ΙΣΤΟΡΙΑ 1 ο Ερώτημα: Το στρατηγικό σχέδιο του Περικλή κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο Στόχοι και Σκοποί του μαθήματος: Όσον αφορά το ζήτημα γενικότερα της διδασκαλίας του μαθήματος της Ιστορίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, οι γενικότεροι στόχοι θα μπορούσαν να εντοπιστούν καταρχήν στο να μάθουν και να εξοικειωθούν οι μαθητές με τη χρήση πρωτογενών πηγών, όπως είναι για παράδειγμα τα αρχαία κείμενα και να αντλήσουν από αυτά πληροφορίες για το θέμα τους και επίσης να εισχωρήσουν στο πνεύμα της διαδικασίας διερεύνησης και αξιολόγησης των ι στορικών πληροφοριών.
Εδώ είναι σημαντικό να γίνει ο εξής διαχωρισμός: οι πηγές στο χώρο της ιστορίας είναι γραπτές ή αρχαιολογικά ευρήματα. Η τυπολογία συνήθως τις διακρίνει σε δημοσιευμένες και αδημοσίευτες καθώς και σε υλικές ή άϋλες. Όσον αφορά το συγκεκριμένο θέμα, δηλαδή την παρουσία του Περικλή και το στρατηγικό του σχέδιο κατά την περίοδο του Πελοποννησιακού Πολέμου, είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί καταρχήν το ίδιο το κείμενο του Θουκυδίδη (ως πρωτογενής πηγή) και να αντληθούν άμεσα από κει ποικίλα στοιχεία και πληροφορίες (χρήση δημηγοριών, περιγραφών κ.λ.π.), ε πίσης είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί ιστορικό υλικό και από άλλους αρχαίους ή μεταγενέστερους συγγραφείς, υλικό που θα συμπληρώνει αυτό του Θουκυδίδη, καθώς και οπτικοακουστικό υλικό, όπως διαφάνειες, χάρτες, ταινίες ντοκιμαντέρ αναφορικά με το θέμα κ.λ.π. Σχετικά με τους ειδικούς στόχους, οι μαθητές στην προκειμένη περίπτωση καλούνται να κάνουν υποθέσεις με βάσεις πρωτογενείς (κυρίως αλλά όχι μόνο) πηγές και να εξαγάγουν συμπεράσματα, να κατανοήσουν ότι η δράση εξαρτήθηκε από συγκεκριμένους παράγοντες του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο έζησαν, να διασταυρώσουν τις πληροφορίες των ποικίλων πηγών, να διατυπώσουν οι ίδιοι κάποια ερωτήματα θέτωντας αποτελεσματικές παραμέτρους, να καλλιεργήσουν συνθετική και αναλυτική ικανότητα, να εκτιμήσουν μέσα από τη δραστηριοποίησή τους σε ομάδες την αποτελεσματικότητα και πρακτική εφαρμογή της συνεργατικής μάθησης, που σε ένα μάθημα όπως ο ιστορία είναι λίαν σημαντική. Ακόμα, μέσα από τη χρήση των νέων τεχνολογιών (προαναφερόμενα οπτικοακουστικά μέσα κ.λ.π.), ο μαθητής έχει τη δυνατότητα για μετρήσεις και ελέγχους των δεδομένων, για οικοδόμηση της γνώσης, μοντελοποίηση των πληροφοριών, την ανταλλαγή απόψεων με τη χρήση μάλιστα μέσων όπως το Internet, αλλά και την ανταλλαγή ιδεών μέσα στην τάξη με τη σύγκριση των δεδομένων που έχουν συγκεντρώσει οι μαθητές από τις εργασίες τους, τη διαχείριση των πληροφοριών αυτών, φυσικά την ενεργοποίηση και την ενεργή συμμετοχή, την καλλιέργεια των διαδικασιών έρευνας (με το να εμπλέξουμε με τον κατάλληλο τρόπο τους μαθητές σε αυτήν τη διαδικασία) και βέβαια την αλληλεπίδραση. Επίσης, αναφέροντας και τους σκοπούς της διδασκαλίας του μαθήματος (διαχωρίζοντάς τους σαφώς από τους στόχους), μπορούμε να επισημάνουμε ότι αυτοί οι σκοποί εντοπίζονται στο να μπορούν οι μαθητές να προσεγγίζουν τα ιστορικά γεγονότα χωρίς άκριτη αποδοχή των ιστορικών ερμηνειών, να βγάζουν αίτια και συμπεράσματα μέσα από την μελέτη 2
των ιστορικών πηγών, να οικειωθούν βαθμιαία το λεξιλόγιο και την ορολογία της ιστορικής επιστήμης, να κατανοήσουν πως ο κόσμος μέσα στον οποίο ζουν είναι το αποτέλεσμα μιας εξελικτικής πορείας, όπου τα υποκείμενα δράσης είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι, να οικοδομήσουν την ιδιαίτερη πολιτισμική τους ταυτότητα μέσα από τη μελέτη της ιστορίας του πολιτισμού και της ιστορίας του τόπου από την Αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας (με σαφή αναφορά μερικές και στην παγκόσμια ιστορία, αν και αυτό στην προκειμένη περίπτωση δεν φαίνεται να ι σχύει), να καταστούν ικανοί μέσα από τη μελέτη του παρελθόντος να κατανοήσουν το παρόν και τα προβλήματά του και να προγραμματίζουν υπεύθυνα το μέλλον τους. Στην προκειμένη περίπτωση είναι σαφές πως οι μεν στόχοι αναφέρονται στο να μάθουν οι μαθητές καταρχήν ποιο ήταν το στρατηγικό σχέδιο του Περικλή κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, να αναλύσουν αυτό το σχέδιο, αποτιμώντας παράλληλα και το ρόλο του ίδιου του Περικλή στην πρώτη φάση του Πελοποννησιακού Πολέμου και συγχρόνως να κρίνουν, με αφορμή αυτό το σχέδιο, το γενικότερο ρόλο του, ως προσωπικότητας, στη ζωή και την ιστορία τόσο της Αθήνας της κλασσικής εποχής, καθώς και την επιρροή και την κληρονομιά του σε επίπεδο ιδεών και πολιτικών στο παγκόσμιο ιστορικό γίγνεσθαι. Α. Φάση αφόρμησης ή Προετοιμασίας Σε αυτή τη φάση, ο καθηγητής μπορεί να δώσει κάποια πρώτα ερεθίσματα στο μαθητή για το θέμα που πρόκειται να διδαχθεί με το να του επισημάνει κάποια από τα κεντρικά σημεία του θέματος διδασκαλίας ή να του αναφέρει (μέσα από τη διαδικασία ανάκλησης) κάποια προγενέστερα αντικείμενα διδασκαλίας, τα οποία είχαν αναφερθεί σε προηγούμενα μαθήματα. Κάποια από αυτά τα θέματα για παράδειγμα θα μπορούσαν να είναι τα διάφορα γεγονότα που ακολούθησαν μετά τους Περσικούς Πολέμους και που σταδιακά οδήγησαν κατά την κλασσική εποχή στη δημιουργία δύο πολιτικο στρατιωτικών πόλων, της Αθηναϊκής και της Πελοποννησιακής Συμμαχίας αντίστοιχα. Επίσης, θα μπορούσε να γίνει μια αναφορά στην πορεία και εξέλιξη της Αθηναϊκής Συμμαχίας (η μετατροπή της από την περίφημη Δηλιακή Συμμαχία στην Αθηναϊκή, ουσιαστικά, ηγεμονία), τα ιδιαίτερα στοιχεία που πλέον συνθέτουν το σκηνικό της συγκεκριμένης συμμαχίας (έκταση, πολιτικοί και γεωστρατηγικοί στόχοι, μέλη της συμμαχίας, μορφή, οργάνωση και δομή) το πολιτικό πλαίσιο κατά την συγκεκριμένη περίοδο στην Αθήνα, καθώς ο Περικλής παίρνει τα ηνία της εξουσίας και τα ιδιαί 3
τερα χαρακτηριστικά της διακυβέρνησής του, όπως πολιτειακές μεταρρυθμίσεις κ.λ.π., η χάραξη της εξωτερικής πολιτικής και των σχέσεων με την Σπάρτη και τους υπόλοιπους Πελοποννήσιους και το πώς σταδιακά αυτές οι σχέσεις εκτραχύνονται για να οδηγηθούμε στην μεγάλη εμφύλια σύρραξη του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Επισημαίνονται ακόμα οι αφορμές του πολέμου (η περίπτωση της Ποτίδαιας και της Κέρκυρας και η ανοιχτή αντιπαράθεση με την Κόρινθο). (Διάρκεια: 10 15 λεπτά) Β. Διδακτική διαδικασία Σε αυτό το σημείο, οι μαθητές με την καθοδήγηση του διδάσκοντος, θα κληθούν να α ντλήσουν πληροφορίες μέσα από το ίδιο το σχολικό εγχειρίδιο, προσφεύγοντας στα διάφορα κείμενα και χωρία που αφορούν το συγκεκριμένο θέμα. Ο καθηγητής θα τους ζητήσει να του επισημάνουν τα σημεία εκείνα που κατά την γνώμη τους εμπεριέχουν πληροφορίες για το πώς ο Περικλής καταστρώνει το στρατηγικό του σχέδιο. Εδώ γίνεται προσπάθεια, μέσα από τις φράσεις και τα κείμενα να καταδειχθεί η «φιλοσοφία» που χαρακτήριζε αυτό το σχέδιο, να διαφανεί πώς ο Περικλής θεωρούσε ότι οι Αθηναίοι και οι σύμμαχοί τους (ανεξαρτήτως των όποιων διαφοροποιήσεων εμφανίστηκαν μεταξύ τους στην πορεία) θα μπορούσαν να χτυπήσουν καλύτερα τη Σπάρτη και τους δικούς της συμμάχους. Πιο συγκεκριμένα μέσα από τα διάφορα αποσπάσματα του κειμένου του Θουκυδίδη, αναφέρονται φράσεις κλειδιά που δείχνουν για παράδειγμα, ότι στόχος του σχεδίου του Περικλή είναι η όσο το δυνατόν καλύτερη χρησιμοποίηση του αθηναϊκού ναυτικού που σε αυτήν την αρχική φάση του Πελοποννησιακού Πολέμου, ακόμα είναι πολύ ισχυρό. Με το ναυτικό τους οι Αθηναίοι είχαν τη δυνατότητα να εκστρατεύουν ταυτόχρονα σε διάφορα σημεία, στοιχείο που καταδεικνύει ότι ακόμα διαθέτουν και πολύ μεγάλη οικονομική δύναμη. Οι χερσαίες τους δυνάμεις φυσικά δεν είναι στο ίδιο επίπεδο με αυτές των Σπαρτιατών, οπότε η χρήση του ναυτικού και μάλιστα στο έπακρο, είναι μια πολύ καλή λύση. Μια λύση που μπορεί να τους οδηγήσει και σε διάφορες αντεπιθέσεις κατά των Πελοποννησίων στις ίδιες τους τις ακτές, τη στιγμή που ο Περικλής, και πολύ σωστά, προβλέπει ότι οι Σπαρτιάτες και οι σύμμαχοί τους θα επιχειρήσουν να εισβάλλουν στην ίδια την Αττική. Έτσι, αυτές οι αντεπιθέσεις του αθηναϊκού ναυτικού αναμφίβολα θα παίξουν πολύ σπουδαίο ρόλο στο να εξισορροπηθεί η κατάσταση και για τους δύο αντιπάλους και να μην βρεθούν οι Αθηναίοι σε μειονεκτική θέση. Εδώ την 4
ίδια στιγμή, επισημαίνεται και το εύρος που είχε πλέον η αθηναϊκή συμμαχία ιδιαίτερα στο χώρο του Αιγαίου, σε σύγκριση με την Σπάρτη που ήταν κατά βάση μια χερσαία δύναμη, με τάσεις μάλλον απομονωτισμού, τη στιγμή που οι Αθηναίοι εμφορούνταν παράλληλα και από ένα πνεύμα κοσμοπολιτισμού και επαφής με τους άλλους Έλληνες και λαούς. Ο Περικλής, πέρα όμως από όλα τα παραπάνω, υπενθυμίζει ότι η Αθήνα στις δύσκολες στιγμές που έρχονται οφείλει να είναι πολύ προσεκτική και αυτό με το σκεπτικό ότι καταρχήν οφείλει να έχει του νου της και στους συμμάχους και τα μέλη της ηγεμονίας της, προσέχοντας κατά πόσο αυτοί όλοι της είναι πιστοί (φόβος που άλλωστε επαληθεύθηκε στην πορεία). Α φορμή για την έκφραση αυτών των φόβων ήταν οι αποστασίες και επαναστάσεις που ήδη είχαν σημειωθεί πιο παλιά κατά των Αθηναίων (από περιοχές όπως η Νάξος, η Εύβοια κ.λ.π.). Αποστασίες που και σε αυτήν την περίπτωση θα μπορούσαν να κοστίσουν ακριβά στους Αθηναίους. (Διάρκεια: 20 30 λεπτά) Γ. Εμπέδωση Σε αυτή τη φάση, ο καθηγητής μπορεί να ξεκινήσει μια διαδικασία διαλόγου με τους μαθητές, προκειμένου να διερευνηθεί πιο αναλυτικά ο χαρακτήρας του στρατηγικού σχεδίου του Περικλή. Εδώ είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν και κάποια εποπτικά μέσα όπως χάρτες ή η προαναφερόμενη προβολή ταινιών τύπου ντοκιμαντέρ, που θα είναι σχετικά με το θέμα. Ακόμα είναι δυνατόν να αντληθεί υλικό σχετικό με το θέμα διδασκαλίας από το Internet, που θα περιλαμβάνει φωτογραφίες, διαφάνειες κ.λ.π. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης είναι δυνατόν με αφορμή το στρατηγικό σχέδιο του Περικλή κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, να υπάρξει μια επέκταση σε ζητήματα συναφή με το αντικείμενο, όπως η γενικότερη φυσιογνωμία της πολιτικής του Περικλή που σημάδεψε τον τρόπο σκέψης της αθηναϊκής δημοκρατίας κατά τον 5 ο αιώνα π.χ., μια πολιτική η οποία έδινε βάση και προτεραιότητα στον πολίτη τόσο ως ατομική οντότητα αλλά και ως πολιτικό ον που καλείται να υπηρετήσει μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες την πατρίδα του. Ακόμα είναι δυνατόν να αναλυθεί κατά πόσο αυτή η πολιτική φιλοσοφία την οποία προώθησε ο Περικλής και κατά προέκταση τα ιδεώδη της αθηναϊκής δημοκρατίας επηρέασαν την πολιτική σκέψη ανά τους αιώνες. Οι μαθητές μπορούν μέσα από αυτό το διαλογικό κομμάτι να επεκταθούν σε παραδείγματα που αφορούν και το σήμερα. 5
Παράλληλα, με στόχο μια πιο πολύπλευρη και σφαιρική αντιμετώπιση των συνιστωσών που απαρτίζουν το συγκεκριμένο θέμα διδασκαλίας και ανάλυση όλων των δεδομένων, οι μαθητές μπορεί να κληθούν να κάνουν αναφορά (με αφορμή τις νύξεις και τα λόγια του ί διου του Περικλή) και στον τρόπο σκέψης των αντιπάλων της Αθήνας και ιδιαίτερα των Σπαρτιατών, με προέκταση τη γενικότερη αντίληψή τους για θέματα κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά, πολιτισμικά. Και αυτό καθώς δίνεται η ευκαιρία, με αφορμή την περίπτωση πάντα του Πελοποννησιακού Πολέμου, να γίνει μια αναφορά στις διαφοροποιήσεις που χαρακτήριζαν τους δύο αντιτιθέμενους κόσμους, αυτόν της Αθήνας και αυτόν της Σπάρτης. Εδώ είναι σημαντικό επίσης, να τονιστεί ότι ο καθηγητής στο τέλος μπορεί να διαχωρίσει την τάξη σε διάφορες ομάδες, οι οποίες θα αναλάβουν διάφορες εργασίες παρουσιάσεις με αφορμή την ιστορία γενικότερα του Πελοποννησιακού Πολέμου. Με αυτόν τον τρόπο, τονίζεται το στοιχείο της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας, ενώ η παρέμβαση του καθηγητή καλό είναι να χαρακτηρίζεται από ένα είδος διακριτικού παρεμβατισμού με χαρακτήρα περισσότερο συμβουλευτικό. (Διάρκεια: 10 λεπτά) 6
ΕΙΔΙΚΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ 2 Στόχοι: Καταρχήν να αναδείξουν οι μαθητές τους παράγοντες οι οποίοι καθόρισαν τη σύνδεση της χώρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, και επίσης να αξιολογήσουν τη συμβολή αυτών των παραγόντων στην ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής οικονομίας και της Ελλάδας γενικότερα. Α. Φάση αφόρμησης ή Προετοιμασίας Σε αυτήν τη προκαταρκτική φάση, ο καθηγητής μπορεί σταδιακά να εισάγει τους μαθητές στο νόημα και πνεύμα του συγκεκριμένου θέματος που πρόκειται να διδαχτούν και να τους προκαλέσει το ενδιαφέρον με το να τους ζητήσει να του πουν για το πώς γενικότερα αισθάνονται την παρουσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των θεσμών της στην καθημερινή τους ζωή. Οι μαθητές μπορούν για παράδειγμα να πουν πώς θεωρούν οι ίδιοι προσωπικά ότι επηρεάζει η Ευρωπαϊκή Ένωση την οικονομική ζωή των οικογενειών τους, το εισόδημα των δικών τους, ακόμα και τη σχολική τους ζωή με την εοσαγωγή διαφόρων προτύπων εκπαιδευτικής πολιτικής στην Ελλάδα. Ακόμα, ο καθηγητής μπορεί να ξεκινήσει με μια γενική αναδρομή στο παρελθόν και την ιστορία δημιουργίας γενικότερα της ΕΟΚ (Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα), επισημαίνοντας τους πιο σημαντικούς σταθμούς της ιστορίας της μέχρι σήμερα. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να γίνει αναφορά στην ίδρυση της Οικονομικής Ευρωπαίκής Επιτροπής το 1947, η ίδρυση της BENELUX ΤΟ 1948, η υπογραφή της Ευρωπαϊκής Κοινοπραξίας Άνθρακα και Χάλυβα. Επίσης: Το 1952 υπογράφηκε η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Κοινοτική Άμυνα από τις χώρες που ί δρυσαν την Ε.Ε., με σκοπό να ομογενοποιηθούν οι πολιτικές των χωρών αυτών σε αμυντικά θέματα. Το 1957 υπογράφεται στην Ρώμη η ομώνυμη Συνθήκη από την Γαλλία, την Δυτική Γερμανία, την Ιταλία, το Βέλγιο, την Ολλανδία και το Λουξεμβούργο με την οποία από την 1/1/1958 ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (Ε.Ο.Κ.) και η συνθήκη της Ευρωπαϊκής Κοινοπραξίας Ατομικής Ενέργειας (Ε.Κ.Α.Ε.). Το 1959 πραγματοποιείται η πρώτη μείωση των δασμών στο ενδοκοινοτικό εμπόριο. Το 1962 τίθεται σε εφαρμογή η Κοινή Αγροτική Πολιτική και προσχωρεί η Ελλάδα στην ΕΟΚ. 7
Το 1967 επιτυγχάνεται συμφωνία για το ύψος του Φ.Π.Α. και μετονομάζεται η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα σε Ευρωπαϊκή Κοινότητα και τίθεται σε εφαρμογή το κοινό δασμολόγιο προς τρίτες χώρες Το 1973 Στην Ε.Ο.Κ. γίνεται η πρώτη διεύρυνση. Προστέθηκαν η Μ. Βρετανία, η Ιρλανδία και η Δανία. Το 1979 εκλέγονται για πρώτη φορά τα μέλη του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου με άμεση ψηφοφορία. Τα παραπάνω στοιχεία είναι δυνατόν να αποτελέσουν ένα είδος εισαγωγικού τμήματος για τις προϋποθέσεις και τους παράγοντες εκείνους που γενικότερα συνέτειναν στην είσοδο και πορεία της Ελλάδας προς την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Αυτή η πορεία και διαδικασία ένταξης θα αναλυθούν στο δεύτερο κομμάτι της διδασκαλίας. Β. Φάση διδακτικής διαδικασίας ή προσπέλασης Σε αυτό το σημείο καταρχήν ο καθηγητής μαζί με τους μαθητές αρχίζουν να αναλύουν ένα κείμενο του παλιού Υπουργού Οικονομικών Αναστάση Παπαληγούρα, ο οποίος κατά τις αρχές της δεκαετίας του 1960, είχε επισημάνει (λίγο πριν από την εφαρμογή και προσχώρηση της Ελλάδας στην Κοινή Αγροτική Πολιτική) τα οικονομικά προτερήματα και πλεονεκτήματα που θα μπορούσαν να προκύψουν από την διαδικασία ένταξης της Ελλάδος στην Ε.Ο.Κ. Εδώ, ο καθηγητής μαζί με τους μαθητές μπορούν να απομονώσουν συγκεκριμένες φράσεις του κειμένου (που είναι στο σχολικό εγχειρίδιο) και με βάση αυτές τις φράσεις να δείξουν για ποιους λόγους από νωρίς είχε θεωρηθεί ότι η συμμετοχή αυτή θα έπαιζε καίριο ρόλο για την α νάπτυξη τη ελληνικής οικονομίας και κατά προέκταση της ελληνικής κοινωνίας. Έτσι, τονίζονται για παράδειγμα στοιχεία, όπως το ότι η Ελλάδα εφόσον συμμετείχε στην ΕΟΚ θα μπορούσε να γνωρίσει ακόμα μεγαλύτερη οικονομική και κοινωνική άνοδο, α φού θα εισχωρούσε σε μια μεγαλύτερη αγορά προϊόντων και όπου θα υπήρχε περισσότερη ανταγωνιστικότητα. Οι αγρότες φερ ειπείν θα είχαν τη δυνατότητα να διαθέτουν τα προϊόντα τους και στο εξωτερικό με μεγαλύτερη ευκολία, και δεν υφίστατο ο προστατευτισμός τον ο ποίο επιβάλλει μια οικονομία σχετικά κλειστή και απομονωμένη από τις ξένες αγορές. Σε αυτή τη διαδικασία, όπως προέβλεπε ο Παπαληγούρας, θα υπήρχε βέβαια μια περίοδος μεταβατική, ώστε το ελληνικό οικονομικό σύστημα και η αγορά να ενταχθούν πλήρως σε αυτούς τους μηχανισμούς της ΕΟΚ. Μηχανισμοί για τους οποίους ο συγκεκριμένος υπουργός θεωρούσε πως μακροπρόθεσμα θα ωφελούσαν πολλαπλώς την ελληνική οικονομική και πολιτική 8
πραγματικότητα, διαμορφώνοντας ένα τοπίο, εντός του οποίου βέβαια και η χώρα μας θα καλούνταν σταδιακά να εκπληρώσει ορισμένες υποχρεώσεις. Στην πορεία, γίνεται λόγος για την πορεία προς την είσοδο της Ελλάδος στην Ευρώπη και τους θεσμούς της. Γίνεται αναφορά στις δυσκολίες που προέκυψαν προσωρινά κατά την περίοδο της επτάχρονης διδακτορίας (1967 74) και στις κινήσεις από την μεταπολίτευση και μετά εκ μέρους προσωπικοτήτων, όπως ο Κ. Καραμανλής και ο Ζισκάρ Ντ Εσταίν προκειμένου να καμφθούν οι όποιες αντιρρήσεις για την ενταξιακή προοπτική της χώρας τόσο στο ε σωτερικό της Ελλάδας όσο και στο εξωτερικό. Παράλληλα, αναφέρεται η ένταξη τελικά της χώρας μας τον Ιούνιο του 1981. Στη συνέχεια θα μπορούσε ο καθηγητής να κάνει αναφορά στους διάφορους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης που μέχρι σήμερα επηρεάζουν την αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Κατά την διάρκεια των σαράντα κα πλέον ετών η Ε.Ε. για να λειτουργήσει καλύτερα δημιούργησε οργανισμούς οι οποίοι θα έχουν διοικητικές, εκτελεστικές, νομοθετικές και δικαστικές αρμοδιότητες. Τα βασικά θεσμικά όργανα τα οποία σχεδιάζουν, εφαρμόζουν και ελέγχουν τις ενιαίες οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές της Ε.Ε. είναι τα εξής: Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δημιουργήθηκε το 1974 και αποτελείται από τους αρχηγούς των κρατών και των κυβερνήσεων των χωρών μελών, οι οποίοι συναντώνται τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο στα πλαίσια της Συνόδου Κορυφής. Στην σύνοδο κορυφής συμμετέχουν επίσης οι υπουργοί εξωτερικών των χωρών μελών. Το Ευρωπαϊκό συμβούλιο χαράσσει τις πολιτικές κατευθύνσεις και επιλύει τα ζητήματα που δεν έγινε δυνατόν να επιλυθούν από το συμβούλιο Υπουργών. Τα θέματα που εξετάζει περιλαμβάνουν την εξωτερική πολιτική της Ε.Ε., την εισδοχή νέων μελών, την Ευρωπαϊκή συνεργασία και θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος μελλοντικής κοινοτικής δράσης. Μετά από κάθε συνεδρίαση του το Ευρωπαϊκό συμβούλιο υποβάλλει έκθεση με τα αποτελέσματα των εργασιών του και τις προόδους της Ε.Ε. του τρέχοντος έτους, στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Το Συμβούλιο της Ε.Ε., περισσότερο γνωστό ως συμβούλιο των υπουργών. Αποτελεί το πλέον ι σχυρό όργανο της Ε.Ε. που λαμβάνει αποφάσεις νομοθετεί, θέτει πολιτικούς στόχους, συντονίζει τις εθνικές πολιτικές μεταξύ των κρατών μελών και των άλλων θεσμικών οργάνων στην Ε.Ε. Αποτελείται από τους υπουργούς και άλλους αρμόδιους εκπροσώπους των κρατών μελών και συνέρχεται τακτικά (δύο φορές των χρόνο) ανάλογα με θεματολογία που ποικίλει (π.χ. ο υπουργός μεταφορών συμμετέχει στο συμβούλιο των υπουργών μεταφορών), στην χώρα μέλος που ασκεί την προεδρία της Ε.Ε. Τα κράτη 9
μέλη έχουν διαφορετικό αριθμό ψήφων ανάλογα με τον πληθυσμό τους. Η προεδρία του συμβουλίου της Ε.Ε. αναλαμβάνεται από τις χώρες μέλη ανά εξάμηνου με αλφαβητική σειρά. Οι δραστηριότητες στις οποίες εμπλέκεται το Συμβούλιο της ΕΕ είναι οι εξής: Μαζί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι το νομοθετικό όργανο της ΕΕ, θεσπίζοντας την κοινοτική νομοθεσία (οδηγίες, κανονισμούς, αποφάσεις) Μαζί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι το δημοσιονομικό όργανο της ΕΕ, ψηφίζοντας, τροποποιώντας και ελέγχοντας τις κοινοτικές δαπάνες. Εξασφαλίζει τον συντονισμό των οικονομικών και άλλων πολιτικών στα κράτη μέλη, Συνάπτει τις διεθνείς συμφωνίες της ΕΕ, Λαμβάνει τις αποφάσεις για το σχεδιασμό και άσκηση της κοινής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Συντονίζει τις πολιτικές των κρατών μελών σε αστυνομικά, δικαστικά και ποινικά ζητήματα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Στην Ε.Ε. των 15 αποτελείται από 20 επιτρόπους (οι μεγαλύτερες χώρες συμμετέχουν με 2 επιτρόπους, ενώ τα μικρά από έναν) οι οποίοι προτείνονται από τις χώρες μέλη, εκλέγονται κάθε πέντε έτη και εγκρίνονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Θεωρείται ο θεματοφύλακας της νομοθεσίας, των συνθηκών και των συμφερόντων της Ε.Ε. Βασική ευθύνη της επιτροπής είναι η παρακολούθηση της σωστής εφαρμογής των συνθηκών της Ε.Ε. αναφέρεται και ως θεματοφύλακας των Ευρωπαϊκών Συνθηκών. Η έδρα της βρίσκεται στις Βρυξέλλες και βοηθάτε από 17.000 περίπου υπαλλήλους. Η κατανομή των τομέων γίνεται από τον πρόεδρο της επιτροπής. Κάθε επίτροπος είναι αρμόδιος για έναν ή περισσότερους τομείς της κοινοτικής πολιτικής. Κάτω από τον κάθε επίτροπο υπάρχει μία ή περισσότερες γενικές διευθύνσεις, η οποία περιλαμβάνει διευθύνσεις και τμήματα. Η επιτροπή έχει 24 Γενικές Διευθύνσεις και απασχολεί περίπου 20.000 υ παλλήλους. Οι ενέργειες δραστηριότητες στις οποίες εμπλέκεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι οι εξής: Αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την διαμόρφωση της κοινοτικής πολιτικής, προτείνοντας νομοθετικά κείμενα τα οποία υποβάλλονται προς έγκριση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Η επιτροπή σχεδιάζει προτάσεις οι οποίες αφού συζητηθούν από την επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων εξετάζονται από το Συμβούλιο των Υπουργών. Οι απφάσεις που εγκρίνονται γίνονται κανονισμοί, οδηγίες ή αποφάσεις, με δεσμευτικό χαρακτήρα για τις χώρες μέλη,ή γνώμες με μη δεσμευτικό χαρακτήρα και μη άμεσα εφαρμόσιμες. Αν οι αποφάσεις αναφέρονται σε ένα κράτος μέλος, σε έναν φορέα ή σε ένα άτομο είναι δεσμευτικές μόνο για αυτούς τους οποίους αφορούν. 10
Λειτουργεί ως εκτελεστικό όργανο και εξασφαλίζει την εκτέλεση της νομοθεσίας, του προϋπολογισμού και των προγραμμάτων που εγκρίνονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο. Διαχειρίζεται επίσης τα χρήματα των Ταμείων της Ε.Ε. Μεριμνά για την τήρηση του δικαίου της Ε.Ε. σε όλα τα κράτη μέλη. Διαχειρίζεται και υλοποιεί όλες τις πολιτικές της Ε.Ε.,επιτηρώντας την εφαρμογή των προτάσεων που έχουν εγκριθεί από το Συμβούλιο Υπουργών και λαμβάνει μέτρα γιας την συμμόφωση των χωρών προς αυτές. Είναι θεματοφύλακας των συνθηκών, καθώς είναι υπεύθυνη με την διαχείριση και την υλοποίηση όλων των πολιτικών της Ε.Ε. Είναι ο εκπρόσωπος της Ε.Ε. στις διεθνείς συμφωνίες της και διαπραγματεύεται και υπογράφει αυτές τις συμφωνίες. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το οποίο η γραμματεία εδρεύει στο Λουξεμβούργο, οι επιτροπές στις Βρυξέλες και οι συνεδριάσεις γίνονται στο Στρασβούργο, εκλέγεται από τους πολίτες των χωρών της ΕΕ από το 1979 με πενταετή θητεία. Οι εξουσίες του αφορούν τη νομοθετική διαδικασία, διαμόρφωση και εκτέλεση του προϋπολογισμού της Ε.Ε., την επίβλεψη της εκτελεστικής εξουσίας, την έγκριση της σύνθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και στην έγκριση όλων των σημαντικών διεθνών συμφωνιών. Τα μέλη του μέχρι το 2004 ήταν 626, μέχρι το 2007 θα είναι 732 και μέχρι το 2009 θα είναι 786 και έχει 18 μόνιμες επιτροπές ανά αντικείμενο εργασιών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εμπλέκεται στις εξής δραστηριότητες της Ε.Ε.: Μαζί με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θεσπίζει την κοινοτική νομοθεσία (οδηγίες, κανονισμούς, αποφάσεις), Μαζί με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ελέγχει, ψηφίζει και τροποποιεί τις δαπάνες του προϋπολογισμού της ΕΕ. (δημοσιονομικά καθήκοντα), Μπορεί να απαιτήσει την αλλαγή των υπαρχουσών πολιτικών ή την υιοθέτηση νέων τόσο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και από το Συμβούλιο των Υπουργών. Ελέγχει την λειτουργία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και μπορεί να οδηγήσει τους επιτρόπους σε παραίτηση. Το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ή Ευρωπαϊκό Δικαστήριο με έδρα το Λουξεμβούργο. Αποτελείται από 25 δικαστές (κάθε χώρα έχει ένα μέλος) και 9 εισαγγελείς, η θητεία των οποίων διαρκεί έξι χρόνια. Τα μέλη προτείνονται από τις εθνικές κυβερνήσεις αλλά διατηρούν απόλυτη ανεξαρτησία και αυτονομία δράσεως. Βασικές αρμοδιότητες του είναι η ερμηνεία των νόμων της Ε.Ε. και η διασφάλιση της τήρησης του νομικού πλαισίου της. Σε αυτό μπορεί να καταφύγει η επιτροπή, μία χώρα μέλος, μία επιχείρηση ή ένας ιδιώτης. Οι πολίτες της Ε.Ε. μπορούν να καταφύγουν σε αυτό, όταν θίγονται από 11
πράξεις ή παραλήψεις των εθνικών κυβερνήσεων. Οι αποφάσεις του είναι δεσμευτικές και περιλαμβάνουν τεράστια χρηματικά πρόστιμα για τους παραβάτες της νομοθεσίας της Ε.Ε. Αρμοδιότητά του είναι η εξασφάλιση της τήρησης των όρων των Συνθηκών και γενικότερα του κοινοτικού δικαίου. Το Ελεγκτικό Συνέδριο με έδρα το Λουξεμβούργο, αποτελείται από 25 μέλη με εξαετή θητεία.τα μέλη ορίζονται από το Συμβούλιο με ομοφωνία, ύστερα από διαβουλεύσεις με Ευρωκοινοβούλιο. Οι αρμοδιότητες του είναι ο έλεγχος της οικονομικής διαχείρισης των κοινοτικών πόρων. Ελέγχει δηλαδή την ε κτέλεση του προϋπολογισμού της Ε.Ε. (νομιμότητα δαπανών και εσόδων). Οι εκθέσεις που δημοσιεύει α ποτελούν πολύτιμη πηγή πληροφοριών σχετικά με την διαχείριση των δημοσίων οικονομικών της Ε.Ε. Η Επιτροπή των Περιφερειών αποτελείται από 222 αντιπροσώπους και ίσο αριθμό αναπληρωτών τους. Τα μέλη της είναι αντιπρόσωποι των οργανισμών τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης η θητεία των οποίων είναι τέσσερα χρόνια. Στόχος της ίδρυσης της επιτροπής των περιφερειών είναι η ένταξη της τοπικής και της περιφερειακής αυτοδιοίκησης στην ανάπτυξη και την εφαρμογή των πολιτικών της Ε.Ε. τα όργανα της Ε.Ε. όταν είναι να λάβουν αποφάσεις που αφορούν την τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση έχουν την νομική υποχρέωση να ζητήσουν την γνώμη των αντιπροσώπων των τοπικών και περιφερειακών αυτοδιοικήσεων. Ο ρόλος της επιτροπής των περιφερειών είναι συμβουλευτικός προς το συμβούλιο και την επιτροπή για θέματα σχετικά με την απασχόληση, το περιβάλλον, την εκπαίδευση, την επαγγελματική κατάρτιση, την υγεία, τον πολιτισμό κλπ. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, αποτελείται από 212 μέλη που είναι εκπρόσωποι των βιομηχάνων, των εργαζομένων, των αγροτών, των εμπόρων, των ελευθέρων επαγγελματιών, των μεταφορέων και γενικά όλων των παραγωγικών οικονομικών τάξεων και συμφερόντων. Οι χώρες μέλη προτείνουν έναν κατάλογο με ονόματα εκπροσώπων των διαφόρων τάξεων και η τελική επιλογή γίνεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ύστερα από διαβούλευση με την επιτροπή. Ο ρόλος της Ο.Κ.Ε. είναι συμβουλευτικός προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η γνωμοδότησή της είναι απαραίτητη για την λήψη αποφάσεων για αρκετά θέματα. Οι απόψεις που εκφράζει η Ο.Κ.Ε. δεν είναι δεσμευτικές για την λήψη αποφάσεων. Ακόμα, είναι πολύ σημαντικό να επισημανθούν από τον καθηγητή τα διάφορα χρηματοδοτικά όργανα της Ε.Ε., και που στην ουσία είναι τέσσερα Διαρθρωτικά Ταμεία που βοηθούν εδώ και χρόνια τις φτωχότερες και πιο αδύναμες οικονομικά χώρες της Ευρώπης να συγκλίνουν προς τις ευπορότερες. Αυτά τα ταμεία είναι τα εξής: Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ): Το ΕΤΠΑ ιδρύθηκε το 1975, ενώ η διαχείριση του ανατέθηκε στην Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Ο βασικός σκοπός του ΕΤΠΑ ήταν η μείωση των περιφερειακών εισοδηματικών ανισοτήτων, η μείωση της ε 12
ξάρτησης ορισμένων περιφερειών από τον πρωτογενή τομέα και τους φθίνοντες παραδοσιακούς βιομηχανικούς κλάδους, η αναδιάρθρωση των καλλιεργειών, η μείωση της ανεργίας, δημιουργία υποδομών. Καλύπτει συνήθως το 50 55% του κόστους των σχετικών προγραμμάτων. Από την ίδρυση του έως σήμερα ο κανονισμός λειτουργίας του αναθεωρήθηκε τρεις φορές. Σύμφωνα με τον κανονισμό που διέπει το ΕΤΠΑ η παρέμβαση του συνίσταται στο να συμμετέχει στη χρηματοδότηση επενδύσεων και υποδομών: Κοινοτικών προγραμμάτων, Εθνικών προγραμμάτων κοινοτικού ενδιαφέροντος, Σχεδίων και μελετών, Ενεργειών για την ανάπτυξη του ενδογενούς δυναμικού και Ολοκληρωμένων κοινοτικών αναπτυξιακών ενεργειών Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.): Η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Κοινοτικού Ταμείου έγινε με την συνθήκη της Ρώμης και αποτελεί το κυριότερο όργανο για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής και ειδικότερα της πολιτικής στον τομέα επαγγελματικής κατάρτισης και απασχόλησης. Αποστολή του είναι η προώθηση των δυνατοτήτων απασχόλησης και της κινητικότητας των εργαζομένων ούτως ώστε να συμβάλλει στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου μέσω της αύξησης της απασχόλησης, η καταπολέμηση της μακροχρόνιας ανεργίας, η προώθηση της επαγγελματικής ένταξης των νέων, η ενίσχυση της επαγγελματικής κατάρτισης επιμόρφσης του εργατικού δυναμικού, ενέργειες για την δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης, η ενίσχυση ανέργων για την ίδρυση δικών τους επιχειρήσεων. Ο κανονισμός του ΕΚΤ ψηφίστηκε το 1988 και είναι ο 4255/88 και σύμφωνα με αυτόν το ΕΚΤ συμμετέχει στην χρηματοδότηση ενεργειών: Επαγγελματικής εκπαίδευσης και προσανατολισμού, Ενίσχυσης της δημιουργίας θέσεων πλήρους απασχόλησης, Καινοτομικού χαρακτήρα σχετικά με την οργάνωση της επαγγελματικής κατάρτισης, Προπαρασκευαστικών για την εφαρμογή του κανονισμού ου ΕΚΤ και Που απευθύνονται στο προσωπικό των επιχειρήσεων με σκοπό την μεταφορά τεχνογνωσίας. Το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων Τμήμα Προσανατολισμού (ΕΓΤΠ Ε) Γνωστό και ως FEOGA: Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Γεωργικού Προσανατολισμού και Εγγυήσεων ι δρύθηκε το 1964 που έχει δύο τμήματα: Το τμήμα εγγυήσεων χρηματοδοτεί τις δαπάνες διευθέτησης των αγορών αγροτικών προϊόντων, την επιδότηση των εξαγωγών σε τρίτες χώρες και την στήριξη των τιμών των αγροτικών προϊόντων και Το τμήμα προσανατολισμού που δημιουργήθηκε το 1964, για να διαχειρίζεται τους πόρους που προορίζονται για την διαρθρωτική πολιτική της Ευρωπαϊκής γεωργίας. Παρεμβαίνει με ρυθ 13
μίσεις αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών και ανάπτυξης των γεωργικών περιοχών που υστερούν. Το Ταμείο αυτό είναι το χρηματοδοτικό όργανο με το οποίο ασκείται η Κοινή Αγροτική Πολιτική (Κ.Α.Π.) σε κοινοτικό επίπεδο. Στόχο έχει να συμβάλλει στη μερική χρηματοδότηση των επενδύσεων που αποσκοπούν στην ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα παραγωγής (γεωργία, αλιεία κλπ), στη βελτίωση του τρόπου διανομής των αγροτικών προϊόντων, στην αναδιάρθρωση των καλλιεργιών και στην ανάπτυξη γεωργικών περιοχών που υστερούν. Το Χρηματοδοτικό Μέσο Προσανατολισμού της Αλιείας (ΧΜΠΑ): Το ΧΜΠΑ αποτελεί το πιο νέο Διαρθρωτικό Ταμείο που δημιουργήθηκε με τις μεταρρυθμίσεις για την περίοδο 2000 2006. Βασικός του σκοπός είναι η αναδιάρθρωση της αλιείας, σε περιοχές που αποτελεί την βασική πηγή εισοδήματος τους, αλλά και στο να συμβάλει στην υιοθέτηση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής της ΕΕ. Χρηματοδοτεί έργα αλιευτικής υποδομής, αγοράς εξοπλισμού και ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας. Τα παραπάνω ταμεία αποτελούν τα Διαρθρωτικά Ταμεία. Αν και το Ταμείο Συνοχής που θα παρουσιαστεί στη συνέχεια είναι ένα αυτόνομο χρηματοδοτικό όργανο, εντούτοις πολλές φορές περιλαμβάνεται στα Διαρθρωτικά Ταμεία. Το Ταμείο Συνοχής: Το Ταμείου Συνοχής προβλέφθηκε από τη Συνθήκη του Maastricht, με στόχο την καταπολέμηση των μεγάλων οικονομικών και κοινωνικών διαφορών ανάμεσα στις λιγότερο και περισσότερο ανεπτυγμένες χώρες της Ε.Ε., αλλά και για να μπορέσουν αυτές οι χώρες να επιτύχουν τα κριτήρια σύγκλισης. Σκοπός του ταμείου ήταν η προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, σε χώρες οι οποίες: αφενός διέθεταν οικονομικά προγράμματα σύγκλισης και αφετέρου είχαν κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. χαμηλότερο από το 90% του μέσου όρου της ΕΕ. Το Ταμείο Συνοχής συγχρηματοδοτεί σε ποσοστό ως 85% των δημοσίων δαπανών έργα που αφορούν: Το περιβάλλον και ιδίως αυτών που εντάσσονται μέσα στις άμεσες προτεραιότητες της Ε.Ε. για περιβαλλοντική προστασία και Τις υποδομές και είναι κοινού ενδιαφέροντος, με την έννοια ότι διευκολύνουν και βελτιώνουν τις υποδομές της Ε.Ε. (Διευρωπαϊκά Δίκτυα). Ταυτόχρονα με τα παραπάνω Διαρθρωτικά Ταμεία, που έχουν χωρική διάσταση και απευθύνονται σε χώρες με χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης, υψηλή ανεργία και διαρθρωτικά προβλήματα, υπάρχουν κάποιες χρηματοδοτήσεις της Ε.Ε. που αφορούν τομείς κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Πρόκειται για τις Κοινοτικές Πρωτοβουλίες που για την περίοδο 2000 06 είναι οι παρακάτω τέσσερις: 14
ΗINTERREG III που χρηματοδοτεί δράσεις για τη διασυνοριακή, διαπεριφερειακή και διεθνική συνεργασία που αποσκοπεί στην τόνωση της ανάπτυξης και σε ισόρροπη και αρμονική διευθέτηση του ευρωπαϊκού εδάφους, LEADER+ για την χρηματοδότηση δράσεων που προωθούν την ανάπτυξη της υπαίθρου, μέσω ολοκληρωμένων αναπτυξιακών προγραμμάτων και συνεργασίας ομάδων τοπικής δράσης, EQUAL που προωθεί δράσεις σε επίπεδο ΕΕ που καταπολεμούν τις πάσης φύσεως διακρίσεις και ανισότητες στην πρόσβαση στην αγορά εργασίας, URBAN II, που προωθεί δράσεις για την οικονομική και κοινωνική ανασυγκρότηση των πόλεων και των συνοικιών που αντιμετωπίζουν κρίση, έτσι ώστε να προωθηθεί η βιώσιμη αστική ανάπτυξη. Παρακάτω είναι δυνατόν να επισημανθεί το ζήτημα της οικονομικής ολοκλήρωσης ακι οι επιπτώσεις του για την Ελλάδα, επιπτώσεις που μπορούν να θεωρηθούν και θετικές (κάποιες από αυτές) όσο και εν μέρει προβληματικές ΖΩΝΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Η Ζώνη ελευθέρου εμπορίου ή ελευθέρων συναλλαγών αποτελεί το πρώτο στάδιο οικονομικής ολοκλήρωσης. Είναι η πλέον χαλαρή μορφή και στόχο έχει την απελευθέρωση των εμπορικών συναλλαγών προϊόντων και υπηρεσιών, με την σταδιακή κατάργηση των δασμών, των ποσοστώσεων, των χρονοβόρων διαδικασιών κλπ, ανάμεσα στα κράτη που συμμετέχουν σε αυτήν. Στην ζώνη τα κράτη που συμμετέχουν έχουν κοινό εσωτερικό δασμολόγιο αλλά στις ιδιαίτερες σχέσεις τους με τρίτες χώρες έχουν ανεξάρτητο. Δημιουργείται έτσι το πρόβλημα της παρέκκλισης του εμπορίου καθώς ο εξαγωγέας μίας τρίτης χώρας εξάγει τα προϊόντα του προς την χώρα της Ζ.Ε.Ε. που έχει τους χαμηλότερους δασμούς προς αυτόν και στην συνέχεια με εσωτερικό εμπόριο στην ζώνη αποφεύγει την υψηλή δασμολόγηση. ΤΕΛΩΝΕΙΑΚΗ ΕΝΩΣΗ Το δεύτερο στάδιο της οικονομικής ολοκλήρωσης είναι η τελωνειακή ένωση. Στο στάδιο αυτό έχουν καταργηθεί εντελώς οι δασμοί και τα άλλα εμπόδια στο εμπόριο των κρατών μελών. Σε αυτό το στάδιο οι χώρες μέλη αποκτούν κοινό δασμολόγιο προς τις τρίτες χώρες. Δηλαδή τα εισαγόμενα προϊόντα από τρίτες χώρες θα επιβαρυνθούν από τους ίδιους δασμούς ανεξάρτητα από την χώρα της ένωσης που θα γίνει η εισαγωγή τους. Στην συνέχεια το εμπόρευμα μπορεί να διακινηθεί στο εσωτερικό της ένωσης χωρίς να επιβαρυνθεί με επιπλέον δασμούς. Το πιστοποιητικό προέλευσης είναι απαραίτητο επειδή ένα προϊόν 15
μπορεί να απολαμβάνει ένα «προνομιακό καθεστώς ή προνομιακή μεταχείριση» καθώς προέρχεται από χώρα εταίρου (πρώην αποικία) ενός κράτους μέλους και να επιβαρύνεται με χαμηλότερους δασμούς από ότι ομοειδή προϊόντα που εισάγονται από άλλες τρίτες χώρες (π.χ. πόλεμος της μπανάνας 1998 99). Σε σύγκριση των δύο μορφών οικονομικής ολοκλήρωσης που αναφέραμε στην δεύτερη βλέπουμε ότι τα εθνικά κράτη μέλη χάνουν σε μεγαλύτερο βαθμό την οικονομικής τους ανεξαρτησία, καθώς οι αποφάσεις που λαμβάνουν σχετικά με την εξωτερική τους εμπορική πολιτική καθορίζεται από το σύνολο των χωρώνμελών. ΚΟΙΝΗ ΑΓΟΡΑ Η κοινή αγορά είναι το επόμενο στάδιο προς την πλήρη οικονομική ολοκλήρωση. Στο στάδιο αυτό σταδιακά εφαρμόζεται η απελευθέρωση της διακίνησης συντελεστών παραγωγής (εργασία, κεφάλαιο, τεχνολογία) ανάμεσα στις χώρες μέλη, Αυτό σημαίνει ότι οι πολίτες (φυσικά και νομικά πρόσωπα) των χωρών μελών μπορούν να εγκατασταθούν και να δραστηριοποιηθούν επαγγελματικά και περιουσιακά στοιχεία χωρίς περιορισμούς σε οποιαδήποτε χώρα μέλος της κοινής αγοράς. Με την ολοκλήρωση αυτού του σταδίου καταργούνται τα εθνικά σύνορα στο εσωτερικό της κοινότητας (οι πολίτες τους δεν χρειάζονται διαβατήριο στις μετακινήσεις τους στο εσωτερικό της κοινότητας). Σε αυτό το στάδιο οι εθνικές κυβερνήσεις περιορίζονται ακόμα περισσότερο καθώς με την ολοκλήρωση αυτού του σταδίου δεν μπορούν να ελέγξουν την μετακίνηση ανθρώπινου δυναμικού και χρηματικού κεφαλαίου μέσα στα όρια της κοινής αγοράς. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΝΩΣΗ Με την οικονομική ένωση τα κράτη μέλη επιτυγχάνουν να συντονίσουν την νομισματική, την δημοσιονομική και την κοινωνική τους πολιτική. Επιπλέον σε αυτό το στάδιο αρχικά «κλειδώνονται» καθορίζονται σταθερές και αμετάκλητες οι συναλλαγματικές ισοτιμίες των εθνικών νομισμάτων και στην συνέχεια κυκλοφορεί κοινό νόμισμα ανάμεσα στα κράτη μέλη. Αυτά που έχουν επιτευχθεί συνολικά μέχρι αυτό το σημείο ενοποίησης της αγοράς αφορούν: Την απελευθέρωση των εθνικών αγορών και των δημοσίων συμβάσεων, για επίτευξη περισσότερης διαφάνειας και καλύτερης κατανομής των οικονομικών πόρων στο εσωτερικό της ευρωπαϊκής επικράτειας, Την εναρμόνιση των φορολογικών συστημάτων και κυρίως της έμμεσης φορολογίας (ΦΠΑ και ειδικών φόρων κατανάλωσης), 16
Την απελευθέρωση των χρηματαγορών και των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, Την εναρμόνιση της νομοθεσίας στους τομείς του περιβάλλοντος και της ασφάλειας, μέσα από την αναγνώριση ενός ενιαίου συστήματος πιστοποίησης, Την κατάργηση όλων των φραγμών της ελεύθερης μετακίνησης πολιτών (εργαζομένων και τουριστών) στο χώρο της Ε.Ε., Την εναρμόνιση της νομοθεσίας σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα, με σκοπό της ενίσχυσης της έρευνας και τεχνολογίας. ΠΛΗΡΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ Η πλήρης οικονομική και πολιτική ένωση είναι το τελευταίο στάδιο της οικονομικής ολοκλήρωσης. Τα κράτη μέλη αποτελούν ουσιαστικά ένα κράτος με μία κοινή κυβέρνηση η οποία διαμορφώνει και εφαρμόζει ενιαία εσωτερική και εξωτερική πολιτική που αφορά όλους τους τομείς της πολιτικής ζωής όπως την πολιτική άμυνας, ασφάλειας, εξωτερική, φορολογική κλπ. Είναι φανερό ότι οι περισσότερες αρμοδιότητες των εθνικών κυβερνήσεων έχουν μεταβιβαστεί στην υπερεθνική κυβέρνηση. Η έκταση των εξουσιών που παραχωρούνται στην κεντρική υπερεθνική κυβέρνηση αποφασίζεται από τις εθνικές κυβερνήσεις και εγκρίνεται από τα εθνικά κοινοβούλια. ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ Η προσπάθεια της οικονομικής ολοκλήρωσης της Ε.Ε. διήλθε από όλες τις φάσεις της ολοκλήρωσης. Η ενοποίηση της αγοράς της Ε.Ε. ήταν ένας από τους βασικότερους και μακρόπνοους στόχους που έθεσε η Συνθήκη της ΕΟΚ το 1957. Με την ενιαία αγορά αυξάνεται η ευημερία των πολιτών αφού αυτοί έχουν πρόσβαση σε περισσότερα και καλύτερα προϊόντα, οι επιχειρήσεις γίνονται πιο ανταγωνιστικές αφού έχουν πρόσβαση σε περισσότερες και καλύτερες πρώτες ύλες και εργαζόμενους, καθώς και σε μεγαλύτερες αγορές. Από την άλλη πλευρά, οι εργαζόμενοι βελτιώνουν την ευημερία τους αξιοποιώντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, μετακινούμενοι προς τις περιοχές που τους ευνοούν στην Ε.Ε., ενώ οι ε πενδυτές μπορούν να εντοπίσουν τις καλύτερες λύσεις για τα κεφάλαια τους. Η απελευθέρωση των α γορών που ξεκίνησε την 1/1/1993 και μαζί με τις 12 χώρες τις Ε.Ε. ενώθηκαν και πέντε χώρες της ΕΖΕΣ, δημιουργώντας μια αγορά 370 εκ. ανθρώπων. Η ενοποίηση των αγορών της Ε.Ε. επέφερε αύξηση του Α.Ε.Π. της Ε.Ε. κατά 1,5%, δημιούργησε 900.000 θέσεις απασχόλησης, μείωσε τον πληθωρισμό κατά 1,5% και αύξησε το ενδοκοινοτικό εμπόριο κατά 30%. 17
Τα σημαντικότερα οφέλη που συνεπάγεται η οικονομική ολοκλήρωση για τις επιχειρήσεις είναι: α) Η μείωση του κόστους και του χρόνου διακίνησης με τον περιορισμό και την εξάλειψη των θεσμικών εμποδίων στην διακίνηση των προϊόντων από την μία αγορά στην άλλη αυξάνει την ανταγωνιστικότητά τους ως προς την τιμή. Έτσι οι επιχειρήσεις μπορούν να μειώσουν τις τιμές των προϊόντων τους και να αυξήσουν τις πωλήσεις τους στις χώρες αυτές. β) Η ολοκληρωτική κατάργηση των δασμών και των ποσοτικών ποσοστώσεων που επιβάλλουν οι εθνικές κυβερνήσεις στα εισαγόμενα προϊόντα. Δημιουργούνται έτσι νέες αγορές για τα προϊόντα καθώς πριν ήταν απαγορευτικές από άποψη κόστους (λόγω υψηλού δασμολογίου). γ) Η καθιέρωση ελεύθερης μετακίνησης ανθρώπων και κεφαλαίων στο εσωτερικό της ένωσης διευκολύνει την εγκατάσταση των παραγωγικών δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων σε σημεία χαμηλού κόστους εργασίας και να μετακινήσουν υψηλής ειδίκευσης εργασία που βρίσκεται σε έλλειψη σε περιοχές που επιθυμούν. Επιπλέον οι επιχειρήσεις μπορούν να βρουν καλύτερους ποιοτικά συντελεστές παραγωγής με χαμηλότερο κόστος και καλύτερους προμηθευτές. δ) Το μέγεθος της αγοράς που μπορούν να διαθέσουν οι επιχειρήσεις τα προϊόντα τους διευρύνεται με την διαμόρφωση του σχήματος της οικονομικής ολοκλήρωσης. Μπορούν έτσι να επιτύχουν οικονομίες κλίμακας (μείωση του κόστους παραγωγής ανά μονάδα προϊόντος) όχι μόνο στην παραγωγή αλλά και στην διαφήμιση και την διανομή των προϊόντων τους με αποτέλεσμα την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και την βελτίωση της κερδοφορίας τους. ε) Με την καθιέρωση κοινού νομίσματος οι επιχειρήσεις δεν αντιμετωπίζουν πλέον έντονους συναλλαγματικούς κινδύνους, λόγω των μεταβαλλόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών στις οικονομικές και τις εμπορικές τους συναλλαγές και επιπλέον μειώνεται το κόστος συναλλαγών των επιχειρήσεων που συναλλάσσονται στο εσωτερικό της ένωσης, καθώς εξαλείφεται το κόστος μετατροπής των νομισμάτων με αποτέλεσμα να ενθαρρύνονται οι συναλλαγές και η μετακίνηση κεφαλαίων. Επιπλέον διευκολύνεται η σύγκριση των τιμών των ομοειδών προϊόντων και αυξάνεται η δυνατότητα δημιουργίας ανταγωνιστικών αγορών που προσφέρουν φθηνά καταναλωτικά προϊόντα και υπηρεσίες, όπως επίσης και επενδυτικά κεφάλαια. στ) Ασχέτως βαθμού ολοκλήρωσης οι χώρες που εντάσσονται σε μία ένωση κρατών αυξάνουν την διαπραγματευτική τους δύναμη έναντι τρίτων χωρών καθώς πλέον στις συνομιλίες για δικαιότερη μεταχείριση ενός παραγωγικού κλάδου ή την μεγαλύτερη ικανότητα πρόσβασης στην αγορά θα συμμετέχουν και οι εταίροι τους και δεν θα είναι μία μεμονωμένη χώρα και οι πιθανότητες ικανοποίησης των αιτημάτων τους είναι καλύτερες. 18
ζ) Μειώνεται η αβεβαιότητα σχετικά με την εφαρμοζόμενη δημοσιονομική και νομισματική πολιτική από τις επιμέρους χώρες και την σταθερότητα των τιμών καθώς η οικονομική πολιτική καθορίζεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Στα μειονεκτήματα της υιοθέτησης κοινού νομίσματος είναι η αδυναμία άσκησης αυτόνομης νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής από τα κράτη μέλη, δηλαδή δεν μπορούν οι οικονομικές αρχές των κρατών να μεταβάλλουν τις συναλλαγματικές ισοτιμίες, για να διορθώσουν εσωτερικά μακροοικονομικά προβλήματα (η εξισορρόπηση του ισοζυγίου πληρωμών μέσω της υποτίμησης του εγχώριου νομίσματος και η επανάκτηση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων που χάθηκε λόγω του υψηλού εγχώριου πληθωρισμού). Τα σημαντικότερα οφέλη που συνεπάγεται η οικονομική ολοκλήρωση για τα νοικοκυριά είναι: α) Τα νοικοκυριά πλέον έχουν περισσότερες εναλλακτικές καταναλωτικές επιλογές και ποικιλία προϊόντων και υπηρεσιών. Εξαιτίας της αύξησης του ανταγωνισμού στην αγορά βελτιώνεται και η ποιότητα των προσφερόμενων προϊόντων και υπηρεσιών, εγχώριων και ξένων. β) Εκτός από την αύξηση της ποικιλίας και τη βελτίωσης της ποιότητας η εντατικοποίηση του ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων, τις αναγκάζει να μειώσουν τις τιμές των προϊόντων και υπηρεσιών τους. Αυξάνεται έτσι το πραγματικό τους εισόδημα και η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Οι εξελίξεις αυτές βελτιώνουν το βιοτικό επίπεδο των νοικοκυριών των χωρών που συμμετέχουν στην διαδικασία αυτή. Βέβαια η παραχώρηση στις εθνικές κυβερνήσεις της άδειας έκδοσης των κερμάτων αξία μέχρι και 2 ευρώ δημιουργεί την ψευδαίσθηση ενός ασήμαντου ποσού. Οι μελέτες έδειξαν ότι οι τιμές των φθηνών προϊόντων αρχικά αυξήθηκαν κατά 30 50% και στη συνέχεια αυξάνονται με γρηγορότερους ρυθμούς από ότι τα υπόλοιπα προϊόντα. Τα προϊόντα στα super markets αυξάνονται κατά 15% σε ετήσια βάση. Επίσης οι τιμές των οπωρικών και των λαχανικών αυξήθηκαν περισσότερο από 100% στα δύο πρώτα χρόνια κυκλοφορίας του ευρώ. γ) Η ελεύθερη μετάβαση, για διαμονή και εργασία σε οποιαδήποτε χώρα μέλος βελτιώνει το βιοτικό επίπεδο των νοικοκυριών των χωρών που συμμετέχουν στην διαδικασία αυτή καθώς δίνει την δυνατότητα στους πολίτες των χωρών μελών να εργαστούν εκεί όπου η εργασία τους θα αμειφθεί με τον καλύτερο τρόπο. Επίσης η προσέλευση ξένων επιχειρήσεων στην χώρα είναι δυνατόν να οδηγήσει σε αύξηση των αμοιβών και να βελτιώσει τις συνθήκες εργασίας των διαφόρων κλάδων στην χώρα. δ) Η ελευθερία διακίνησης των κεφαλαίων δίνει την δυνατότητα πολλών εναλλακτικών μορφών ε πένδυσης των αποταμιεύσεων των νοικοκυριών. Η αύξηση των επενδυτικών επιλογών προσφέρει την δυνατότητα στα νοικοκυριά να επιτύχουν καλύτερες αποδόσεις στις επενδύσεις τους και να αυξήσουν περισσότερο την αξία των περιουσιακών τους στοιχείων. 19
ε) Με την καθιέρωση κοινού νομίσματος τα νοικοκυριά ωφελούνται από το χαμηλότερο κόστος των συναλλαγών, καθώς δεν υπάρχει πλέον το κόστος μετατροπής του ενός νομίσματος σε κάποιο άλλο. Με τον τρόπο αυτό διευκολύνεται η διεξαγωγή των μετακινήσεων, για τουρισμό, σπουδές, κλπ. των ατόμων των χωρών μελών. ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ Η οικονομική ολοκλήρωση εκτός από οφέλη, συνεπάγεται και κάποια σημαντικά κόστη για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις των χωρών που συμμετέχουν. Τα σημαντικότερα κόστη που συνεπάγεται η οικονομική ολοκλήρωση για τις επιχειρήσεις είναι: α) Οι λιγότερο ανταγωνιστικές επιχειρήσεις λόγω του έντονου ανταγωνισμού που επικρατεί αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης, αν δεν βελτιώσουν την παραγωγικότητα, την τεχνολογία της παραγωγικότητάς τους ώστε να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων τους. β) Τα προβλήματα ανταγωνιστικότητας διευρύνονται από την έλλειψη προστασίας της εγχώριας παραγωγής είτε με δασμολογικές ρυθμίσεις είτε με χρηματικές ενισχύσεις της παραγωγής. γ) Καθώς αποσύρονται τα εθνικά νομίσματα με την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος οι επιχειρήσεις πρέπει να αναπροσαρμόσουν όλα τα λειτουργικά τους συστήματα (λογιστικές εφαρμογές, χρηματοοικονομικής διαχείρισης, μισθοδοσίας, κοστολόγησης, τιμολόγησης κλπ). Τα σημαντικότερα κόστη που συνεπάγεται η οικονομική ολοκλήρωση για τα νοικοκυριά είναι: α) Οι υπάλληλοι των μη ανταγωνιστικών επιχειρήσεων πλήττονται παράλληλα με τους ιδιοκτήτες τους σε περίπτωση που αυτές δεν κατορθώσουν να επιβιώσουν. β) Μειώνονται οι ικανότητες ορισμένων νοικοκυριών για επιεική μεταχείρισή τους, με «διευκολύνσεις» και «χάρες» από τις εθνικές και τις τοπικές κυβερνήσεις και πολιτικούς παράγοντες. Ωφελούνται όμως λόγω της δικαιότερης συμπεριφοράς άτομα που δεν διαθέτουν τέτοιες γνωριμίες και διασυνδέσεις. Η ΟΝΕ, η ενιαία νομισματική μονάδα και το ενιαίο νόμισμα στην συνέχεια επιφέρουν περισσότερο θετικά στις οικονομίες: Που έχουν παραγωγική δομή και βάση, Που υιοθετούν την νέα τεχνολογία και δεν είναι παραδοσιακού τΰπου, Που δεν έχουν διαρθρωτικά προβλήματα (δημοσιονομικό έλλειμμα και χρέος, έλλειμμα ισοζυγίου πληρωμών), Που έχουν ευέλικτες αγορές εργασίας, Που έχουν ικανότητα προσαρμογής στα νέα δεδομένα και Έχουν συνεχή δημοσιονομική πειθαρχία. 20
Για την ελληνική οικονομία τα οφέλη του ευρώ και της ΟΝΕ θεωρούνται μακροπρόθεσμα ότι είναι: Η μείωση των συναλλαγματικών κινδύνων και του κόστους των συναλλαγών, Η αποτελεσματικότερη κατανομή των πόρων μέσα από την δυνατότητα σύγκρισης των τιμών, Θα βελτιωθεί η παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας, λόγω της ευκαμψίας των αγορών προϊόντων και εργασίας, της αύξησης του ανταγωνισμού και της ενοποίησης των τιμών, Η ύπαρξη ενιαίας αγοράς κεφαλαίων και χρήματος θα αποσυνδέσει τις αποταμιεύσεις και τις ε πενδύσεις και θα οδηγήσει σε αποκλιμάκωση των επιτοκίων δανεισμού, Η πτώση των επιτοκίων θα οδηγήσει σε καλύτερη διαχείριση του δημόσιου χρέους, Η συμμετοχή της Ελλάδας στο ΣΣΑ θα οδηγεί σε μια συνεχή δημοσιονομική πειθαρχία, Θα αντιμετωπίζονται από κοινού με τις άλλες χώρες μέλη διεθνείς οικονομικές κρίσεις Ειδικότερα τα πλεονεκτήματα του Ευρώ για τους κλάδους της Ελληνικής οικονομίας θα είναι τα εξής: Για τις ελληνικές Βιομηχανίες θα είναι: Η εξάλειψη του συναλλαγματικού κινδύνου που θα δημιουργήσει πλεονεκτήματα σε όλες τις επιχειρήσεις, Η εξάλειψη των νομισματικών εμποδίων μεταξύ των κρατών μελών, Η ύπαρξη σταθερού μακροοικονομικού περιβάλλοντος, Η εξάλειψη αρκετών πρακτικών εμποδίων μεταξύ των αγορών των κρατών μελών και Η συμμετοχή σε μια παγκόσμια οικονομική δύναμη υπό τη σκεπή ενός κοινού νομίσματος, το οποίο θα αναδειχθεί σε λίγα χρόνια σαν ισχυρό πόλο έλξης, όπως το δολάριο σήμερα. Ο ελληνικός τουρισμός θα ωφεληθεί από το κοινό νόμισμα ως εξής: Το ενιαίο νόμισμα θα αυξήσει τα επιχειρηματικά ταξίδια σε σχέση με τα ταξίδια αναψυχής, αφού θα αυξηθούν οι ρυθμοί του διεθνούς εμπορίου και των επενδύσεων και συνακόλουθα των αναγκών για επιχειρηματικά ταξίδια, Το ενιαίο νόμισμα θα φέρει εκ των πραγμάτων διαφάνεια στις συναλλαγές των πολιτών των χωρών μελών της ΕΕ και αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι πολίτες της ΕΕ θα έχουν μια κοινή βάση σύγκρισης των τιμών, Το ενιαίο νόμισμα θα οδηγήσει στην μείωση του κόστους των ταξιδιών, γιατί ο ταξιδιώτης δεν θα έχει την ανάγκη για μετατροπή των νομισμάτων που ήταν ένα μεγάλο κόστος, Οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις θα βρεθούν σε βελτιωμένη διαπραγματευτική ισχύ, διότι θα ε κλείψει ο συναλλαγματικός κίνδυνος τον οποίο αξιοποιούσε συνήθως ο ταξιδιωτικός πράκτορας προς ίδιον όφελος, Η αύξηση της σπουδαιότητας του ευρώ στις διεθνείς συναλλαγές, προβλέπεται να μειώσει τον συναλλαγματικό κίνδυνο για τις ευρωπαϊκές τουριστικές επιχειρήσεις, 21
Η μείωση των επιτοκίων δανεισμού, που θα επέλθει από την σύγκλιση των οικονομιών σχετικά με τα δημόσια ελλείμματα θα οδηγήσει στη μείωση του κόστος των τουριστικών επενδύσεων Τα οφέλη για τον ελληνικό αγροτικό τομέα θα είναι τα εξής: Θα γνωρίζουν εκ των προτέρων πόσα χρήματα θα εισπράξουν για την παραγωγή τους, θα μπορούν να επωφελούνται από τα χαμηλά επιτόκια, κυρίως για επενδύσεις εκσυγχρονισμού εγκαταστάσεων και για την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών τους, Οι αγρότες και οι συνεταιριστικές τους οργανώσεις, θα μπορούν να γνωρίζουν εκ των προτέρων τις τιμές των πρώτων υλών τους και των εφοδίων τους σε όλη την ΕΕ, να συγκρίνουν τις τιμές και να προμηθεύονται φθηνότερα για την κάλυψη των αναγκών τους και οι αγρότες θα ωφεληθούν και από τα άλλα παρεπόμενα οφέλη της κυκλοφορίας του ευρώ, όπως η εκ των πραγμάτων αυξημένη τουριστική κίνηση και οι δυνατότητες εναλλακτικών τομέων απασχόλησης. Η ελαχιστοποίηση των δυσμενών συνεπειών στην ελληνική οικονομία της υιοθέτησης ενός κοινού νομίσματος, θεωρείται ότι μπορεί να αντιμετωπιστούν ως εξής: Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ιδιαίτερη εξειδίκευση σε κάποιον τομέα και κλάδο παραγωγής και για αυτόν τον λόγο η ενιαία αγορά και το κοινό νόμισμα επιβάλλουν τον προσδιορισμό των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της ελληνικής οικονομίας που με βάση αυτά να αποκτηθεί εξειδίκευση, Με τη συνεχή δημοσιονομική πειθαρχία και την αναπροσαρμογή της δημοσιονομικής πολιτικής και όλων γενικά των πολιτικών στα νέα δεδομένα, Με τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας, που θα οδηγήσει σε αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας της και με τη σειρά τους θα προκαλέσουν μειώσεις του κόστους παραγωγής και των τιμών, Με την αναπροσαρμογή των κρατικών θεσμών, που θα βοηθήσουν στην κινητικότητα του εργατικού δυναμικού και των κεφαλαίων και θα επιτύχουν αποτελεσματικότερη αξιοποίηση και κατανομή των πόρων της ελληνικής οικονομίας, με βάση τα ανταγωνιστικά και τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα. Την ίδια στιγμή είναι δυνατόν να επισημανθούν και ορισμένες πολύ σημαντικές συνθήκες που υπεγράφησαν τα τελευταία κυρίως χρόνια και που επρόκειτο να επηρεάσουν πολλαπλά και την ελληνική κοινωνία ως τις μέρες μας. Πιο συγκεκριμένα: Το 1992 υπογράφεται η συνθήκη του Maastricht (7/2/92) που στόχο είχε την προώθηση της πολιτικής ολοκλήρωσης σε τομείς εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής και νομισματικής ένωσης των χωρών μελών της κοινότητας. Το 1997 ψηφίζεται η συνθήκη του Άμστερνταμ με την οποία αναθεωρείται η συνθήκη του Maastricht που στόχο είχε τη ψήφιση θεσμικών αλλαγών, ώστε οι αποφάσεις που θα λαμβάνονται να είναι πιο α 22