Delos, the Sacred island By Panayotis Hatzidakis* Even though it is one of the smallest islands in the Aegean, Delos (just 6,85 km 2 ) was the most famous and sacred of all islands in antiquity, since, according to the legend, it was there that Apollo-Helios, god of daylight, and Artemis-Selene, goddess of night light, were born - it was, in short, the birthplace of Light, which the Greeks always regarded as the most precious good. The earlier inhabitants of Delos built (ca 2500 B.C.) their ellipsoid dwellings on the top of the low hill Kynthos (113 m. height), from where they could easily inspect the sea around the island for coming enemies. The Mycenaeans, who came later on (end of 15th cent. B.C.), felt confident enough to settle in the small valley by the sea. The Apollonian sanctuary, already established since the 9th cent. B.C., reached the peak of its glory during the archaic (7th-6th cent. B.C.) and classical (5th-4th cent. B.C.) period, when Hellenes from all over the Greek world gathered there to worship Apollo, the god of light, harmony and balance, and Artemis, the moongoddess, his twin sister. Naxos, and later Paros, tried to assert their authority by taking advantage of some of the Sanctuary s glory. However, the city that ultimately prevailed was ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ήλος, το Ιερό νησί Από τον Παναγιώτη Χατζηδάκη* ARCHAEOLOGICAL SITES Η ήλος, μολονότι ένα από τα μικρότερα νησιά του Αιγαίου (6,85 τ.χλμ.), ήταν στην αρχαιότητα το διασημότερο και το ιερότερο απ όλα τα νησιά επειδή, σύμφωνα με το μύθο, εκεί γεννήθηκε ο Απόλλωνας-Ήλιος, θεός του ημερήσιου φωτός και η Άρτεμις-Σελήνη, θεά του νυχτερινού φωτός, δηλαδή εκεί γεννήθηκε το Φως, που για τους Έλληνες ήταν πάντα το πολυτιμότερο αγαθό. Οι παλιότεροι κάτοικοι της ήλου έκτισαν (γύρω στο 2500 π.χ.) τις ελλειψοειδείς καλύβες τους στην κορυφή του Κύνθου (113 μ. ύψος), από όπου, στις ταραγμένες και ανασφαλείς εκείνες εποχές, μπορούσαν εύκολα να εποπτεύουν και να ελέγχουν τη μικρή κοιλάδα και τη θάλασσα ολόγυρα. Οι Μυκηναίοι, που ήλθαν γύρω στα τέλη του 15ου αιώνα π.χ., έχοντας ήδη εδραιώσει την κυριαρχία τους στο Αιγαίο, αισθάνθηκαν αρκετά ασφαλείς ώστε να εγκατασταθούν στη μικρή κοιλάδα πλάι στη θάλασσα. Το Απολλώνιο Ιερό, εδραιωμένο ήδη από τους Ομηρικούς χρόνους, έφθασε στη μεγαλύτερη ακμή του στη διάρκεια των αρχαϊκών (7ος-6ος αι. π.χ.) και κλασικών (5ος-4ος αι. π.χ.) χρόνων. Έλληνες απ όλο τον τότε ελληνικό κόσμο συγκεντρώνονταν στο νησί για να λατρέψουν τον θεό του φωτός Απόλλωνα και τη δίδυμη αδελφή του Άρτεμη, θεά της Σελήνης. distant Athens, justifying her presence there with various myths. During the rule of either the tyrant of Athens Peisistratus or his sons (540-528 B.C.), the Porous Temple of Apollo was built and housed an oversized statue of the god. In 478 B.C., after the end of the Persian Wars, the Delian League of Greek cities was formed in order to deal with future threats. The headquarters of the League was on Delos, where the enormous sums contributed by the city-states were kept and where their representatives met. Very soon the Delian League evolved into an Athenian hegemony, and the allies became subjects of the Athenians. The funds from the common treasury were moved to the Acropolis in Athens in 454 B.C., ostensibly for security reasons. In reality however, they were intended to finance Pericles ambitious construction programme. Η Νάξος και κατόπιν η Πάρος προσπάθησαν να επιβληθούν εκμεταλλευόμενες την αίγλη του Ιερού. Αλλά η πόλη που κυριάρχησε τελικά ήταν η μακρινή Αθήνα, αιτιολογώντας την παρουσία της με διάφορους μύθους. Την περίοδο της τυραννίας του Πεισίστρατου (540-528 π.χ.) ή των γιων του οικοδομείται ο Πώρινος Ναός του Απόλλωνα στον οποίο στεγάζεται ένα υπερφυσικού μεγέθους άγαλμα του θεού. Το 478 π.χ., μετά το τέλος των Περσικών πολέμων, ιδρύθηκε η ηλιακή Συμμαχία των Ελληνικών πόλεων με στόχο την αντιμετώπιση μελλοντικών απειλών. Έδρα της συμμαχίας ήταν η ήλος εκεί φυλασσόταν το τεράστιο ποσό των εισφορών των συμμαχικών πόλεων και εκεί γίνονταν οι συναντήσεις των αντιπροσώπων. Πολύ σύντομα η ηλιακή Συμμαχία εξελίσσεται σε Αθηναϊκή ηγεμονία και οι σύμμαχοι γίνονται υπήκοοι των Αθηναίων. Τα χρήματα του κοινού ταμείου μεταφέρθηκαν το 454 π.χ. στην Ακρόπολη των Αθηνών, δήθεν για λόγους ασφαλείας, στην πραγματικότητα όμως για να χρηματοδοτήσουν το φιλόδοξο οικοδομικό πρόγραμμα του Περικλή. Το 476 π.χ. άρχισε να οικοδομείται ο δεύτερος ναός του Απόλλωνα, ο Μέγας Ναός, Ναός των ηλίων. Η οικοδόμησή του διακόπηκε μετά τη μεταφορά του ταμείου στην Αθήνα, συνεχίστηκε την περίοδο της ηλιακής ανεξαρτησίας (314-166 π.χ.), αλλά ποτέ δεν ολοκληρώθηκε. Το χειμώνα του 426/5 π.χ. οι Αθηναίοι έκαναν την «κάθαρση» της ήλου, δήθεν για λόγους ευσεβείας. Άνοιξαν όλους τους τάφους που υπήρχαν στο νησί 74 75
In 476 B.C. the construction of the second temple of Apollo, the Great Temple, or Delian Temple begun. The construction was interrupted because the League s funds had been moved to Athens. Construction was resumed during the Period of Independence (314-166 B.C.), but the temple was never completed. During the winter of 426/5 B.C. the Athenians decided the purification of Delos, supposedly for reasons of piety. They opened up all the graves on the island and moved the bones and funerary offerings to Rhenia, where everything was buried in a common pit. At the same time, they decided that no one would be born or die on Delos; the women close to delivery and the seriously ill should be transferred to Rhenia. From that time on, no one was born, no one died, and no one was buried on the holy island; and the inhabitants of Delos, as was the intention of the Athenians, were left without a homeland. In 422 B.C. the Athenians completed the purification by exiling all the local population. Immediately after the purification, and despite the fact that they were still at war, the Athenians, out of remorse or fear, began the exceedingly costly task of constructing yet another temple of Apollo, this time of white marble from Penteli, and established the Delia, a festival in honour of Apollo (17) which took place every five years. After the death of Alexander the Great, the Aegean suffered almost forty years of upheaval due to the wars between the ambitious generals who succeeded him. 76 και μετέφεραν τα οστά και τα κτερίσματα στη Ρήνεια, όπου τα έθαψαν σ ένα κοινό λάκκο. Παράλληλα αποφάσισαν να μη γεννιέται και να μην πεθαίνει κανείς πια στη ήλο, αλλά να μεταφέρονται οι επίτοκοι και οι βαριά άρρωστοι στη Ρήνεια. Από τότε κανείς δε γεννήθηκε, κανείς δεν πέθανε και κανείς δεν τάφηκε στο Ιερό νησί, οι δε ήλιοι, όπως επεδίωκαν οι Αθηναίοι, έγιναν απάτριδες. Το 422 π.χ. ολοκλήρωσαν την «κάθαρση» εξορίζοντας όλο τον ντόπιο πληθυσμό. Αμέσως μετά την κάθαρση, παρά το γεγονός ότι ήταν σε εμπόλεμη κατάσταση, οι Αθηναίοι αρχίζουν, από τύψεις ή από φόβο, το εξαιρετικά δαπανηρό έργο της οικοδόμησης ενός ακόμη ναού του Απόλλωνα από λευκό πεντελικό μάρμαρο και καθιερώνουν τα ήλια, γιορτή προς τιμήν του Απόλλωνα κάθε πέντε χρόνια. Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το Αιγαίο συνταράσσεται για σαράντα σχεδόν χρόνια από τους πολέμους των φιλόδοξων στρατηγών που τον διαδέχτηκαν. Ο Αντίγονος και ο γιος του ημήτριος ο Πολιορκητής ίδρυσαν το Κοινόν των Νησιωτών με θρησκευτικό κέντρο τη ήλο, η οποία κηρύχτηκε ελεύθερη και ανεξάρτητη (314-166 π.χ.). Την εποχή της ανεξαρτησίας οι ηγεμόνες των ελληνιστικών κρατών συναγωνίζονται στην επιδεικτική οικοδόμηση λαμπρών κτηρίων στο Ιερό νησί. Όλη η περιοχή του Ιερού ήταν γεμάτη με εκατοντάδες μαρμάρινα και χάλκινα αγάλματα, Antigonos and his son, Demetrius Poliorcetes (the Besieger ), established the Commonwealth of the Islands, with Delos as its religious centre, and the island was declared free and independent (314-166 B.C.). During the Period of Independence the rulers of the Hellenistic states vied with each other in constructing magnificent buildings on Delos. The entire site of the Sanctuary was studded with hundreds of marble and bronze statues, costly votive offerings from cities or wealthy individuals; unfortunately, only their inscribed pedestals are saved. The commercial centre and the cosmopolitan city The Period of Independence came to an end when the Macedonians were defeated by the Romans at Pydna in 168 B.C. In 166 B.C., the Romans granted Delos to the Athenians who once again exiled the Delians and installed their own settlers on the island. The Romans, who thenceforth regulated the fate of the Mediterranean, proclaimed Delos a free port aiming thus to hurt the economy of their rival Rhodes. The fact that Delos was exempted from tax (ateleia) by the Romans, as well as its exceptionally favourable geographical location and the destruction in 146 B.C. of Corinth, hitherto an important commercial centre, resulted in Delos becoming the hub of the transit trade between East and West, North and South. Powerful Rhodes was economically ruined, while Delos soon became the maximum emporium totius orbis terrarum (Festus), the greatest commercial centre δαπανηρά αναθήματα πόλεων ή πλούσιων ιδιωτών, από τα οποία σώθηκαν μονάχα τα ενεπίγραφα βάθρα. To εμπορικό κέντρο και η κοσμοπολίτικη πόλη Με την ήττα των Μακεδόνων από τους Ρωμαίους (Πύδνα, 168 π.χ.) τελειώνει και η περίοδος της ανεξαρτησίας της ήλου. Το 166 π.χ. οι Ρωμαίοι την παραχωρούν ξανά στους Αθηναίους, οι οποίοι εξορίζουν και πάλι τους ήλιους, και εγκαθιστούν στο νησί Αθηναίους εποίκους. Παράλληλα οι Ρωμαίοι, που ρυθμίζουν πλέον τις τύχες της Μεσογείου, ανακήρυξαν τη ήλο ελεύθερο λιμάνι με στόχο να εξοντώσουν οικονομικά την αντίπαλό τους Ρόδο. Η απαλλαγή από τους φόρους, η ατέλεια, αλλά και η εξαιρετική γεωγραφική της θέση και η καταστροφή της Κορίνθου (146 π.χ.), σημαντικότατου μέχρι τότε εμπορικού κέντρου, είχαν σαν αποτέλεσμα να συγκεντρωθεί εκεί όλο το διαμετακομιστικό εμπόριο μεταξύ Ανατολής και ύσης, Βορρά και Νότου. Η ισχυρή Ρόδος καταστράφηκε οικονομικά, ενώ το μικρό νησί έγινε πολύ σύντομα το maximum emporium totius orbis terrarum (Festus), δηλαδή το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της οικουμένης. Στις πολύβουες προκυμαίες, πλοία απ όλη τη Μεσόγειο φόρτωναν και ξεφόρτωναν διαρκώς τόνους εμπορευμάτων και χιλιάδες σκλάβους. Φυσικό επακόλουθο ήταν η απότομη αύξηση του πληθυσμού και μια έντονη οικοδομική δραστηριότητα. Μέσα σε λίγες δεκαετίες δημιουργήθηκε μια πόλη στις πλαγιές των έξι χαμηλών λόφων που περιβάλλουν την κοιλάδα του Ιερού. Αποτέλεσμα της 77
in the world. On the noisy wharves ships from all over the Mediterranean were constantly loading and unloading tons of merchandise and thousands of slaves. The island s growing wealth resulted in a sharp increase of the population and in intense construction activity. Within a few decades a city was created over the slopes of the six low hills surrounding the valley of the Sanctuary. The result of this rapid growth was a haphazardly built city with no town plan and no regular street layout. This is especially evident in the Theatre Quarter, the oldest and the most expensive quarter of the city. Compared to other contemporary cities, Delos was little more than a small, haphazardly built, dirty commercial city. The only thing that made it different was the existence of the ancient Sanctuary and the myths surrounding it. Destruction and abandonment The wealth that had been accumulated on the island and the Delians friendly relations with Rome were the main causes of the island s destruction. The island was devastated and sacked twice: in 88 B.C. by Mithridates King of Pontos, who was at war with the Romans, and again in 69 B.C. by the pirates of Athenodoros, an ally of Mithridates. After Delos was sacked for the second time, the city gradually dwindled, was abandoned and forgotten. Tertullian, apologist of Christianity, cited the later Sibyllic oracle in a characteristically spiteful way: Even Samos shall be sand, the Far-Seen [Delos] unseen. 78 γρήγορης αυτής ανάπτυξης ήταν η άναρχη οικοδόμηση, χωρίς πολεοδομικό σχέδιο, και χωρίς κανονικό ρυμοτομικό σύστημα, πράγμα που είναι περισσότερο φανερό στη Συνοικία του Θεάτρου, την παλιότερη και πιο ακριβή συνοικία της πόλης. Σε σύγκριση με τις σύγχρονές της πόλεις η ήλος δεν ήταν τίποτα παραπάνω από μια μικρή, κακοκτισμένη και βρώμικη εμπορική πόλη. Το μόνο που την έκανε ξεχωριστή ήταν η ύπαρξη του αρχαίου Iερού και οι μύθοι της. Καταστροφή και εγκατάλειψη Ο πλούτος που συγκεντρώθηκε στο νησί και οι φιλικές σχέσεις των ηλίων με τη Ρώμη ήταν η κύρια αιτία της καταστροφής της ήλου. Το νησί καταστράφηκε και λεηλατήθηκε δυο φορές: το 88 π.χ. από το βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη, που ήταν σε πόλεμο με τους Ρωμαίους, και το 69 π.χ. από τους πειρατές του Αθηνόδωρου, σύμμαχου του Μιθριδάτη. Μετά τη δεύτερη καταστροφή η πόλη σιγά-σιγά συρρικνώθηκε, εγκαταλείφθηκε και ξεχάστηκε. Ο απολογητής του χριστια- In the early centuries A.D., there was even a considerable Christian community on the island, as testified by the remains of eight early Christian basilicas and the fact that Delos is mentioned as being an episcopal see. However, after the 7th cent. AD, it appears to have been totally deserted and the uninhabited islet became a pirates lair for many centuries. The excavations The excavations, that started in 1872 and are still in progress, have unearthed the Sanctuary and a great part of the cosmopolitan Hellenistic town. The findings from the excavations are kept in the Delos Museum, and include all or part of some 30,000 vessels, statuettes, small objects, 8,000 sculptures and 3,000 inscriptions. Most of the sculptures, a few pottery and small objects are exhibited in the Museum s eleven halls. Since 1990 the whole island of Delos has been designated as a World Cultural Heritage monument and is protected by UNESCO. Extensive conservation and restoration work has been done the recent years which is financed by the EEC and the Hellenic Republic. * Panayotis Hatzidakis, Archaeologist νισμού Τερτυλλιανός αναφέρει με χαρακτηριστική χαιρεκακία το μεταγενέστερο Σιβυλλικό χρησμό: «ακόμη και η Σάμος θα γίνει άμμος και η ήλος άδηλος». Τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες υπάρχει ακόμη μια σημαντική χριστιανική κοινότητα στο νησί, όπως μαρτυρούν τα λείψανα επτά παλαιοχριστιανικών βασιλικών και το γεγονός ότι η ήλος αναφέρεται ως έδρα επισκόπου. Μετά τον 7ο μ.χ. αι. όμως φαίνεται πως ερημώνεται εντελώς και γίνεται για πολλούς αιώνες καταφύγιο πειρατών. Οι ανασκαφές Οι ανασκαφές, που άρχισαν το 1872 και συνεχίζονται ακόμη, έχουν αποκαλύψει το Ιερό και ένα μεγάλο μέρος της κοσμοπολίτικης ελληνιστικής πόλης. Τα ευρήματα φυλάσσονται στο Μουσείο ήλου και περιλαμβάνουν (ολόκληρα ή τμήματα) περίπου 30.000 αγγεία, ειδώλια, μικροαντικείμενα, 8.000 γλυπτά, 3.000 επιγραφές. Το μεγαλύτερο μέρος των γλυπτών και ένα μικρό μέρος των αγγείων και των μικροαντικειμένων εκτίθενται στις έντεκα αίθουσες του Μουσείου ήλου. Από το 1990 ολόκληρο το νησί έχει χαρακτηριστεί Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά και προστατεύεται από την UNESCO. Τα τελευταία χρόνια γίνεται ένα τεράστιο έργο συντήρησης και στερέωσης των μνημείων που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα και το Ελληνικό Κράτος. * Παναγιώτης Χατζηδάκης, Αρχαιολόγος 79
Archaeological Museum The Archaeological Museum was built in 1902 in Kamnaki in Chora in order to house the findings of the Purification Pit, the prehistoric necropolis which was discovered in 1898 in Rhenia. Potters which represent the Cycladic pottery from the Geometric Period until the late Hellenistic times are exhibited today in the four halls of the Museum. Tombs reliefs from the Hellenistic Period and many more sculptures are also exhibited in the museum. Pythos of Mykonos is the finding of the island which impresses with its relief presentations from the Trojan War. The Archaeological Museum is open daily all year long from 8:30 to 15:00 except on Mondays. Tel.: 2289022325 Folklore Museum The Folklore Museum is located in Castro, in Chora and is housed in Captain Malouhos which is an old house with classic Cycladic architecture. Old furniture, Byzantine icons, folk potters, token dishes, embroideries, keys and many more are exhibited in its six halls. The museum is open daily except on Sundays from April to October, 17:30-20:30. Tel.: 2289022591 MUSEUMS ΜΟΥΣΕΙΑ 80 Αρχαιολογικό Μουσείο Το Αρχαιολογικό Μουσείο χτίστηκε το 1902 στη θέση Καμνάκι, στη Χώρα με σκοπό να στεγάσει τα ευρήματα του «Βόθρου της Καθάρσεως», της προϊστορικής νεκρόπολης που ανακαλύφθηκε το 1898 στη Ρήνεια. Σήμερα στις τέσσερις αίθουσές του εκτίθενται αγγεία αντιπροσωπευτικά της κυκλαδικής κεραμικής από τη Γεωμετρική Εποχή ως τα Ύστερα Ελληνιστικά χρόνια. Εκτίθενται επίσης ταφικά ελληνιστικά ανάγλυφα και άλλα γλυπτά. Χαρακτηριστικό εύρημα του νησιού είναι ο «Πύθος της Μυκόνου», που εντυπωσιάζει με τις ανάγλυφες παραστάσεις του από τον Τρωικό Πόλεμο. Το Αρχαιολογικό Μουσείο είναι ανοιχτό όλο το χρόνο, 8:30-15:00, καθημερινά εκτός ευτέρας. Tηλ.: 2289022325 Λαογραφικό Μουσείο Το Λαογραφικό Μουσείο βρίσκεται στη θέση Κάστρο, στη Χώρα και στεγάζεται στου «Καπετάν Μαλούχου», ένα παλιό σπίτι, κλασικής κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής. Στις έξι αίθουσες του μουσείου εκτίθενται παλιά έπιπλα, βυζαντινές εικόνες, λαϊκά κεραμικά, αναμνηστικά πιάτα, κεντήματα, κλειδιά κ.ά. Το μουσείο είναι ανοιχτό από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο, καθημερινά 17:30-20:30 εκτός Κυριακής. Tηλ.: 2289022591 Παράρτημα του Λαογραφικού Μουσείου, αποτελεί και ο «Μύλος του Μπόνη» που είναι ένα υπαίθριο αγροτομουσείο στη θέση Άνω Μύλοι, που παρουσιάζει
Bonis Windmill is part of the Folklore Museum which is an outdoor agricultural museum in Ano Myloi and presents the facilities that the people in Mykonos were using for the production and the manufacturing of the agricultural products. Τhe traditional Bonis Windmill is the central core of the museum. The museum is open daily from April to October, 16:00-19:00. Tel.: 2289026246 The Lena s House is the third part of the Folklore Museum and is an urban house of the 19th century that preserves the furniture of that time undamaged. It is located in the centre of Mykonos in Tria Pigadia. The museum is open daily except on Sundays from April to October, 19:00-21:30. Τel.: 2289028764 Aegean Maritime Museum The Aegean Nautical Museum is located in a traditional Cycladic building in Tria Pigadia. Models of ships and rowers from the prehistoric times until the beginning of the 20th century, a rich collection of nautical charts, engravings, nautical instruments and coins are among the exhibits of the Museum. The purpose of the Museum is the preservation and study of the Greek nautical tradition. The museum is open daily from April to October, 10:30-13:00 and 18:30-21:00. Tel.: 2289022700 τις εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούσαν στη Μύκονο για την παραγωγή και μεταποίηση των αγροτικών προϊόντων. Κεντρικός πυρήνας του μουσείου είναι ο παραδοσιακός ανεμόμυλος του Μπόνη. Το μουσείο είναι ανοιχτό από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο, καθημερινά 16:00-19:00. Tηλ.: 2289026246 Το «Σπίτι της Λένας» είναι το τρίτο παράρτημα του Λαογραφικού Μουσείου και πρόκειται για ένα μεσοαστικό σπίτι του 19ου αιώνα, που διατηρεί στο ακέραιο την επίπλωση της εποχής εκείνης. Βρίσκεται στο κέντρο της Μυκόνου στην περιοχή Τρία Πηγάδια. Το μουσείο είναι ανοιχτό από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο, καθημερινά εκτός Κυριακής 19:00-21:30. Τηλ.: 2289028764 Ναυτικό Μουσείο Αιγαίου Το Ναυτικό Μουσείο Αιγαίου στεγάζεται σε ένα παραδοσιακό κυκλαδίτικο κτίριο στη θέση Τρία Πηγάδια. Στα εκθέματά του περιλαμβάνονται ομοιώματα πλοίων και κωπηλατών από την προϊστορία μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, πλούσια συλλογή χαρτών, χαρακτικών, ναυτικών οργάνων και νομισμάτων. Σκοπός του μουσείου είναι η διατήρηση και μελέτη της ελληνικής ναυτικής παράδοσης. Το μουσείο είναι ανοιχτό από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο, καθημερινά 10:30-13:00 και 18:30-21:00. Τηλ.: 2289022700 82
Tourism and religion are the same for the people of Mykonos. As much as they take care of their tourist enterprises, so they try to preserve the more than 600 churches of their island as every local has particular bonds with each one of these churches. Every family used to build a private church in the past either by dedicating it to its sailors that were away on trips or to place the bones of their deceased ones. A walk to Chora will be enough for you to visit the more than 60 churches that have been declared as historical preservable monuments by the Ministry of Culture. Zoodohos Pigi which is the Cathedral, Panahra, Aghia Kyriaki and Aghios Nikolaos in Gialos are only few of them. Their post-byzantine rhythm, the important icons and the well-made temples are the characteristics that worth your attention. The most important of them all is Panagia Paraportiani in Castro district of Chora which is the jewel not only of Mykonos but also of all the Aegean. Panagia Paraportiani The way it was built, its special architecture and its long existence are only few of the characteristics that make Panagia Paraportiani one of the most significant monuments in all the Aegean. Paraportiani is actually a two-floor complex of five churches which was built on the ruins of a tower of the medieval wall of Mykonos. It owes its name from ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ-ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ 84 CHURCHES-MONASTERIES Για τους Μυκονιάτες τουρισμός και θρησκεία είναι κοινός τόπος. Όσο φροντίζουν τις τουριστικές τους επιχειρήσεις, τόσο και ακόμη περισσότερο φροντίζουν να διατηρηθούν οι πάνω από 600 εκκλησίες του νησιού τους. Γιατί κάθε ντόπιος έχει ιδιαίτερους δεσμούς με κάθε μια από τις εκκλησίες. Στο παρελθόν κάθε οικογένεια έφτιαχνε μια δικιά της, ιδιωτική εκκλησία είτε κάνοντας τάματα για τους ναυτικούς της που έλειπαν σε ταξίδια, είτε για να τοποθετήσει τα οστά των νεκρών της. Μια βόλτα στη Χώρα αρκεί για να επισκεφθείτε περισσότερες από 60 εκκλησίες που έχουν ανακηρυχθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ιστορικά διατηρητέα μνημεία. Η Ζωοδόχος Πηγή, που είναι και η Μητρόπολη, η Πανάχρα, η Αγία Κυριακή και ο Άγιος Νικόλαος στο Γιαλό είναι μόνο μερικές από αυτές. Σε μεταβυζαντινό ρυθμό, με σημαντικές εικόνες και λεπτοδουλεμένα τέμπλα αξίζουν την προσοχή σας. Σημαντικότερη όλων, δεσπόζει στη συνοικία Κάστρο της Χώρας η Παναγία η Παραπορτιανή, στολίδι όχι μόνο της Μυκόνου αλλά και όλου του Αιγαίου. Παναγία Παραπορτιανή Ο τρόπος δημιουργίας της, η ξεχωριστή αρχιτεκτονική της, το μακραίωνο της ύπαρξής της είναι μόνο κάποια από τα χαρακτηριστικά που κάνουν την Παναγιά την Παραπορτιανή να είναι ένα από τα σημαντικότερα μνημεία όλου του Αιγαίου. Η Παραπορτιανή στην πραγματικότητα αποτελεί διώροφο σύμπλεγμα πέντε εκκλησιών που χτίστηκε πάνω στα ερείπια του πύργου του μεσαιωνικού τείχους της
Paraporti the small northwest entrance of the wall and was built next to it. The four of the five churches are on the ground floor and the fifth raises exactly over them in a higher place. The church was created between the 16th and 17th centuries A.D. in its first phase. Time has also contributed in the churche s today s shape as with the passing of the centuries the damages were so many that forced the people to make changes in the first building. The one after the other past interventions gave the today s unique architecture and the unsymmetrical shape of the church. The church, which is higher than the others, has the name of Paraportiani. Aghios Sozon, Aghioi Anargiroi and Aghia Anastasia are the western façade of the ground floor and Aghios Eustathios is located in the inner part of the same floor. Panagia Tourliani You should visit the Monastery of Panagia Tourliani in Ano Mera which owes its name to the priceless icon that was found floating in the sea region of Tourlos. According to the tradition, the icon was made by Evangelist Loukas with sand and clay. The Monastery was founded in 1542 by two monks of Ekatontapyliani of Paros. In 1767 the 86 Μυκόνου. Πήρε το όνομά της από το «Παραπόρτι», τη μικρή βορειοδυτική πύλη του τείχους, δίπλα στην οποία χτίστηκε. Οι τέσσερις από τις πέντε εκκλησίες είναι στο ισόγειο και η πέμπτη ακριβώς από πάνω τους, υπερυψωμένη. Η εκκλησία δημιουργήθηκε σε πρώτη φάση το διάστημα μεταξύ 16ου και 17ου αιώνα μ.χ. Ο χρόνος συνέβαλε και αυτός στη σημερινή της μορφή, αφού με το πέρασμα των αιώνων οι φθορές ήταν τέτοιου μεγέθους που ανάγκασαν πολλές φορές τους κατοίκους να κάνουν μετατροπές στο αρχικό κτίσμα. Αποτέλεσμα των αλλεπάλληλων αυτών παρεμβάσεων του παρελθόντος είναι η σημερινή ιδιάζουσα αρχιτεκτονική της εκκλησίας καθώς και οι ασύμμετροι όγκοι της. Η υπερυψωμένη εκκλησία έχει και το όνομα της Παραπορτιανής. Ο Άγιος Σώζων, οι Άγιοι Ανάργυροι και η Αγία Αναστασία αποτελούν τη δυτική πρόσοψη του ισογείου και ο Άγιος Ευστάθιος βρίσκεται στο εσωτερικό του ίδιου επιπέδου. Παναγία Τουρλιανή Στην Άνω Μερά επισκεφθείτε το Μοναστήρι της Παναγίας Τουρλιανής, που πήρε το όνομά της από τη μεγάλης αξίας εικόνα που βρέθηκε να επιπλέει στη θαλάσσια περιοχή του Τούρλου. Η εικόνα σύμφωνα με την παράδοση φιλοτεχνήθηκε από τον Ευαγγελιστή Λουκά και είναι φτιαγμένη από άμμο και πηλό. monastery was renovated and took its today shape. It is worth observing the exquisite art of the church s temple that was made in Florence in 1775 and is all gilded with carved angels and flowers. In the yard of the Monastery it is worth noticing the marble bell tower, a characteristic sample of the traditional marble sculpture of the Cyclades. The monastery of Palaiokastro A visit to the Monastery of Palaiokastro in the north of Ano Mera will definitely be rewarding. It is a convent of the 18th century A.D. of a typical Cycladic architecture. The Convent owes its name to the hill of Palaiokastro where you can see today the ruins of the Gyzi Medieval Castle and ruins of an ancient wall. Aghios Panteleimonas As you go towards Panormos beach make a stop in Marathi where the castle monastery of Aghios Panteleimonas is located. The monastery is private and was bulit the 17th century A.D. If you are lucky enough to be there the time when the vigil candle is being lighted, then you should enter in the interior where you will find unique icons and wall paintings. However, Aghios Panteleimonas is open on its celebration day (27th of July) and on the day before. Η Μονή ιδρύθηκε το 1542 από δύο μοναχούς της Εκατονταπυλιανής της Πάρου. Το 1767 το μοναστήρι ανακαινίστηκε και πήρε τη σημερινή του μορφή. Αξίζει να παρατηρήσετε το εξαιρετικής τέχνης τέμπλο του ναού, που κατασκευάστηκε στη Φλωρεντία το 1775, είναι όλο επιχρυσωμένο και φέρει σκαλιστούς αγγέλους και λουλούδια. Στην αυλή της Μονής αξίζει να περιεργαστείτε το μαρμάρινο κωδωνοστάσιο, χαρακτηριστικό δείγμα της παραδοσιακής μαρμαρογλυπτικής των Κυκλάδων. Μοναστήρι του Παλαιόκαστρου Μια επίσκεψη στο Μοναστήρι του Παλαιόκαστρου στα βόρεια της Άνω Μεράς σίγουρα θα σας ανταμείψει. Πρόκειται για γυναικεία Μονή του 18ου αιώνα μ.χ., τυπικής κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής. Η Μονή έχει πάρει το όνομά της από τον ομώνυμο γειτονικό λόφο του Παλαιόκαστρου, όπου σήμερα μπορείτε να διακρίνετε ερείπια από το μεσαιωνικό κάστρο Γκύζη και λείψανα αρχαίας οχύρωσης. Άγιος Παντελεήμονας Στο δρόμο προς Πάνορμο κάντε μια στάση στο Μαράθι όπου βρίσκεται το καστρομονάστηρο του Αγίου Παντελεήμονα. Η μονή είναι ιδιόκτητη και χτίστηκε τον 17ο αιώνα μ.χ. Αν είστε τυχεροί και περάσετε την ώρα που ανάβουν το καντήλι, τότε θα μπείτε και μέσα όπου θα βρείτε εξαίρετες εικόνες και τοιχογραφίες. Ο Άγιος Παντελεήμονας είναι ανοιχτός ανήμερα και την παραμονή της γιορτής του (27 Ιουλίου). 87
Mykonos and culture By Michalis Assimomytis-Stais* Despite the light image of Mykonos that is highlighted by some media, there is no doubt that the island is a carrier of culture par excellence. There are many reasons attesting to this; however, I am probably not the proper person to analyze them in this text. Researches show today that, the island of Mykonos has never played the role of an insignificant and inaccessible up-country in the course of history. On the contrary, it has always been recognizable in the map of the Aegean; most of the time, it has served as a friendly bridge and as a place of wide horizons; due to its geographical position, as it is located on the crossroad of East and West, it was found within the estate of great international evolutions, although it didn t play a leading part in great events. Long before the Trojan War and up to present day, this place has experienced every major significant event, including wars, epidemics and population decrease, as well as the bloom of these kinds of activities that seem to define culture: expression of religiousness, societal organizing and self-governmental institutions, commerce, shipping industry or early industry. This was happening almost at the same time and in correspondence with other very important places in the Mediterranean basin. Michalis Assimomytis-Stais Μύκονος και πολιτισμός Από τον Μιχάλη Ασημομύτη-Στάη* ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ 88 CULTURAL SITES εν πρέπει να υπάρχει καμιά αμφιβολία για το ότι η Μύκονος, αντίθετα με την ελαφρά εικόνα για το νησί που καλλιεργούν ορισμένα Μέσα, είναι κατ εξοχήν ένας τόπος που κουβαλάει πολιτισμό, κι αυτό για πολλούς λόγους, που ίσως δεν είμαι ο πλέον αρμόδιος να αναλύσω. Όπως οι έρευνες πάντως σήμερα δείχνουν, ποτέ στην ιστορία η Μύκονος δεν έπαιξε το ρόλο μιας άσημης και δυσπρόσιτης περιοχής, αντίθετα, ήταν πάντα αναγνωρίσιμη στον χάρτη του Αιγαίου. Τον πιο πολύ καιρό, λειτούργησε σαν φιλική γέφυρα και ως τόπος ανοιχτών οριζόντων που, ακόμα κι αν δεν πρωτοστατούσε στα μεγάλα γεγονότα, βρίσκονταν, λόγω γεωγραφικής θέσης πρώτα απ όλα, μέσα στη ζώνη των σημαντικών εξελίξεων, μεταξύ Ανατολής και ύσης: πολύ πριν από τον Τρωικό πόλεμο κι ως τις μέρες μας, ο τόπος αυτός βίωσε λοιπόν κάθε μείζονος σημασίας γεγονός, πολέμους, επιδημίες και δημογραφική ύφεση, αλλά γνώρισε εξίσου και τις φάσεις ανάπτυξης, με δικές του εκδοχές, κάθε είδους δραστηριότητας που είθισται να ορίζει τον πολιτισμό, όπως λ.χ. η έκφραση της θρησκευτικότητας, η κοινωνική οργάνωση και οι αυτοδιοικητικοί θεσμοί, το εμπόριο, η ναυτιλία ή η πρώιμη βιομηχανία, κι αυτό αντίστοιχα με άλλους, πολύ σημαντικούς τόπους της Μεσογειακής λεκάνης. Αφομοιώνοντας η Μύκονος επί αιώνες καινούργια κάθε φορά στοιχεία, ανέπτυξε ασφαλείς τρόπους να επιβιώνει, δέχτηκε πολιτισμικές επιρροές και πρόσφυγες από κάθε γωνιά, εκφράστηκε καλλιτεχνικά, πρότεινε μια αέρινη χρηστική αρχιτεκτονική By absorbing new factors for centuries, Mykonos developed safe ways to survive; it received cultural influence and refugees from every corner of the world; it was expressed through artistry, it proposed a subtle and handy architecture and developed one of the richest local dialects. What is more, Mykonos developed its own ruling class that had major access to decision centres, its own diaspora and its own economic model as well. Mykonos gave fighters to the Greek War of Independence and heroes to the Greek Resistance, out of the three to four thousand of its residents. It has also to present great names in the fields of literature, arts, sciences, politics and business. So, how many tones of soil do you have to wash out for a few snatches of gold? Well, here, it seems that we have found a vain of gold... Thus, once you arrive to the island, you should keep in mind that Mykonos is not an international centre of wild parties, a destination with perfect infrastructure and any kind of visitors. It is much more...within the framework of urban culture, the activities of KDEPAM (Municipal Welfare Venture for Cultural Development of Mykonos, former DEPPAM Municipal Venture for Cultural Promotion and Development of Mykonos) as well as of the Giorgos Axiotis Cultural Organization have two goals: to inform and entertain the locals and the visitors and to establish the island as a contemporary cultural centre in the hearts of its regular visitors. Through their work and in combination with the various activities of other local organizations and associations that take place all year round, both organizations bring out an aspect of this much-discussed island that is different from the already established and widely known. και καλλιέργησε ένα από τα πιο πλούσια τοπικά γλωσσικά ιδιώματα, δημιούργησε δική της άρχουσα τάξη με σοβαρές προσβάσεις σε κέντρα αποφάσεων, δική της διασπορά αλλά και δικό της οικονομικό μοντέλο, κι έδωσε, εν τέλει, μέσα από τις 3-4 χιλιάδες ψυχές που την κατοικούσαν, και αγωνιστές της Ανεξαρτησίας και ήρωες της Αντίστασης, και αρκετά σπουδαία ονόματα στη λογοτεχνία, την τέχνη, την επιστήμη, την πολιτική, τις επιχειρήσεις: Πόσους τόνους χώμα άραγε πρέπει να ξεπλύνεις για λίγα ψήγματα χρυσού; Εδώ λοιπόν, φαίνεται πως χτυπήσαμε φλέβα... Φτάνοντας συνεπώς στο νησί, καλό είναι να έχετε στο μυαλό σας ότι η Μύκονος δεν είναι μόνο το διεθνές κέντρο του ξέφρενου γλεντιού, ο προορισμός με τις άρτιες υποδομές και τους κάθε λογής και επιφάνειας επισκέπτες: Είναι πολλά περισσότερα... Στον πολιτισμό σήμερα, η δράση της Κ ΕΠΑΜ (της Κοινωφελούς ημοτικής Επιχείρησης Πολιτιστικής Ανάπτυξης Μυκόνου, πρώην ΕΠΠΑΜ), αλλά και του Πολιτιστικού Οργανισμού «Γεώργιος Αξιώτης» που εδρεύει στο Γρυπάρειο Πολιτιστικό Κέντρο, έχει στόχο την ψυχαγωγία και ενημέρωση του ντόπιου και ξένου κοινού, αλλά και την καταξίωση της Μυκόνου ως σύγχρονου κέντρου Πολιτισμού. Και οι δύο φορείς, αναδεικνύουν με το έργο τους και σε συνδυασμό με την ποικίλη δραστηριότητα, όλο το χρόνο, τοπικών συλλόγων και φορέων, μια διαφορετική από την ευρύτερα γνωστή πλευρά του πολυσυζητημένου νησιού. Από το 1994, η ΕΠΠΑΜ (σήμερα Κ ΕΠΑΜ), ως αυτόνομο ημοτικό Πολιτιστικό Κέντρο, κατάφερε να αναπτύξει ποικίλες και σημαντικές για τον τόπο δράσεις, είτε καθιερώνοντας πολιτιστικούς θεσμούς, είτε στηρίζοντας άλλες κοινωνικές - καλλιτεχνικές - πολιτιστικές πρωτοβουλίες. Έχει την έδρα της στο κέντρο της Χώρας, 89
Since 1994, DEPPAM (today KDEPAM), as an autonomous Municipal Cultural Centre, has managed to develop various and vital activities in the island, either by establishing cultural institutions or by supporting other social, art and cultural initiatives. KDEPAM is located in the centre of Chora in the historic building complex of Zervoudakis-Igglesis which consists of two middle-class urban residences of the 19th century. The children s philharmonic orchestra, parts of the Music School and the exhibition room of the Municipal Art Gallery are housed in the building s ground floor. Painting, sculpture, photography and other exhibitions are hosted in the Municipal Art Gallery, which was initially the house of the Mykonos painter Maria Igglesi. In the first floor of the building you will find the Multiple Usage Hall of KDEPAM with a capacity of 150 people, where lectures, one-day meetings and scientific conferences, movie screenings etc. are organized. The stone Open-Air Theatre of Lakka of approximately 700 seats where concerts and theatrical performances are organized, as well as the open-air cinema Cine Manto of approximately 200 seats, located inside the municipal garden of Meletopoulos in Limni where selected movies of first screening are shown throughout the summer, are other important places that KDEPAM uses for its activities. The activities of KDEPAM also include: visual art workshops; folk dances classes; special publications that project 90 στο ιστορικό κτιριακό συγκρότημα Ζερβουδάκη - Ιγγλέση που αποτελείται από δύο μεσοαστικές κατοικίες του 19ου αιώνα. Στο ισόγειο του κτιρίου στεγάζεται η παιδική Φιλαρμονική και τμήματα της σχολής μουσικής, καθώς και ο μικρός εκθεσιακός χώρος της ημοτικής Πινακοθήκης. Στο χώρο αυτό, που ήταν στις αρχές του 20ού αιώνα το σπίτι της Μυκονιάτισσας ζωγράφου Μαρίας Ιγγλέση, φιλοξενούνται κατά καιρούς ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής, γλυπτικής, φωτογραφίας κ.ά. Στον όροφο του κτιρίου βρίσκεται η Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων του Κέντρου, χωρητικότητας 150 ατόμων, όπου διοργανώνονται συνεχώς διαλέξεις, ημερίδες και συνέδρια, γίνονται κινηματογραφικές προβολές κλπ. Άλλοι χώροι που αξιοποιεί αυτό το Πολιτιστικό Κέντρο στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του είναι το πέτρινο ανοικτό Θέατρο της Λάκκας, 700 περίπου θέσεων, όπου διοργανώνονται μουσικές και θεατρικές παραστάσεις και ο θερινός Κινηματογράφος «Σινέ Μαντώ», 200 περίπου θέσεων, μέσα στο δημοτικό κήπο Μελετόπουλου, στη Λίμνη, όπου προβάλλονται όλο το καλοκαίρι επιλεγμένες ταινίες Α προβολής. Στις δραστηριότητες της Κ ΕΠΑΜ που προβάλλουν το πολιτιστικό κεφάλαιο του νησιού, συμπεριλαμβάνονται επίσης διάφορες εκδόσεις εικαστικά εργαστήρια, τμήματα παραδοσιακών χορών, η Θεατρική Ομάδα Μυκόνου και η Χορωδία ενηλίκων Μυκόνου, με κορυφαίο γεγονός του πολιτιστικού καλοκαιριού τις «Νύχτες Ονείρων»: στο πλαίσιο αυτό κάθε χρόνο παρουσιάζονται γνωστοί καλλιτέχνες της μουσικής σκηνής από διάφορα μουσικά ρεύματα, όπως και θέατρο και χορός, χαρίζοντας στο κοινό καλής ποιότητας ψυχαγωγία. Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για το πολιτιστικό πρόγραμμα του φετινού καλοκαιριού στην ιστοσελίδα του the island s cultural assets; the Mykonos Theatrical Team; the Mykonos Chorus and the Nights of Dreams, which is the highlight of the cultural summer. In the frames of the Nights of Dreams, known music artists from various music trends as well as theatrical and dance performances are presented every year offering good quality entertainment to the people and to the visitors of Mykonos. For more information regarding the cultural program of this year s summer and the program of the Cine Manto cinema see the local press or contact KDEPAM (tel. 2289027190) or visit the Mykonos Municipality website: www.mykonos.gr. Similar activities are presented by The Cultural Organization Georgios Axiotis, which was created after the merger of municipal legal entities and is located in the brand new Grypario Cultural Centre, in Agryraina. This was built in 2006 by N. and S. Gryparis, in order to be donated to the Municipality of Mykonos. The building (1,600 m2) is located in 14,000 m2 of land, one kilometre away from Chora, on the road towards Ano Mera, and hosts events, movie screenings as well as concerts and theatrical performances. It has a main hall of approximately 350 people capacity, a stage of 80 m2, a nice foyer, as well as other auxiliary halls for all kinds of events. Outside the complex there is a parking and a playground. For more information about the program of the cultural events of this year s summer see the local press, or visit the website of Grypario, www.grypario.gr, and the Mykonos Municipality website, www.mykonos.gr. Have a nice stay and much fun! * Michalis Assimomytis-Stais, Head of Public Relations of the Municipality of Mykonos ήμου: www.mykonos.gr, στον τοπικό τύπο και τη Κ ΕΠΑΜ (τηλ. 2289027190). Ανάλογη όμως είναι και η δράση του Πολιτιστικού Οργανισμού «Γεώργιος Αξιώτης», που δημιουργήθηκε μετά τη συγχώνευση δημοτικών νομικών προσώπων σε ένα και εδρεύει στο ολοκαίνουριο «Γρυπάρειο Πολιτιστικό Κέντρο», στην Αργύραινα, που κατασκευάστηκε, για να δωρηθεί εξολοκλήρου στο ήμο το 2006, από τους Ν. και Σ. Γρυπάρη. Το κτίριο (1600 τ.μ.) βρίσκεται σε έναν χώρο 14 στρεμμάτων, 1 χλμ. έξω από τη Χώρα, στο δρόμο προς την Άνω Μερά και φιλοξενεί επίσης διάφορες εκδηλώσεις, ημερίδες, συνέδρια, κινηματογραφικές προβολές και θεατρικές και μουσικές παραστάσεις. ιαθέτει μια κύρια αίθουσα χωρητικότητας περίπου 350 ατόμων, με σκηνή 80 τ.μ., ένα ωραίο φουαγιέ, καθώς και άλλες βοηθητικές αίθουσες για κάθε είδους δραστηριότητες. Στους εξωτερικούς χώρους του συγκροτήματος υπάρχει χώρος πάρκινγκ και παιδική χαρά. Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα των πολιτιστικών εκδηλώσεων αυτού του καλοκαιριού στην ιστοσελίδα του Γρυπάρειου: www.grypario.gr, στην ιστοσελίδα του ήμου: www.mykonos.gr και στον τοπικό τύπο. Καλή διαμονή και καλή διασκέδαση! * Μιχάλης Ασημομύτης-Στάης, Yπεύθυνος δημοσίων σχέσεων του ήμου Μυκόνου 91
Southern beaches: Aghios Ioannis Aghios Ioannis is only 6 km southwest of Chora and it is located perhaps in the most privileged area of the island as it has a panoramic view of the sacred island of Delos. It is a sandy beach that does not attract the society men and women of Mykonos. This doesn t mean, however, that you will find an empty beach. Kapari Right next to the beach of Aghios Ioannis you will find Kapari, a wonderful sandy beach with beautiful turquoise waters, surrounded by rocks. It has as well a magnificent view of Delos and is ideal for those who wish to enjoy swimming alone. You will get there by car; after Aghios Ioannis, at the end of the rough road this earthly paradise will wait for you to discover it. Psarou In the road to Platis Gialos you will find a sign that will show you the way to Psarou, a meeting place of both celebrities and common people as well. You can also get there by boat. Psarou is a wonderful beach with golden sand and turquoise waters, a meeting place for all those who love Mykonos. It is said the service concerning BEACHES ΠΑΡΑΛΙΕΣ Νότιες παραλίες: Άγιος Ιωάννης Ο Άγιος Ιωάννης μόλις 6 χλμ. νοτιοδυτικά της Χώρας, βρίσκεται ίσως στην πιο προνομιακή θέση του νησιού, αφού εξασφαλίζει μια πανοραμική θέα προς το ιερό νησί της ήλου. Πρόκειται για μία παραλία με άμμο που δεν αποτελεί τόπο συνάντησης των κοσμικών της Μυκόνου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα τη βρείτε άδεια. Κάπαρη Ακριβώς δίπλα στον Άη Γιάννη, περικυκλωμένη από βράχια βρίσκεται η Κάπαρη με μια υπέροχη αμμουδιά και όμορφα τιρκουάζ νερά. Προσφέρει και αυτή την υπέροχη θέα της ήλου και ενδείκνυται για όσους από εσάς θέλουν να ξεφύγουν και να απολαύσουν απομονωμένοι το μπάνιο τους. Εκεί θα φθάσετε οδικώς. Αφού περάσετε τον Άη Γιάννη, στο τέλος του δύσβατου δρόμου θα δείτε τον επίγειο αυτόν παράδεισο. Ψαρού Στο δρόμο για Πλατύ Γιαλό θα βρείτε σήμανση που θα σας κατευθύνει στην Ψαρού, τόπο συνάντησης κοσμικών και μη. Μπορείτε να φτάσετε επίσης με καραβάκι. Πρόκειται για μία υπέροχη παραλία με χρυσή άμμο και τιρκουάζ νερά, σημείο συνάντησης για τους απανταχού λάτρεις της Μυκόνου. Η εξυπηρέτηση των λουόμενων σε 92
food, drink and water sports competes with that of five star hotels in Athens. However, it is only for the few and the lucky ones, those who will manage to rent a deckchair first. So, it would be better for you to be informed before getting there, especially during August. Paranga - Aghia Anna Paranga is another beach with fine, almost white sand, located in the south part of the island, in the east side of Platis Gialos. It is accessible by boat or by car and is well protected from the north winds. The rocks found on the one side of the beach give a unique charm to the landscape, while the rock emerging from the deep crystal waters is the perfect diving place for the most adventurous ones. The beach has been exploited in the best possible way. Even though it is crowded most of the times, it preserves a distinct character in relation to the other crowded beaches of the island. σχέση με φαγητό, ποτό και θαλάσσια αθλήματα λέγεται πως συναγωνίζεται αυτή των πεντάστερων ξενοδοχείων της Αθήνας. Ωστόσο, μάλλον είναι για λίγους και «εκλεκτούς», για όσους δηλαδή προλάβουν να κλείσουν ξαπλώστρα. Καλό λοιπόν είναι, πριν φτάσετε εκεί, ειδικά τον Αύγουστο, να είστε υποψιασμένοι. Παράγκα - Αγία Άννα H Παράγκα είναι άλλη μία παραλία με ψιλή, σχεδόν λευκή άμμο, στα νότια του νησιού, ανατολικά από τον Πλατύ Γιαλό. Είναι προσβάσιμη και από τη στεριά και από τη θάλασσα και φυλάγεται καλά από τους βοριάδες. Τα βράχια στη μία άκρη της δίνουν στο τοπίο μία άλλη γοητεία, ενώ ο βράχος που ξεπροβάλλει μέσα από τα βαθιά κρυστάλλινα νερά είναι το κατάλληλο μέρος για κάνουν βουτιές οι πιο θαρραλέοι. Πρόκειται για μια παραλία πλήρως αξιοποιημένη με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Next to Paranga you will find Aghia Anna which is also a beautiful beach but of smaller extent. Fewer umbrellas, fewer people and good food is the recipe for those who want to enjoy and relax away from crowded places. Kalamopodi (Paradise) Kalamopodi is one of the most famous southern beaches of the island, with sand and blue waters, located only 5.5 km away from Chora. It is accessible by car or by boat. The music from the beach bars will accompany you all day long. The camping that exists since 1969, gives life to the beach. If you wish to explore the sea bottom, scuba diving is one of the many choices you have in this well-organized beach. Αν και τις περισσότερες φορές ασφυκτικά γεμάτη, κρατάει έναν διαφορετικό χαρακτήρα από τις υπόλοιπες πολυσύχναστες παραλίες του νησιού. ίπλα ακριβώς στην Παράγκα θα βρείτε την Αγία Άννα, που είναι το ίδιο όμορφη παραλία μικρότερης έκτασης. Λιγότερες ομπρέλες, λιγότερος κόσμος και καλό φαγητό είναι η συνταγή της απόλαυσης για όσους από εσάς κουράζει η πολυκοσμία. Καλαμοπόδι (Paradise) Μόλις 5,5 χλμ. από τη Χώρα, μια από τις πιο διάσημες νότιες παραλίες του νησιού με άμμο και γαλανά νερά, στην οποία μπορείτε να φτάσετε είτε με καραβάκι είτε οδικώς. Η μουσική από τα μεγάφωνα των beach bars σας συντροφεύει όποια ώρα και αν φτάσετε εκεί. ιαθέτει και παραθαλάσσιο κάμπινγκ που της δίνει ζωή από το 1969. Η κατάδυση προς εξερεύνηση του βυθού είναι μία από τις πολλές επιλογές που θα έχετε στην πολύ καλά οργανωμένη παραλία. 94 95
Plintri (Super Paradise) It is perhaps the most famous beach of the island, with fine sand and crystal waters and it is only 6.5 km away from Chora. If you feel like having fun rather than swimming, then you are in the right place. It is probably an earthly paradise for all those who come to Mykonos for non-stop dancing and drinking, night and day. It is an everyday beach party with abundant dancing and drinks which is successfully organized by the scattered beach bars. You will get there either by boat from Platis Gialos or by car. Agrari Agrari is another, almost rough, small diamond of Mykonos. The atmosphere here is calm and ideal for those of you who wish to enjoy your holidays away from the frenzy rhythms of the island. Enjoy the clean deep blue waters and the golden sand, taste the delicious food and, if you wish, you can try your abilities in water ski. You can get to Agrari either by boat from Platis Gialos or by car. 96 Πλιντρί (Super Paradise) Ίσως η πιο διάσημη παραλία του νησιού, έχει ψιλή άμμο και κρυστάλλινα νερά και απέχει 6,5 χλμ. από τη Χώρα. Αν έχετε διάθεση περισσότερο για ξεφάντωμα και λιγότερο για κολύμπι, είστε στο σωστό μέρος. Ίσως ένας επίγειος παράδεισος για όσους καταφθάνουν στη Μύκονο για να χορεύουν και να πίνουν ασταμάτητα, μέρα νύχτα. Πρόκειται για ένα καθημερινό beach party με άφθονο χορό και ποτό που στήνεται με επιτυχία στα διάσπαρτα beach bars της παραλίας. Εκεί θα φθάσετε είτε οδικώς είτε με καραβάκι από τον Πλατύ Γιαλό. Αγράρι Το Αγράρι είναι ένα ακόμη μικρό διαμάντι της Μυκόνου, σχεδόν ακατέργαστο. Η ατμόσφαιρα εδώ είναι ήρεμη, ιδανική για όσους από εσάς θέλετε να κάνετε διακοπές, απέχοντας από τους τρελούς ρυθμούς του νησιού. Θα απολαύσετε τα καθαρά καταγάλανα νερά και τη χρυσή άμμο, θα φάτε νόστιμο φαγητό και αν θέλετε μπορείτε να δοκιμάσετε τις ικανότητες σας στο θαλάσσιο σκι. Και εκεί θα φθάσετε είτε οδικώς είτε με καραβάκι από τον Πλατύ Γιαλό. Mε αφετηρία την Άνω Μερά ακολουθήστε τους δρόμους που οδηγούν στις νοτιοδυτικές παραλίες του νησιού: Ελιά, Καλό Λιβάδι, Καλαφάτης και Λιά. Having as a starting point Ano Mera you can follow the roads that lead to the southwestern beaches of the island such as Elia, Kalo Livadi, Kalafatis and Lia. Elia Elia is one of the most popular beaches amongst all visitors, even though it is 14 km away from Chora. It can be easily accessed either by car or by bus and has plenty of room for everyone since it is the largest beach of the island. Homosexuals prefer the right side of the beach, while celebrities and common people make use of the rest of the beach. Elia is the last stop on the course followed by the boats going to the southern beaches. The beach has deckchairs, a beach bar, water sports and restaurants. Kalo Livadi Kalo Livadi is 10 km away from Chora and can be easily accessed either by car or by bus. It is a large developing beach with sand where you can have a nice meal and also relax. The well-cared beach bars and hotels have boosted the region and you will definitely find good services. Ελιά Αν και 14 χλμ. μακριά από τη Χώρα, η Ελιά είναι μια από τις πιο δημοφιλείς παραλίες για κάθε τύπο επισκέπτη. Εύκολα προσβάσιμη είτε με Ι.Χ. είτε με λεωφορείο, έχει αρκετό χώρο για όλους αφού είναι η μεγαλύτερη παραλία του νησιού. Τη δεξιά πλευρά της προτιμούν οι ομοφυλόφιλοι, ενώ στο υπόλοιπο κάνουν μπάνιο επώνυμοι και ανώνυμοι. Στην Ελιά που είναι η τελευταία στάση που κάνουν τα καραβάκια για τις νότιες παραλίες θα βρείτε ξαπλώστρες, beach bar, θαλάσσια σπορ και εστιατόρια. Καλό Λιβάδι Το Καλό Λιβάδι απέχει 10 χλμ. από τη Χώρα και έχει εύκολη πρόσβαση με Ι.Χ. ή με λεωφορείο. Πρόκειται για μια μεγάλη αναπτυσσόμενη παραλία με άμμο, όπου έχετε καλές επιλογές εστίασης, αλλά και χαλάρωσης. Τα περιποιημένα beach bar και ξενοδοχεία έχουν δώσει ώθηση στην περιοχή, όπου θα συναντήσετε εγγυημένα καλές υπηρεσίες. 97
Kalafatis Kalafatis is located 14 km southeast of Chora and it is a large and easily accessed sandy beach, ideal for those who love water sports. In this beach, water sports play the leading role, while sunbathing and cool cocktails are not considered such important. In the right side of the beach you will see Divounia, a cape where you will find ruins of a prehistoric settlement. Just before reaching the settlement there are five or six small houses and taverns that form a small picturesque fish village which will definitely amaze you. Lia Lia is perhaps the most distant and difficult to access beach in the southern side of the island. However, it is worth visiting. Those of you who feel that the loud music and the jostle are more like hell, then the thick sand and the pebbles, the few umbrellas for rent and the two taverns, will make up a paradise for you. 98 Καλαφάτης 14 χλμ. νοτιοανατολικά της Χώρας βρίσκεται ο Καλαφάτης, μεγάλη και εύκολα προσβάσιμη παραλία με άμμο, κατάλληλη για όσους από εσάς αγαπάτε κάθε λογής παιχνίδι στη θάλασσα. Τα θαλάσσια σπορ εδώ έχουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα την ηλιοθεραπεία και τα δροσερά κοκτέιλ. Από το δεξί άκρο της παραλίας ξεκινούν τα ιβούνια, το ακρωτήρι στο τελείωμα του οποίου βρίσκονται λείψανα προϊστορικού οικισμού, ενώ λίγο πιο πριν πέντε - έξι μικρά σπίτια και ταβερνάκια δημιουργούν ένα μίνι γραφικό ψαροχώρι, που αν πέσει το βλέμμα σας πάνω του σίγουρα θα σας εντυπωσιάσει. Λιά Η Λιά είναι ίσως η πιο απομακρυσμένη και δυσπρόσιτη παραλία του νότιου μέρους του νησιού. Ωστόσο σίγουρα αξίζει να την επισκεφθείτε. Η χοντρή άμμος που λίγο πριν καταλήξει στη θάλασσα μπερδεύεται με το βότσαλο, οι λιγοστές ομπρέλες προς ενοικίαση και οι δυο ταβέρνες συνθέτουν έναν παράδεισο για όσους το στρίμωγμα και η δυνατή μουσική παραπέμπει μάλλον σε «κόλαση».
Northern beaches: Fokos - Mersini It is quite difficult to access Fokos beach due to lack of adequate signalling, but after ten minutes driving through a dirt road and by following the signs to Ano Mera you will get there. It is a small bay with deep waters located in the north of Mykonos and surrounded by steep rocks. The beach has a wild beauty and is ideal for those who prefer privacy. The one and only traditional tavern that you will find there is a unique place for those who want to relax and get to know the virgin side of Mykonos. In Mersini, which is right after Fokos, you will find another paradise for solitary people. Take water and food with you as there is no tavern or a refreshment bar at the beach. Ftelia Ftelia is 5 km away from Chora and it is located in the northern side of the island. The beach has keen visitors who love waves and surfing, as the north wind always blows there. Once you arrive in Ftelia you will see quite a few newly-built houses popping up in the sharp slopes, as well as ruins from the Neolithic settlement that is dated back to 4500 B.C. Βόρειες παραλίες: Φωκός - Μερσίνη Στο Φωκό, μια αρκετά δυσπρόσιτη παραλία, λόγω έλλειψης επαρκούς σήμανσης θα φτάσετε μετά από δέκα λεπτά χωματόδρομο ακολουθώντας ταμπέλες από την Άνω Μερά. Πρόκειται για ένα μικρό κόλπο με βαθιά νερά στα βόρεια της Μυκόνου, ο οποίος περικυκλώνεται από απόκρημνα βράχια. Είναι μια παραλία με άγρια ομορφιά, ιδανική για όσους προτιμούν την ησυχία. Η μοναδική παραδοσιακή ταβέρνα που βρίσκεται εκεί είναι μοναδικός τόπος χαλάρωσης και ρέμβης για τους λίγους και εκλεκτούς που θέλουν να γνωρίσουν και την «παρθένα» Μύκονο. Στη Μερσίνη που βρίσκεται λίγο πιο κάτω από τον Φωκό, θα βρείτε άλλον έναν παράδεισο για μοναχικούς. Προμηθευτείτε όμως νερό και φαγητό γιατί στην παραλία δεν υπάρχει ταβέρνα ή αναψυκτήριο. Φτελιά Η Φτελιά απέχει 5 χλμ. από τη Χώρα, βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νησιού και παρά το γεγονός ότι σχεδόν πάντα τη φυσάει ο Βοριάς, έχει φανατικούς θαμώνες, αυτούς που λατρεύουν τα κύματα και το surfing. Φτάνοντας στη Φτελιά θα δείτε αρκετά νεόκτιστα σπίτια να ξεπροβάλλουν στις άγριες πλαγιές και λείψανα από το νεολιθικό οικισμό που χρονολογείται στο 4500 π.χ. Aghios Sostis It is a beach with fine sand which still remains pure; it has no umbrellas and deckchairs and it is only 7 km away from Chora. Here you will enjoy swimming and you will feel like exploring a rarely found place, away from the noise of crowed beaches. Panormos Panormos is another long beach in the northern side of the island with significant advantages for surfers. The beach provides space for beach volley, as it is not full of umbrellas. Panormos also has a beach bar with excellent service and unique atmosphere. Close to Chora: Houlakia Even though it is only 4 km away from Chora and very close to Aghios Stefanos, it is not exploited. It is a natural monument due to the characteristic gigantic pebbles, while it is strictly forbidden to remove them from the beach. Once you get there you will enjoy the panoramic view of the island of Tinos. Άγιος Σώστης Παραλία με ψιλή άμμο που έχει καταφέρει να μείνει άσπιλη, χωρίς ξαπλώστρες και ομπρέλες μόλις 7 χλμ. από τη Χώρα. Μακριά από το θόρυβο των πολύβουων παραλιών, θα απολαύσετε το μπάνιο σας και θα αισθανθείτε εξερευνητές μιας γης που δεν συναντάτε συχνά στις περιηγήσεις σας. Πάνορμος Μια ακόμη μεγάλη παραλία στη βόρεια πλευρά του νησιού με σημαντικά πλεονεκτήματα για τους surfer. Παραλία χωρίς στριμωγμένες ξαπλώστρες, έχει περισσότερο διαθέσιμο χώρο για beach volley. ιαθέτει επίσης beach bar με άψογη εξυπηρέτηση και ατμοσφαιρικό περιβάλλον. Κοντά στη Χώρα: Χουλάκια Αν και μόλις 4 χλμ. έξω από την Χώρα και πολύ κοντά στον Άγιο Στέφανο δεν είναι ανεπτυγμένη. Αποτελεί φυσικό μνημείο λόγω της ιδιομορφίας των γιγαντιαίων βότσαλων, που μάλιστα απαγορεύεται ρητά να απομακρυνθούν από την παραλία. Φτάνοντας εκεί θα απολαύσετε απέναντι την πανοραμική θέα προς την Τήνο. 100 101