ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ

ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ σε σύμπλεγμα τάξεων Ο σχεδιασμός και η οργάνωση της διδασκαλίας πραγματοποιήθηκαν από την εκπαιδευτικό Λίζα Αγαπίου με την υποστήριξη της Συμβούλου Ελληνικών Ρέας Παπαγεωργίου. Οργάνωση Επιμορφωτικής Δράσης: Δρ Δήμητρα Μέσσιου (οικεία ΕΔΕ Σχολείου) και Μαρίνα Πενταρά (ΒΔ, διευθύνουσα Δημοτικού Σχολείου Καμπιών-Εθνομάρτυρα Κυπριανού) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ Σχολείο: Δημοτικό Σχολείο Καμπιών-Εθνομάρτυρα Κυπριανού Σχολική Χρονιά: 2016-2017 Ενότητα με θέμα: «Οι πιγκουίνοι» Τάξη: Σύμπλεγμα Α + Β Αριθμός Παιδιών: 5 (Α τάξη) + 5 (Β τάξη ) Οργάνωση Τάξης: Ατομικά, Ολομέλεια στην (κάθε) τάξη, Ολομέλεια στο σύμπλεγμα Ημερομηνία Διδασκαλίας: 22/2/17 1.1 ΤΙ ΕΧΕΙ ΠΡΟΗΓΗΘΕΙ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 1 Αφορμή για ενασχόληση των παιδιών με την ενότητα: Με αφορμή το κείμενο του σχολικού εγχειριδίου της Α τάξης «Μην αγγίζετε! Έχει αγκάθια!», όπου γίνεται αναφορά στο ότι οι ήρωες του κειμένου φτιάχνουν πιγκουίνους με το χιόνι, τα παιδιά εξέφρασαν την επιθυμία να μάθουν περισσότερα πράγματα για τους πιγκουίνους και να φτιάξουν ένα δικό τους βιβλίο με πληροφορίες για τους πιγκουίνους με τίτλο «Το βιβλίο μου για τους πιγκουίνους». Για να βοηθήσει να εκπληρωθεί αυτή τους η επιθυμία, εμφανίζεται, ως επισκέπτης στην τάξη, ο Ντίνος ο Πιγκουίνος (μπουλουκάκι ρουτίνα της τάξης), για να τους συνοδεύσει στο γλωσσικό ταξίδι που θα κάνουν, 1 Όλα τα φύλλα εργασίας, καθώς και κείμενα που χρησιμοποιήθηκαν, επισυνάπτονται στο παράρτημα που ακολουθεί. 1

μελετώντας διαφόρων ειδών κείμενα, που αφορούν τους πιγκουίνους και τη ζωή τους. Ο Ντίνος ο Πιγκουίνος τους απάγγειλε ένα ποίημα, το οποίο μελέτησαν τα παιδιά και αναφέρθηκαν στις συμβάσεις του ποιήματος. Αφού παρατήρησαν προσεκτικά τον Ντίνο τον Πιγκουίνο, τα παιδιά παρακολούθησαν ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Πιγκουίνοι- Ο μαγικός κόσμος των ζώων», όπου εντόπισαν και κατέγραψαν τα εξωτερικά χαρακτηριστικά ενός πιγκουίνου. Στη συνέχεια, έκαναν σύγκριση των πιγκουίνων με τα πουλιά, τα οποία μελέτησαν σε προηγούμενες ενότητες. Επίσης, άρχισαν τη δημιουργία του βιβλίου τους. Στη συνέχεια Ο Ντίνος ο Πιγκουίνος άφησε στα παιδιά ένα κουτί, που περιείχε υλικό για τους πιγκουίνους, για να το μελετήσουν μέχρι να επιστρέψει μετά από 2 μέρες. Η ενασχόληση των παιδιών με την ενότητα «Πιγκουίνοι» παρείχε ευκαιρίες στα παιδιά να εντοπίσουν και να χρησιμοποιήσουν στην ανάγνωση και στον γραπτό τους λόγο το συμφωνικό σύμπλεγμα γκ, να γνωρίσουν πτυχές της ζωής των πιγκουίνων και πώς αυτές πραγματώνονται γλωσσικά (π.χ. περιγραφή ζώου σε εγκυκλοπαίδειες και παραμύθια, αφήγηση, λίστες πληροφοριών, χρήση σχετικού λεξιλογίου, χρήση επιθέτων, συμβάσεις παραμυθιού) και να έρθουν σε επαφή με διάφορα είδη κειμένων, όπως εγκυκλοπαιδικά λήμματα, χάρτες, παραμύθια, εικόνες κ.ά. Επίσης, εξέφρασαν απόψεις γύρω από το όλο θέμα, δίνοντας έμφαση στις δεξιότητες και τη γλώσσα του προφορικού διαλόγου. Επιπρόσθετα, τα παιδιά σχολίασαν τα γλωσσικά και μη γλωσσικά στοιχεία του κάθε κειμένου και, με κάθε ευκαιρία, εκφράζονταν προφορικά και γραπτώς, για τα κείμενα και τις απόψεις των συμμαθητών/τριών τους. Γενικά, συμμετείχαν σε διάφορες δραστηριότητες ανάγνωσης, κατανόησης, παραγωγής λόγου και κριτικής διερεύνησης των κειμένων. Στο προηγούμενο μάθημα, διαπραγματεύθηκαν το παραμύθι «Ένας πιγκουίνος όχι και τόσο τέλειος». Διάβασαν με διάφορους τρόπους το παραμύθι, εκφράστηκαν για το τι τους έκανε εντύπωση και τι τους άρεσε, το χώρισαν σε επεισόδια/σκηνές, ασχολήθηκαν με τα χαρακτηριστικά της αφήγησης και της λειτουργίας της μέσα στο παραμύθι, συνέλεξαν πληροφορίες (λέξεις/φράσεις) για τους πιγκουίνους γενικά, και έγραψαν με δικά τους λόγια την ιστορία, την οποία συνόδευσαν με ανάλογες εικόνες. Σχολίασαν τα μη γλωσσικά μέσα που χρησιμοποίησαν οι δημιουργοί του παραμυθιού (στοιχεία εξώφυλλου, εικονογράφηση, μέγεθος γραμμάτων, γραμματοσειρά κ.ο.κ.) και σχολίασαν τη συμβατότητά τους με το λεκτικό μέρος του παραμυθιού. 1.2. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ που χρησιμοποιήθηκε στα προηγούμενα μαθήματα: 2

https://www.youtube.com/watch?v=lzhgm2xhf1e «Πιγκουίνοι- Ο μαγικός κόσμος των ζώων» https://www.youtube.com/watch?v=8niqjrckyym «Πιγκουίνος Penguin» 2.1 ΣΤΟΧΟΙ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Τα παιδιά: Α τάξη Β τάξη Να εντοπίζουν τις πληροφορίες που παρέχονται σε ένα προφορικό κείμενο (ταινία) και να τις αξιολογούν, βάσει της σημαντικότητάς τους. Να κατανοήσουν ένα προφορικό κείμενο, αξιοποιώντας στρατηγικές κατανόησης προφορικού λόγου (π.χ. ακρόαση προφορικού κειμένου με κλείδα ακρόασης, σύγκριση με άλλο κείμενο, χρήση συνοδευτικών εικόνων, ανάγνωση με τη μέλισσα BeeBot). Να συμπληρώνουν άγνωστο κείμενο, από το οποίο απουσιάζουν λέξεις/φράσεις, χρησιμοποιώντας βασικές πληροφορίες από το υπό διαπραγμάτευση κείμενο Να συνθέσουν πληροφορίες και να αποδώσουν γραπτώς, εν συντομία, το νόημα του υπό διαπραγμάτευση κειμένου. 3

2.2.ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ (να γραφτεί με κεφαλαία γράμματα όπως τα υπόλοιπα -1.1., 1.2, 2.1 κ.τ.λ.- και να μην είναι κεντραρισμένο Τάξη Α Τάξη Β 1. Σύνδεση με τα προηγούμενα - Προσανατολισμός: Στρατηγική κατανόησης γραπτού κειμένου - Προφορική αναδιήγηση της ιστορίας του παραμυθιού: Τα παιδιά παρουσιάζουν το τι έγινε το προηγούμενο μάθημα, ως εξής: Τα παιδιά της Α τάξης διαβάζουν μεγαλόφωνα, με τη σειρά, το κείμενο ενός παιδιού της Β τάξης, το οποίο προέκυψε ως επιστέγασμα της διαπραγμάτευσης/επεξεργασίας του παραμυθιού «Ένας πιγκουίνος όχι και τόσο τέλειος». Ταυτόχρονα, τα παιδιά της Β τάξης, συνοδεύουν τη μεγαλόφωνη ανάγνωση, με εικόνες, στις οποίες παρουσιάζονται οι σκηνές της ιστορίας του παραμυθιού. Στη συνέχεια ξαναπαρουσιάζεται το κουτί με το υλικό, που άφησε ο Ντίνος ο Πιγκουίνος στα παιδιά την πρώτη μέρα και, για να μάθουν περισσότερες πληροφορίες για τους πιγκουίνους, αποφασίζεται να μελετήσουν την ταινία «Χαρούμενα Πόδια». 2. Δραστηριότητες καλλιέργειας κατανόησης προφορικού κειμένου: Στρατηγική κατανόησης Α - Στοχευμένη ακρόαση προφορικού κειμένου με κλείδα ακρόασης: (Παρακολούθηση αποσπασμάτων από την κινηματογραφική ταινία «Χαρούμενα Πόδια». Ανακοινώνεται στα παιδιά ότι θα παρακολουθήσουν ένα απόσπασμα από την ταινία και, ταυτόχρονα, τους δίνεται κλείδα ακρόασης (χαρτάκι τύπου post it note), ώστε, κατά τη διάρκεια της ακρόασης/παρακολούθησης, να επιλέγουν και να καταγράφουν λέξεις-κλειδιά (να λεχθεί στα παιδιά λέξεις που τις θεωρούν σημαντικές), σχετικές με το εν λόγω προφορικό κείμενο. Τα παιδιά παρακολουθούν την ταινία μέχρι το 4 45 και συμπληρώνουν την κλείδα. Στρατηγική κατανόησης Β - Σύγκριση με άλλο κείμενο: Αρχικά, τα παιδιά τοποθετούνται στο κείμενο, σε ένα κύκλο συζήτησης, για τις πρώτες εντυπώσεις που τους άφησε η παρακολούθηση (π.χ. Τι μου άρεσε; Τι μου έκανε εντύπωση; Πώς με έκανε να νιώσω; Τι μου θύμισε; κ.λπ.). Ακολουθεί ανακοίνωση των λέξεων, που κατέγραψαν στο χαρτάκι τους. Η ανακοίνωση αυτή συνοδεύεται με τα κριτήρια επιλογής των παιδιών, τους λόγους, δηλαδή, που διάλεξαν αυτές τις λέξεις. Για ενίσχυση της κατανόησης και για να αντιληφθούν τα παιδιά ποιες νέες πληροφορίες εντόπισαν στο φιλμάκι, προκύπτει ανάγκη σύγκρισης του σημερινού 4

προφορικού κειμένου με το χθεσινό. Επομένως, παρουσιάζεται ένα βέννειο διάγραμμα σύγκρισης (ομοιότητες διαφορές), στο οποίο τοποθετούνται οι λέξεις που επέλεξαν τα παιδιά αλλά και λέξεις/φράσεις από το παραμύθι, που διάβασαν την προηγούμενη μέρα 2. Σχολιάζονται μεταξύ άλλων, οι τίτλοι, οι επιλογές χρωμάτων, σε ποιους απευθύνονται τα δύο κείμενα, το περιεχόμενο, το πώς παρουσιάζονται οι πρωταγωνιστές, κ.ο.κ. Προκύπτει η ανάγκη να παρακολουθήσουν ακόμα ένα απόσπασμα από την ταινία, για να συλλέξουν επιπλέον πληροφορίες. Στρατηγική κατανόησης Γ Χρήση συνοδευτικών εικόνων σε σειρά: Τα παιδιά παρακολουθούν ένα δεύτερο απόσπασμα από την ταινία, από το 23 20 μέχρι το 28. Ακολουθεί συζήτηση, με τη βοήθεια κατάλληλων ερωτήσεων, για τον κύκλο της ζωής των πιγκουίνων (π.χ. πώς ξεκινά; Τι κάνει η μαμά; κ.λπ.) Αμέσως μετά, με βάση τα όσα είδαν και άκουσαν στην ταινία, τα παιδιά σειροθετούν, στον πίνακα, εικόνες και λέξεις, ούτως ώστε να σχηματιστεί ο κύκλος ζωής του πιγκουίνου. Στρατηγική κατανόησης Δ - Ανάγνωση με τη μέλισσα BeeBot: Τα παιδιά αφού διαβάσουν μια πρόταση/ερώτηση σχετική με τον κύκλο ζωής του πιγκουίνου, εντοπίζουν την αντίστοιχη εικόνα/απάντηση. Στη συνέχεια, αφού δείξουν με το δάχτυλό τους τη διαδρομή που πρέπει να ακολουθήσει το ρομπότ και πουν προφορικά τις οδηγίες που πρέπει να εκτελέσει, προγραμματίζουν ανάλογα τη μέλισσα, για να εκτελέσει την κίνηση/διαδρομή. Σε περίπτωση λανθασμένου προγραμματισμού, δίνεται η ευκαιρία στο παιδί να αυτοαξιολογηθεί, να εντοπίσει το λάθος και να επαναπρογραμματίσει τη μέλισσα. Στρατηγική κατανόησης Ε - Γραπτή αναδιήγηση κειμένου με δικά μου λόγια : Τα παιδιά εργάζονται ατομικά και κολλούν σε σειρά τις εικόνες του κύκλου ζωής, σε ανάλογο φύλλο εργασίας. Εκεί, καταγράφουν τα στάδια του κύκλου της ζωής του πιγκουίνου σε ορθή σειρά, με τη βοήθεια των γλωσσικών στηριγμάτων από τον πίνακα. 2 Η σύγκριση γίνεται προφορικά αλλά παρουσιάζεται το φύλλο εργασίας το οποίο θα συμπληρώσουν τα παιδιά της Β τάξης στην πορεία του μαθήματος αν υπάρχει χρόνος ή αλλιώς στο σπίτι. 5

Στρατηγική κατανόησης Στ - Συμπλήρωση κενών λέξεων σε κείμενο (close text) : Τα παιδιά κολλούν σε σειρά τις εικόνες του κύκλου ζωής και συμπληρώνουν τις λέξεις που λείπουν. Αφού ολοκληρώσουν τα παιδιά την γραπτή τους εργασία, την κολλούν στο ατομικό τους βιβλίο για τους πιγκουίνους, το οποίο άρχισαν να συμπληρώνουν, στα προηγούμενα μαθήματα. Κατασκευή- Ο κύκλος ζωής του πιγκουίνου: Τα παιδιά παίρνουν ένα φάκελο που περιέχει οδηγίες και υλικά για την κατασκευή. Διαβάζουν και ακολουθούν τις οδηγίες. Σύγκριση παραμυθιού - ταινίας: (συζήτηση ομαδικά και συμπλήρωση ατομικά) Αφού ολοκληρώσουν τα παιδιά την γραπτή τους εργασία, την κολλούν στο βιβλίο τους για τους πιγκουίνους, το οποίο άρχισαν στα προηγούμενα μαθήματα. Κατασκευή- Ο κύκλος ζωής του πιγκουίνου: Με τη βοήθεια της εκπαιδευτικού, τα παιδιά φτιάχνουν την κατασκευή. Δραστηριότητα με τη μέλισσα BeeBot: Ακολουθεί η ίδια δραστηριότητα όπως προηγουμένως με την Α τάξη αλλά τώρα οι προτάσεις και οι ερωτήσεις έχουν μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας. Γ. Σύνοψη Αξιολόγηση Σύνδεση με τα επόμενα: Έρχεται στην τάξη ο φίλος μας ο Ντίνος ο Πιγκουίνος (μπουλουκάκι ρουτίνα της τάξης) και αναρωτιέται αν, σήμερα, τα παιδιά έμαθαν καινούρια πράγματα. Επίσης, τους παρακαλεί να ανακαλέσουν και πληροφορίες που έμαθαν από προηγούμενα μαθήματα. Τα παιδιά κάθονται σε κύκλο και απαντούν, υπό μορφή συζήτησης, στα ερωτήματα του Πιγκουίνου. Ο Ντίνος ο Πιγκουίνος ρωτάει τα παιδιά τι νομίζουν ότι θα ακολουθήσει στο επόμενο μάθημα. Τα παιδιά διατυπώνουν προβλέψεις και υποθέσεις. 6

3.1. ΤΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΖΕΤΑΙ ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕΙ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Σε μαθήματα που θα ακολουθήσουν, τα παιδιά θα μελετήσουν τους κινδύνους τους οποίους διατρέχουν οι πιγκουίνοι. Συγκεκριμένα, θα μελετήσουν άρθρο που αφορά τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι πιγκουίνοι, σήμερα και το γιατί απειλείται το είδος τους. Θα εντοπίσουν τα χαρακτηριστικά και το επικοινωνιακό πλαίσιο ενός άρθρου και θα το συγκρίνουν με κείμενα που απευθύνονται σε παιδιά. Θα προσπαθήσουν να τροποποιήσουν μέρη του άρθρου, για να γίνει καταλληλότερο για παιδιά. Επίσης, θα μελετήσουν συγκεκριμένες σελίδες από την παιδική εγκυκλοπαίδεια «Ο πιγκουίνος» και το παραμύθι «Καλωσόρισες πιγκουινάκι», που αναφέρονται στους κινδύνους και θα συμπληρώσουν σχετικά φύλλα εργασίας. Τέλος, στα πλαίσια της ομαλής μετάβασης των παιδιών της προδημοτικής στο δημοτικό σχολείο, θα γίνει κοινό μάθημα μεταξύ των μαθητών της προδημοτικής και Α τάξης, στο οποίο οι μαθητές της Α τάξης θα έχουν ρόλο μέντορα και θα καθοδηγούν τα παιδιά της προδημοτικής, στους διάφορους σταθμούς δραστηριοτήτων. 7