ΙΗΜΕΡΙ Α ΤΕΕ ιαχείριση επικινδυνότητας: η εφαρµογή των οδηγιών Seveso I & II στη χώρα µας

ΙΗΜΕΡΙ Α ΤΕΕ ιαχείριση επικινδυνότητας: η εφαρµογή των οδηγιών Seveso I & II στη χώρα µας Χαιρετισµός της Υπερνοµάρχη Αθηνών- Πειραιώς κ ας Φώφης Γεννηµατά Κυρίες και κύριοι, Τα προβλήµατα του περιβάλλοντος έχουν πάψει να είναι τοπικά, αφού κάθε τοπικό πρόβληµα γίνεται γενικότερο πρόβληµα της περιοχής όπου εκδηλώνεται. Αυτό πια είναι αποδεκτό σε παγκόσµιο επίπεδο, ιδιαίτερα µετά τις Συνόδους Κορυφής για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη του Ρίου, του Κιότο και του Γιοχάνεσµπουργκ. Σήµερα ένα µεγάλο περιβαλλοντικό πρόβληµα σε µια γειτονιά δεν περιορίζεται γεωγραφικά εκεί, αλλά γίνεται σηµαντικό για ολόκληρο το µητροπολιτικό κέντρο της Αθήνας και του Πειραιά. Αυτό φάνηκε πρόσφατα στο ατύχηµα της οδού Ρετσίνας στον Πειραιά. Θυµάµαι από τον πατέρα µου ότι η πρώτη µελέτη του Τεχνικού Επιµελητηρίου Ελλάδος για την διασπορά των ρύπων από την καµινάδα της ΕΗ στο Κερατσίνι είχε δείξει ότι υπό ορισµένες συνθήκες ανέµου ευνοείται συγκέντρωση ρύπων στα Πατήσια και στο Ψυχικό. Σήµερα τα περιβαλλοντικά προβλήµατα δεν περιορίζονται από τα σύνορα των ήµων καµία φορά, ούτε και από των κρατών τα σύνορα. Έτσι ότι συµβαίνει στην µια άκρη της Υπερνοµαρχίας µας αφορά και στην άλλη και συνεπώς ενδιαφέρει όλους τους πολίτες µας. Η συντριπτική πλειοψηφία των προβληµάτων αυτών συνδέεται µε την αβεβαιότητα στην εκτίµηση της επικινδυνότητας. Οι συνέπειες ενός βιοµηχανικού ατυχήµατος δεν είναι µόνο οικονοµικές, αλλά συνοδεύονται 1

από πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην ζωή και την υγεία των εργαζοµένων, στην δηµόσια υγεία και ασφάλεια και στο φυσικό περιβάλλον. Η αντιµετώπιση του προβλήµατος είναι προφανές ότι µεταξύ των άλλων απαιτούνται: 1. Η ανάπτυξη των κατάλληλων εργαλείων για την ποσοτικοποίηση της επικινδυνότητας, προσαρµοσµένο σε ελληνικές συνθήκες και ανάγκες. 2. Η διαµόρφωση ενός ρεαλιστικού συστήµατος επιθεώρησης ασφάλειας στις βιοµηχανικές εγκαταστάσεις. 3. Η προσεκτική εξέταση των δυνατοτήτων εφαρµογής της Οδηγίας SEVESO 2 στην µεταφορά επικίνδυνων ουσιών. 4. Η µελέτη της επικινδυνότητας εγκαταστάσεων εφαρµογών νέων τεχνολογιών, όπως για παράδειγµα του υδρογόνου που θα εµπλουτίσει σύντοµα το ενεργειακό ισοζύγιο. 5. Η στενή συνεργασία µε την Τοπική και Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση για την πληροφόρηση των πολιτών σε θέµατα βιοµηχανικών κινδύνων και ειδικά των πιθανών ή έστω και απίθανων βιοµηχανικών ατυχηµάτων µεγάλης έκτασης. Κυρίες και κύριοι, Είµαστε στο πλάι σας και περιµένουµε µε ιδιαίτερη προσοχή τα αποτελέσµατα της ιηµερίδας σας ώστε να υιοθετήσουµε, αν κριθεί ότι χρειάζεται βέβαια και βελτιώσεις στο υπάρχον πλαίσιο για το συµφέρον των πολιτών, όχι µόνο του Μητροπολιτικού Κέντρου Αθήνας-Πειραιά, αλλά και όλων των Νοµαρχιών της χώρας µας. Η Ενιαία Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση Αθήνας-Πειραιά και η Ε.Ν.Α.Ε. καλεί το Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδας, τον θεσµοθετηµένο τεχνικό επιστηµονικό σύµβουλο της πολιτείας µας σε στενή συνεργασία για την διαµόρφωση ενός ολοκληρωµένου και ρεαλιστικού σχεδίου το οποίο αφενός θα αντιµετωπίζει τα κυριότερα προβλήµατα διαχείρισης της 2

επικινδυνότητας, αφετέρου θα βοηθήσει στην εναρµόνιση της Εθνικής Νοµοθεσίας µε την Κοινωνική Οδηγία SEVESO 2. Σας ευχαριστώ πολύ. 3

ΙΗΜΕΡΙ Α ΤΕΕ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ Ο ΗΓΙΩΝ SEVESO I & II ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ Χαιρετισµός του Εκπροσώπου του ΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ( Η.Κ.ΚΙ.) κ ου ΣΟΥΚΗ Κύριε Πρόεδρε, κύριε Υπουργέ, αξιότιµοι κυρίες και κύριοι. Χαιρετίζοντας την σηµερινή σας συζήτηση θέλω να µεταφέρω προς όλους σας τους θερµούς χαιρετισµούς των συναδέλφων από το ΗΚΚΙ, αλλά και του Προέδρου µας του ηµήτρη του Τσοβόλα. Πράγµατι είναι σηµαντικής σηµασίας η σηµερινή σας συζήτηση και επίσης σηµαντικό ζήτηµα είναι και για εµάς η παρουσία µας σήµερα εδώ και για αυτό θέλουµε να σας ευχαριστήσουµε. Θεωρούµε ότι είναι σηµαντική η παρουσία και η τοποθέτηση των πολιτικών κοµµάτων γιατί το ζήτηµα που σήµερα συζητάτε έχει να κάνει µε την ασφάλεια των εργαζοµένων, έχει να κάνει µε την ασφάλεια των πολιτών και πράγµατι θα πρέπει να είναι και υποχρεωµένοι, αλλά να έχουν και θέση τα πολιτικά κόµµατα για αυτά τα πολύ σηµαντικά και σοβαρά ζητήµατα. Η δική µας η άποψη είναι ότι πράγµατι η ανθρωπότητα σε αυτή την φάση περνάει κάποιες δύσκολες περιόδους που µε ευκολία θα µπορούσε κανείς να πει ότι διαχειρίζεται αυτά τα σηµαντικά ζητήµατα που έχουν να κάνουν µε τον άνθρωπο. Θεωρούµε ότι γενικότερα η απελευθερωµένη οικονοµία, η παγκοσµιοποίηση, ο ανταγωνισµός και όλη αυτή η γενικότερη παγκόσµια πολιτική που επικρατεί δεν βοηθάνε και πάρα πολύ στο να µπορέσουµε να διαχειριστούµε αλλά και να διασφαλίσουµε αυτά τα σηµαντικά ζητήµατα της επικινδυνότητας. Πράγµατι, κατά την γνώµη µας, θέση που θα έπρεπε να είναι πρώτιστη, το θέµα της εξασφάλισης της ασφάλειας των εργαζοµένων και των πολιτών, παίρνει ο ανταγωνισµός, η συµπύκνωση του κόστους παραγωγής, αδιαφορώντας για τις ανθρώπινες αξίες και γενικότερα τον άνθρωπο. 4

Η οδηγία, πράγµατι όπως ειπώθηκε, αναφέρεται στην πολιτική πρόληψης αυτών των επικίνδυνων για τον άνθρωπο φαινοµένων και συνεπειών. Όµως σηµασία για εµάς έχει περισσότερο από την πολιτική πρόληψης (που είναι ουσιαστικά οι οδηγίες), η διασφάλιση των προϋποθέσεων, αλλά και της λειτουργίας αυτών των προϋποθέσεων ώστε να µπορούµε να περιορίσουµε όσο το δυνατόν αυτά τα επικίνδυνα ατυχήµατα, µε περισσότερο επικίνδυνα πράγµατι, τα µεγάλα βιοµηχανικά ατυχήµατα. Θεωρούµε λοιπόν ότι αυτοί οι οποίοι θα πρέπει να έχουν την ευθύνη για αυτές τις δύο βασικές παραµέτρους που είπα, την διασφάλιση των προϋποθέσεων και την διασφάλιση της λειτουργίας των προϋποθέσεων, πράγµατι δηλαδή οι προϋποθέσεις αυτές να λειτουργήσουν και στην πράξη, θα πρέπει κατά την γνώµη µας να µην είναι κανένας άλλος παρά το ίδιο το κράτος. εν θα µπορούσαµε να πάµε σε µια λογική, που τελευταία δυστυχώς και αυτή περνάει, ότι ο έλεγχος αυτής της διαχείρισης της επικινδυνότητας θα πρέπει να ανατίθεται σε ιδιωτικούς φορείς οι οποίοι θα ελέγχουν τους άλλους ιδιωτικούς παραγωγούς ή εργοδότες, εργοστασιάρχες κλπ. Άρα λοιπόν θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο αυτό, ότι θα πρέπει να υπάρχει κρατικός έλεγχος και στην διασφάλιση των προϋποθέσεων, οι οποίες για εµάς θα πρέπει να έχουν τρεις βασικές παραµέτρους οι οποίοι θα είναι, πρώτον, η υγεία και η ασφάλεια ως πρώτιστος στόχος, των εργαζοµένων και των πολιτών. εύτερος στόχος θα πρέπει να είναι η προστασία του περιβάλλοντος, γιατί και αυτό είναι ένα σηµαντικό ζήτηµα, πάρα πολύ σηµαντικό που έχει βέβαια ως αποτέλεσµα την συνέπεια του πρώτου που ανέφερα. Και τρίτο και βασικό ζήτηµα είναι η συνεχής βελτίωση των συνθηκών εργασίας που από εκεί εξαρτάται απόλυτα κατά την γνώµη µας και η προϋπόθεση της λειτουργίας όλων αυτών των όρων. Εποµένως για να µπορέσουµε να διασφαλίσουµε την λειτουργία αυτών των προϋποθέσεων, κατά την γνώµη µας µε τον έλεγχο του κράτους εµπλέκονται δύο παράγοντες οι οποίοι είναι από την µια πλευρά οι εργοδότες και το διευθυντικό δικαίωµα, όπως θα λέγαµε και από την άλλη πλευρά οι ίδιοι οι εργαζόµενοι οι οποίοι συµµετέχουν σε µια επιχείρηση. Θα πρέπει λοιπόν και οι δύο πλευρές να συµβάλλουν µε ειλικρίνεια σε αυτό το µεγάλο ζήτηµα της επικινδυνότητας. 5

Οι εργαζόµενοι θα µπορούσαµε να πούµε ότι έχουν όλη την διάθεση και την θέληση να βοηθήσουν. εν ξέρω όµως αν έχουν την δυνατότητα πολλές φορές µε την καταπίεση, την ανεργία και τον εκβιασµό του να χάσουν την δουλειά τους, αν είναι σε θέση να διασφαλίσουν την ίδια τους την προστασία και την ζωή τους παίρνοντας στάση αρνητική απέναντι σε επιβαλλόµενες εργασίες οι οποίες δεν προϋποθέτουν τις προηγούµενες διασφαλίσεις. Από την πλευρά των εργοδοτών εκείνο που θα πρέπει να εξασφαλιστεί είναι, εµπρός στον αθέµιτο ανταγωνισµό και στο εύκολο κέρδος, να εγκαταλείψουν όλα αυτά τα πολύ σωστά, συνήθως σωστά είναι, αυτά τα οποία αναφέρονται στις οδηγίες. Το ζήτηµα είναι όµως όχι το αν είναι σωστά γραµµένα στις οδηγίες, αλλά πράγµατι η πολιτική βούληση που θέλει να εφαρµόσει αυτές τις οδηγίες. Εγώ θέλω µε αυτά τα λίγα λόγια να ευχαριστήσω για άλλη µια φορά το Τεχνικό Επιµελητήριο που πράγµατι ως σύµβουλος και φορέας της ελληνικής κοινωνίας τουλάχιστον δίνει τα εναύσµατα για αυτή την πολύ σοβαρή συζήτηση, που θα πρέπει να απασχολήσει και όλους τους υπόλοιπους φορείς της κοινωνίας µας. Ευχαριστώ πολύ και καλή επιτυχία. 6

Αθήνα, Τρίτη 4/11/2003 ΙΗΜΕΡΙ Α ΤΕΕ ιαχείριση επικινδυνότητας: η εφαρµογή των οδηγιών Seveso I & II στη χώρα µας Χαιρετισµός του Θύµιου Ευθυµίου, εκπροσώπου του ΚΚΕ Εκ µέρους του ΚΚΕ, χαιρετίζουµε τις εργασίες της διηµερίδας κι ευχαριστούµε για την πρόσκληση. Το κόµµα µας θεωρεί το ζήτηµα της πρόληψης και αντιµετώπισης του επαγγελµατικού κινδύνου, και γενικότερα της επικινδυνότητας, σαν ένα από τα βασικότερα κριτήρια αξιολόγησης του αναπτυξιακού δρόµου που επιλέγει κάθε χώρα. Στην Ελλάδα ο σηµαντικός αριθµός θανατηφόρων εργατικών ατυχηµάτων τα τελευταία χρόνια έχει αναδείξει αντικειµενικά: - την απουσία συνδυασµένης εφαρµογής του νοµοθετικού πλαισίου για τον επαγγελµατικό κίνδυνο, τα ατυχήµατα µεγάλης έκτασης, τη χρήση γης, την προστασία του περιβάλλοντος, - τις σκόπιµες ελλείψεις του νοµοθετικού πλαισίου και την απουσία προσανατολισµού του κρατικού ελέγχου προς την εργοδοτική ευθύνη - τις αρνητικές επιπτώσεις για την ασφάλεια των εργαζοµένων απ την πολιτική συµπίεσης της εργατικής δύναµης, εντατικοποίησης της εργασίας και ανατροπής των εργατικών κατακτήσεων - την απουσία ασφαλιστικής κάλυψης του επαγγελµατικού κινδύνου - τις αρνητικές επιπτώσεις των ιδιωτικοποιήσεων µε την ανάθεση σε ιδιωτικούς φορείς της πρόληψης του επαγγελµατικού κινδύνου και του ελεγκτικού ρόλου για τη διαχείριση της επικινδυνότητας. 7

Πιστεύουµε ότι αρκετοί απ τους καταξιωµένους επιστήµονες που µετέχουν στις εργασίες της διηµερίδας, θα αναδείξουν µεθοδολογικά και ουσιαστικά προβλήµατα καθώς και τις σχετικές ελλείψεις στο νοµοθετικό επίπεδο και στις κρατικές υποδοµές. Αλλά και το ταξικό συνδικαλιστικό κίνηµα έχει θέσει συγκεκριµένους στόχους και παλεύει: - Για την κατάργηση των ιδιωτικών Εξωτερικών Υπηρεσιών Προστασίας Πρόληψης. - Για τη συγκρότηση Επιτροπών Υγιεινής και Ασφάλειας των Εργαζοµένων. - Για την ασφαλιστική κάλυψη του επαγγελµατικού κινδύνου στο πλαίσιο της συνολικής λύσης για δηµόσια δωρεάν ασφάλιση. Ωστόσο, θα θέλαµε να θέσουµε ορισµένα γενικότερα ερωτήµατα: Πώς µπορεί να διασφαλιστεί η προσαρµογή του εργασιακού περιβάλλοντος στις ανάγκες των εργαζοµένων και όχι το αντίστροφο; Πώς θα διασφαλισθεί η απρόσκοπτη αξιοποίηση της κατακτηµένης επιστηµονικά γνώσης για την αποτελεσµατική αντιµετώπιση του επαγγελµατικού κινδύνου; Πώς θα διασφαλισθεί η συνδυασµένη ικανοποίηση του συνόλου των λαϊκών αναγκών για την προστασία της υγείας, της ασφάλειας, του περιβάλλοντος και για διεύρυνση των εργατικών δικαιωµάτων; Η ίδια η ζωή δείχνει ότι τα προβλήµατα είναι σε τελευταία ανάλυση πολιτικά και όχι τεχνοκρατικά. Οι σηµερινές ελλείψεις είναι συνειδητές και όχι τυχαίες. Η αποτελεσµατική προστασία των εργαζοµένων από τον επαγγελµατικό κίνδυνο προϋποθέτει την εγκατάλειψη του αναπτυξιακού δρόµου που θυσιάζει τη ζωή των εργαζοµένων στο βωµό του κεφαλαιοκρατικού κέρδους και της ανταγωνιστικότητας των µονοπωλιακών οµίλων. Όσο το τιµόνι το κρατά το κεφάλαιο, θα το κρατάει για λογαριασµό των συµφερόντων του. Η αποτελεσµατική προστασία της Υγείας και Ασφάλειας απαιτεί λοιπόν την κοινωνικοποίηση των βασικών µέσων παραγωγής και το σχεδιασµό της 8

οικονοµικής ζωής µε γνώµονα τις λαϊκές ανάγκες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα µπορέσουν να λειτουργήσουν αποτελεσµατικά κρατικές υπηρεσίες τόσο για την πρωτογενή παραγωγή έργου προστασίας της ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων, όσο και για τον έλεγχο αυτής της δραστηριότητας. 9

ιηµερίδα ΤΕΕ «ιαχείριση επικινδυνότητας» Χαιρετισµός του Προέδρου του Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Αθήνας Γρηγόρη Φελώνη 4-5 Νοεµβρίου 2003 ΕΒΕΑ 10

Κύριε Πρόεδρε, Κύριοι Εκπρόσωποι των Κοινωνικών και Επαγγελµατικών φορέων Το ΕΚΑ χαιρετίζει την σηµερινή εκδήλωση του ΤΕΕ που φέρνει στο προσκήνιο το θέµα των Βιοµηχανικών Ατυχηµάτων Μεγάλης Εκτασης, ένα θέµα που άπτεται της ασφάλειας των ανθρώπων του εργασιακού και του ευρύτερου περιβάλλοντος. Τα βιοµηχανικά ατυχήµατα µεγάλης έκτασης (ΒΑΜΕ), όπως άλλωστε και κάθε ατύχηµα στο οποίο διακυβεύεται η υγεία, η ασφάλεια και η ζωή των εργαζοµένων αποτελούν προτεραιότητα για το Συνδικαλιστικό Κίνηµα και µας απασχολούν σοβαρά. Για τον λόγο αυτό τόσο το ΕΚΑ όσο και η ΓΣΕΕ αλλά και κλαδικές Οµοσπονδίες της κατηγορίας των δραστηριοτήτων που υπάγονται στην Οδηγία SEVESO καθώς και το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ, εδώ και χρόνια, έχουν αναδείξει το θέµα και έχουν δραστηριοποιηθεί στην ενηµέρωση των εργαζοµένων µε ανάλογες εκδηλώσεις όπως η σηµερινή, µε εκπαιδευτικά σεµινάρια και µε έκδοση ενηµερωτικών εντύπων. Στα Βιοµηχανικά ατυχήµατα µεγάλης έκτασης υπάρχει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που τα διαφοροποιεί από τα ατυχήµατα του εργασιακού χώρου. Και τούτο εξ αιτίας του εύρους των επιπτώσεων εντός και εκτός της εγκατάστασης και της σύνδεσής του µε το ευρύτερο περιβάλλον. Είναι ένα θέµα που ανέδειξε την συνέχεια των δύο χώρων (εντός και εκτός της βιοµηχανικής εγκατάστασης) και που η αντιµετώπισή του έφερε στο προσκήνιο αφ ενός τους εργαζόµενους σε αυτές τις εγκαταστάσεις και αφ ετέρου τις τοπικές κοινωνίες πέριξ των εγκαταστάσεων. Σε επίπεδο νοµοθεσίας η συνέργια των νοµοθετηµάτων SEVESO και του Π 17/96 για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία αποτελεί πρώτιστη ανάγκη και προτεραιότητα αν 11

στοχεύουµε στην ολοκληρωµένη αντιµετώπιση ενός κατά γενική οµολογία δύσκολου προβλήµατος που προϋποθέτει την συνεργασία και εγρήγορση πολλών παραγόντων. Από το Π 17/96 η Γραπτή Εκτίµηση του Επαγγελµατικού Κινδύνου αποτελεί σηµαντικό εργαλείο που σε συνδυασµό µε τις προβλέψεις της Οδηγίας SEVESO µπορεί να συµβάλει πρωτίστως στην «πολιτική πρόληψης µεγάλων ατυχηµάτων», όπως αυτή προβλέπεται στο άρθρο 7 της Οδηγίας SEVESO και στο άρθρο 9 στα θέµατα της Έκθεσης Ασφαλείας, καθώς επίσης και στα άρθρα 7 και 8 της ΚΥΑ 5697/590/00. Η Γραπτή εκτίµηση του Επαγγελµατικού Κινδύνου συµβάλλει στην αναγνώριση και ανάλυση των κινδύνων µεγάλου ατυχήµατος, µέσα από τον προσδιορισµό των πηγών κινδύνου, τον προσδιορισµό των µέτρων και των πρακτικών που απαιτούνται, την εκτίµηση των επιπτώσεων ενδεχοµένου ατυχήµατος. Η κατάρτιση άλλωστε του εξωτερικού σχεδίου έκτακτης ανάγκης που απαιτεί η SEVESO II (Aρθρο 11) διευκολύνεται από την ύπαρξη ενός αντιστοίχου εσωτερικού σχεδίου όπου είναι προφανές ότι ένα σηµαντικό ρόλο παίζουν οι εργαζόµενοι. Άλλωστε και το Π 17/96 στο άρθρο 10 αναδεικνύει σε νοµική απαίτηση την από κοινού εξέταση του εργασιακού µε το ευρύτερο περιβάλλον και ως εκ τούτου την συµµετοχή όλων των εµπλεκοµένων. Το ΕΚΑ θεωρεί ότι η συµµετοχή των εργαζοµένων στις επιχειρήσεις που υπάγονται στην Οδηγία SEVESO, µέσω των εκπροσώπων τους και µέσω των Επιτροπών Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας αυτών των Επιχειρήσεων, στον σχεδιασµό της εφαρµογής της Οδηγίας και της εκπόνησης του Σχεδίου Αντιµετώπισης Τεχνολογικού Ατυχήµατος Μεγάλης Έκτασης. Αποτελεί αδήριτη ανάγκη η συµµετοχή των εργαζοµένων, οι οποίοι είναι οι φορείς της γνώσης σε ότι αφορά στη λειτουργία της εγκατάστασης, στις βλάβες που µπορεί να προκληθούν και να οδηγήσουν σε ένα ατύχηµα και στην έγκαιρη διάγνωσή τους. Εποµένως ο παράγων «εργαζόµενος» πρέπει να είναι ενήµερος, να συµµετέχει και να είναι επίσης εφοδιασµένος µε όλα τα αναγκαία µέσα και γνώσεις έγκαιρου εντοπισµού των προβληµάτων. 12

Το ΕΚΑ επιθυµεί να αναδειχθεί αυτή η διάσταση από την παρούσα διηµερίδα προκειµένου να αποτελέσει και πρόταση του ΤΕΕ προς την Πολιτεία, συνδράµοντας µ αυτό τον τρόπο τη γενικότερη προσπάθεια που το ΕΚΑ και το Συνδικαλιστικό Κίνηµα ούτως ή άλλως καταβάλλουν για τη βελτίωση της Υγείας και της Ασφάλειας των εργαζοµένων σε οποιοδήποτε χώρο και για την περίπτωσή µας στις εγκαταστάσεις των επιχειρήσεων που υπάγονται στην Οδηγία SEVESO. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας και εύχοµαι καλή επιτυχία στις εργασίες της διηµερίδας. 13

ΙΗΜΕΡΙ Α ΤΕΕ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ Ο ΗΓΙΩΝ SEVESO I & II ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ Χαιρετισµός του Υποστράτηγου Χρήστου Μητροπέτρου ιευθυντή Αρχηγείου Πυροσβεστικού Σώµατος Σας ευχαριστώ για την τιµητική πρόσκληση, τόσο προς την Υπηρεσία µου, όσο και προς εµένα προσωπικά, να παραστώ στην έναρξη της σηµαντικής αυτής ηµερίδας και να χαιρετίσω τους συµµετέχοντες εκλεκτούς επιστήµονες, κρατικούς λειτουργούς και εκπροσώπους των παραγωγικών τάξεων. Μεταφέρω επίσης το χαιρετισµό του Αρχηγού του Πυροσβεστικού Σώµατος, ο οποίος, για υπηρεσιακούς λόγους, δεν µπόρεσε να παρευρεθεί, επειδή λείπει εκτός Ελλάδος. Κυρίες και κύριοι, η ιστορία έχει καταγράψει, ότι οι άνθρωποι στα πιο πολλά µέρη του πλανήτη µας και σε όλες τις εποχές έχουν δοκιµαστεί από µεγάλες φυσικές, τεχνολογικές και άλλες καταστροφές, δηλαδή αιφνίδιες µεταβολές που προκαλούνται από φυσικές, τεχνολογικές και άλλου είδους αιτίες και φαινόµενα, µε αποτέλεσµα την πρόκληση εκτεταµένων απωλειών σε έµψυχο δυναµικό και ζηµιών σε υλικά αγαθά και εγκαταστάσεις. Μερικά από τα σηµαντικότερα είναι τα µεγάλα ατυχήµατα που τις τελευταίες δεκαετίες συγκλόνισαν την παγκόσµια κοινή γνώµη, Seveso, Μποπάλ, Mexico City και άλλα. Τέτοιου είδους ατυχήµατα ευτυχώς µικρότερα σε έκταση απασχόλησαν και την ελληνική κοινωνία, θυµίζω την Jet-Oil, την Petrola, την ΑΣΦΑΛΤΟΝ και άλλα µικρότερα. Τα συµβάντα αυτά έχουν συντελέσει στη συνειδητοποίηση του γεγονότος, ότι τα πολύπλοκα τεχνολογικά συστήµατα και εγκαταστάσεις, πέρα από τα αναµφισβήτητα οφέλη τους, µπορούν να προκαλέσουν σοβαρά ατυχήµατα µε επιβλαβείς επιπτώσεις στη δηµόσια υγεία και στο φυσικό περιβάλλον. Η συνειδητοποίηση αυτή, σε συνδυασµό µε την αυξανόµενη απαίτηση της κοινής γνώµης για τη διαµόρφωση αναπτυξιακών πολιτικών φιλικών προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο, έχει προκαλέσει µια διαρκώς αυξανόµενη πίεση για τη λήψη µέτρων, ώστε να καταστήσουν τις βιοµηχανικές και άλλες συναφείς εγκαταστάσεις ασφαλείς και οδήγησε στην υιοθέτηση των Οδηγιών Seveso. 14

Το Πυροσβεστικό Σώµα, πέρα των γνωστών καθηκόντων του και αποστολών που όλοι γνωρίζετε, ειδικά στα πλαίσια της εφαρµογής των Οδηγιών Seveso, λαµβάνει τα κατάλληλα δυνατά µέτρα και δράσεις. Εντελώς επιγραµµατικά θα υπενθυµίσω: Συνεργάζεται µε τα συναρµόδια Υπουργεία Ανάπτυξης, Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε., Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υγείας και Πρόνοιας, για την αποτελεσµατικότερη εφαρµογή των διατάξεων των οδηγιών αυτών. Σε συνεργασία µε τα ανωτέρω υπουργεία, το Υπουργείο Γεωργίας, τη Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας και άλλους εµπλεκόµενους φορείς, καθώς και µε τους εκπροσώπους της βιοµηχανίας, βοηθάει στην προετοιµασία της σύνταξης των οδηγιών και των αναγκαίων βελτιώσεών τους. Συµµετέχει στην ενηµέρωση των εργαζοµένων και του κοινού γύρω από τις εγκαταστάσεις που υπόκεινται στην εφαρµογή των οδηγιών αυτών. Υποστηρίζει τις Νοµαρχιακές Αυτοδιοικήσεις στο σχεδιασµό αντιµετώπισης εκτάκτων αναγκών, µέσα από τα σχέδια αντιµετώπισης τεχνολογικών ατυχηµάτων µεγάλης έκτασης, τα γνωστά ΣΑΤΑΜΕ. Συµµετέχει µε τις µονάδες του σε ασκήσεις εφαρµογής των σχεδίων αυτών. Ίδρυσε τα τελευταία δύο χρόνια έξι νέες µονάδες αντιµετώπισης καταστροφών, τις γνωστές ΕΜΑΚ, στην περιφέρεια και έχει πρόσφατα προµηθευτεί ειδικό εξοπλισµό για την αντιµετώπιση τέτοιων ατυχηµάτων, αξίας πολλών εκατοντάδων εκατοµµυρίων ευρώ, κυρίως µέσω ευρωπαϊκών εξοπλιστικών προγραµµάτων. Τέλος, πρέπει να τονιστεί κι αυτό, συµµετέχει σε τέτοιου είδους εκδηλώσεις σαν τη σηµερινή, µε εισηγήσεις στελεχών του. Και στη σηµερινή ιηµερίδα θα συµµετάσχει µε εισηγήσεις δύο εκλεκτών συναδέλφων. Κλείνοντας πιστεύω ότι η σηµερινή εκδήλωση θα προσθέσει ένα ακόµα σηµαντικό λιθάρι στην προσπάθεια ευαισθητοποίησης της κοινωνίας και προστασίας της ανθρώπινης ζωής δια του εθνικού πλούτου, αναδεικνύοντας και καταγράφοντας µέσα από τη θεµατολογία της ηµερίδας µια σειρά από περίπλοκα προβλήµατα και διλήµµατα που καλείται να αντιµετωπίσει η επιστηµονική κοινότητα, οι επιχειρήσεις και οι κρατικές υπηρεσίες, προκειµένου να επιτευχθούν υψηλά επίπεδα ασφάλειας και αποτελεσµατική διαχείριση επικινδυνότητας, ώστε εµείς οι πυροσβέστες να είµαστε στις περιπτώσεις αυτές αχρείαστοι. Σας ευχαριστώ πολύ. 15

4-5 Νοεµβρίου Τοποθέτηση Προέδρου του Π.Σ.Χ.Μ στην ιηµερίδα µε θέµα: ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ H ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ Ο ΗΓΙΩΝ SEVESO I & ΙΙ Εκ µέρους του Πανελλήνιου Συλλόγου Χηµικών Μηχανικών (Π.Σ.Χ.Μ.), µε ιδιαίτερη τιµή χαιρετίζουµε τις εργασίες τις ιηµερίδας του Τ.Ε.Ε. µε θέµα: ιαχείριση Επικινδυνότητας-Η Εφαρµογή των Οδηγιών Seveso I και II στη χώρα µας, και συγχαίρουµε το Γραφείο Περιβάλλοντος του Τ.Ε.Ε. και την Οργανωτική Επιτροπή για την σηµαντική πρωτοβουλία ενηµέρωσης των µηχανικών που ανέλαβαν. Οι εργασίες τις ιηµερίδας, λαµβάνουν χώρα σε µια συγκυρία όπου έχουν εισαχθεί νέοι θεσµοί στην οδηγία Seveso II. Ταυτόχρονα, σήµερα είναι παραπάνω από αυτονόητο ότι τα θέµατα της επικινδυνότητας είτε υπάγονται στις Οδηγίες Seveso I & II είτε δεν υπάγονται σε αυτές-είναι ιδιαίτερα σηµαντικά και απαιτούν την ενεργό συµµετοχή των Μηχανικών και των Φορέων τους, για την διαµόρφωση ενός ολοκληρωµένου πλαισίου αντιµετώπισης τους. Ενδεικτικά πρέπει να αναφερθούν: οι µελέτες ασφάλειας και τα σχέδια αντιµετώπισης ατυχηµάτων (ΣΑΤΑΜΕ), η ανάπτυξη συστηµάτων διαχείρισης επικινδυνότητας, ο ρόλος της χωροταξίας στη µείωση επικινδυνότητας, η µεταφορά-αποθήκευση επικινδύνων ουσιών κλπ. Η συνδυασµένη εφαρµογή της νοµοθεσίας για την υγεία και ασφάλεια των εργαζοµένων και την πρόληψη και αντιµετώπιση των βιοµηχανικών ατυχηµάτων µεγάλης έκτασης, µπορεί να δηµιουργήσει ένα νέο ολοκληρωµένο σχέδιο για την ιαχείριση της Επικινδυνότητας. Είναι γνωστά άλλωστε σήµερα τα προβλήµατα που προκύπτουν τόσο από το επίπεδο εφαρµογής της υπάρχουσας νοµοθεσίας, όσο και από τις ελλείψεις στην υπάρχουσα νοµοθεσία κατά τη διαδικασία εκτίµησης της επικινδυνότητας ( δηλ. γραπτή εκτίµηση επαγγελµατικού κινδύνου ή/και µελέτη ασφάλειας για την πρόληψη και αντιµετώπιση των µεγάλων ατυχηµάτων). Ο ρόλος του Τεχνικού Ασφάλειας, που αποτελεί την ραχοκοκαλιά του νοµοθετικού πλαισίου για την προστασία και πρόληψη 16

του επαγγελµατικού κινδύνου, µπορεί να αποβεί θετικός στην βελτίωση της αποτελεσµατικής συνεργασίας των οµάδων παρέµβασης, στην ενηµέρωση των συντελεστών σχεδιασµού και υλοποίησης του ΣΑΤΑΜΕ, στην πληρότητα της Γραπτής Εκτίµησης επαγγελµατικού κινδύνου και τέλος στην προώθηση της πολιτικής ασφάλειας στον εργασιακό χώρο. Μια επιπλέον κρίσιµη παράµετρος, (που συνδέεται µε την εφαρµογή της Οδηγίας Seveso II) αφορά τις ηµόσιες Αρχές, τη Βιοµηχανία και τους Κοινωνικούς φορείς οι οποίοι πρέπει να ασχοληθούν και µε τις υπόλοιπες απαιτήσεις της Οδηγίας, ιδιαίτερα σε ότι αφορά την ενηµέρωση και εκπαίδευση του κοινού, και την πραγµατοποίηση ασκήσεων ετοιµότητας. Και αυτό γιατί η πληροφόρηση του κοινού αποτελεί διπλά χρήσιµο εργαλείο, τόσο για την µείωση των κινδύνων και επιπτώσεων από τυχόν ατύχηµα ή εσκεµµένη ενέργεια, όσο και για τον περιορισµό της πηγής επικινδυνότητας. Η πληροφόρηση του κοινού σχετικά µε τους κινδύνους και τις απειλές που σχετίζονται µε την άσκηση της βιοµηχανικής δραστηριότητας αποτελεί απαίτηση της υφιστάµενης Νοµοθεσίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε πολλές χώρες του κόσµου, αλλά και πρόβλεψη σε αντίστοιχες διεθνείς Συνθήκες. Παράλληλα, η συµµετοχή του κοινού στην πρόληψη, προετοιµασία και αντιµετώπιση χηµικών ατυχηµάτων αποτελεί αναγκαίο όρο για την ολοκληρωµένη διαχείριση της επικινδυνότητας. Η αρχή της πρόληψης, αποτελεί ιδιαίτερα σήµερα, µία από τις πιο σηµαντικές αρχές ιδιαίτερα σε θέµατα προστασίας του περιβάλλοντος. Για αυτό το λόγο η σηµασία τις εκτίµησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων πρέπει να ενσωµατώνεται στην διαδικασία εκτίµησης της επικινδυνότητας,ώστε να ελαχιστοποιούνται οι αρνητικές επιδράσεις στο φυσικό, πολιτιστικό και κοινωνικό περιβάλλον. Για αυτό το λόγο οι µελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, δεν θα πρέπει να έχουν µόνο τον χαρακτήρα µελετών αντιρρύπανσης, αλλά να ενσωµατώνουν όλη τη φιλοσοφία και τις πρακτικές που αφορούν την συνολική διαχείριση της επικινδυνότητας. 17

Ο Πανελλήνιος Σύλλογος Χηµικών Μηχανικών, µέσα από τα µέλη του τα οποία απασχολούνται σήµερα σ όλο το φάσµα του κύκλου διαχείρισης επικινδυνότητας, συνεισφέρει -µέσα από τις Μόνιµες Επιτροπές που έχει συγκροτήσει για το Περιβάλλον και την Υγιεινή & Ασφάλεια - στην πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας, της βιοµηχανίας και των φορέων για τους βιοµηχανικούς κινδύνους. Σε αυτή µας την προσπάθεια, επιδιώκουµε συνεργασίες µε κλαδικούς και κοινωνικούς φορείς, αλλά ιδιαίτερα µε το Τ.Ε.Ε το οποίο καλείται να διαδραµατίσει ενεργό ρόλο καταθέτοντας τις προτάσεις του και ασκώντας πίεση στην Πολιτεία για την ολοκλήρωση του νοµοθετικού και διοικητικού πλαισίου που αφορά την πρόληψη και αντιµετώπιση κινδύνων. ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Προεδρος ΠΣΧΜ 18

Αθήνα, 4-5 Νοέµβρη 2003 ΙΗΜΕΡΙ Α ΤΕΕ «ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ Ο ΗΓΙΩΝ SEVESO I & II ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ» Χαιρετισµός του Γεράσιµου Παπαδόπουλου Αντιπροέδρου του ΠΣ Μ-Η Εκ µέρους του Πανελλήνιου Συλλόγου ιπλωµατούχων Μηχανολόγων Ηλεκτρολόγων (ΠΣ Μ-Η), χαιρετίζουµε τις εργασίες της διηµερίδας του ΤΕΕ και συγχαίρουµε την Οργανωτική Επιτροπή και τη Συντονίστριά της για την αξιέπαινη προσπάθεια. Πιστεύουµε ότι οι εργασίες της διηµερίδας θα τεκµηριώσουν την ανάγκη συνολικής θεώρησης της επικινδυνότητας, χωρίς τεχνητούς και αποπροσανατολιστικούς διαχωρισµούς (π.χ. τη διάκριση της διαχείρισης των µεγάλων ατυχηµάτων απ τη γενικότερη διαχείριση του επαγγελµατικού κινδύνου στον εργασιακό χώρο, τη διάκριση των προβληµάτων του εργασιακού και του ευρύτερου περιβάλλοντος κλπ), καθώς και την ανάγκη διεπιστηµονικής προσέγγισης του προβλήµατος. Ελάχιστες προϋποθέσεις για το σκοπό αυτό είναι κατά τη γνώµη µας: - Η επιµονή στον ποσοτικό καθορισµό της επικινδυνότητας (δηλ. το συνδυασµό της πιθανότητας και της σοβαρότητας), ο οποίος αποτελεί το στέρεο υπόβαθρο για την ολοκληρωµένη εκτίµηση και διαχείριση των κινδύνων. - Η συνδυασµένη εφαρµογή της νοµοθεσίας για τη υγιεινή και ασφάλεια, τα ατυχήµατα µεγάλης έκτασης, τη χρήση γης και την προστασία του περιβάλλοντος. Η συνδυασµένη εφαρµογή αποτελεί τον ελάχιστο αναγκαίο 19

όρο για µια ουσιαστική προσπάθεια ενιαίας αντιµετώπισης της επικινδυνότητας. - Η προώθηση του στόχου της εγγενούς ασφάλειας, δηλ. της προσπάθειας για ριζική αποµάκρυνση των πηγών κινδύνου, αντί για τη διαχείρισή τους. Φυσικά ο ΠΣ Μ-Η δε µπορεί και δεν πρέπει να κλείσει τα µάτια στα ορατά εµπόδια, κενά και ελλείψεις που ακυρώνουν αυτήν την ελπιδοφόρα προοπτική. όπως: Αναφερόµαστε σε προβλήµατα που ανέδειξε η εµπειρία των τελευταίων χρόνων, 1. Η έλλειψη θεσµοθετηµένων µεθοδολογιών εκτίµησης της επικινδυνότητας και η σχετική καθυστέρηση της έρευνας για την αντιµετώπιση σύνθετων πολυκριτηριακών προβληµάτων. 2. Οι ελλείψεις υποδοµής και ενηµέρωσης του κοινού, τα προβλήµατα συντονισµού και στελέχωσης των αρµόδιων κρατικών υπηρεσιών για την αποτελεσµατική διαχείριση του κινδύνου σε πραγµατικό χρόνο. 3. Το σηµερινό νοµοθετικό πλαίσιο για τους βασικούς θεσµούς προστασίας και πρόληψης και ιδιαίτερα για τον Τεχνικό ασφάλειας. Το πλαίσιο αυτό ακυρώνει την τυπικά προβλεπόµενη ανεξαρτησία του Τ.Α. απέναντι στον εργοδότη, προβλέπει ελάχιστο χρόνο απασχόλησης συγκριτικά µε το µέγεθος και το εύρος των καθηκόντων που αναλαµβάνει, και µετατρέπει στην πράξη τον ΤΑ σε εξιλαστήριο θύµα των δικαστικών διώξεων σε περίπτωση εργατικού ατυχήµατος. 4. Ο υποτυπώδης, τυπικός, συχνά ψευδεπίγραφος κρατικός έλεγχος που δεν προσανατολίζεται στο βασικό σκέλος της εργοδοτικής ευθύνης για την αντιµετώπιση του επαγγελµατικού κινδύνου. Ιδιαίτερα για την εφαρµογή της οδηγίας Seveso, ένα απ τα κορυφαία προβλήµατα αφορά στην αξιολόγηση των µελετών ασφάλειας. Αναδεικνύονται απ την εµπειρία τα ερωτήµατα: Ποιοι και µε ποιες προϋποθέσεις τις εκπονούν; Ποιοι και µε ποια κριτήρια τις αξιολογούν; 20

Επιµένουµε σ αυτό το σηµείο γιατί η προβλεπόµενη διαδικασία αξιολόγησης δεν πρέπει να εκφυλισθεί σε µια τυπική καταχώρηση των µελετών στα αρµόδια κρατικά γραφεία. εν έχει νόηµα να επιµείνει κανείς µε έναν ατελείωτο κατάλογο προβληµάτων, νοµοθετικών κενών και ελλείψεων. Ωστόσο, αξίζει να επισηµάνουµε δυο ακόµη βασικές πλευρές: Τη χρήση γης µε γνώµονα το ιδιωτικό κέρδος, όπως αποδεικνύουν τα πρόσφατα αχαρακτήριστα κυβερνητικά σχέδια για το µέλλον των δασικών εκτάσεων και των αυθαιρέτων, τα προβλήµατα χωροθέτησης νέων βιοµηχανιών στο λεκανοπέδιο της Αττικής και η συνειδητή ασάφεια στον προσδιορισµό αναγκαίων αποστάσεων µεταξύ βιοµηχανικών µονάδων. Τις µεταβολές στην οργάνωση εργασίας και στις µορφές απασχόλησης (π.χ. ελαστικό ωράριο), οι οποίες αυξάνουν τον επαγγελµατικό κίνδυνο. Κατά τη γνώµη µας όλα τα προαναφερόµενα δεν αποτελούν τυχαία κενά και ελλείψεις. Αντανακλούν την κυρίαρχη κυβερνητική πολιτική που επιχειρεί να δώσει τη µάχη της ανταγωνιστικότητας συµπιέζοντας την τιµή της εργατικής δύναµης. Μπροστά σε αυτήν την προβληµατική κατάσταση ο ΠΣ Μ-Η αποφάσισε να εκδηλώσει µια ενηµερωτική και διεκδικητική πρωτοβουλία µε στόχο την προσαρµογή του εργασιακού περιβάλλοντος στις ανάγκες των εργαζοµένων. Βασικό στοιχείο της πρωτοβουλίας αυτής αποτελεί η προβολή της ανάγκης επανεξέτασης του νοµοθετικού πλαισίου όσον αφορά στους θεσµούς προστασίας και πρόληψης του επαγγελµατικού κινδύνου και ιδιαίτερα στο θεσµό του Τεχνικού Ασφάλειας. Ήδη προχώρησαν µε ικανοποιητική συµµετοχή οι σχετικές ηµερίδες στη Μυτιλήνη, Χαλκίδα και Ηράκλειο, ενώ προετοιµάζεται η κεντρική εκδήλωση παρουσίασης της τελικής πρότασης µέσα στο πρώτο τρίµηνο του 2004, σε συνεργασία και µε άλλους κλαδικούς συλλόγους. 21

Η σηµερινή εκδήλωση του ΤΕΕ θα προσφέρει πολύτιµο υλικό και για την επιτυχή ολοκλήρωση αυτής της προσπάθειας. Με αυτές τις σκέψεις, χαιρετίζουµε τις εργασίες και ευχόµαστε καλή επιτυχία στους διοργανωτές. 22