ΤΕΕ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΑΣ ιεύθυνση Επαγγελµατικής ραστηριότητας Τµήµα Επαγγελµατικής Ανάπτυξης Γραφείο ΓΟΚ & Πολεοδοµικών Εφαρµογών Τµήµα Επιστηµονικού & Αναπτυξιακού Έργου Η Μ Ε Ρ Ι Α ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΘΕΜΑ: ΜΗΤΡΩΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΩΝ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ (ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ) ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ: ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΠΑΝΤΟΥΒΑΚΗΣ, Π.Μ. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, Π.Μ. ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΑΛΕΞΙΑ ΗΣ, Α.Μ. ΜΙΧΑΛΗΣ ΤΖΑΡΑΣ, Α.Μ. ΑΘΗΝΑ, 26 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2006
Η σηµερινή ηµερίδα που πραγµατοποιείται µε πρωτοβουλία του ΤΕΕ, µετά από σχετική πρόταση της Μόνιµης Επιτροπής Παραγωγής Ιδιωτικών έργων, αποτελεί ένα ακόµα βήµα του θεσµοθετηµένου τεχνικού σύµβουλου της Πολιτείας για την καθιέρωση ενός θεσµικού πλαισίου κατασκευής των ιδιωτικών έργων. Σε ότι αφορά δε το Μητρώο Κατασκευαστών Ιδιωτικών Έργων, η σχετική πρόταση υπάρχει από το ΤΕΕ εδώ και 28 (είκοσι οκτώ) χρόνια! Είναι προφανές ότι δεν είναι δυνατόν να συνεχιστεί η κατάσταση κατά την οποία ο οποιοσδήποτε διαθέτει τόλµην και ολίγον η περισσότερο χρήµα να δηλώνει κατασκευαστής ιδιωτικών έργων. Στο σηµερινό οµιχλώδες τοπίο παραγωγής ιδιωτικών έργων, νιώθει κανείς άβολα όταν είναι γνώστης του θέµατος να επιχειρηµατολογεί υπέρ της σηµασίας των ιδιωτικών έργων και κυρίως υπέρ της νοµοθέτησης του Μητρώου κατασκευαστών Ιδιωτικών Έργων. Το Μητρώο, από την άλλη, δεν αποτελεί πανάκεια, σίγουρα όµως ο διαχωρισµός της επιχειρηµατικής από την επιστηµονικοτεχνική λειτουργία θα οδηγήσει σε αποσαφήνιση των ρόλων και σε ένα υγιέστερο σύστηµα παραγωγής. Από τη διαφορετική στάση της Πολιτείας, µέχρι σήµερα, απέναντι στα ιδιωτικά, έναντι των δηµοσίων έργων, πηγάζουν τα περισσότερα και σηµαντικότερα προβλήµατα του τοµέα, µε αλυσιδωτές επιπτώσεις στην οικονοµική και κοινωνική ζωή της χώρας. Η µακρόχρονη αδιάφορη στάση, απέναντι σε ένα τοµέα που εξασφαλίζει τη βιωσιµότητα µιας µεγάλης γκάµας και ακόµη µεγαλύτερου αριθµού µεγάλων και µικρότερων επιχειρήσεων, οδήγησε επίσης στην καθιέρωση ενός ασαφούς θεσµικού πλαισίου παραγωγής ιδιωτικών έργων µε το οποίο συνυπάρχει και ένα ασαφές θεσµικό πλαίσιο απόδοσης ευθυνών. Παραγνώρισε επίσης η Πολιτεία το γεγονός, ότι τα ιδιωτικά έργα µπορεί να γίνονται µε χρήµατα των ιδιωτών, όµως είναι έργα κι αυτά δηµοσίου συµφέροντος, γιατί στο εργοστάσιο, στους χώρους γραφείων, στο ξενοδοχείο, στις κατοικίες, διαµένουν, εργάζονται η εξυπηρετούνται πολίτες της χώρας. ηµιουργήθηκαν λοιπόν διαχρονικά, µία σειρά από προβλήµατα, που κυρίως έχουν να κάνουν µε το γεγονός ότι οι επιµέρους αποφάσεις κατά την διάρκεια της κατασκευής έχουν µία εντυπωσιακή ευκολία µεταβολής, γιατί παρεµβαίνουν γνώµες και απόψεις όλου του περίγυρου του κυρίου του έργου. Στην κατασκευή ενός δηµοσίου έργου υπάρχει ο κύριος του έργου, ο µελετητής, ο κατασκευαστής και ο επιβλέπων. Για µια µεγάλη κατηγορία ιδιωτικών έργων υπεισέρχεται και ακόµη ένας παράγων που δεν υφίσταται στα δηµόσια έργα, και είναι ο επιχειρηµατίας. Έτσι ο επιβλέπων µηχανικός και οι επιµέρους υπεργολάβοι, διανύουν µία οδυνηρή διαδροµή για την υλοποίηση του έργου. Ζητάµε λοιπόν να διαλυθεί το σηµερινό ασαφές θεσµικό πλαίσιο κατασκευής των ιδιωτικών έργων και κατ επέκταση το ασαφές πλαίσιο απόδοσης ευθυνών όταν και εφόσον αυτές προκύπτουν. εν µπορεί να επιτρέπεται η Θεσμικό πλαίσιο για την παραγωγή ιδιωτικών έργων ΜΗ.Κ.Ι.Ε., ΤΕΕ, Αθήνα, 26 Σεπτεμβρίου 2006 2
κατασκευή έργων από όποιον δηλώνει δήθεν ικανότητα για κάτι τέτοιο και στη συνέχεια, όταν τα έργα τους αποδεικνύονται ανίκανα να αντισταθούν σε µία σεισµική δόνηση, για παράδειγµα, να κατηγορούνται οι µηχανικοί. Εµείς δεν λέµε ότι οι µηχανικοί δεν θα έχουν ευθύνες, ότι δεν πρέπει να έχουν ευθύνες. Λέµε ότι θα έχουν ευθύνες µέσα σε ένα συγκεκριµένο θεσµικό πλαίσιο, σε ένα ξεκάθαρο πλαίσιο στο οποίο ο καθένας έχει την ευθύνη του. Ζητάµε και προτείνουµε ένα θεσµικό πλαίσιο κατασκευής των ιδιωτικών έργων, που αφ ενός να διασφαλίζει την ποιότητα του τελικού προϊόντος και αφετέρου να κατοχυρώνει τους ρόλους και να οριοθετεί τις ευθύνες των συντελεστών της παραγωγικής διαδικασίας. Στη βάση θεωρούµε ότι : ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΝΟΣ Ι ΙΩΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ θα πρέπει να έχουν έναν διακριτό και συγκεκριµένο ρόλο από τον οποίο να εκπορεύονται οι υποχρεώσεις και οι ευθύνες. Οι συντελεστές αυτοί αναφέρονται αναλυτικά στο Ν. 2831/2000 (άρθρο 22, παρ.8) και είναι : Ο Κύριος του έργου Ο Μελετητής µηχανικός κατά τοµέα εργασιών Ο επιβλέπων µηχανικός κατά τοµέα εργασιών Ο Γενικός εργολάβος Ο κατ είδος εργασίας Υπεργολάβος, τεχνικός και τεχνίτης Ο παραγωγός δοµικών υλών, υλικών και ειδών Ο προµηθευτής δοµικών υλών, υλικών και ειδών Κατά περίπτωση οι αρµόδιες δηµόσιες υπηρεσίες και τα στελέχη τους Θεωρούµε άκρως σηµαντικό εποµένως, την οριοθέτηση των επαγγελµατικών αρµοδιοτήτων και ευθυνών ΟΛΩΝ των τεχνικών που αποτελούν την τεχνική πυραµίδα της χώρας. Σε καµιά περίπτωση δεν µπορεί το σύνολο των προβληµάτων ενός έργου να είναι αποκλειστική ευθύνη µόνο των µηχανικών, παρά µόνο, αναλογικά, όλων των συντελεστών που εµπλέκονται στην κατασκευαστική δραστηριότητα, µε συγκεκριµένη διαβάθµιση και καθορισµό ευθυνών. Η διάκριση των ρόλων και η αξιοπιστία του συστήµατος επιτρέπουν και τον εντοπισµό και τον επιµερισµό της ευθύνης. Το Μητρώο Κατασκευαστών Ιδιωτικών Έργων, από την άλλη, που φιλοδοξεί να ορίσει και να οριοθετήσει τις ελάχιστες απαιτήσεις κάτω από τις οποίες θα µπορεί να αναλάβει κάποιος την κατασκευή ενός ιδιωτικού έργου είναι ασφαλώς το κυριότερο και ίσως δυσκολότερο βήµα στην δηµιουργία ενός σύγχρονου θεσµικού πλαισίου. Η αποσπασµατική και µεµονωµένη θέσπιση του όµως, δεν θα προσφέρει τίποτα παρά την παράταση της σηµερινής δυσλειτουργικής πραγµατικότητας. Στο κύριο ερώτηµα ποιοι εγγράφονται στο Μητρώο, απαντάµε οι έχοντες τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα. Η εγγραφή στο Μητρώο πρέπει να είναι υποχρεωτική, επιτυγχάνοντας την καθιέρωση ενιαίων κανόνων Θεσμικό πλαίσιο για την παραγωγή ιδιωτικών έργων ΜΗ.Κ.Ι.Ε., ΤΕΕ, Αθήνα, 26 Σεπτεμβρίου 2006 3
κατασκευής ιδιωτικών έργων. Θα πρέπει όµως παράλληλα να ασχοληθούµε και µε άλλες σοβαρές πλευρές που αφορούν τις ευθύνες, τις εγγυήσεις, την ασφάλιση των έργων και των επαγγελµατικών ευθυνών των εµπλεκοµένων, τους µηχανισµούς διασφάλισης και ελέγχου της ποιότητας ώστε να οδηγηθούµε σ έναν ολοκληρωµένο Κώδικα Κατασκευής. Θεωρούµε εποµένως καθοριστικό τα ιδιωτικά έργα να εκτελούνται µόνο από άτοµα µε πιστοποιηµένη ικανότητα και εµπειρία είτε αυτά είναι υπεργολάβοι είτε τεχνίτες. Θεωρούµε ότι είναι απαραίτητη και σηµαντική η υποχρεωτική πιστοποίηση όλων των υλικών που χρησιµοποιούνται στην οικοδοµή και όχι ο εκ των υστέρων έλεγχος αυτών, µε όποιες συνέπειες απορρέουν από αυτό. Έλεγχος των υλικών στον τόπο παραγωγής και στη διακίνησή τους. Θεωρούµε ότι, πρέπει να αποτελεί κύριο µέληµα στη διαδικασία εκτέλεσης των έργων η προστασία όλων των εργαζόµενων, και κατά συνέπεια η τήρηση όλων των µέτρων και µέσων Υγιεινής και Ασφάλειας που αφορούν και τους άλλους πολίτες ( κυκλοφορία πεζών) Θεωρούµε ότι, είναι απαραίτητη και σηµαντική η συστηµατική παρακολούθηση του αποδιδόµενου στον χρήστη κτιρίου, έτσι ώστε, να αποφεύγονται αυθαίρετες παρεµβάσεις που πιθανόν να θέσουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές. Να εξοικειωθούµε µε την αντίληψη που θέλει την οικοδοµή ως ένα σύνθετο µηχάνηµα που λειτουργεί µε διάρκεια ζωής. Είναι ανάγκη να δηµιουργηθεί µητρώο κτιρίων (πράσινο κουτί) όπου θα καταγράφονται τα ουσιαστικά στοιχεία της ταυτότητας της οικοδοµής και θα καταχωρίζεται δελτίο ελέγχου που θα συντάσσει και θα υπογράφει αρµόδιος µηχανικός. Στη συζήτηση που θα ακολουθήσει, πιστεύω ότι είναι σκόπιµο να εξετασθούν και µία σειρά από σηµαντικά θέµατα τα οποία κατά την γνώµη µου άπτονται µε την ποιοτική αναβάθµιση των ιδιωτικών έργων : Είναι επιβεβληµένη η όχι η ύπαρξη ενός τύπου συµφωνητικού µεταξύ του Κυρίου του Έργου και του αναδόχου κατασκευής, το οποίο θα περιλαµβάνει µε τρόπο σαφή και περιληπτικό τα συµφωνούµενα αντικείµενα ; Είναι επιβεβληµένη η όχι, η θέσπιση πρόσθετων τεχνικών προδιαγραφών σε µορφή προτύπων- που θα καλύψουν όλα τα είδη των επιµέρους εργασιών (εκσκαφές, φέροντα οργανισµό, υδραυλικές εγκαταστάσεις, µονώσεις κλπ). Πέραν των ελέγχων που έχουν θεσπιστεί και ισχύουν µέχρι σήµερα είναι αναγκαίο να θεσπιστούν νέοι έλεγχοι η όχι; Ο επιβλέπων µηχανικός του έργου µπορεί ταυτόχρονα να είναι και ο κατασκευαστής του έργου η όχι ; Κλείνοντας την εισήγηση µου, νοµίζω ότι είναι χρήσιµο να γίνει µία αναφορά, στη διαδικασία τήρησης των Μητρώων και ειδικότερα ποιος θα είναι ο φορέας υλοποίησης του θεσµικού πλαισίου παραγωγής ιδιωτικών έργων. Θεσμικό πλαίσιο για την παραγωγή ιδιωτικών έργων ΜΗ.Κ.Ι.Ε., ΤΕΕ, Αθήνα, 26 Σεπτεμβρίου 2006 4
Τα παραδείγµατα είναι πολλά για το τι επικρατεί στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και απαιτούν ιδιαίτερης µνείας. Για παράδειγµα σε αρκετές χώρες δραστηριοποιούνται εδώ και δεκαετίες ανεξάρτητοι οργανισµοί ρύθµισης των θεµάτων που άπτονται της ιδιωτικής οικοδοµικής δραστηριότητας. Συνήθως είναι µη κερδοσκοπικοί οργανισµοί µε σκοπό να λειτουργούν υποβοηθητικά στην βελτίωση της ποιότητας των ιδιωτικών έργων. Στο ρόλο τους περιλαµβάνεται η έννοια «Μητρώο Κατασκευαστών» και αφορά την εγγραφή και τον έλεγχο κατασκευαστών, ο καθορισµός κατασκευαστικών προτύπων, η επιθεώρηση των κατασκευών, η δηµιουργία κινήτρων για την ενθάρρυνση των κατασκευαστών να υιοθετούν καλύτερες κατασκευαστικές πρακτικές κλπ. Οι οργανισµοί αυτοί είναι στην πλειοψηφία τους αυτοχρηµατοδοτούµενοι και σχετικά ανεξάρτητοι εποπτευόµενοι από την πολιτεία ως προς την τήρηση των βασικών τους αρχών. Η εγγραφή των µελών σε αυτούς τους οργανισµούς έχει σαν επακόλουθο την δέσµευση τους να ακολουθούν τους ενιαίους κανόνες και να κατασκευάζουν ιδιωτικά έργα σύµφωνα µε τα κατασκευαστικά πρότυπα που έχουν υιοθετηθεί. Τα κατασκευαστικά πρότυπα τίθενται σε ισχύ από Επιτροπή, η σύσταση της οποίας γίνεται µε αρκετούς τρόπους ανάλογα µε τον τρόπο παρέµβασης της Πολιτείας στον κλάδο. Κατά την σύνταξη των προτύπων λαµβάνονται υπόψη οι κτιριοδοµικοί κανονισµοί και άλλα συναφή δεδοµένα ( εντοπισµός ελαττωµάτων, στατιστικές παρακολούθησης αστοχιών κλπ). Στη διάρκεια ανέγερσης των κτιρίων ειδικοί επιθεωρητές πραγµατοποιούν τακτικούς και έκτακτους ελέγχους για να βεβαιώσουν ότι οι κατασκευές είναι σύµφωνες µε τα πρότυπα και η ανάληψη κινδύνου κάλυψης είναι αποδεκτή. Είναι αισιόδοξο ότι οι προτάσεις που έκανε το ΤΕΕ εδώ και 28 χρόνια ήδη αρχίζουν και γίνονται αντιληπτές και βαίνουν µερικώς προς υλοποίηση µε την θέσπιση εκ µέρους τη Πολιτείας του Μητρώου κατασκευαστών ιδιωτικών έργων. Πιστεύουµε ότι τα περιθώρια που απέµειναν για να αναληφθούν οι πρωτοβουλίες που επιβάλλονται είναι ελάχιστα. Είµαστε στη διάθεση της Πολιτείας για µία χωρίς περιστροφές και γκρίζες καταστάσεις συνεργασία µε τα αρµόδιους φορείς της, µε στόχο τη δηµιουργία ενός συστήµατος παραγωγής έργων µε στόχο την ασφάλεια, ποιότητα, αισθητική και οικονοµία των κατασκευών που θα καθιστά διακριτούς και διεκπεραιώσιµους τους ρόλους όλων. Θεσμικό πλαίσιο για την παραγωγή ιδιωτικών έργων ΜΗ.Κ.Ι.Ε., ΤΕΕ, Αθήνα, 26 Σεπτεμβρίου 2006 5