευστική ανακοπή. Εν συνεχεία επιχειρείται μια αδρή περιγραφή των 4 σεμιναρίων βασικής, εξειδικευμένης, επείγουσας και παιδιατρικής υποστήριξης της ζωής. Πιο συγκεκριμένα γίνεται αναφορά στις ομάδες των επαγγελματιών υγείας που απευθύνονται, καθώς και σε βασικές δεξιότητες που αποκομίζουν οι συμμετέχοντες στα σεμινάρια. Εκτενής ανάλυση αυτών των σεμιναρίων πραγματοποιείται σε επόμενα κεφάλαια. Το σεμινάριο της βασικής υποστήριξης της ζωής απευθύνεται στο σύνολο των επαγγελματιών υγείας συμπεριλαμβανομένων των πληρωμάτων ασθενοφόρων, αλλά και άλλων επαγγελματιών που ασχολούνται με τη διάσωση γενικότερα (π.χ. ναυαγοσώστες). Το μάθημα της βασικής υποστήριξης της ζωής προετοιμάζει τον εκπαιδευόμενο, δίδοντάς του τα απαραίτητα εφόδια, να είναι σε θέση να εφαρμόσει τεχνικές καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης. Παράλληλα μετά το πέρας του σεμιναρίου καθένας εκπαιδευμένος είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει έναν εξωτερικό αυτόματο απινιδωτή (Kayne, et al., 1995; Coady, 1999). Το σεμινάριο για την εξειδικευμένη υποστήριξη της ζωής απευθύνεται κυρίως σε επιστήμονες υγείας οι οποίοι είτε στην καθημερινή τους κλινική πρακτική είναι πιθανότερο να αντιμετωπίσουν ασθενείς με καρδιακή ανακοπή (καρδιολόγοι, αναισθησιολόγοι, εντατικολόγοι, νοσηλευτές ΤΕΠ, καρδιολογικής κλινικής, ΜΕΘ κ.ά), είτε αποτελούν μέλη της ομάδας καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης. Σε ότι αφορά επαγγελματίες υγείας όπου δεν θα αντιμετωπίσουν με την ίδια συχνότητα ασθενείς με καρδιακή ανακοπή, η διενέργεια του ολοκληρωμένου προγράμματος του παρόντος σεμιναρίου καθίσταται ακατάλληλη. Άλλωστε η απόκτηση ειδικών δεξιοτήτων από επαγγελματίες υγείας οι οποίοι θα κληθούν σπάνια να αντιμετωπίσουν ασθενείς με καρδιακή ανακοπή θα αποτελούσε σπατάλη χρόνου και πόρων. Η απόκτηση βασικών γνώσεων και δεξιοτήτων αφαιρώντας το περιττό περιεχόμενο του σεμιναρίου αποτελεί τη βέλτιστη πρακτική για την προετοιμασία αυτής της ομάδας των επαγγελματιών υγείας για την

περιστασιακή ή/και αρχική αντιμετώπιση περιπτώσεων καρδιακής ανακοπής. Μετά την ολοκλήρωση του σεμιναρίου της εξειδικευμένης υποστήριξης της ζωής ο εκπαιδευόμενος είναι σε θέση να διαχειριστεί περιπτώσεις καρδιακής ανακοπής, καθώς και των προβλημάτων που δημιουργούνται ως απόρροια της προηγηθείσας ανακοπής, να ανευρίσκει τις γενεσιουργούς αιτίες που δύναται να οδηγήσουν στην ανακοπή, καθώς και να εντοπίσει τους παράγοντες που ενοχοποιούνται για την επιδείνωση της κατάστασης του ασθενούς (Hulme, et al., 2003). Η άμεση υποστήριξη της ζωής αναπτύχθηκε για την τυποποίηση της κατάρτισης στην ενδονοσοκομειακή καρδιακή αναζωογόνηση. Το εν λόγω σεμινάριο εκπαιδεύει τους επαγγελματίες υγείας σε τομείς όπως τα αίτια και η πρόληψη της καρδιακής ανακοπής, την εφαρμογή τεχνικών βασικής υποστήριξης της ζωής, την διαχείριση των αεραγωγών, καθώς και την ασφαλή διενέργεια απινίδωσης. Οι δεξιότητες που αποκομίζονται συμβάλουν στην βελτίωση της έκβασης μιας ενδονοσοκομειακής καρδιακής ανακοπής. Επίσης οι εκπαιδευόμενοι στο σεμινάριο αποκτούν δεξιότητες με τις οποίες είναι σε θέση να διαχειριστούν ασθενείς με καρδιακή ανακοπή έως ότου αναλάβει η ομάδα καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης του νοσηλευτικού ιδρύματος, καθώς και να συμμετέχουν ως μέλη αυτής της ομάδας (Spearpoint, et al., 2009). Σε ότι αφορά την υποστήριξη της ζωής στην παιδική ηλικία διεξάγονται 3 ανάλογα σεμινάρια. Το μάθημα European Paediatric Life Support αφορά επαγγελματίες υγείας που ασχολούνται με την αναζωογόνηση ατόμων στην παιδική βρεφική και νηπιακή ηλικία για περιπτώσεις που λαμβάνουν χώρα είτε στο νοσοκομείο, είτε έξω από αυτό. Το συγκεκριμένο σεμινάριο είναι δομημένο έτσι ώστε να παρέχει τα απαραίτητα εφόδια στους εκπαιδευόμενους με σκοπό την διαχείριση του βαρέως πάσχοντος παιδιού εξ αρχής της εμφάνισης της ασθένειας με απώτερο στόχο την αποφυγή να εξελιχθεί σε καρδιακή ανακοπή. Το σεμινάριο της επείγουσας υποστήριξης της ζωής στην παιδική ηλικία προετοιμάζει τους εκπαιδευόμενους να είναι σε θέση να διαχειριστούν καταστάσεις βαρέως πασχόντων παιδιών και παράλληλα να εφαρμόζουν καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση σε άτομα παιδικής ηλικίας έως ότου φτάσει στο σημείο η ομάδα αναζωογόνησης. Τέλος το μάθημα της εξειδικευμένης υποστήριξης της ζωής των παιδιών

σχεδιάστηκε με στόχο την προετοιμασία των εκπαιδευόμενων για την πρώιμη αναγνώριση δυσχερειών της αναπνευστικής και καρδιακής λειτουργίας των παιδιών ώστε να προλαμβάνεται η καρδιοαναπνευστική ανακοπή, καθώς και για την απόκτηση γνώσεων για τη διαχείριση της ανακοπής και την εφαρμογή καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης (https://www.resus.org.uk/informationon-courses/european-paediatric-advanced-life-support/; https://www.erc.edu/sites/5714e77d5e615861f00f7d18/assets/574d5b755e61 5867395cfa6a/erc-rules.pdf, ημ. πρόσβασης 21/9/2016). Γενικότερα στην παγκόσμια βιβλιογραφία ανευρίσκονται πλήθος μελετών οι οποίες αφορούν τα εν λόγω σεμινάρια για την υποστήριξη της ζωής διερευνώντας κυρίως τον τρόπο όπου είναι δομημένα, την συμβολή τους στην επιμόρφωση των επαγγελματιών υγείας, τους τρόπους που θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη εξέλιξη και βελτίωση τους, καθώς και τον βαθμό όπου οι γνώσεις που αποκτώνται μεταφέρονται στην κλινική πράξη. Αντίθετα παρατηρείται ένδεια στην εκπόνηση ποιοτικών μελετών όπου διερευνούν τις αντιλήψεις, τις στάσεις και τις προσδοκίες των συμμετεχόντων σε παρόμοια σεμινάρια (D'Asta, et al., 2014; Mobily, et al., 2015; Walker, et al., 2013). Τα παραπάνω έδωσαν το εύνασμα για την εκπόνηση μιας ποιοτικής μελέτης με σκοπό τη διερεύνηση των αντιλήψεων των συμμετεχόντων στα σεμινάρια Επείγουσας Υποστήριξης της Ζωής τα οποία πραγματοποιούνται στην Ελληνική Εταιρεία Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης στην Αθήνα.

ΚΑΡΔΙΟΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΝΑΚΟΠΗ Ο όρος καρδιοαναπνευστική ανακοπή χρησιμοποιείται για να περιγράψει την αιφνίδια ανεπάρκεια της καρδιακής ή/και αναπνευστικής λειτουργίας με αποτέλεσμα την μείωση της παρεχόμενης ποσότητας οξυγονωμένου αίματος στον οργανισμό. Η ανακοπή δύναται, αρχικά, να αναφέρεται στην μία ή την άλλη λειτουργία και εν τέλει να επηρεάσει και τις δύο αυτές λειτουργίες. Οι βλάβες που προκαλούνται στον ανθρώπινο οργανισμό σχετίζονται με τη διάρκεια και το είδος της ανακοπής. Για παράδειγμα στην καρδιακή ανακοπή προκαλούνται ισχαιμικές βλάβες λόγω της μείωσης του όγκου του παρεχόμενου αίματος ενώ στην αναπνευστική ανακοπή λόγω της μείωσης του οξυγόνου στο αίμα προκαλείται ανοξία. Χαρακτηριστικά δύναται να αναφερθεί ότι σε περιπτώσεις μη επαναφοράς αυτών των δύο λειτουργιών σε λίγα δευτερόλεπτα προκαλείται απώλεια συνείδησης ενώ λίγα λεπτά προκαλείται μη αναστρέψιμη εγκεφαλική βλάβη ή και εγκεφαλικός θάνατος (Ασκητοπούλου, 2004). Η καρδιοαναπνευστική ανακοπή συγκαταλέγεται στις κύριες αιτίες που οδηγούν στο θάνατο παγκοσμίως. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι περιπτώσεις καρδιοαναπνευστικής ανακοπής κυμαίνονται σε ένα εκατομμύριο ανά έτος (Βάχλα, και συν., 2013). Ο ρυθμός εμφάνισης καρδιοαναπνευστικής ανακοπής εκτός νοσοκομειακού περιβάλλοντος στις ΗΠΑ ανέρχεται σε 265 χιλιάδες περιπτώσεις ανά έτος (Rosamond, et al., 2008). Παράλληλα, το συνολικό ποσοστό επιβίωσης μετά από καρδιοαναπνευστική ανακοπή παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, παρότι έχουν σημειωθεί σημαντικές προσπάθειες στην βελτίωση των θεραπευτικών μεθόδων (Iwami, et al., 2009). Σε υψηλό επίπεδο κυμαίνονται τα ποσοστά εμφάνισης καρδιοαναπνευστικής ανακοπής σε ασθενείς που νοσηλεύονται σε νοσηλευτικά ιδρύματα. Για παράδειγμα στις ΗΠΑ 200 χιλιάδες ασθενείς ανά έτος εμφανίζουν καρδιακή ανακοπή κατά τη διάρκεια της νοσηλείας τους εκ των οποίων επιβιώνει μόνο το 1/5. Αξιοσημείωτη παραμένει η μεγάλη διαφορά επιβίωσης από νοσοκομείο σε νοσοκομείο, γεγονός που οφείλεται σε παράγοντες που επιδρούν στην ποιότητα της ανάνηψης όπως για

παράδειγμα το πολιτιστικό και οργανωσιακό περιβάλλον του νοσοκομείου (Chen, et. al, 2013). Το κλειδί της επιτυχούς αντιμετώπισης της καρδιοαναπνευστικής ανακοπής και της μείωσης των δεικτών νοσηρότητας και θνησιμότητας βρίσκεται στον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζεται η καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση. ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΑΚΟΠΗΣ Η καρδιακή ανακοπή δύναται να προκληθεί από ποικίλους παράγοντες. Διάφορα νοσήματα και παθολογικές καταστάσεις ενοχοποιούνται για την έκλυση καρδιακής ανακοπής. Μια από τις σημαντικότερες γενεσιουργές αιτίες καρδιακής ανακοπής αποτελεί η στεφανιαία νόσος. Στεφανιαία νοσήματα όπως το έμφραγμα του μυοκαρδίου, καθώς και η οξεία ισχαιμία ευθύνονται για τα ¾ των περιπτώσεων όπου εμφανίζεται καρδιακή ανακοπή. Διάφορες λοιμώξεις όπως για παράδειγμα η μυοκαρδίτιδα και η ενδοκαρδίτιδα έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση καρδιακής ανακοπής. Επίσης διάφορες αρρυθμίες και βαλβιδοπάθειες έχουν συνδεθεί με την έκλυση καρδιακής ανακοπής. Νοσήματα όπως νεοπλασίες, εγκεφαλικά επεισόδια και άλλα νευρολογικά νοσήματα (π.χ. νόσος πάρκινσον) αποτελούν μερικούς ακόμη γενεσιουργούς παράγοντες της καρδιακής ανακοπής (Ασκητοπούλου, 2004). ΑΙΤΙΕΣ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΚΟΠΗΣ Η αναπνευστική ανακοπή οφείλεται κυρίως στην απόφραξη των ανώτερου αναπνευστικού συστήματος. Τραυματισμοί και κακώσεις του αυχένα, ξένο σώμα, φλεγμονώδης καταστάσεις και παρουσία οιδήματος στο λάρυγγα, απώλεια συνείδησης, καθώς και οποιαδήποτε άλλη αιτία που δύναται φράξει το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα εμποδίζοντας την πρόσληψη οξυγόνου προκαλεί αναπνευστική ανακοπή. Παράλληλα τοξική δηλητηρίαση από φάρμακα ή άλλες ουσίες επηρεάζουν την αναπνευστική λειτουργία προκαλώντας με αυτό τον τρόπο αναπνευστική ανακοπή (Ασκητοπούλου, 2004).

Η ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Στην παρούσα ενότητα επιχειρείται η καταγραφή της ιστορικής εξέλιξης της εισαγωγής της μεθόδου της προσομοίωσης στην εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας όπως περιγράφεται από την Τσιγάρα, 2016. Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και των επιστημών συμπεριλαμβανομένων του υγειονομικού τομέα, καθώς και η αλλαγή στις ανάγκες για επαγγελματική επιμόρφωση και κατάρτιση έχουν επιφέρει ριζικές αλλαγές στον τρόπο εκπαίδευσης. Οι παραδοσιακοί μέθοδοι εκπαίδευσης και συνεχούς επαγγελματικής κατάρτισης αρχίζουν να εγκαταλείπονται και ακολουθούνται νέες πρακτικές εκπαίδευσης άμεσα σχετιζόμενες με τις επιτάσεις της εποχής και της εξέλιξης και ανάπτυξης των παραπάνω μεταβλητών. Μία από αυτές τις αλλαγές που θα μας απασχολήσει στην παρούσα διατριβή περιλαμβάνει την εισαγωγή της μεθόδου της προσομοίωσης στην εκπαίδευση των επιστημόνων υγείας. Ο όρος προσομοίωση αναφέρεται σε κάθε εκπαιδευτική ενέργεια στην οποία χρησιμοποιείται ένα μοντέλο, έμψυχο ή μη, δημιουργώντας διάφορες εικονικές καταστάσεις πάνω στις οποίες εκπαιδεύονται οι συμμετέχοντες των εκάστοτε μαθημάτων. Η πρώτη προσπάθεια χρήσης της μεθόδου της προσομοίωσης στην εκπαίδευση των επιστημόνων υγείας πραγματώθηκε τον 17 ο αιώνα στη Γαλλία. Ο καθηγητής Gregorie στην προσπάθειά του να εξηγήσει τη διαδικασία του τοκετού σε μαίες δημιούργησε ένα μοντέλο παρόμοιο του κοιλιακού τοιχώματος της εγκυμονούσας και παράλληλα χρησιμοποίησε ένα νεκρό νεογνό. Παρόλα αυτά η συνέχιση της εισαγωγής της μεθόδου της προσομοίωσης στις επιστήμες της υγείας δεν ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντική. Κυρίως χρησιμοποιήθηκε στην εκπαίδευση σε επιστήμονες της αεροπλοΐας. Από τις αρχές του 2 ου αιώνα κάθε πιλότος είτε πρόκειται της πολεμικής είτε της πολιτικής αεροπορίας ή/και ακόμη για επιστήμονες του διαστήματος έχουν περάσει αρκετές ώρες εκπαίδευσης σε προσομοιωτή πτήσεων πριν ξεκινήσουν κάποια «αποστολή».

Η πρώτη αξιόλογη προσπάθεια εισαγωγής της προσομοίωσης στην εκπαίδευση των επιστημόνων υγείας πραγματοποιήθηκε το 2 ο μισό του 20ού αιώνα. Πιο συγκεκριμένα κατασκευάστηκε το πρώτο ανθρώπινο ομοίωμα με στόχο την εκπαίδευση σε τεχνικές αναζωογόνησης και διατήρησης της βατότητας του αεραγωγού. Μάλιστα αυτό το πρώτο εικονικό μοντέλο είχε τις διαστάσεις ενός μέσου ενήλικα με στόχο αυτή η κοντινή με την πραγματικότητα ανθρώπινη κούκλα να επιφέρει το μέγιστο δυνατό κέρδος στο μαθησιακό αποτέλεσμα. Μερικά χρόνια αργότερα δημιουργήθηκε ο πρώτος εικονικός ασθενής, ο οποίος δεχόταν εντολές από έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Η συνέχεια της εισαγωγής της προσομοίωσης στην εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας διαφαινόταν λαμπρή με καταλυτικό ρόλο να διαδραματίζει η ομάδα του καθηγητή Gaba από το πανεπιστήμιο του Stanford. Με στόχο την ελαχιστοποίηση τόσο της εμφάνισης, όσο και του μεγέθους των αναισθησιολογικών δυσχερειών, δημιούργησαν ένα σύστημα εικονικής πραγματικότητας για κάθε ενέργεια που άπτεται της αναισθησιολογίας η οποία δύναται να πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια μιας χειρουργικής επέμβασης. Στο διάβα των χρόνων αυτό το σύστημα αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε σε ένα σύστημα εκπαίδευσης για το σύνολο των επιστημόνων υγείας που στην κλινική τους πρακτική θα κληθούν να αντιμετωπίσουν διάφορα αναισθησιολογικά γεγονότα ιδιαίτερης σημασίας και αξίας. ΑΙΤΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Στην προηγούμενη ενότητα αναφέρθηκε ότι η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και των επιστημών έχει επιφέρει αλλαγές στις μεθόδους που ακολουθούνται για την εκπαίδευση των νέων επαγγελματιών. Αν αναλογιστεί κανείς τον βομβαρδισμό πληροφοριών που δέχεται καθημερινά ο άνθρωπος, καθώς και την ευκολία πρόσβασης σε αυτές τις πληροφορίες (διαδίκτυο), καθώς την ιδιαιτερότητα της ιατρικής καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για περαιτέρω αλλαγές στην εκπαίδευση των επιστημόνων υγείας. Η εξάπλωση της χρήσης του διαδικτύου ανεξαρτήτως οικονομικού και κοινωνικού υποβάθρου έχει οδηγήσει στην άμεση ενημέρωση των πολιτών για θέματα υγείας. Παράλληλα οι κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες που

επικρατούν έχουν αυξήσει τον όγκο που καλείται να εξυπηρετήσει ένα δημόσιο νοσοκομείο. Από την άλλη πλευρά οι ειδικευόμενοι ιατροί μέσα σε αυτές τις συνθήκες δεν λαμβάνουν την αρμόζουσα κλινική εκπαίδευση, γεγονός που αυξάνει την εμφάνιση δυσχερειών κατά την απασχόλησή τους σε νευραλγικά τμήματα του νοσοκομείου (Romanchuk., 2004). Διάφορες μελέτες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας περιγράφουν το άγχος που βιώνουν οι γιατροί και γενικότερα οι επαγγελματίες υγείας και τη μειωμένη ανταποκρισιμότητα τους σε περιπτώσεις που πρέπει να διαχειριστούν επείγουσες καταστάσεις (Williams, et al., 1997). Όλα τα παραπάνω έκαναν επιτακτική την ανάγκη για ύπαρξη αναδιαρθρώσεων στην εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας. Επιπροσθέτως, η ανάγκη για διεπιστημονική διαχείριση επειγουσών απειλητικών καταστάσεων για τη ζωή του ατόμου και η ανάγκη για αύξηση της ποιότητας των παρεχόμενων υγειονομικών φροντίδων οδήγησαν στην ενσωμάτωση νέων μεθόδων στην εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας (Yasuharu, et al., 2009). Μία εκ των απαντήσεων στις νέες επιτάσεις της σημερινής εποχής αποτέλεσε η χρήση της προσομοίωσης ως μεθόδου εκπαίδευσης των επιστημόνων υγείας. Η ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΣΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Τα μαθήματα της υποστήριξης της ζωής έχουν ως στόχο να προετοιμάσουν τους επαγγελματίες υγείας να διαχειριστούν τις πιο απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις με τρόπο ποιοτικό και αποτελεσματικό. Ουσιαστικά οι εκπαιδευόμενοι καλούνται να ενεργούν μέσα στα πλαίσια της ομάδας αξιολογώντας κάθε πτυχή της κατάστασης ενός βαρέως πάσχοντα. Ήδη έχει γίνει αναφορά στα είδη σεμιναρίων που διενεργούνται και βασίζονται στην μέθοδο της προσομοίωσης (Ruesseler, et al., 2012). Κατά τη διενέργεια αυτών των σεμιναρίων οι συμμετέχοντες εκτελούν σενάρια εικονικής πραγματικότητας στα οποία απειλείται άμεσα η ζωή του θύματος. Αυτή η διαδικασία δίνει την ευκαιρία στους εκπαιδευόμενους να αποβάλλουν το άγχος που δημιουργείται κατά την αντιμετώπιση παρόμοιων καταστάσεων στην πραγματική κλινική τους πράξη, καθώς και στην

προσθήκη περισσότερων όπλων στη φαρέτρα τους ώστε να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ανάλογες καταστάσεις. Διάφορες μελέτες έχουν αποδείξει τα παραπάνω οφέλη της εκπαιδευτικής μεθόδου της προσομοίωσης (Laschinger, et al., 2008; Bowling & Underwood, 2016). Παράλληλα η εκπαίδευση των επιστημόνων υγείας με τη μέθοδο της προσομοίωσης συμβάλει στην επίτευξη άρρηκτης ομαδικής συνεργασίας αυξάνοντας τα οφέλη στο τελικό αποτέλεσμα της διαδικασίας. Επίσης πλήθος μελετών έχουν συσχετίσει τη μέθοδο της προσομοίωσης με την μείωση της εμφάνισης επιπλοκών στην υγεία του ασθενούς μετά την φροντίδα αναζωογόνησης (Fung, et al., 2015) Αυτό που μένει να αποδειχθεί είναι ο βαθμός που η ενσωμάτωση της προσομοίωσης στην εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας σχετικά με την υποστήριξη της ζωής αυξάνει την επιβίωση των θυμάτων καρδιοαναπνευστικής ανακοπής. Παρότι χιλιάδες μελέτες παγκοσμίως επικεντρώθηκαν στην εκπαίδευση με χρήση προσομοιωτών, δεν κατέστη ακόμη εφικτό να αποδειχθεί με σιγουριά η θετική της επίδραση στην επιβίωση των ασθενών (Shear, et al., 2013)

ΚΑΡΔΙΟΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Η καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση έχει τις ρίζες της στην αρχαία εποχή. Η πρώτη από τις σημερινές τεχνικές που εφαρμόστηκε και χρησιμοποιήθηκε ευρέως στην αρχαιότητα περιλαμβάνει τον αερισμό. Η πρώτη προσπάθεια επαναφοράς στη ζωή πραγματοποιήθηκε στην αρχαία Αίγυπτο χρησιμοποιώντας εμφυσήσεις στόμα με στόμα. Επιπροσθέτως, στην αρχαία Αίγυπτο πραγματοποιήθηκε η πρώτη προσπάθεια τραχειοτομίας. Αναφορά για τραχειοτομία γίνεται επίσης στην αρχαία Ελλάδα, η οποία πραγματοποιήθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο με στόχο την αποφυγή αναπνευστικής ανακοπής από απόφραξη. Παράλληλα ο Γαληνός υποστήριξε ότι με την συμβολή ενός καλαμιού είναι δυνατόν να εμφυσήσεις αέρα σε ένα νεκρό ζώο και να προκληθεί έκπτυξη των πνευμόνων. Η πρώτη επίσημη προσπάθεια διασωλήνωσης αναφέρετε τον 11 ο αιώνα στην αραβική χερσόνησο. 5 αιώνες αργότερα η μέθοδος της διασωλήνωσης με στόχο τον αερισμό και την επαναφορά στη ζωή χρησιμοποιείται στην γηραιά ήπειρο. Δύο αιώνες αργότερα εκδίδεται η πρώτη επίσημη οδηγία για την χρήση εμφυσήσεων στόμα με στόμα για την υποστήριξη της ζωής σε περιπτώσεις πνιγμού και την εφαρμογή τραχειοτομής ενώ παράλληλα των 18 ο αιώνα ξεκίνησε η δημιουργία πρωτοκόλλων για την καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση πιθανώς νεκρών ατόμων. Στο πρώτο μισό μέρος του 20 ου αιώνα θα αρχίσουν να εφαρμόζονται στη διαδικασία της καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης οι θωρακικές συμπιέσεις και ο εξωτερικός απινιδισμός με το 2 ο μισό του να εξελίσσονται και να δημοσιεύονται τα πρώτα πρωτόκολλα και αλγόριθμοι καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης (Κορρέ & Καρλής, 2013) ΑΛΥΣΙΔΑ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ Για την επιτυχή εφαρμογή της καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης με στόχο την αύξηση των δεικτών επιβίωσης ακολουθούνται διάφορα βήματα με συγκεκριμένη σειρά και καλούνται αλυσίδα της επιβίωσης (Εικόνα 1), εξαιτίας της άρρηκτης μεταξύ τους σχέση. Τέσσερις κρίκοι-βασικές ενέργειες εκτελούνται στην διαδικασία της καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης οι

οποίοι αναλύονται στη συνέχεια σύμφωνα με όσα υποστηρίζουν οι Kleinman, et al., 2015; Travers, et al., 2015. Ο πρώτος κρίκος περιλαμβάνει κάθε πράξη η οποία έχει ως κύριο στόχο την άμεση ανάδειξη όλων εκείνων των στοιχείων που δύναται να επιφέρουν την καρδιοαναπνευστική ανακοπή. Αυτό το γεγονός συμβάλει καίρια στο να τεθεί έγκαιρα σε λειτουργία η διαδικασία άμεσης βοήθειας ώστε να αυξηθεί ο βαθμός επιτυχίας της ανάνηψης. Ο δεύτερος κρίκος στην αλυσίδα της επιβίωσης αναφέρεται στον έγκαιρο και ποιοτικό συνδυασμό θωρακικών συμπιέσεων και εμφυσήσεων. Η επιτυχή εφαρμογή αυτού του σταδίου θα συμβάλει στην επαναφορά και αποκατάσταση ενός μέρους της καρδιακής λειτουργίας ανοίγοντας το δρόμο για την επιτυχία της εφαρμογής του επόμενου σταδίου. Ο βαθμός της επιβίωσης εξαρτάται σε σημαντικό ποσοστό στην έγκαιρη και αποτελεσματική εφαρμογή του συνδυασμού συμπιέσεων εμφυσήσεων. Στον τρίτο κρίκο της αλυσίδας περιλαμβάνεται η αξία της απινίδωσης στην θεραπευτική αποκατάσταση της καρδιακής ανακοπής. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι για κάθε ένα λεπτό που περνάει από το επεισόδιο της καρδιακής ανακοπής μέχρι την έναρξη απινιδισμού εμφανίζεται σημαντική ελάττωση στο βαθμό επιβίωσης σε ποσοστό που κυμαίνεται μεταξύ του 10-12%. Οπότε γίνεται αντιληπτό ότι η καθυστέρηση της απινίδωσης μετά από ένα μικρό χρονικό διάστημα λίγων λεπτών της ώρας μπορεί να μην έχει κανέναν όφελος για την επιβίωση της ζωής του ατόμου με ανακοπή. Τέλος η τελευταία δέσμη ενεργειών περιλαμβάνουν την παροχή φροντίδας μετά το πέρας της καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης. Ο τέταρτος κρίκος της αλυσίδας της επιβίωσης περιλαμβάνει την υποστήριξη και φροντίδα όλων των ζωτικών δραστηριοτήτων του ανθρώπινου οργανισμού. Η παύση της καρδιακής λειτουργίας και η ένδεια οξυγόνου στον εγκέφαλο και γενικότερα σε κάθε κύτταρο του οργανισμού δύναται να επιφέρεις σημαντικές και πολλές φορές μη αναστρέψιμες βλάβες. Σε κάθε περίπτωση η αυξημένη φροντίδα της εγκεφαλικής και κυκλοφορικής λειτουργίας θα συμβάλουν στην έξοδο του ασθενούς από το νοσοκομείο με τις λιγότερες δυνατές δυσχέρειες και την αποκατάσταση της υγείας του γενικότερα στο πριν την ανακοπή επίπεδο.

Εικόνα 1. Η αλυσίδα της επιβίωσης (http://eprl.korinthos.uop.gr/openwebquest/view/introduction.php?wq=1140, Ημ. πρόσβασης 21/8/16) ΒΑΣΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Η βασική υποστήριξη ζωής ουσιαστικά περιλαμβάνει τη διαχείριση της καρδιοαναπνευστικής ανακοπής. Ειδικότερα αναφέρεται στην υποστήριξη ανοιχτού αεραγωγού, στην υποστήριξη της αναπνοής και της κυκλοφορίας. Επίσης αποτελεί την πιο χρησιμοποιούμενη μέθοδο υποστήριξης της ζωής σε εκτός νοσοκομείου καρδιοαναπνευστική ανακοπή διότι δεν απαιτεί τη χρήση ειδικού εξοπλισμού εκτός του εξωτερικού αυτόματου ή μη απινιδωτή (Song, et al., 2016). Στην εικόνα 2 παρουσιάζονται τα βήματα που ακολουθούνται κατά την εφαρμογή της βασικής υποστήριξης της ζωής. Το πρώτο βήμα περιλαμβάνει την αναγνώριση της ανακοπής όπου το θύμα έχει χάσει τις αισθήσεις του, δεν αναπνέει και δεν κινείται. Μετά την αναγνώριση της ανακοπής και την κλήση για βοήθεια είναι απαραίτητο να ξεκινήσει άμεσα η εφαρμογή καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης (Song, et al., 2016). Η σωστή εφαρμογή των θωρακικών συμπιέσεων περιλαμβάνει μέγιστης αξίας ζήτημα στην επιτυχή διαχείριση της ανακοπής και την αύξηση των δεικτών επιβίωσης του θύματος. Η συχνότητα εφαρμογής θωρακικών συμπιέσεων περιλαμβάνει 100 συμπιέσεις/λεπτό με βάθος 4-6 εκατοστά. Η ορθή εφαρμογή των συμπιέσεων εξαρτάται από την τοποθέτηση των χεριών στο θώρακα του θύματος και στον τρόπο κίνησης τους. Η σωστή τοποθέτηση των χεριών περιλαμβάνει την τοποθέτηση της μία παλάμης στο κέντρο του

θώρακα, πιο πάνω από την ξιφοειδή απόφυση, και της άλλης παλάμης πάνω στην πρώτη ενώ τα δάκτυλα δεν θα πρέπει να βρίσκονται σε επαφή με το θώρακα και τα χέρια να παραμένουν τεντωμένα σε όλη τη διάρκεια των θωρακικών συμπιέσεων (εικόνα 3). Επιπροσθέτως ο ασθενής θα πρέπει να βρίσκεται σε ύπτια θέση ξαπλωμένος σε σκληρή επιφάνεια (Stiell, et al., 2014; Moller Nielsen, et al., 2013). Κατά τον αερισμό του θύματος η κάθε αναπνοή θα πρέπει να δίδεται σε διάρκεια ενός δευτερολέπτου παρατηρώντας τη χαρακτηριστική έκταση στο στήθος του θύματος. Η υποστήριξη ανοιχτού αεραγωγού επιτυγχάνεται με την υπερέκταση της κεφαλής, καθώς και με την ανύψωση της κάτω γνάθου (εικόνα 4) ενώ συγχρόνως αφαιρείται κάθε ξένο σώμα το οποίο δύναται να προκαλέσει απόφραξη (Aufderheide & Lurie, 2004; Kilgannon, et al., 2010). Η αναλογία θωρακικών συμπιέσεων και εμφυσήσεων που χρησιμοποιείται στην καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση είναι 30:2. Εν συνεχεία καθ` όλη τη διάρκεια εφαρμογής ΚΑΑ ελέγχεται η αποκατάσταση της ανακοπής και εφόσον δεν έχει επέλθει συνεχίζεται με την ίδια αναλογία η εφαρμογή της έως ότου φτάσει στο σημείο βοήθεια. Σε περίπτωση όπου υπάρχει διαθέσιμος εξωτερικός απινιδωτής ξεκινάει άμεσα ο απινιδισμός του θύματος ώστε να αποκατασταθεί η καρδιοαναπνευστική ανακοπή. Τέλος, η διακοπή της βασικής υποστήριξης της ζωής επιτελείται σε περιπτώσεις όπου βρίσκεται στο η εξειδικευμένη ομάδα διάσωσης ή/και σε περιπτώσεις όπου έχει αποκατασταθεί η ανακοπή (Abe, et al., 2009; Song, et al., 2016).

Εικόνα 2. Διαδικασία εφαρμογής βασικής υποστήριξης της ζωής (Ζακυνθινός & Βρεττού, 2015)

Εικόνα 3. Τοποθέτηση των χεριών για την εφαρμογή θωρακικών συμπιέσεων (Κουτσούκου, 2015) Εικόνα 4. Έκταση της κεφαλής και ανύψωση της κάτω γνάθου (Κουτσούκου, 2015) ΕΞΙΔΕΙΚΕΥΜΕΝΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Η εξειδικευμένη υποστήριξη ζωής περιλαμβάνει την αποτελεσματική διαχείριση του αεραγωγού, τον αερισμό των πνευμόνων και την υποστήριξη της κυκλοφορίας χρησιμοποιώντας επιπλέον μεθόδους και εξοπλισμό από

αυτούς που χρησιμοποιούνται στην βασική υποστήριξη της ζωής. Ουσιαστικά πρόκειται για την επόμενη διαδικασία που λαμβάνει χώρα μετά το τέλος της βασικής υποστήριξης όταν καταφθάσει στο σημείο του συμβάντος η εξειδικευμένη βοήθεια ή η ομάδα αναζωογόνησης (Κουτσούκου, 2015). Η εξειδικευμένη υποστήριξη της ζωής δύναται να παρέχεται είτε ενδονοσοκομειακά είτε και εξωνοσοκομειακά. Η ομάδα διάσωσης ή αναζωογόνησης που είναι επιφορτισμένη με την παροχή εξειδικευμένης υποστήριξης της ζωής αποτελείται από άτομα τα οποία το καθένα έχει το δικό του ρόλο ώστε να επιτυγχάνεται η ομαλή και απρόσκοπτη λειτουργία της με το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για την επιτυχία της καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης και την επιβίωση του θύματος. Πιο συγκεκριμένα απαρτίζεται από άτομα ήτοι (Κουτσούκου, 2015): Ηγέτης της ομάδας για την εφαρμογή θωρακικών συμπιέσεων για την εφαρμογή εμφυσήσεων και διατήρησης βατού αεραγωγού για την διαδικασία της απινίδωσης για την τοποθέτηση περιφερικών γραμμών και προετοιμασία και χορήγηση φαρμάκων Σημαντικό ρόλο στην επιτυχή ανάνηψη του θύματος διαδραματίζει ο ηγέτης της ομάδας διάσωσης. Όπως και σε κάθε άλλη λειτουργία οιοσδήποτε ομάδας έτσι και στην εξειδικευμένη υποστήριξη της ζωής ο συντονιστής/επικεφαλής της ομάδος με τις κατευθύνσεις που δίδει στα μέλη της ομάδας διάσωσης εξασφαλίζει την ορθή και ποιοτική εφαρμογή όλων των ενεργειών που απαιτούνται στην υποστήριξη της ζωής του θύματος. Υπό τις οδηγίες του ηγέτη της ομάδας διάσωσης επιτυγχάνεται η ορθή εφαρμογή των θωρακικών συμπιέσεων, μειώνοντας κατ` ελάχιστο την παύση της εφαρμογής τους και παράλληλα την κατά γράμμα εφαρμογή του πρωτοκόλλου υποστήριξης της ζωής, καθώς και την άμεση διαχείριση αναστρέψιμων δυσχερειών της καρδιοαναπνευστικής ανακοπής (Κουτσούκου, 2015) Καρδιακοί Ρυθμοί Ο καρδιακός ρυθμός των θυμάτων καρδιοαναπνευστικής ανακοπής διακρίνεται σε απινιδώσιμο ή μη, ανάλογα με τις περιπτώσεις όπου στην θεραπεία απαιτείται η χρήση ή όχι συνεχούς ρεύματος. Η κοιλιακή μαρμαρυγή και η άσφυγμη κοιλιακή ταχυκαρδία χαρακτηρίζονται ως απινιδώσιμοι ρυθμοί

ενώ μη απινιδώσιμοι ρυθμοί περιλαμβάνουν την ασυστολία και την άσφυγμη ηλεκτρική δραστηριότητα (Fuzzard, et al., 2016). Απινιδώσιμοι ρυθμοί Η κοιλιακή μαρμαρυγή (εικόνα 5) αποτελεί μια κατάσταση άμεσα απειλητική για τη ζωή χωρίς αποτελεσματική σύσπαση του μυοκαρδίου και καρδιακή παροχή με αποτέλεσμα, αν αφεθεί χωρίς θεραπεία, το θάνατο (Fuzzard, et al., 2016). Η κοιλιακή ταχυκαρδία (εικόνα 6) ορίζεται ως η παρουσία τριών ή περισσότερων κοιλιακών συστολών με την εμφάνιση ή όχι συμπτωμάτων, η οποία δύναται να οδηγήσει σε απώλεια της καρδιακής παροχής και σε θάνατο. Η θεραπεία τους έγκειται στην άμεση απινίδωση με την χρήση ενέργειας 200 J ενώ μετά την απινίδωση πραγματοποιείται ο συνδυασμός θωρακικών συμπιέσεων εμφυσήσεων το λιγότερο 2 λεπτά. Μετά την αξιολόγηση του ρυθμού σε περίπτωση που υφίσταται ο ίδιος ρυθμός επαναλαμβάνεται απινίδωση και συνδυασμός συμπιέσεων-εμφυσήσεων. Η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής ξεκινάει μετά την τρίτη προσπάθεια απινίδωσης. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι η διάλυμα αδρεναλίνης 1/20, καθώς και αμιωδαρόνη 300 mg. Εν συνεχεία χορηγούνται 300mg αμιωδαρόνης και εφαρμόζεται η 4 η προσπάθεια απινίδωσης ενώ ακολουθεί ο συνδυασμός θωρακικών συμπιέσεων εμφυσήσεων για άλλα 2 λεπτά. Σε περίπτωση που δεν έχει διορθωθεί ο ρυθμός συνεχίζεται η χορήγηση διαλύματος αδρεναλίνης ανά 3-5 εφαρμογές καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης. Εφόσον κατά τον έλεγχο του μόνιτορ παρατηρηθεί καρδιακή λειτουργία ελέγχεται ο σφυγμός όπου σε περιπτώσεις ψηλάφησής του πραγματοποιείται η παροχή φροντίδας μετά την αναζωογόνηση ενώ σε περιπτώσεις μη ψηλαφητού ρυθμού εκτελούνται οι ενέργειες όπως εφαρμόζονται σε μη απινιδώσιμους ρυθμούς (Nolan, et al., 2005).

Εικόνα 5. Ηλεκτροκαρδιογραφική απεικόνιση κοιλιακής μαρμαρυγής (http://anesthesia.gr/temp/wp-content/uploads/2013/11/ceea%20- %202o%20Seminario%20(kardia)%20-%20BOOK%202013.pdf, ημ. πρόσβασης 22/8/16) Εικόνα 6. Ηλεκτροκαρδιογραφική απεικόνιση κοιλιακής ταχυκαρδίας (http://slideplayer.gr/slide/8422793/, ημ. πρόσβασης 22/8/16) Μη απινιδώσιμοι ρυθμοί Στους μη απινιδώσιμους ρυθμούς συγκαταλέγονται η ασυστολία (εικόνα 8) όπου χαρακτηρίζεται από την απουσία ηλεκτρικής δραστηριότητας του μυοκαρδίου και η άσφυγμη ηλεκτρική δραστηριότητα (εικόνα 9) όπου απουσιάζει η μηχανική δραστηριότητα και δεν είναι δυνατή η ψηλάφηση του σφυγμού (Fuzzard, et al., 2016). Η θεραπεία τους έγκειται στην άμεση εφαρμογή καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης. Ο συνδυασμός 30 θωρακικών συμπιέσεων 2 εμφυσήσεων αποτελούν την αρχή της θεραπευτικής αποκατάστασης σε ανακοπή που οφείλεται στις δύο αυτές περιπτώσεις. Εν συνεχεία εφαρμογή 100 θωρακικών συμπιέσεων ανά λεπτό με ταυτόχρονη εφαρμογή εμφυσήσεων, 10 αναπνοών ανά λεπτό. Το επόμενο βήμα περιλαμβάνει τη χορήγηση διαλύματος αδρεναλίνης και εφόσον δεν έχει αναταχθεί η ανακοπή συνέχιση της καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης με χορήγηση αδρεναλίνης κάθε 3-5 λεπτά. Σε αυτό το στάδιο ελέγχεται ο ρυθμός για τυχόν αλλαγής του σε κοιλιακή μαρμαρυγή ή κοιλιακή ταχυκαρδία όπου πρέπει να ακολουθηθεί η διαδικασία της απινιδώσιμης ανάταξης του θύματος (Nolan, et al., 2005).

Εικόνα 7. Αλγόριθμος εξειδικευμένης υποστήριξης της ζωής (Nolan, et al., 2005) Χορήγηση φαρμάκων Η ενδοφλέβια οδός αποτελεί την οδό εκλογής στην χορήγηση των φαρμάκων που απαιτούνται κατά την εξειδικευμένη υποστήριξη της ζωής. Η χορήγησή τους μέσω κεντρικής φλεβικής γραμμής συμβάλει στην επίτευξη μεγάλων συγκεντρώσεων του φαρμάκου σε μικρότερο χρόνο σε σχέση με την χορήγηση τους σε περιφερική φλεβική γραμμή. Παρόλα αυτά η χρήση κεντρικής φλεβικής γραμμής δεν ενδείκνυται διότι προκαλεί μεγάλες χρονικές παύσεις στην άσκηση θωρακικών συμπιέσεων, καθώς και δύναται να προκαλέσει διάφορες δυσχέρειες στην ήδη επιβαρυμένη κατάσταση της υγείας του θύματος. Η περιφερική φλεβική γραμμή αποτελεί την καλύτερη δυνατή λύση με βάση τη σχέση οφέλους/επιπλοκών. Σε περιπτώσεις όπου στα πρώτα λεπτά της καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης δεν είναι δυνατή η τοποθέτηση περιφερικής φλεβικής γραμμής επιλέγεται η ενδοοστική χορήγηση των φαρμάκων (Emerman, et al., 1988; Glaeser, et al., 1993).

ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΖΩΗΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ Η καρδιακή ανακοπή στα παιδιά ή τα βρέφη είναι αποτέλεσμα υποξαιμίας ή/και πτώσης πέρα του φυσιολογικού της αρτηριακής πίεσης. Η έγκαιρη αναγνώριση των βαρέως πασχόντων παιδιών και η έγκαιρη παρέμβαση για την πρόληψη της επιδείνωσης των δυσχερειών αποτελούν ζωτικής σημασίας ενέργειες. Ο καρδιακός ρυθμός σε ανάλογες περιπτώσεις περιλαμβάνει την σοβαρή βραδυκαρδία και ασυστολία, καταστάσεις που δυσχεραίνουν την αναζωογόνηση. Η ανεπάρκεια της αναπνευστικής λειτουργίας δύναται να επέλθει χωρίς την εμφάνιση δυσχερειών στην καρδιακή λειτουργία. Σε περιπτώσεις όπου η αναπνευστική ανακοπή διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί με επιτυχία σε μικρό εύλογο χρονικό διάστημα δεν δύναται να εξελιχθεί σε καρδιοαναπνευστική ανακοπή. Κυριότερη αιτία αναπνευστικής ανεπάρκειας αποτελεί η πνιγμονή με την απόφραξη του ανώτερου αναπνευστικού από ξένο σώμα. Τέλος με τον όρο παιδί εννοείται κάθε άτομο από την νεογνική ηλικία έως και την αρχή της εφηβείας. Βασική υποστήριξη της ζωής σε παιδιά Το πρώτο βήμα στην βασική υποστήριξη της ζωής του παιδιού είναι ο έλεγχος της ανταποκρισιμότητας του παιδιού και εν συνεχεία η διαχείριση του αεραγωγού. Η βατότητα του αεραγωγού επιτυγχάνεται με παρόμοιο τρόπο όπως και στον ενήλικα. Δηλαδή χρησιμοποιούνται τεχνικές έκτασης της κεφαλής και ανύψωσης του πώγωνα. Κατόπιν ελέγχεται η ύπαρξη αναπνοής όπου σε θετική απάντηση το θύμα τίθεται σε θέση ανάνηψης ενώ σε αρνητική δίδονται 2 εμφυσήσεις. Κατά την προσπάθεια αερισμού του θύματος ελέγχεται αν επήλθε υπερέκταση του θώρακα και σε αντίθετη περίπτωση επαναλαμβάνονται οι εμφυσήσεις. Μετά την 5 η ανεπιτυχή προσπάθεια θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο της απόφραξης του αεραγωγού. Η επόμενη ενέργεια περιλαμβάνει τον έλεγχο της κυκλοφορίας, ο οποίος πρέπει να πραγματοποιείται σε διάρκεια λίγων δευτερολέπτων. Σε περιπτώσεις όπου ο σφυγμός δεν είναι ψηλαφητός ή/και ο αριθμός των σφίξεων του θύματος κυμαίνεται κάτω από 60 ανά λεπτό θα πρέπει να ξεκινάει άμεσα η εφαρμογή καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης. Ο συνδυασμός θωρακικών συμπιέσεων εμφυσήσεων στα παιδιά ηλικίας έως 8 ετών είναι 5:1 ενώ σε μεγαλύτερη ηλικία 15:2, με τον κάθε κύκλο να περιλαμβάνει 100 συμπιέσεις

για κάθε λεπτό εφαρμογής της αναζωογόνησης. Για την εφαρμογή θωρακικών συμπιέσεων ανάλογα με την ηλικία χρησιμοποιείται το ένα χέρι ή τα 2 δάκτυλα σε αντίθεση με τον τρόπο εφαρμογής τους στους ενήλικες. Οι εμφυσήσεις πραγματοποιούνται είτε στόμα με στόμα, είτε στόμα με στόμα και μύτη ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Η χρήση εξωτερικών αυτόματων απινιδωτών ενδείκνυται για παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας από τα 8 έτη, καθώς και σωματικού βάρους άνω των 25 κιλών. Η εφαρμογή καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης με το συνδυασμό θωρακικών συμπιέσεων εμφυσήσεων συνεχίζεται έως ότου είτε αναταχθεί το θύμα, είτε φτάσει στο σημείο η εξειδικευμένη ομάδα διάσωσης (Βερονίκη, 2001). Εξειδικευμένη υποστήριξη της ζωής στα παιδιά Όπως και στους ενήλικες έτσι και στα παιδιά η εξειδικευμένη υποστήριξη της ζωής αποτελεί τη συνέχεια της βασικής. Η πρώτη ενέργεια της ομάδας διάσωσης είναι η εφαρμογή καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης. Στην συνέχεια επιχειρείται ο αερισμός του θύματος και η χορήγηση οξυγόνου με τη χρήση ασκού, λαρυγγικής μάσκας και διασωλήνωσης της τραχείας. Κατόπιν το θύμα συνδέεται με μόνιτορ ή απινιδωτή όπου ελέγχεται ο καρδιακός ρυθμός. Τοποθετείται περιφερική φλεβική γραμμή για τη χορήγηση των φαρμάκων που θα απαιτηθούν στην πορεία της διαδικασίας και εφόσον δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί τότε τα φάρμακα χορηγούνται ενδοοστικά όπως και στην υποστήριξη της ζωής των ενηλίκων. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται περιλαμβάνουν την επινεφρίνη (10mcg/kg) και την αμιωδαρόνη (5mg/kg). Σε μη απινιδώσιμους ρυθμούς χορηγείται επινεφρίνη και εν συνεχεία εφαρμόζεται καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση για 3 λεπτά και επαναλαμβάνεται η χορήγηση επινεφρίνης. Σε περίπτωση μη ανταπόκρισης του θύματος δύναται να χορηγηθούν αντιαρρυθμικά ή διττανθρακικά φάρμακα. Σε απινιδώσιμους ρυθμούς εφαρμόζεται απινίδωση με ενέργεια 4 J/kg σε 3 επαναλήψεις. Μετά από κάθε απινίδωση εφαρμόζεται 1 κύκλος καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης ενώ κάθε 3-5 λεπτά χορηγείται επινεφρίνη, η οποία και αυτή με τη σειρά της ακολουθείται από την εφαρμογή συνδυασμού θωρακικών συμπιέσεων εμφυσήσεων πριν την επανάληψη της απινίδωσης. Σε κάθε περίπτωση όταν το θύμα δεν ανταποκρίνεται είτε πρόκειται για απινιδώσιμο είτε για μη

απινιδώσιμο ρυθμό επιχειρείται προσπάθεια αντιμετώπισης των αναστρέψιμων αιτιών (Βερονίκη, 2001). ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ Η παροχή φροντίδας στον ασθενή μετά τη διαδικασία της καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης περιλαμβάνει την νοσηλεία του στην μονάδα εντατικής θεραπείας. Ο βασικός σκοπός της αναζωογόνησης περιλαμβάνει την επαναφορά και την εγκαθίδρυση αυτόματης καρδιακής κυκλοφορίας. Εν συνεχεία θα πρέπει να αποκατασταθεί η εγκεφαλική λειτουργία και η αποκατάσταση του καρδιακού ρυθμού. Για την πραγμάτωση αυτών των επιμέρους στόχων ο ασθενής χρήζει περαιτέρω εξατομικευμένης νοσηλευτικής φροντίδας. Πρέπει να σημειωθεί ότι αυτό το μεταβατικό στάδιο διαδραματίζει μείζονος σημασίας ρόλο στην επιβίωση του ασθενούς. Άλλωστε όπως ελέχθη σε προηγούμενη ενότητα αυτό στάδιο αποτελεί έναν εκ των κρίκων της αλυσίδας επιβίωσης, ο οποίος μάλιστα θεωρείται από τους πιο σημαντικούς για την επιβίωση του θύματος (Ασκητοπούλου, 2011). Επιπροσθέτως, η παρουσία εγκεφαλικών βλαβών συνδέεται με το θάνατο των θυμάτων καρδιοαναπνευστικής ανακοπής. Οι βλάβες που δύναται να παρουσιαστούν περιλαμβάνουν την νέκρωση του εγκεφαλικού ιστού, την εμφάνιση επιληπτικών κρίσεων, αμνησία, δυσχέρειες στις γνωστικές λειτουργίες, απώλεια όρασης, πάρεση άνω άκρων, καθώς και παραπληγία (Sandroni, et al., 2016). Η φροντίδα που λαμβάνει ο ασθενής κατά την παραμονή του στην ΜΕΘ περιλαμβάνει την υποστήριξη της αναπνοής μέσω μηχανικού αερισμού, την επαναφορά της καρδιακής λειτουργίας, τον εντοπισμό και την αποκατάσταση του εκλυτικού παράγοντα της ανακοπής, χορήγηση υγρών, καθώς και διαχείριση και μείωση της εγκεφαλικής βλάβης ελέχοντας το σάκχαρο, την θερμοκρασία και τους επιληπτικούς σπασμούς (Ζακυνθινός & Βρεττού, 2015).

ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σε κάθε επείγουσα και απειλητική κατάσταση για την ζωή του ατόμου μεγίστης σημασίας ρόλο διαδραματίζει τόσο η άμεση αναγνώριση αυτής της απειλής όσο και η εφαρμογή ορθών χειρισμών για την υποστήριξη της ζωής του ατόμου (Girotra, et al., 2015). Στην περίπτωση της καρδιακής ανακοπής, η εφαρμογή καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης έχει καταλυτικό ρόλο στην ανάκτηση αυτόματης κυκλοφορίας (Roger, et al., 2011; McNally, et al., 2011). Για την αύξηση της επιβίωσης των θυμάτων έχει δημιουργηθεί μια αλυσίδα (αλυσίδα της επιβίωσης) που αποτελείται από τέσσερις κρίκους. Η έγκαιρη και έγκυρη ανίχνευση των δεδομένων που επικρατούν σε κάθε περίπτωση και η άμεση κλήση για βοήθεια περιλαμβάνουν τον πρώτο κρίκο αυτής της αλυσίδας. Ο δεύτερος κρίκος αυτής της αλυσίδας περιλαμβάνει την άμεση εφαρμογή καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης, αφού η αύξηση της αιμάτωσης της καρδιάς και του εγκεφάλου αποτρέπει τις μη αναστρέψιμες βλάβες. Επίσης, σημαντικό ρόλο στην επιβίωση του ατόμου διαδραματίζει η έγκαιρη απινίδωση (τρίτος κρίκος), καθώς και η φροντίδα υγείας που θα λάβει μετά την ανάκτηση αυτόματης κυκλοφορίας (τέταρτος κρίκος) (Kleinman, et al., 2015; Travers, et al., 2015). Κάθε κρίκος αυτής της αλυσίδας επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τα ποσοστά επιβίωσης του ατόμου. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι με τον συνδυασμό καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης και απινίδωσης τα ποσοστά επιβίωσης κυμαίνονται μεταξύ του 50-75%, ενώ μόνο η άμεση εφαρμογή καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης αυξάνει 2-3 φορές τα ποσοστά επιβίωσης (Gates, et al., 2015; Girotra, et al., 2015; Hasselqvist-Ax, et al., 2015; McNally, et al., 2011). Το σεμινάριο Επείγουσας Υποστήριξης της Ζωής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αναζωογόνησης αφορά την εκπαίδευση του ιατρικού, νοσηλευτικού και παραϊατρικού προσωπικού στη διαχείριση ενός θύματος καρδιακής ανακοπής μέσα στο νοσοκομείο, για το διάστημα που μεσολαβεί από την στιγμή της καρδιακής ανακοπής μέχρι την άφιξη της ομάδας αναζωογόνησης (European Resuscitation Council, 2011). Η κύρια εκπαιδευτική μέθοδος που χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου είναι η προσομοίωση σε ειδικά προπλάσματα. Η συγκεκριμένη μέθοδος έχει

βρεθεί ότι μεγιστοποιεί την απόκτηση εξειδικευμένων γνώσεων (Rasmussen, et al., 2013; J. Soar, et al., 2003). Σκοπός της παρούσας ποιοτικής μελέτης είναι η διερεύνηση των αντιλήψεων των συμμετεχόντων μετά από επιτυχή παρακολούθηση ενός σεμιναρίου Επείγουσας Υποστήριξης της Ζωής.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η παρούσα ερμηνευτική φαινομενολογική ποιοτική μελέτη με τη χρήση ημι-δομημένων τηλεφωνικών συνεντεύξεων πραγματοποιήθηκε στην Ελληνική Εταιρεία Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης από τον Φεβρουάριο του 2015 μέχρι τον Ιούνιο του 2016. (Αρ. Πρωτ. 4537/1.02.2015). Για την καταγραφή των συνεντεύξεων χρησιμοποιήθηκε μια ψηφιακή συσκευή καταγραφής ήχου, καθώς και ιδιόχειρες σημειώσεις. Μετά το πέρας της κάθε συνέντευξης με την τεχνική της απομαγνητοφώνησης ο προφορικός μετατράπηκε σε γραπτό λόγο. Το κείμενο που προέκυψε αναγνώστηκε αρκετές φορές και παράλληλα με την ανάγνωση ακουγόταν και το ηχητικό αρχείο. Στη συνέχεια προστέθηκαν οι γραπτές σημειώσεις του ερευνητή που είχαν ληφθεί κατά τη διάρκεια της συνέντευξης. Στο επόμενο βήμα εντοπίστηκαν συνεχόμενα μοτίβα και πληροφορίες όπου αναδεικνύονται από τα δεδομένα. Οι παραπάνω συνεχόμενες πληροφορίες κωδικοποιήθηκαν και εν τέλει ταξινομήθηκαν με τρόπο ώστε να προκύψουν κατηγορίες ζητημάτων ως προς τις αντιλήψεις των εκπαιδευμένων στην επείγουσα υποστήριξη της ζωής. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Τον πληθυσμό της μελέτης αποτέλεσαν 27 επαγγελματίες υγείας που έλαβαν μέρος στα σεμινάρια της Επείγουσας Υποστήριξης της Ζωής. Για την αξιοπιστία και την εγκυρότητα της μελέτης χρησιμοποιήθηκε τριγωνικός έλεγχος μέσω των σημειώσεων του ερευνητή, τις συνεντεύξεις, καθώς και του ερωτηματολογίου. Επίσης μετά την απομαγνητοφώνηση της κάθε συνέντευξης το γραπτό κείμενο που προέκυψε πριν και μετα την συμπλήρωσή του με τις σημειώσεις του ερευνητή επεστράφη στους ερωτώμενους ώστε να επαληθευτεί η αξιοπιστία τους. ΣΤΟΧΟΙ Η συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν 8-10 μήνες μετά το τέλος του κάθε σεμιναρίου και αφορούσαν τα δημογραφικά στοιχεία των συμμετεχόντων, τις αιτίες που τους οδήγησαν στην συμμετοχή τους στα σεμινάρια, τους παράγοντες δυσκολίας εφαρμογής των γνώσεων των σεμιναρίων στο εργασιακό περιβάλλον των συμμετεχόντων, τους παράγοντες που οδηγούν

στη μη εφαρμογή των γνώσεων τους, καθώς και για τον εντοπισμό της μακροπρόθεσμης εκούσιας ή ακούσιας αλλαγής της γνώσης των συμμετεχόντων. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Στη μελέτη συμφώνησαν να συμμετέχουν 27 άτομα από τους 81 επαγγελματίες υγείας, ιατρών, νοσηλευτών ή/και μαιών, όπου συμμετείχαν στο σεμινάριο. Συγκεκριμένα, στην μελέτη συμμετείχαν 18 νοσηλευτές και 9 γιατροί με μέση ηλικία 36 ετών ± 2 έτη. Εκ των συμμετεχόντων στην μελέτη το 56% ήταν γυναίκες και το 44% άνδρες. Γενικά, το σεμινάριο προσελκύει σε μεγαλύτερο βαθμό το ενδιαφέρον επαγγελματιών υγείας από την νοσηλευτική επιστήμη, κυρίως γυναικών στην ηλικία μεταξύ 35-40 έτη. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Κατά την ανάλυση των δεδομένων προέκυψαν 3 κατηγορίες βασικών ζητημάτων όπου συνθέτουν τις αντιλήψεις των εκπαιδευόμενων, επαγγελματιών υγείας, στην επείγουσα υποστήριξη της ζωής. Πιο συγκεκριμένα, αυτές οι κατηγορίες περιλαμβάνουν τις ανάγκες και τους παράγοντες που οδήγησαν στην παρακολούθηση του σεμιναρίου, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν κατά την κλινική εφαρμογή των γνώσεων που αποκόμισαν, καθώς και τα θετικά και αρνητικά στοιχεία που αποκόμισαν από την συμμετοχή τους στο σεμινάριο. Παράγοντες παρακολούθησης σεμιναρίου Αξιοσημείωτη είναι η αυξημένη ανάγκη για παρακολούθηση του σεμιναρίου σε άτομα με εργασιακή εμπειρία άνω των δέκα ετών. Η συντριπτική πλειοψηφία των συνεντευξιαζόμενων δήλωσε ότι ο κύριος λόγος που παρακολούθησε το σεμινάριο σχετιζόταν με την απόκτηση γνώσεων που θα συμβάλουν στην τέλεση με τον καλύτερο δυνατό τρόπο των καθηκόντων τους σε ποσοστό 88%. Το υπόλοιπο 12% δήλωσε ότι παρακολούθησε το σεμινάριο για απόκτηση γνώσεων προς δικό τους όφελος και επιστημονική εξέλιξη. Η ηλικία και το φύλλο του δείγματος συσχετίστηκε σημαντικά με την λήψη της απόφασης για την παρακολούθηση του σεμιναρίου. Επίσης,