"ΑΝΑΠΣΤΞΗ & ΠΡΟΩΘΗΗ ΕΝΑΛΛΑΚΣΙΚΟΤ ΣΟΤΡΙΜΟΤ ΜΕ

ΣΜΖΜΑ: ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΜΔ ΘΔΜΑ: "ΑΝΑΠΣΤΞΗ & ΠΡΟΩΘΗΗ ΕΝΑΛΛΑΚΣΙΚΟΤ ΣΟΤΡΙΜΟΤ ΜΕ ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΟΝ ΑΓΡΟΣΟΤΡΙΜΟ ΜΕΛΕΣΗ ΠΕΡΙΠΣΩΗ: ΚΡΗΣΗ" < ΠΟΤΓΑΣΖ: ΜΑΡΑΓΚΑΚΖ ΜΗΥΑΛΖ ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΦΡΑΓΚΟΤΛΖ ΑΝΣΧΝΖ

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 4 ABSTRACT... 4 ΔΗΑΓΧΓΖ... 5 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1... 7 ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΔ ΜΟΡΦΔ ΣΟΤΡΗΜΟΤ ΑΓΡΟΣΟΤΡΗΜΟ... 7 1.1 Οξηζκφο... 7 1.2 Μνξθέο αγξνηνπξηζκνχ... 9 1.3 Ηζηνξηθή Δμέιημε αγξνηνπξηζκνχ ζηε Υψξα καο... 12 1.3.1 Μεζνγεηαθά Οινθιεξσκέλα Πξνγξάκκαηα... 15 1.3.2 Αλαπηπμηαθφ Πξφγξακκα Leader I θαη Leader II θαη Leader Plus... 17 1.4 Οηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά νθέιε... 18 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2... 23 ΣΡΑΣΖΓΗΚΟ ΥΔΓΗΑΜΟ ΑΓΡΟΣΟΤΡΗΣΗΚΟΤ ΠΡΟΨΟΝΣΟ... 23 2.1 χλζεζε αγξνηνπξηζηηθνχ πξντφληνο... 23 2.1 Σν πξνθίι ηνπ αγξνηνπξίζηα... 27 2.4 Πξνθίι Δπηρεηξεκαηηθνχ αγξνηνπξηζκνχ... 31 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3... 35 ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΑΓΡΟΣΟΤΡΗΜΟΤ ΣΖΝ ΚΡΖΣΖ... 35 3.1 Βαζηθά ζηνηρεία αλάπηπμε ηνπξηζκνχ... 35 3.2 Κξεηηθή δηαηξνθή ηνπηθά πξντφληα... 38 3.3 Παξάγνληεο αλάπηπμεο αγξνηνπξηζκνχ Δπθαηξίεο / Απεηιέο... 42 3.4 Βαζηθέο ζπληζηψζεο γηα ηελ αλάπηπμε αγξνηνπξηζκνχ ζηελ Κξήηε... 46 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4... 49 ΥΔΓΗΑΜΟ ΑΓΡΟΣΟΤΡΗΣΗΚΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ... 49

Βαζηθά βήκαηα αλάπηπμεο αγξνηνπξηζηηθήο επηρείξεζεο... 50 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΠΡΟΣΑΔΗ... 56 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 58

ΠΔΡΗΛΖΦΖ Οη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ, αληηπξνζσπεχνπλ κηα θαηεγνξία εθ δηα κέηξνπ αληίζεηε κε ηνλ καδηθφ ηνπξηζκφ ζπγθεληξψλνληαο κηα ζεηξά νθέιε γηα ηνπο ηνπξίζηεο θαη ηελ θνηλσλία. θνπφο ηεο παξνχζαο κειέηεο είλαη ε ελλνηνινγηθή πξνζέγγηζε ηνπ αγξνηνπξηζκνχ σο κία ελαιιαθηηθή κνξθή ηνπξηζκνχ, ηα βαζηθά ζηνηρεία ηεο ζηξαηεγηθήο πνπ ελέρεη ε αλάπηπμή ηνπ κε εηδηθή αλαθνξά ζηελ πεξηθέξεηα ηεο Κξήηεο, ηηο ππνδνκέο, ηα νθέιε θαη ηα πεξηζψξηα πεξεηαίξσ αλάπηπμεο. ABSTRACT Alternative forms of tourism represent a category completely different from mass tourism, gathering a number of benefits for tourists and society. The purpose of this study is the conceptual approach of rural tourism as an alternative form, the key elements of the strategy which involves its development - with special reference to the region of Crete- the infrastructures, the benefits and the capabilities for further development.

ΔΗΑΓΧΓΖ Ο ηνπξηζκφο ζαλ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ππήξρε απφ ηα πξν Υξηζηνχ ρξφληα. Μεηά ην ηέινο ηνπ Γεπηέξνπ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ ην ηνπξηζηηθφ θαηλφκελν ζεκείσζε κηα ηδηαίηεξε άλζεζε, ηα ηνπξηζηηθά κεγέζε εηθνζαπιαζηάζηεθαλ θαη ν ηνπξηζκφο εμειίρζεθε ζε κηα αλεμέιεγθηε βηνκεραλία παίξλνληαο ην φλνκα καδηθφο ηνπξηζκφο. Ο καδηθφο ηνπξηζκφο είλαη κηα ζρεηηθά λέα ηδέα, πνπ πξνήιζε απφ ηελ κεγάιε άλνδν ησλ εηζνδεκάησλ κεηά ηελ Βηνκεραληθή Δπαλάζηαζε. Πξηλ απφ απηή, ηα ηαμίδηα πνιηηηζηηθνχ ή ςπραγσγηθνχ ραξαθηήξα ήηαλ απνθιεηζηηθφ πξνλφκην ιίγσλ εθιεθηψλ πεξηεγεηψλ, ζπλήζσο αξηζηνθξαηψλ. 1 Οη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ ή νη εηδηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ ή νη ήπηεο κνξθέο ηνπξηζκνχ δεκηνπξγήζεθαλ γηα λα αληηκεησπηζηεί ν ζθιεξφο καδηθφο ηνπξηζκφο θαη νη δπζκελείο πεξηβαιινληηθέο θαη θνηλσληθέο ηνπ επηπηψζεηο. Ζ θηινζνθία ηνπ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ ζπλνςίδεηαη ζηε δηαθχιαμε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ησλ πφξσλ ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ, ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηνπ ληφπηνπ πιεζπζκνχ θαη ζηε δπλαηφηεηα ησλ ρσξψλ ζηηο νπνίεο ππάξρνπλ νη ηνπξηζηηθνί πξννξηζκνί λα παίξλνπλ απηέο ηηο απνθάζεηο ηεο ηνπξηζηηθήο ηνπο αλάπηπμεο, ζχκθσλα κε ηηο δηθέο ηνπο ηνπξηζηηθέο πνιηηηθέο θαη φρη κε απηέο ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξεκαηηψλ. Μνξθέο ηνπξηζκνχ φπσο ν αγξνηνπξηζκφο, ν πεξηεγεηηθφο ηνπξηζκφο, ν πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο, ν ζπλεδξηαθφο ηνπξηζκφο αιιά θαη ν ηνπξηζκφο ησλ πφιεσλ (city breaks) ζεσξνχληαη ζήκεξα νη κνξθέο πνπ ζα πξέπεη λα επηθξαηήζνπλ πξνθείκελνπ ε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε λα θαηαζηεί βηψζηκε θαζψο θαη λα θαηαπνιεκεζεί ε επνρηθφηεηα. Ο ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο απνηειεί ηκήκα ησλ εηδηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ, νη νπνίεο ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ χπαξμε ελφο εηδηθνχ θηλήηξνπ ζηε δήηεζε θαη απφ ηελ αλάπηπμε κηαο αληίζηνηρεο εηδηθήο 1 Μ. αθιακπάλε «Ζ γπλαίθα ηεο ππαίζξνπ ζε ζρε ζε κε ηνλ ηνπξηζκφ Μειέηε αγξνηνπξηζηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ» Ζξάθιεην 2011

ππνδνκήο (πξνζθνξάο). Με ηνλ ελαιιαθηηθφ ηνπξηζκφ (alternative tourism), νη άλζξσπνη αλαδεηνχλ έλα δηαθνξεηηθφ ηξφπν δηαθνπψλ, ν νπνίνο ζπλδέεηαη κε ηελ πξνζηαζία ηεο ηνπηθήο θνπιηνχξαο, ηελ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ θαη αλζξσπνγελνχο πεξηβάιινληνο αιιά θαη κε ηελ απνθπγή ηεο ρξήζεο ππεξεζηψλ νξγαλσκέλνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ. Ο ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο ζεσξείηαη σο δηακεηξηθά αληίζεηνο ηνπ καδηθνχ, κε ηνλ ελαιιαθηηθφ λα εκθαλίδεηαη σο θαιφο θαη ν καδηθφο σο θαθφο. Όπσο έρνπλ απνθαιχςεη πνιινί κειεηεηέο, ε πιεηνςεθία ησλ αξλεηηθψλ ζπλεπεηψλ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο πξνθχπηεη απφ ην καδηθφ ηνπξηζκφ, γηα ην ιφγν φηη ζπγθεληξψλεη κεγάιν αξηζκφ ηνπξηζηψλ, απαηηεί επελδχζεηο κεγάιεο θιίκαθαο θαη ιηγφηεξε ζπκκεηνρή ηεο ληφπηαο θνηλσλίαο ζηελ αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία. ηελ παξνχζα πηπρηαθή εξγαζία ζα αλαπηπρζεί ν αγξνηνπξηζκφο σο ελαιιαθηηθή κνξθή ηνπξηζκνχ κε εηδηθή αλαθνξά ζηελ πεξηθέξεηα ηεο Κξήηεο. Γηα ηελ εμππεξέηεζε ηνπ ζθνπνχ ηεο, ε παξνχζα κειέηε ρσξίδεηαη ζε ηέζζεξα θεθάιαηα. ην πξψην θεθάιαην δίλνληαη ηα βαζηθά ζηνηρεία πνπ ζπλζέηνπλ ηηο βαζηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ θαη ηδηαίηεξα ηνλ αγξνηνπξηζκφ. Γίλεηαη ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηελ αλάπηπμε ηνπ αγξνηνπξηζκνχ ζηε Υψξα καο θαη ζηα εηδηθά θνηλνηηθά πξνγξάκκαηα πνπ εθαξκφζηεθαλ. ηε ζπλέρεηα ζην δεχηεξν θεθάιαην πεξηγξάθεηαη ε ζχλζεζε ηνπ αγξνηνπξηζηηθνχ πξντφληνο, αλαιχεηαη ην πξνθίι ηνπ αγξνηνπξίζηα σο θχξηνπ θαηαλαισηή αγξνηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ αιιά θαη ην αληίζηνηρν ησλ επηρεηξεκαηηψλ αγξνηνπξηζκνχ. Αθνινπζεί ην ηξίην θεθάιαην φπνπ ε έκθαζε δίλεηαη ζηα πξντφληα αγξνηνπξηζκνχ ηεο Κξήηεο. Αλαιχεηαη ηφζν ε γεσκνξθνινγηθή ηεο ππεξνρή φζν θαη ηα ηζηνξηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πνπ επλννχλ ηελ αγξνηνπξηζηηθή αλάπηπμή ηεο. Δπηπιένλ δίλεηαη έκθαζε ζηα ηνπηθά αγξνηηθά πξντφληα ελψ ζην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ πεξηγξάθνληαη ζπλνπηηθά νη επθαηξίεο θαη νη απεηιέο πνπ ππάξρνπλ αλαθνξηθά κε ηελ αλάπηπμε ηνπ αγξνηνπξηζκνχ ζηελ πεξηνρή. ην ηέηαξην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ζπλνπηηθά ηα βήκαηα γηα ηελ δεκηνπξγία αγξνηνπξηζηηθήο επηρείξεζεο θαη ηέινο, αθνινπζνχλ ηα ζπκπεξάζκαηα φπσο πξνθχπηνπλ απφ ηελ παξνχζα εξγαζία.

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΔ ΜΟΡΦΔ ΣΟΤΡΗΜΟΤ ΑΓΡΟΣΟΤΡΗΜΟ 1.1 Οπιζμόρ Χο αγξνηνπξηζκφο νξίδνπκε ηε κνξθή ήπηνπ ηνπξηζκνχ θαηά ηελ νπνία νη επηζθέπηεο κέλνπλ ζε αγξφθηεκα θαη ζπκκεηέρνπλ ζε αγξνηηθέο εξγαζίεο. εκείν αλαθνξάο ησλ δηαθνπψλ ζε έλα αγξφθηεκα-μελψλα είλαη ε άκεζε επαθή ηνπ επηζθέπηε κε ηελ αγξνηηθή δσή, ηηο θαιιηέξγεηεο, κε ηελ θχζε, ηε ρισξίδα θαη ηελ παλίδα, θάηη ην ηδηαίηεξν γηα ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ ζχγρξνλνπ Δπξσπαίνπ πνιίηε, θαηνίθνπ αζηηθήο πεξηνρήο. Πέξα απφ ηελ ππνδνρή θαη ηε θηινμελία ηνπ επηζθέπηε ζε έλα πεξηβάιινλ ιηηφ κε ηνπηθφ ραξαθηήξα θαη φιεο ηηο απαξαίηεηεο αλέζεηο, πξνβιέπεηαη θαη ε ελεξγή ζπκκεηνρή ηνπ ηνπξίζηα ζε έλα ζχλνιν δξαζηεξηνηήησλ. 2 Δλδεηθηηθέο απφ απηέο είλαη αγξνηηθέο δξαζηεξηφηεηεο (ζπκκεηνρή ζηηο εξγαζίεο), παξαηήξεζε νηθνζπζηήκαηνο (πνπιηψλ, παλίδαο, ρισξίδαο, επηζθέςεηο πγξνβηφηνπσλ, θ.ιπ.) Δπίζεο, αζιήκαηα πεξηπέηεηαο (π.ρ. ξάθηηλγθ, πεδνπνξία θ.ι.π), πνιηηηζηηθέο πεξηεγήζεηο (π.ρ. επηζθέςεηο ζε κνλαζηήξηα, εθθιεζίεο, ιανγξαθία κνπζεία, θ.ά., παξαδνζηαθνχο νηθηζκνχο, αξραηνινγηθνχο ρψξνπο) θαη 2 A. Παλαγηψηνπ «Βηψζηκε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ζηελ πεξηθέξεηα ηεο Κχπξνπ» ΓΟ 2012

δηάθνξα καζήκαηα (π.ρ. καζήκαηα αξγαιεηνχ, ειιεληθψλ ρνξψλ, γαζηξνλνκίαο - ειιεληθήο θνπδίλαο, γεπζηγλσζία, νηλνπνηεία, ηνπηθά πξντφληα, θ.ι.π) Ζ ειιεληθή πξαθηηθή θαη ε ζρεηηθή κε ην ζέκα βηβιηνγξαθία, ζπλνςίδνπλ κηα ελλνηνινγηθή νξηνζέηεζε ηνπ φξνπ «αγξνηνπξηζκφο» σο εμήο : «Δίλαη εθείλε ε ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ αλαπηχζζεηαη ζε ρψξν κε αζηηθφ απφ ηνπο απαζρνινχκελνπο θχξηα ζηνλ πξσηνγελή θαη δεπηεξνγελή ηνκέα θαη εηδηθφηεξα ζε νηθνγελεηαθήο ή ζπλεηαηξηζηηθήο κνξθήο κηθξέο ηνπξηζηηθέο κνλάδεο παξνρήο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ, κε ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ηνπ αγξνηηθνχ εηζνδήκαηνο θαη ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο, ηφζν απφ ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ (ελνηθηαδφκελα δσκάηηα, παλζηφλ, μελψλεο, camping), φζν θαη απφ ηελ ηξνθνδνζία ησλ ηνπξηζηηθψλ κνλάδσλ κε πξντφληα ηνπηθήο παξαγσγήο γεσξγηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ». 3 χκθσλα κε ηνλ επίζεκν ηζηφηνπν ηνπ Τπνπξγείνπ Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο, ν αγξνηνπξηζκφο πεξηιακβάλεη δηάθνξεο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο κηθξήο θιίκαθαο, νηθνγελεηαθήο ή ζπληερληαθήο πξνέιεπζεο, πνπ αλαπηχζζνληαη ζε αγξνηηθέο πεξηνρέο απφ άηνκα πνπ απαζρνινχληαη ζην ηνκέα ηεο γεσξγίαο. 4 Οη ζηφρνη ησλ αγξνηνπξηζηηθψλ πξνγξακκάησλ, φπσο απηνί νξίδνληαη απφ ην Τπνπξγείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο είλαη ε δηαθνξνπνίεζε ησλ αγξνηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, ηα λέα θαη κε αγξνηηθά εηζνδήκαηα γηα ηνπο αγξφηεο αλάπηπμε λέσλ δξαζηεξηνηήησλ ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο, αλαβάζκηζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ θαη ησλ εξγαζηαθψλ ζπλζεθψλ ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ θαη ε πξφιεςε ηεο πιεζπζκηαθήο εγθαηάιεηςεο ηεο ππαίζξνπ. Αθφκε, βαζηθφ ζηφρν απνηειεί ε πξνψζεζε θαη ππνζηήξημε ηνπ θνηλσληθνχ θαη νηθνλνκηθνχ ξφινπ ησλ γπλαηθψλ ηεο ππαίζξνπ, ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ε δηαθχιαμε ηεο πνιηηηζκηθήο θιεξνλνκηάο θαη ε εθκεηάιιεπζε ηεο θηεξηαθήο θιεξνλνκηάο. 3 A. Παλαγηψηνπ «Βηψζηκε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ζηελ πεξηθέξεηα ηεο Κχπξνπ» ΓΟ 2012 4 (www.minagric.gr),

Σέινο, αμίδεη λα ζεκεησζεί ε ζχλδεζε ηνπ αγξνηνπξηζκνχ κε ην εηδχιιην ηεο θχζεο θαη άιιεο ξνκαληηθέο αλαθνξέο ηεο αγξνηηθήο δσήο ζε επίζεκεο πεγέο. χκθσλα πάιη κε ηνλ ηζηφηνπν ηνπ Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο, ν αγξνηνπξηζκφο είλαη έλα είδνο ηνπξηζκνχ πνπ παξέρεη ζηνπο επηζθέπηεο ηελ επθαηξία λα απνιαχζνπλε ηηο δηαθνπέο ηνπο ζε έλα ήζπρν κέξνο, θνληά ζηε θχζε θαη ζηνπο απινχο ρσξηθνχο πνπ είλαη αθφκε δεκέλνη κε ηε γε θαη ηηο ηνπηθέο παξαδψζεηο. Οη επηζθέπηεο κπνξνχλ λα κάζνπλ ηα έζηκα θαη ηηο παξαδψζεηο ησλ Διιεληθψλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ, αιιά θπξίσο κπνξνχλ λα απνιαχζνπλ ηελ ζεξκή, αλζξψπηλε θηινμελία θαη ησλ θαηνίθσλ ηεο ππαίζξνπ. Ζ βαζηθή ηδηαηηεξφηεηα ηεο πξαθηηθή απηήο ηεο κνξθήο ηνπξηζκνχ ζηηο αλεπηπγκέλεο αγξνηνπξηζηηθά ρψξεο (Ηζπαλία, Γεξκαλία, Γαιιία) είλαη πσο βαζίδεηαη ζε δηακνλή ζε θάξκεο ζην χπαηζξν, θάηη ην νπνίν δελ ππάξρεη ζηνλ αληίζηνηρν βαζκφ ζηελ Διιάδα, αλ θαη δηαζέηεη κεγάιν αμηνπνηήζηκν θεθάιαην πξνο αμηνπνίεζε (ιατθφο θαη πνιηηηζηηθφ πινχηνο, γεσθπζηθά ζηνηρεία, θ.η.ι.) θαη κε ηηο θαηάιιειεο πξνζαξκνγέο ζηα δεδνκέλα ηνπ Διιεληθνχ ηνπίνπ, ν Διιεληθφο Αγξνηνπξηζκφο κπνξεί λα βξεζεί ζε αληαγσληζηηθή ζέζε ζπκβάιινληαο έηζη ζηελ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, ελψ παξάιιεια εληζρχεη ην εηζφδεκα ησλ θαηνίθσλ ζηηο πεξηνρέο-πξννξηζκνχο. 5 1.2 Μοπθέρ αγποηοςπιζμού χκθσλα κε ηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία θαη πξαθηηθή, νη θπξίαξρεο κνξθέο αγξνηνπξηζκνχ ζε δηεζλέο επίπεδν είλαη νη δηαθνπέο ζε αγξνθηήκαηα θαη νη δηαθνπέο ζε αγξνηηθά θαηαιχκαηα (αγξνηθίεο) πνπ βξίζθνληαη κέζα ζηνλ αγξνηηθφ νηθηζκφ. Ζ Διιάδα κε ηε κεγάιε νηθηζηηθή ηεο δηαζπνξά, κε ηελ πνιπλεζηαθή ηεο ζπγθξφηεζε, κε ηελ απνθεληξσκέλε κλεκεηαθήο ηεο ηνπνγξαθία, κε ην ελαιιαζζφκελν ηνπίν, κε ηηο κνξθνινγηθέο ηεο αληηζέζεηο θαη κε ηηο δηαθνξνπνηεκέλεο θιηκαηνινγηθέο ηεο ζπλζήθεο, ζπγθεληξψλεη ηηο 5 Ν.Γεκπάξε «Ο αγξνηνπξηζκφο ζην λνκφ Πέιιεο» Θεο/λίθε 2011

πξνυπνζέζεηο γηα αλάπηπμε κηαο πιαηηάο θιίκαθαο κνξθψλ αγξνηνπξηζκνχ. Οη κνξθέο απηέο κπνξνχλ λα θαηαηαρζνχλ ζε δπν θαηεγνξίεο: 6 Ο αμιγήρ αγποηοςπιζμόρ, φπνπ νη θηινμελνχκελνη πέξα απφ ηνλ θχξην πξννξηζκφ ηνπο (δηαθνπέο - αλάπαπζε), αζρνινχληαη είηε κε αγξνηηθέο εξγαζίεο θαηά θαλφλα ζην αγξφθηεκα (πεξηπνίεζε δψσλ, άξκεγκα, ηπξνθνκία, ζεξηζκφο, ηξπγεηφο, ιηνκάδεκα, νπσξνθεπεπηηθή, κειηζζνθνκία, θηι.), είηε θαη πνιιέο θνξέο παξάιιεια, κε ςπραγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο, απφ απηέο πνπ ηνπο πξνζθέξεη ην πεξηβάιινλ ηεο αγξνηηθήο πεξηνρήο (θνιχκπη, ςάξεκα, πεδνπνξία, νξεηβαζία, θπλήγη, ηππαζία, θηι.). Ο ζύνθεηορ αγποηοςπιζμόρ, φπνπ νη ηνπξίζηεο, πέξα απφ ηηο παξαπάλσ δξαζηεξηφηεηεο, πνπ κπνξνχλ λα αλαπηχμνπλ κάιινλ πεξηζσξηαθά, ηθαλνπνηνχλ θχξηα, θάπνηεο πξνζσπηθέο αλάγθεο ηνπο, πνπ εμεηδηθεχνπλ ηνλ αγξνηνπξηζκφ ηεο πεξηνρήο, φπσο γηα παξάδεηγκα ηνπξηζκφο πγείαο, αζιεηηζκνχ, θπζηνιαηξίαο, ζξεζθείαο, πνιηηηζκνχ. Κχξηεο κνξθέο αμιγή αγποηοςπιζμού ζηελ Διιάδα είλαη: Αγξνηνπξηζκφο ζε ρσξηά ηδηαίηεξνπ θπζηθνχ θάινπο (νξεηλά θαη κε) πνπ πξνζειθχνπλ ηνπο επηζθέπηεο, αμηνπνηψληαο ηελ νκνξθηά ηεο ηνπνζεζίαο ηνπο. Αγξνηνπξηζκφο ζε λεζησηηθέο ή παξαιηαθέο πεξηνρέο νη νπνίεο αμηνπνηνχλ θπξίσο ηνπο ζεξηλνχο κήλεο ηνλ ήιην θαη ηε ζάιαζζα. Αγξνηνπξηζκφο ζε παξαδνζηαθνχο νηθηζκνχο νη νπνίνη έρνπλ λα αλαδείμνπλ κηα μερσξηζηή αξρηηεθηνληθή πνπ πξνζειθχεη ηνλ θάηνηθν ησλ ηζηκεληέλησλ αζηηθψλ θέληξσλ. Αγξνηνπξηζκφο θνληά ζε πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο, φπσο εζληθνχο δξπκνχο θαη πδξνβηφηνπνπο νη νπνίεο εθηφο απφ θπζηθφ θάιινο, 6 Η. Σζαθαληάθεο, Α, Σδσξηδαθάθεο «Δλαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο Μνξθέο πνπ κπνξνχλ αλ αλαπηπρζνχλ ζηελ Κξήηε θαη πξννπηηθέο» Ζξάθιεην 2012

αλαιακβάλνπλ λα εκπινπηίζνπλ ηηο γλψζεηο ησλ επηζθεπηψλ ζε ζέκαηα νηθνινγίαο. Αγξνηνπξηζκφο ζε θαηαιχκαηα ζπλεηαηξηζηηθήο κνξθήο, φπνπ ηα κέιε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ, θπξίσο γπλαίθεο πξνζθέξνπλ πξντφληα δηθήο ηνπο ή ηνπηθήο παξαγσγήο θαη απζεληηθή θηινμελία. Κχξηεο κνξθέο ζύνθεηος αγποηοςπιζμού ζηελ Διιάδα είλαη: Αγξνηνπξηζκφο ζε πεξηνρέο κε ηακαηηθέο πεγέο, γλσζηέο σο ινπηξνπφιεηο, φπνπ ζε εηδηθά πδξνζεξαπεπηήξηα νη ηνπξίζηεο ππφθεηληαη ζε θάπνηεο ζεξαπεπηηθέο αγσγέο, ζε έλα ζπλδπαζκφ απνηνμίλσζεο θαη ζσκαηηθήο ραιάξσζεο. Αγξνηνπξηζκφο ζε νξεηλά ρσξηά ζηελ πεξηνρή ησλ νπνίσλ ιεηηνπξγεί νξγαλσκέλν ρηνλνδξνκηθφ θέληξν, πνπ απνηειεί ην ζηνηρείν έιμεο ησλ ηνπξηζηψλ. Αγξνηνπξηζκφο ζε αγξνηηθέο πεξηνρέο κε αζιεηηθέο εγθαηαζηάζεηο, φπνπ πξνζθέξνληαη φιεο νη δπλαηφηεηεο γηα αλάπαπζε θαη άζιεζε. Αγξνηνπξηζκφο ζε θαηαζθελσηηθνχο ρψξνπο (camping), πνπ βξίζθνληαη ζηνλ πεξίγπξν αγξνηηθψλ νηθηζκψλ κε ηνπο νπνίνπο ζπλδένληαη νηθνλνκηθά θνηλσληθά θαη πνιηηηζκηθά. Αγξνηνπξηζκφο γηα παηδηά κηθξήο ειηθίαο, πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζε παηδηθέο θαηαζθελψζεηο κε αζιεηηθέο εγθαηαζηάζεηο, πιήξε θηινμελία θαη πξνζθνξά κνξθσηηθνχ, ςπραγσγηθνχ πξνγξάκκαηνο. Αγξνηνπξηζκφο ζε θέληξα δηεξρνκέλσλ ηνπξηζηψλ πνπ βξίζθνληαη ζε εηδηθνχο θφκβνπο θαη δέρνληαη πεξαζηηθνχο γηα λα ηνπο πξνζθέξνπλ θηινμελία. Αγξνηνπξηζκφο ζε αγξνηηθέο πεξηνρέο φπνπ ππάξρνπλ πνιηηηζηηθά ελδηαθέξνληα. Οη δηαθνπέο ζηηο πεξηνρέο απηέο ζπλδένληαη κε πλεπκαηηθέο ελαζρνιήζεηο.

Όιεο νη παξαπάλσ κνξθέο αγξνηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα εληνπίδνληαη ζε αγξνηηθέο πεξηνρέο, νη ηχπνη ησλ θαηαιπκάησλ είλαη θπξίσο δσκάηηα εληφο ηεο νηθίαο ηεο αγξνηηθήο νηθνγέλεηαο ή θαηαιχκαηα πνπ απνηεινχλ πξνέθηαζε ηεο θαηνηθίαο, είηε ηέινο αλεμάξηεηα ηεο νηθίαο δσκάηηα, έηζη ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε αλεμαξηεζία ηεο ηδησηηθήο δσήο ησλ θαηνίθσλ θαη ησλ επηζθεπηψλ. Ο Αγξνηνπξηζκφο αθνξά ζε ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο κηθξήο θιίκαθαο, νηθνγελεηαθήο ή ζπλεηαηξηζηηθήο κνξθήο, πνπ αλαπηχζζνληαη ζε αγξνηηθφ ρψξν απφ αλζξψπνπο πνπ απαζρνινχληαη ζηε γεσξγία. Βαζηθφ ζθνπφ έρεη λα δψζεη ελαιιαθηηθέο ιχζεηο ζηελ απαζρφιεζε ησλ γεσξγψλ θαη λα βειηηψζεη ην εηζφδεκα θαη ηελ πνηφηεηα δσήο ηνπο. 7 1.3 Ηζηοπική Δξέλιξη αγποηοςπιζμού ζηη Υώπα μαρ Ο Αγξνηνπξηζκφο είλαη έλαο ηνκέαο ζρεηηθά λένο γηα ηε Υψξα καο, ηδαληθφο φκσο, γηα ηε κνξθνινγία, ηε γεσξγηθή ηεο παξαγσγή θαη ην θιίκα ηεο, θαη αξρίδεη ηα ηειεπηαία ρξφληα λα θάλεη δπλακηθά ηελ εκθάληζή ηνπ δίλνληαο λέεο πξννπηηθέο θαη ψζεζε ζηνλ ειιεληθφ ηνπξηζκφ. Σηο ξίδεο ηνπ κπνξνχκε λα αλαδεηήζνπκε ζηηο δηάθνξεο κνξθέο απνθέληξσζεο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ενξηαζηηθψλ εκεξψλ (Υξηζηνχγελλα, Πάζρα, εκέξεο ηνπηθψλ αγίσλ) θαη ηα ζαββαηνθχξηαθα, φηαλ δειαδή νη θάηνηθνη ησλ πφιεσλ επηζθέπηνληαη ηα ρσξηά. Μέρξη ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ '70, δελ ππήξρε νξγαλσκέλε κνξθή αγξνηηθνχ ηνπξηζκνχ. ην πιαίζην ησλ κεηαβνιψλ πνπ επηηειέζηεθαλ ζην παγθφζκην ηνπξηζηηθφ ράξηε ηελ ηειεπηαία δεθαπεληαεηία, νη νπνίεο ζρεηίδνληαη άκεζα κε ην κέιινλ ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο, ησλ ρσξψλ ππνδνρήο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ζπγθαηαιέγεηαη θαη ε Διιάδα, είλαη θαη ε αλάπηπμε ηνπ αγξνηνπξηζκνχ, πνπ αλαπηχρζεθε θπξίσο σο ζπκπιήξσκα ηνπ ππάξρνληνο μελνδνρεηαθνχ δπλακηθνχ ζηηο παξαζαιάζζηεο, ηνπξηζηηθά 7 Η. Σζαθαληάθεο, Α, Σδσξηδαθάθεο «Δλαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο Μνξθέο πνπ κπνξνχλ αλ αλαπηπρζνχλ ζηελ Κξήηε θαη πξννπηηθέο» Ζξάθιεην 2012

αλεπηπγκέλεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο, κε ηε κνξθή ησλ ελνηθηαδφκελσλ δσκαηίσλ, δηακεξηζκάησλ θαη μελψλσλ, ρσξίο θακία θξαηηθή παξέκβαζε θαη ζρεδηαζκφ. 8 Ο αγξνηνπξηζκφο ηνπ αγξνθηήκαηνο πνπ θπξηαξρεί ζε ρψξεο ηεο Κεληξηθήο θαη Βφξεηαο Δπξψπεο θαη έρεη ζαλ επηρεηξεκαηηθφ θνξέα ηνλ κεγαινγεσξγφ, δελ αλαπηχρζεθε ζηελ Διιάδα, δηφηη, νχηε κεγαινγεσξγνί ππάξρνπλ, νχηε κεγάιεο γεσξγηθέο εθκεηαιιεχζεηο. Ο ειιεληθφο αγξνηηθφο ρψξνο αλαπηχρζεθε κε βάζε ην ζαθή δηαρσξηζκφ ηνπ ηφπνπ θαηνηθίαο θαη γεληθφηεξα ηνπ αγξνηηθνχ νηθηζκνχ, απφ ηνλ ηφπν ηεο γεσξγηθήο θαη θηελνηξνθηθήο παξαγσγηθήο δξαζηεξηφηεηαο. 9 Λακβάλνληαο ππφςε ηε κνξθή ηνπ ειιεληθνχ πεξηβάιινληνο, ηε δνκή ησλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ, ην δεκνγξαθηθφ πξφβιεκα θαη ηε δηάξζξσζε γεληθά ηνπ ηνπξηζκνχ, κπνξεί λα πξνζδηνξηζηεί ε έλλνηα ηνπ αγξνηνπξηζκνχ ζηα πιαίζηα ηεο ειιεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο. Δίλαη ε κνξθή ηνπ ηνπξηζκνχ πνπ αλαπηχζζεηαη ζε αγξνηηθέο θπξίσο πεξηνρέο, ζηεξίδεηαη ζηελ αμηνπνίεζε ησλ θπζηθψλ, πνιηηηζηηθψλ θαη αλζξψπηλσλ ηνπηθψλ πφξσλ, ηθαλνπνηεί εμεηδηθεπκέλεο πξνζσπηθέο αλάγθεο ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ θαη απνβιέπεη ζηελ ζπγθξάηεζε θαη παξαπέξα παιηλλφζηεζε ηνπ ληφπηνπ πιεζπζκνχ, ζηελ εμαζθάιηζε ζπκπιεξσκαηηθνχ εηζνδήκαηνο θαη ζηελ άλνδν ηνπ βηνηηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ ηνπ επηπέδνπ. Ο αγξνηνπξηζκφο δηαθνξνπνηήζεθε σο πξνο ηε κνξθή, έγηλε πεξηζζφηεξν ηνπξηζκφο ηεο ππαίζξνπ, πεξηιακβάλνληαο θαη άιιεο δξαζηεξηφηεηεο φπσο, πεδνπνξία, νξεηβαζία πξνζθχλεκα ζε κνλαζηήξηα, δξαζηεξηφηεηεο πνπ εληάζζνληαη ζην ρψξν ηνπ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ θαη απνθηά δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ πξνζδηνξίδνληαη απφ ηε θχζε ηεο αγξνηηθήο θνηλσλίαο, κε ζθνπφ ηελ εμππεξέηεζε ησλ αλαγθψλ. 8 Β. Ρηδνπνχινπ «πζηήκαηα Πνηφηεηαο ζηνλ αγξνηνπξηζκφ Ζ πεξίπησζε ηεο πεξηθέξεηαο ηεο ηεξεάο Διιάδαο» Αζήλα 2010 9 Β. Ρηδνπνχινπ «πζηήκαηα Πνηφηεηαο ζηνλ αγξνηνπξηζκφ Ζ πεξίπησζε ηεο πεξηθέξεηαο ηεο ηεξεάο Διιάδαο» Αζήλα 2010

Ζ ηδηνζπγθξαζία ηεο ειιεληθήο αγξνηηθήο θνηλσλίαο, θαηέζηεζαλ ην θνηλσληθφ ζηνηρείν πξσηαξρηθφ ζηνλ «αγξνηνπξηζκφ» ή «αγξνηηθφ ηνπξηζκφ» ή «ηνπξηζκφ ηεο ππαίζξνπ» παξακεξίδνληαο ην ζηνηρείν ηεο «ζπκκεηνρηθήο δξαζηεξηφηεηαο». Υαξαθηεξηζηηθφ ζηνηρείν είλαη ε θνηλσληθφηεηα θαη φρη ηφζν ε ελεξγή ζπκκεηνρή ζηελ αγξνηηθή παξαγσγηθή δηαδηθαζία. Ο ηνπξίζηαο γίλεηαη ελεξγφ κέινο ηεο αγξνηηθήο θνηλσλίαο, ζπκκεηέρνληαο ζηηο θνηλσληθέο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ νηθηζκνχ. ζπρλάδεη ζην θαθελείν θαη ζηε ηαβέξλα, απνιακβάλεη ηνπο ηνπηθνχο κεδέδεο θαη πνηά ζπκκεηέρεη ζηηο παξαδνζηαθέο γηνξηέο θαη παλεγχξεηο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζηελ πιαηεία ηνπ ρσξηνχ, ζηελ εθθιεζία, πξνζπαζψληαο λα ελζσκαησζεί ζηνλ θνηλσληθφ ηζηφ ηνπ αγξνηηθνχ ρψξνπ. Οη αγξνηνπξηζηηθέο κνλάδεο είλαη ζηελ πιεηνςεθία ηνπο κφλν θαη φλνκα ηέηνηεο, αθνχ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δελ επηδηψθνπλ ηε ζχδεπμε ηνπ ηνπξηζκνχ κε ηελ αγξνηηθή παξαγσγή, γεγνλφο πνπ έρεη, κέρξη ζήκεξα, ζηαζεί εκπφδην ζηελ νπζηαζηηθή αλάπηπμή ηνπο. Δθηφο απφ ειάρηζηεο πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο εθαξκφδεηαη ζχκθσλα κε ηελ αξρηθή έλλνηα ηνπ φξνπ, ν αγξνηνπξηζκφο ηαπηίδεηαη κε ηε θαηαζθεπή θαη ιεηηνπξγία παξαδνζηαθνχ θαηαιχκαηνο ζε νξεηλή πεξηνρή. Πεξηιακβάλεη ηηο δξάζεηο πνπ ζηνρεχνπλ ζηε δεκηνπξγία βαζηθήο ηνπξηζηηθήο ππνδνκήο, φπσο θαη ζηελ αλαβάζκηζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ πξνο ηνπο επηζθέπηεο. Ζ εμέιημε ηνπ ηνπξηζκνχ, ζηεξηδφκελε ζην πιαίζην ελφο ζσζηά δνκεκέλνπ ζρεδηαζκνχ, απνηειεί έλα απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ηνκείο αλάπηπμεο ηεο Διιάδαο. ε απηφ ζπκβάιιεη, φρη κφλν ε ζηξαηεγηθή αλάπηπμεο θαη εμέιημεο ηνπ ηνκέα, αιιά θαη ε νπζηαζηηθή πξνζθνξά θαη πξνζπάζεηα πνπ θάλνπλ νη άλζξσπνη ηεο ππαίζξνπ, νη νπνίνη απνηεινχλ θαη ηελ ηζρπξή βάζε γηα ηελ αλάπηπμε θαη δηακφξθσζε ηνπ αγξνηνπξηζηηθνχ πξντφληνο. 10 10 Β. Ρηδνπνχινπ «πζηήκαηα Πνηφηεηαο ζηνλ αγξνηνπξηζκφ Ζ πεξίπησζε ηεο πεξηθέξεηαο ηεο ηεξεάο Διιάδαο» Αζήλα 2010

1.3.1 Μεζογειακά Ολοκληπωμένα Ππογπάμμαηα Ζ νξγαλσκέλε εθαξκνγή πξνγξακκάησλ αγξνηνπξηζκνχ ζηε Υψξα καο φπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί ζηελ νπζία μεθίλεζε ηε δεθαεηία ηνπ 1980. Αθεηεξία ήηα ε ζέζπηζε απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε ησλ Μεζνγεηαθψλ Οινθιεξσκέλσλ Πξνγξακκάησλ (Μ.Ο.Π.). Σα Μ.Ο.Π. θάιπςαλ ηελ πεξίνδν 1986-1994, απνηεινχζαλ κέξνο ηνπ Α Κνηλνηηθνχ Πιαηζίνπ ηήξημεο (ΚΠ) θαη είραλ σο ζεκείν αλαθνξάο ηηο κεζνγεηαθέο ρψξεο. 11 Φνξέαο δηαρείξηζεο ησλ πξνγξακκάησλ αγξνηνπξηζκνχ ήηαλ ην Τπνπξγείν Δζληθήο Οηθνλνκίαο πνπ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Αγξνηηθή Σξάπεδα ηεο Διιάδνο δαλεηνδνηνχζαλ ηνπο θάηνηθνπο ησλ νξεηλψλ πεξηνρψλ γηα ηελ πινπνίεζε αγξνηνπξηζηηθψλ δξάζεσλ. «Απφ ηνλ πξψην θηφιαο ρξφλν έληαμεο ηεο Διιάδαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε νη πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο επσθειήζεθαλ απφ ζεκαληηθέο εηζξνέο θνηλνηηθψλ πφξσλ. ηαζκφο φκσο γηα ηηο παξεκβάζεηο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο απνηέιεζαλ ηα Μεζνγεηαθά Οινθιεξσκέλα Πξνγξάκκαηα (Μ.Ο.Π.) πνπ μεθίλεζαλ ην 1986 θαη νινθιεξψζεθαλ ην 1993 θαη ζεσξνχληαη απφ πνιινχο σο ε αθεηεξία άζθεζεο νπζηαζηηθήο Δπξσπατθήο Πεξηθεξεηαθήο Πνιηηηθήο. Σα Μ.Ο.Π. έζεζαλ γηα πξψηε θνξά ην ζηφρν πινπνίεζεο κίαο νινθιεξσκέλεο κεζνπξφζεζκεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλάπηπμε ησλ ιηγφηεξν αλεπηπγκέλσλ πεξηθεξεηψλ ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο κέζσ πνιπεηψλ επηρεηξεζηαθψλ πξνγξακκάησλ. Με ηα Μ.Ο.Π. δφζεθε ψζεζε ζηελ ρξεκαηνδφηεζε ζρεδίσλ εληαγκέλσλ ζε ζπλνιηθά πεξηθεξεηαθά πξνγξάκκαηα, ηα νπνία ζρεδηάζηεθαλ θαη πξαγκαηνπνηήζεθαλ απφ ηηο ελδηαθεξφκελεο πεξηθέξεηεο. ηελ Διιάδα θαηαξηίζζεθαλ 7 Οινθιεξσκέλα Μεζνγεηαθά Πξνγξάκκαηα: Κξήηεο, Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο, Γπηηθήο Διιάδαο θαη Πεινπνλλήζνπ, Νήζσλ Αηγαίνπ Πειάγνπο, Αλαηνιηθήο Κεληξηθήο Διιάδνο, Αηηηθήο θαη ηέινο έλα ζεκαηηθφ, ην Μ.Ο.Π. Πιεξνθνξηθήο. Ζ αξρηθή πεξίνδνο εθαξκνγήο ησλ Μ.Ο.Π. 11 Κξαλησηάθε Υ. «Αγξνηνπξηζκφο Μειέηε Ννκνχ Ζξαθιείνπ» Κξήηε 2013

ήηαλ ε πεξίνδνο 1984-1989, αιιά επεθηάζεθε κέρξη ην 1993. Ζ αλαπηπμηαθή ζηξαηεγηθή πνπ εθαξκφζηεθε ζηελ Διιάδα απφ ην 1984 κέρξη ην 1993 (πνπ θαιχπηεη ηφζν ηα ΜΟΠ φζν θαη ην Α Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο) ραξαθηεξίζηεθε θπξίσο απφ ηνλ κεγάιν δηακειηζκφ ησλ δηαζέζηκσλ πφξσλ ζε κηθξά έξγα ππνδνκήο ζε νιφθιεξε ηε ρψξα. Ζ πνιηηηθή απηή ζηήξημε ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα θαη δηεπθφιπλε ηε βειηίσζε ηνπ επηπέδνπ δσήο ζηηο αγξνηηθέο θαη πεξηκεηξηθέο πεξηνρέο. Αλαβάζκηζε ην επαξρηαθφ δίθηπν κεηαθνξψλ θαη ελίζρπζε ηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ κηθξψλ γεσξγηθψλ επηρεηξήζεσλ θαη ηελ ίδξπζε μελνδνρείσλ κηθξνχ θαη κεζαίνπ κεγέζνπο ζε πνιιέο πεξηνρέο. Ζ πεξίνδνο απηή ζπλέπεζε κε έλα ζεκαληηθφ νξφζεκν γηα ηελ αλαπηπμηαθή πνιηηηθή ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο. Σν 1988 απνθαζίζηεθε ε ξηδηθή κεηαξξχζκηζε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ πνπ νδήγεζε ζηνλ ζπληνληζκφ ησλ πνιηηηθψλ ησλ θνηλνηηθψλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ πνπ κέρξη ηφηε παξέκελαλ αλεμάξηεηεο. Ζ κεηαξξχζκηζε απηή πξνέβιεπε ζηαδηαθή αχμεζε ησλ πφξσλ ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ κέρξη ηνλ δηπιαζηαζκφ ηνπο ηελ πεξίνδν 1987-1993. Πξνέβιεπε επίζεο φηη ε επζχλε γηα ην πξνγξακκαηηζκφ θαη γηα ηελ πινπνίεζε ησλ αλαπηπμηαθψλ δξάζεσλ θαη πξνγξακκάησλ, πνπ ζπγρξεκαηνδνηεί ε Δπξσπατθή Κνηλφηεηα κνηξάδεηαη αλάκεζα ζηηο εζληθέο θαη πεξηθεξεηαθέο αξρέο ηεο ρψξαο θαη ζηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα. Ο πξψηνο ζπλεηαηξηζκφο πνπ εληάρζεθε ζηα αγξνηνπξηζηηθά πξνγξάκκαηα ήηαλ ν αγξνηνπξηζηηθφο ζπλεηαηξηζκψλ Πέηξαο Λέζβνπ πνπ ηδξχζεθε ην 1983 κε πξσηνβνπιία ηνπ ζπκβνπιίνπ ηζφηεηαο ησλ δχν θχισλ. Σν παξάδεηγκα ηεο Πέηξαο αθνινχζεζαλ θαη άιιεο πεξηνρέο φπσο ηα Ακπειάθηα, ε Αξάρνβα θαη ηειεπηαία ε Υίνο. 12 12 Κξαλησηάθε Υ. «Αγξνηνπξηζκφο Μειέηε Ννκνχ Ζξαθιείνπ» Κξήηε 2013

1.3.2 Αναπηςξιακό Ππόγπαμμα Leader I και Leader II και Leader Plus Ζ θνηλνηηθή πξσηνβνπιία Leader (Liaisons Entre Actions de Developpement de l Economie Rurale, δειαδή δεζκνί Μεηαμχ ησλ δξάζεσλ γηα ηελ Αλάπηπμε ηεο Αγξνηηθήο Οηθνλνκίαο) μεθίλεζε ην 1991 θαη δηήξθεζε έσο ην 2001. Ζ πξψηε ηνπ κνξθή ήηαλ ην Leader I (1991-1996) θαη ζπλερίζηεθε σο Leader II (1996-2001). Μεηά ηε ιήμε ηνπ Leader II, ην πξφγξακκα ζπλερίδεηαη σο ην 2006 σο Leader Plus. 13 Σα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ δηαθνξνπνηνχλ ην Leader απφ ηα άιια πξνγξάκκαηα είλαη ηα εμήο: Υωπική πποζέγγιζη Παξαβιέπνληαη ηα δηνηθεηηθά φξηα ησλ πεξηνρψλ (π.ρ. ζχλνξα λνκψλ) θαη ραξάζζνληαη νη «πεξηνρέο Leader, νη νπνίεο έρνπλ: - θπζηθή νκνηνγέλεηα - θνηλή ηζηνξία - εζσηεξηθή θνηλσληθή ζπλνρή - θνηλή ηαπηφηεηα Δκ ηων κάηω ππορ ηα πάνω πποζέγγιζη Βαζηθφο ζηφρνο είλαη ε θηλεηνπνίεζε θαη ζπκκεηνρή ζηελ αλαπηπμηαθή ζηξαηεγηθή φισλ ησλ ηνπηθψλ θνξέσλ, δεκφζησλ θαη ηδησηηθψλ, έηζη ψζηε λα επηηεπρζεί ν κεγαιχηεξνο βαζκφο επαηζζεηνπνίεζεο θαη θηλεηνπνίεζεο ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ. Γιασείπιζη μέζω ηων «Ομάδων Σοπικήρ Γπάζηρ» (ΟΣΓ) Σνπηθνί δεκφζηνη ή ζπιινγηθνί θνξείο (Ννκαξρία, Γήκνη, πλεηαηξηζκνί, χιινγνη θιπ) θαζψο θαη ηδηψηεο ζπζηήλνπλ κηα εηαηξεία, ηελ ΟΣ, ε νπνία ζθνπφ έρεη ηε δηαρείξηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο Leader ζηελ πεξηνρή. ηελ Διιάδα έρεη ζπζηαζεί 13 Αιεμάλδξεην Σερλνινγηθφ Ίδξπκα Θαο/λίθεο «Υξεκαηνδνηηθά Πξνγξάκκαηα Αγξνηνπξηζκνχ» 2005

απφ κία ηνπιάρηζην ΟΣ ζρεδφλ ζε θάζε λνκφ. Οη ΟΣ επηιέγνπλ ηηο επελδχζεηο πνπ ζα επηδνηεζνχλ, απνθαζίδνπλ γηα ηελ θαηαλνκή ησλ πφξσλ θαη επηβιέπνπλ ηελ πνξεία πινπνίεζεο ηνπ Πξνγξάκκαηνο. Διέγρνληαη απφ ηνπο θνξείο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ εηαηξεία, θαζψο θαη απφ ην Τπνπξγείν Γεσξγίαο, πνπ είλαη ν γεληθφο δηαρεηξηζηήο ηνπ Πξνγξάκκαηνο ζηε ρψξα. Καινοηόμορ σαπακηήπαρ ηων δπάζεων Γίλεηαη ηδηαίηεξε έκθαζε θαη επηδνηνχληαη επελδχζεηο πνπ έρνπλ θαηλνηφκν (γηα ηελ πεξηνρή) ραξαθηήξα. Ο θαηλνηφκνο ραξαθηήξαο ησλ δξάζεσλ Leader κπνξεί λα αθνξά λέεο κνξθέο αμηνπνίεζεο ηνπηθψλ πφξσλ, λέα πξντφληα, λέεο κεζφδνπο θαη λέεο κνξθέο νξγάλσζεο, λέεο απαληήζεηο ζε πξνβιήκαηα θαη αδπλακίεο αγξνηηθψλ πεξηνρψλ θαη αγξνηηθήο αλάπηπμεο θιπ. Γιαζύνδεζη μεηαξύ δπάζεων, δηλαδή ολοκληπωμένη και πολύ ηομεακή πποζέγγιζη Σν ίδην ην αθξσλχκην ηεο πξσηνβνπιίαο Leader (Γεζκνί Μεηαμχ ησλ Γξάζεσλ γηα ηελ Αλάπηπμε ηεο Αγξνηηθήο Οηθνλνκίαο) δίλεη ηε δηάζηαζε ηεο δηαζχλδεζεο ησλ δξάζεσλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη νη δξάζεηο πξέπεη λα ζρεδηάδνληαη θαη λα ιεηηνπξγνχλ σο έλα ζπλεθηηθφ ζχλνιν θαη φρη σο κηα ζεηξά απνζπαζκαηηθψλ ελεξγεηψλ. Δπηδηψθεηαη ε ζπκκεηνρή φισλ ησλ θνξέσλ ηεο πεξηνρήο θαη δξάζεηο ζε πνιινχο ηνκείο, έηζη ψζηε αθ ελφο λα δεκηνπξγνχληαη ζπλεξγαζίεο αλάκεζα ζηνπο δηάθνξνπο ηνκείο, αθ εηέξνπ λα απμάλεηαη ε γεληθφηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ Πξνγξάκκαηνο. 14 1.4 Οικονομικά και κοινωνικά οθέλη Σφζν νη αγξφηεο φζν θαη νη θπβεξλήζεηο πνπ εθαξκφδνπλ ηηο ζηξαηεγηθέο αλάπηπμεο αγξνηνπξηζκνχ, ζεσξνχλ ηνλ αγξνηνπξηζκφ σο νηθνλνκηθή θιέβα γηα 14 Αιεμάλδξεην Σερλνινγηθφ Ίδξπκα Θαο/λίθεο «Υξεκαηνδνηηθά Πξνγξάκκαηα Αγξνηνπξηζκνχ» 2005

ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο θαζψο παξνπζηάδεη κία ζεηξά απφ νηθνλνκηθά νθέιε. Ο αγξνηνπξηζκφο παξέρεη ζηνπ γαηνθηήκνλεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νηθνλνκηθέο πηέζεηο έλα δηαθνξεηηθφ ηξφπν απφθηεζεο επηπιένλ εηζνδήκαηνο. Πνιιέο ηδηνθηεζίεο δελ είλαη πιένλ θαηάιιειεο γηα απνθιεηζηηθή γεσξγηθή παξαγσγή. Οη αγξφηεο πξνζαξκφζηεθαλ ζε απηφ ην γεγνλφο, επεθηείλνληαο ηελ θαιιηεξγήζηκε γε ηνπο, θάλνληαο εληνλφηεξε παξαγσγή, εμεηδηθεχνληαο ηα ζπαξηά ή ηα δψα ηνπο, πνπιψληαο γε, δνπιεχνληαο ζε κε αγξνηηθέο εξγαζίεο ή δηαθνξνπνηψληαο ην εηζφδεκα ηνπ αγξνθηήκαηφο ηνπο. Ο ηνπξηζκφο απνηειεί κηα ηέηνηα ζηξαηεγηθή δηαθνξνπνίεζεο ηνπ εηζνδήκαηνο. Μεξηθέο αγξνηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο δηεπζχλνληαη απφ κεηαλάζηεο νη νπνίνη ηηο δεκηνχξγεζαλ κε ζθνπφ λα εγθαηαζηαζνχλ ζηε ρψξα. Οη λένη απηνί κεηαλάζηεο κεηαβάινπλ ην ρξφλν κίζζσζεο ηεο γεο, ηε ρξήζε ηεο θαζψο θαη ηηο θνηλσληθέο δνκέο ζε πνιιά θξάηε. Ηδηαίηεξα ζηελ Δπξψπε θαη ζηε Βφξεηα Ακεξηθή ν αγξνηνπξηζκφο ρξεζηκνπνηείηαη σο ηαθηηθή γηα ηελ αλαδσνγφλεζε ησλ ηνπηθψλ νηθνλνκηψλ θαη ηε δηαηήξεζε ησλ αγξνηηθψλ θνηλσληψλ θαη ηνπνζεζηψλ. Οη πεξηζζφηεξεο αγξνηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο είλαη νηθνγελεηαθέο επηρεηξήζεηο ζε νηθνγελεηαθά αγξνθηήκαηα. ηηο νηθνγελεηαθέο επηρεηξήζεηο νη απνθάζεηο παίξλνληαη κε βάζε ηηο νηθνγελεηαθέο ζρέζεηο, ηνπ ηξφπνπ δσήο, ηεο ηδηνθηεζίαο θαζψο θαη κε βάζε ησλ νηθνλνκηθψλ κεγεζψλ ηεο αλάπηπμεο θαη ηνπ θέξδνπο. Απηά ηα πξνβιήκαηα ηα ζπλαληάκε θαη ζηηο νηθνγελεηαθέο επηρεηξήζεηο ηνπξηζκνχ θαη θαη επέθηαζε αθνξνχλ θαη ηηο νηθνγελεηαθέο επηρεηξήζεηο αγξνηνπξηζκνχ. Παξά ηηο νηθνλνκηθέο πηέζεηο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ησλ κεγάισλ εηαηξηθψλ ή βηνκεραληθψλ αγξνθηεκάησλ, ηα νηθνγελεηαθά αγξνθηήκαηα ζπλερίδνπλ λα ππάξρνπλ θπξίσο ιφγσ ζηνπο δεζκνχο αλάκεζα ζηελ νηθνγέλεηα θαη ηε γε ηεο. Πνιχ ζεκαληηθά γη απηφ ην ιφγν είλαη θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηα θιεξνλνκηθά ζέκαηα. Απηά ζπκπεξηιακβάλνπλ ζέκαηα φπσο ηελ ηθαλφηεηα ηεο ηδηνθηεζίαο λα ππνζηεξίδεη πνιιέο γεληέο ηαπηφρξνλα, ηελ επηινγή ηνπ

δηαδφρνπ εάλ ππάξρνπλ πνιιά αδέξθηα, ηελ ζχληαμε ησλ παιαηψλ γελεψλ, ηε κεηαθνξά ηνπ θεθαιαίνπ ζηηο λεφηεξεο, θαζψο θαη ηη κεηαθνξά ηνπ ειέγρνπ ηεο δηνίθεζεο ηεο επηρείξεζεο. Ο ηνπξηζκφο κπνξεί λα είλαη έλαο ηξφπνο αλεχξεζεο επηθνπξηθνχ εηζνδήκαηνο κε ζθνπφ ηε δηαηήξεζε ηνπ ηξφπνπ δσήο ηεο νηθνγέλεηαο. 15 Ο αγξνηνπξηζκφο κπνξεί λα έρεη επίζεο θαη θνηλσληθνχο ζηφρνπο. Οη αγξνηηθέο νηθνγέλεηεο έρνπλ κηα παξάδνζε ζηε θηινμελία ρσξίο λα ππνινγίδνπλ ηα έζνδα. Γηα ηα ηαμηδησηηθά πξαθηνξεία ν αγξνηνπξηζκφο είλαη θαη απηφο έλα ζηνηρείν ηνπ ηνπξηζκνχ, έλαο πφινο έιμεο γηα ηνπο ηαμηδηψηεο ηεο επαξρίαο, αιιά απηφο δελ είλαη πάληα ν ηξφπνο πνπ ηνλ αληηιακβάλνληαη νη ηαμηδησηηθνί πξάθηνξεο. Οη παξάγνληεο πνπ θηλεηνπνηνχλ ηνπο ηδηνθηήηεο γεο λα μεθηλήζνπλ ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο έρνπλ κεγάιε νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζεκαζία. Απηέο νη λέεο επηρεηξήζεηο μεθηλνχλ άξαγε γηα ηα ιεθηά ή γηα ηε δηαζθέδαζε; Δπηδνηεί ηειηθά ν ηνπξηζκφο ηελ γεσξγία ή ε γεσξγία ηνλ ηνπξηζκφ; Απηή είλαη κηα ζεκαληηθή δηαθνξνπνίεζε, ε νπνία επεξεάδεη ηελ επέλδπζε ρξφλνπ θαη πφξσλ, ηελ αλάκημε κειψλ ηεο νηθνγέλεηαο, ηελ δηάζεζε πξφζιεςεο εξγαηηθνχ πξνζσπηθνχ, ή ηε ζπλεηζθνξά ζε ηνπξηζηηθέο εθζηξαηείεο κάξθεηηλγθ θαζψο θαη ηελ επίδξαζε ζε θνξηία, θφξνπο, ηηκέο θαπζίκσλ, ή ηνπξηζηηθήο δήηεζεο. 16 Έλα ηα βαζηθφηεξα νθέιε ηεο αλάπηπμεο αγξνηνπξηζκνχ είλαη φηη επηδηψθεη ηε δεκηνπξγία ζεηηθψλ θνηλσληθψλ, πνιηηηζηηθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ θαη αληαπνθξίλεηαη ζηελ αλάγθε ησλ αγξνηψλ λα απνθηήζνπλ ζπκπιεξσκαηηθφ εηζφδεκα απαζρνινχκελνη κε ηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ θαζψο θαη ζηελ αλάγθε ησλ θαηνίθσλ ησλ αζηηθψλ θέληξσλ λα επηζηξέςνπλ ζηε θχζε. 17 Δπηπιένλ, ν Αγξνηνπξηζκφο αλαπηχζζεη ηελ ηνπηθή θνηλσλία, ζπκβάιιεη ζηε ζπλέρεηα ηεο παξαγσγήο παξαδνζηαθψλ πξντφλησλ, δηαηεξεί ηέρλεο πνπ δηαθνξεηηθά ζα είραλ εμαθαληζζεί, ζπκβάιιεη ζηελ αλαβίσζε εζίκσλ θαη 15 http://el.wikibooks.org «Ο Αγξνηνπξηζκφο ζηελ Διιάδα» 16 http://el.wikibooks.org «Ο Αγξνηνπξηζκφο ζηελ Διιάδα»

παξαδνζηαθψλ εθδειψζεσλ, ζηε δηαηήξεζε ηεο αξρηηεθηνληθήο θιεξνλνκηάο, απνηειεί έλα κέζν επηθνηλσλίαο ησλ απνκνλσκέλσλ πεξηνρψλ κε ηα κεγάια αζηηθά θέληξα, αιιά θαη πξνζθέξεη λέεο πξννπηηθέο δσήο ζηνπο λένπο ησλ πεξηνρψλ απηψλ. Μέζσ ηνπ Αγξνηνπξηζκνχ πξνβάιιεηαη ε πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, ε κνλαδηθφηεηα ηεο θάζε πεξηνρήο. Ο Αγξνηνπξηζκφο πξνζθέξεη ζηνλ επηζθέπηε ηελ επθαηξία λα γλσξίζεη ηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο, ηηο αγξνηηθέο αζρνιίεο, ηα ηνπηθά πξντφληα, ηελ παξαδνζηαθή θνπδίλα θαη ηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ θαηνίθσλ, ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά θάζε πεξηνρήο, κε ζεβαζκφ ζην πεξηβάιινλ θαη ηελ παξάδνζε. Γίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνλ επηζθέπηε λα έξζεη ζε επαθή κε ηε θχζε θαη κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ χπαηζξν, ζηηο νπνίεο κπνξεί λα ζπκκεηέρεη. Γεληθφηεξα ν αγξνηνπξηζκφο ζπκβάιιεη επίζεο, ζηε ζπκπιήξσζε θαη βειηίσζε ηνπ αγξνηηθνχ εηζνδήκαηνο, βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο θαη εξγαζίαο ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ, ζπγθξάηεζε ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ ζηνλ ηφπν δηακνλήο ηνπ, βειηίσζε θαη δηάζεζε ησλ ηνπηθψλ αγξνηηθψλ θαη βηνηερληθψλ πξντφλησλ, πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, δηαηήξεζε πξνβνιή θη αμηνπνίεζε ηεο αξρηηεθηνληθήο θαη πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηελ βειηίσζε ηεο ειθπζηηθφηεηαο ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ θαη ηελ ελίζρπζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. 18 Ο Αγξνηνπξηζκφο μεθίλεζε ζηηο φρη ηδηαίηεξα αλεπηπγκέλεο νηθνλνκηθά πεξηνρέο ηεο ρψξαο, έρνληαο νπζηαζηηθνχο θαη καθξνπξφζεζκνπο ζηφρνπο: Σελ παξακνλή ησλ θαηνίθσλ ησλ πεξηνρψλ απηψλ ζηηο εζηίεο ηνπο, ψζηε λα απνθεπρζεί ε εξήκσζε ηεο ππαίζξνπ θαη λα αληηκεησπηζηεί ε αζηπθηιία, ηελ αληηκεηψπηζε ηεο κείσζεο ηεο αγξνηηθήο παξαγσγήο, ηε δηαηήξεζε ηεο αξρηηεθηνληθήο θιεξνλνκηάο κε ηελ αλαθαίληζε παξαδνζηαθψλ θηηζκάησλ, ηελ πξνβνιή ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θάζε πεξηνρήο θαη ηε ζπκπιήξσζε θαη ηε βειηίσζε ηνπ γεσξγηθνχ εηζνδήκαηνο. 18 http://www.minagric.gr/index.php/el/for-farmer-2/agrotourism

Ζ εθκεηάιιεπζε ηνπ πινχηνπ ηεο πεξηνρήο γίλεηαη απφ ληφπηνπο επηρεηξεκαηίεο, πνπ δελ παξαβιέπνπλ ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά. Έηζη δίλεηαη ε επθαηξία ζηελ ηνπηθή θνηλσλία λα αλαπηπρζεί θαη λα δηαηεξήζεη ηε ιανγξαθία ή λα αλαβηψζεη εξγαζίεο θαη ηέρλεο μεραζκέλεο, γηα λα παξάγεη παξαδνζηαθά πξντφληα (πθαληά, θεληήκαηα, γιπθά θνπηαιηνχ, καξκειάδεο, δπκαξηθά, αξσκαηηθά θπηά, θ. ά.). Δπίζεο, λα αλαβηψζεη ηνπηθά έζηκα θαη λα νξγαλψζεη παξαδνζηαθέο εθδειψζεηο, ζπληεξψληαο ηε κλήκε ησλ αλζξψπσλ. Όια απηά ζπληεξνχλ θαη δελ αιινηψλνπλ ην ραξαθηήξα ηεο ππαίζξνπ, αλαδεηθλχνληαο ηε δηαθνξεηηθφηεηα θαη ηε κνλαδηθφηεηα ηνπ θάζε ηφπνπ. Αθφκα, εμαζθαιίδεηαη ε επηθνηλσλία απνκνλσκέλσλ πεξηνρψλ κε αζηηθά θέληξα, θαη ην ζπνπδαηφηεξν, δίλνληαη πξννπηηθέο ζηνπο λένπο ηεο πεξηνρήο. Με ην πξφγξακκα ηνπ αγξνηνπξηζκνχ παξέρεηαη άλεηε δηακνλή θαη αλαςπρή, ψζηε λα μεθνπξαζηεί ν επηζθέπηεο. Σα αγξνηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα, πνπ βξίζθνληαη ζε πεξηνρέο κε θπζηθέο νκνξθηέο, πεξηιακβάλνπλ ελνηθηαδφκελα επηπισκέλα δσκάηηα ή δηακεξίζκαηα, εζηηαηφξηα νηθνγελεηαθήο κνξθήο κε ηνπηθή παξαδνζηαθή θνπδίλα, ρψξνπο άζιεζεο θαη αλαςπρήο, πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο, εξγαζηήξηα παξαγσγήο εηδψλ ιατθήο ηέρλεο θαη δηαηξνθήο κε ληφπηα πξντφληα θ.ά. Σα άηνκα πνπ επηιέγνπλ ηελ ελαιιαθηηθή απηή κνξθή ηνπ ηνπξηζκνχ είλαη άηνκα πνπ αλαδεηνχλ ζηηο δηαθνπέο ηνπο ηε "θφξκνπια ησλ 3Φ (Φχζε - Φηιία - Φηινμελία)" θαη απνξξίπηνπλ ή δελ ληψζνπλ φηη ηνπο εθθξάδεη εθείλε ησλ 3S (Sun - sea - sand) ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ, φπσο απηή έρεη εμειηρζεί ζηηο κέξεο καο. Σα άηνκα απηά ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο έρνπλ ζπγθεθξηκέλα ελδηαθέξνληα (θπζηνιάηξεο, παξαηεξεηέο πνπιηψλ, ρισξίδαο θαη παλίδαο νξεηβάηεο θ.ά.), θαη είλαη ηδηαίηεξα επαηζζεηνπνηεκέλα ζηα πεξηβαιινληηθά θαη θνηλσληθά πξνβιήκαηα. 19 19 http://www.infoil.tuc.gr Σεχρνο 2ν

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ΣΡΑΣΖΓΗΚΟ ΥΔΓΗΑΜΟ ΑΓΡΟΣΟΤΡΗΣΗΚΟΤ ΠΡΟΨΟΝΣΟ 2.1 ύνθεζη αγποηοςπιζηικού πποϊόνηορ Σν αγξνηνπξηζηηθφ πξντφλ ραξαθηεξίδεηαη απφ έλα ηεξάζηην εχξνο πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ, ην νπνίν κπνξεί λα πεξηνξηζηεί θαη λα πξνζδηνξηζηεί κε αθξίβεηα κφλν αλ ζπλδεζεί κε κία ζπγθεθξηκέλε ηνπνζεζία. Μπνξνχκε γεληθά λα ζεσξήζνπκε φηη ην πξντφλ ηνπ αγξνηνπξηζκνχ αλαθέξεηαη ζε φια ηα πιηθά θαη άπια αγαζά θαη ππεξεζίεο πνπ νη αγξνηνπξίζηεο απνιακβάλνπλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δηαθνπψλ ηνπο. Χζηφζν, έλα ζηνηρείν πνπ εκπιέθεη ηε θχζε ηνπ αγξνηνπξηζηηθνχ πξντφληνο είλαη φηη εθηφο απφ ηηο ππεξεζίεο, ηνπξηζηηθέο θαη κε, πνπ πξνζθέξνληεο απφ ηνπο αγξφηεο, πεξηιακβάλεηο θαη αγαζά πνπ απνηεινχλ πξντφληα νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ε νπνία πξαγκαηνπνηείηαη κε ηελ ζπκβνιή ησλ θηινμελνπκέλσλ ηνπξηζηψλ φπσο είλαη ε ζπκκεηνρή ζηελ παξαγσγή θαη ην εκπφξην αγξνηηθψλ πξντφλησλ, Κάλνληαο κία πξνζπάζεηα λα νκαδνπνηήζνπκε φια ηα ζπζηαηηθά ζηνηρεία ηνπ αγξνηνπηξηζηηθνχ πξντφληνο,

θαηαιήγνπκε ζε ηξεηο θαηεγνξίεο γηα ην ζχλνιν ησλ πξνζθεξφκελσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. Οη θαηεγνξίεο είλαη νη εμήο: 20 1. Πξνζθεξφκελεο αγξνηνπξηζηηθέο ππεξεζίεο. 2. Πξνζθεξφκελα αγξνηνπξηζηηθά πξντφληα 3. Ζ εηθφλα ηεο πεξηνρήο. Πξνζθεξφκελεο ππεξεζίεο ην παξειζφλ επηθξαηνχζε κία ζχγρπζε ζην επξχ θνηλφ ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη ππεξεζίεο πνπ παξέρνληαη ζην πιαίζην ηνπ αγξνηνπξηζκνχ πεξηνξίδνληαλ σο επί ην πιείζηνλ ζηελ παξνρή θάπνηαο κνξθήο θαηαιχκαηνο. ηηο κέξεο καο, είλαη επξέσο γλσζηφ φηη ν αγξνηνπξηζκφο κπνξεί λα θαιχςεη έλα επξχ θάζκα ππεξεζηψλ, ην ζχλνιν ησλ νπνίσλ δηαθξίλεηαη ζε δχν θαηεγνξίεο α) ηηο ηνπξηζηηθέο ππεξεζίεο, δειαδή ηηο ππεξεζίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ βαζηθψλ ηνπξηζηηθψλ αλαγθψλ, φπσο δηαλνκή, εζηίαζε, αλαςπρή θαη β) ηηο αγξνηηθέο ππεξεζίεο, νη νπνίεο έρνπλ σο ζεκείν αλαθνξάο ην θπζηθφ πεξηβάιινλ ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ, ηνπο αγξφηεο θαη ηνλ αγξνηηθφ ηξφπν δσήο. Πην ζπγθεθξηκέλα νη ηνπξηζηηθέο ππεξεζίεο αθνξνχλ : 21 Η. Σελ παξνρή θαηαιχκαηνο παξαδνζηαθνχ ηχπνπ (π.ρ. δηακνλή ζε παξαδνζηαθνχο μελψλεο, παξαδνζηαθνχο νηθηζκνχο, ζε αγξνηηθφ ζπίηη ή ζε αγξνηηθφ μελνδνρεηαθφ θαηάιπκα κέζα ζην αγξνηηθφ ρσξηφ θιπ). Όπνηαο κνξθήο θαη έλα είλαη ην θαηάιπκα, νθείιεη λα έρεη ηελ αξρηηεθηνληθή ηαπηφηεηα ηεο πεξηνρήο, έηζη ψζηε λα εμππεξεηεί ηελ αλάδεημε ηνπ ηνπηθνχ ζηνηρείνπ. ΗΗ. Σελ παξνρή παξαδνζηαθήο θαη ηνπηθήο γαζηξνλνκίαο γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ εζηίαζεο ησλ ηνπξηζηψλ. ηηο αληίζηνηρεο εγθαηαζηάζεηο (εζηηαηφξηα, ηαβέξλεο, θαθέ θιπ) πξνζθέξνληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο παξακνλήο ησλ ηνπξηζηψλ, κφλν ηνπηθά θαη παξαδνζηαθά (ή ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο βηνινγηθά) πξντφληα. Δπηπιένλ ηα αληίζηνηρα εδέζκαηα πνπ πξνζθέξνληαη, 20 θαθηαλάθεο Κ. «Δλαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ» Διιελ Αζήλα 2006 21 θαθηαλάθεο Κ. «Δλαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ» Διιελ Αζήλα 2006

βαζίδνληαη ζε ζπληαγέο φζν ην δπλαηφλ ζχκθσλεο κε ηα πξφηππα ηνπ ηφπνπ. Αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε φηη κε ηνλ ηξφπν απηφ πξνζθέξεηαη ζηνπο ηνπξίζηεο κηα αθφκε δπλαηφηεηα, απηή ηεο πγηεηλνχο δηαηξνθήο. ΗΗΗ. Σελ παξνρή δξαζηεξηνηήησλ ππαίζξηαο αλαςπρήο πνπ εληάζζνληαη νξγαληθά θαη αξκνληθά ζηνλ αγξνηηθφ ρψξν θαη δελ έξρνληαη ζε ζχγθξνπζε κε άιιεο δξαζηεξηφηεηεο. Οη δξαζηεξηφηεηεο απηέο κπνξνχλ λα ιάβνπλ πνιιέο κνξθέο, φπσο γηα παξάδεηγκα ε πεξηήγεζε (touring) (π.ρ. πεξίπαηνη, ηππαζία, πνδειαζία, ςάξεκα, θνιχκπη, αλαξξίρεζε θιπ), νη επνλνκαδφκελεο δξαζηεξηφηεηεο αλαθάιπςεο (discovery-ηγξζ activities) (π.ρ. επηζθέςεηο ζε ηνπηθέο βηνκεραληθέο, αγξνηηθέο ή παξαδνζηαθέο επηρεηξήζεηο ρεηξνηερλίαο), νη πνιηηηζκηθέο δξαζηεξηφηεηεο (cultural activities) (π.ρ. επηζθέςεηο ζε αξραηνινγηθνχο ρψξνπο θαη αμηνζέαηα, ζεκηλάξηα ρεηξνηερλίαο, πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο θαη εθδειψζεηο κε Θεκαηηθφ ραξαθηήξα, γλσξηκία κε ηα ηνπηθά ήζε θαη έζηκα θαη ηελ ηνπηθή αγξνηηθή πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά θ.α. Όπσο πξνθχπηεη απφ ηα παξαπάλσ, ε δηακνλή ζε παξαδνζηαθνχο νηθηζκνχο, απνηειεί κφλν ην ζεκείν εθθίλεζεο γηα ηνπο ηνπξίζηεο πξνθεηκέλνπ λα απνιαχζνπλ έλα πνιχ κεγαιχηεξν εχξνο ππεξεζηψλ ππαίζξηαο αλαςπρήο θαη ηνπξηζκνχ. Όζν αθνξά ηηο αγξνηηθέο ππεξεζίεο απηέο αθνξνχλ ηε δπλαηφηεηα ελαζρφιεζεο ησλ ηνπξηζηψλ κε δξαζηεξηφηεηεο, νη νπνίεο αμηνπνηνχλ ηνπο θπζηθνχο πφξνπο ηεο πεξηνρήο ππνδνρήο, κε θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηελ δηαηήξεζε ηεο πξνζσπηθήο ζρέζεο κεηαμχ θηινμελνχκελνπ θαη νηθνδεζπφηε, θαζψο επίζεο θαη ηελ ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ θηινμελνπκέλσλ ζε ζπγθεθξηκέλεο δξαζηεξηφηεηεο, ζρεηηθέο κε ηελ αγξνηηθή δσή, ηε θχζε, ηε γε θαη ηα δψα (π.ρ. κάδεκα ειηάο, θξνχησλ, φξγσκα γεο, ηάηζκα δψσλ θιπ). ηα πιαίζηα απηψλ ησλ ππεξεζηψλ, νη θηινμελνχκελνη έρνπλ ηε δπλαηφηεηα παξαηήξεζεο ηφζν ηεο γεσξγηθήο θαη θηελνηξνθηθήο δηαδηθαζίαο, φζν θαη ηεο παξαδνζηαθήο αγξνηνβηνηερλίαο, θαζψο θαη (φπνπ απηφ είλαη εθηθηφ) ηε δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο ηνπο ζε απηέο. Όιεο απηέο νη δξαζηεξηφηεηεο πξνζθέξνληαη ζηα πιαίζηα ηεο θάιπςεο ηεο αλαγθψλ ησλ ηνπξηζηψλ, γηα κηα νπζηαζηηθή επαθή κε ηε θχζε

αιιά θαη γηα κηα ζπκκεηνρή ηνπο ζε έλα πιέγκα ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, πην ελεξγεηηθφ απφ απηφ πνπ πξνζθέξεη ην κνληέιν ηνπ νξγαλσκέλνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ. Tνπηθά πξντφληα Ζ θαηεγνξία απηή πεξηιακβάλεη ην ζχλνιν ησλ πξντφλησλ πνπ παξάγνληαη ζε κηα πεξηνρή, αλεμαξηήησο ηνπ εάλ παξάγνληαη ή φρη ζηα πιαίζηα ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ αγξνηνπξηζηηθψλ κνλάδσλ. Πξφθεηηαη γηα πξντφληα ηεο ληφπηαο αγξνηηθήο παξαγσγήο θαη ηεο ηνπηθήο ιατθήο ηέρλεο, φπσο γηα παξάδεηγκα πθαληά, θεληήκαηα, θνζκήκαηα, γιπθά ηνπ θνπηαιηνχ, καξκειάδεο, δπκαξηθά, αξσκαηηθά θπηά θ. ά. Δδψ ζπγθαηαιέγνληαη επίζεο ηα πηζηνπνηεκέλα σο βηνινγηθά πξντφληα ή Πξντφληα Ολνκαζίαο Πξνέιεπζεο (ΠΟΠ) ή πξντφληα Πξνζηαηεπφκελεο Γεσγξαθηθήο "Δλδεημεο (ΠΓΔ). Δπηπιένλ, ζηα ηνπηθά πξντφληα αλήθεη θαη ην ζχλνιν ησλ πξντφλησλ πνπ είλαη απνηέιεζκα ηεο παξαγσγηθήο δξαζηεξηφηεηαο ησλ αγξνηνπξηζηηθψλ κνλάδσλ (γεσξγηθά, θηελνηξνθηθά, αγξνβηνηερληθά θαη αγξννηθνηερληθά). 22 Ζ «εηθφλα» ηεο πεξηνρήο Σν αγξνηνπξηζηηθφ πξντφλ, εθηφο απφ ηηο ζπγθεθξηκέλεο πξνζθεξφκελεο αγξνηνπξηζηηθέο ππεξεζίεο θαη ηα ηνπηθά πξντφληα, ελζσκαηψλεη θαη νιφθιεξε ηελ «εηθφλα» ηεο πεξηνρήο, έηζη φπσο θαηαγξάθεηαη ζην αγξνηηθφ ηνπίν, ηνλ ηξφπν δσήο θαη ηνλ πνιηηηζκφ. Ζ πιεπξά απηή ηνπ αγξνηηθνχ πξντφληνο, πεγάδεη θαηά θχξην ιφγσ απφ ηα ειεχζεξα αγαζά (αέξαο, λεξφ, θχζε) πνπ ην πεξηβάιινπλ θαη νπζηαζηηθά πεξηιακβάλεη φια εθείλα ηα ζηνηρεία πνπ επηηξέπνπλ ζηνπο ηνπξίζηεο λα: απνιαχνπλ ην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη ηνλ αλνηρηφ ρψξν, θαζψο θαη ηελ εξεκία θαη ηελ εζπρία πνπ απηφ πξνζθέξεη, 22 Λνπβεξδή Α «Αγξνηνπξηζκφο θαη γπλεηθέηνη αγξνηνπξηκνί ζηελ Διιάδα» Παλ/κην Πεηξαηψο 2006

έξζνπλ ζε επαθή κε ηα ραξαθηεξηζηηθά θπζηθά ηνπία θαη ηνπία ηδηαίηεξνπ θπζηθνχ θάιινπο (βνπλά, ιίκλεο, πνηάκηα, δάζε, θαξάγγηα, δξπκνί, ζπήιαηα, πγξνβηφηνπνη θ.ιπ.), γλσξίζνπλ ηε ρισξίδα θαη ηελ παλίδα ηνπ ηφπνπ, θπξίσο ηε ζπάληα ή ηελ πξσηφγλσξε, θαζψο θαη ηα ζηνηρεία ηεο άγξηαο δσήο, κεηαβάιινπλ ηνπο βηνξπζκνχο ηνπο ζε πην θπζηθνχο βηνξπζκνχο (έιιεηςε μελπρηηψλ, θαλνληθή ψξα χπλνπ, έγθαηξε αθχπληζε), αζπαδφκελνη νπζηαζηηθά ηνλ ηξφπν δσήο ηεο ππαίζξνπ. Γίλεηαη ινηπφλ αληηιεπηφ, φηη ν ξφινο ηνπ αγξνηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ζην ζχλνιφ ηνπ, είλαη λα πξνζθέξεη ζηνπο θαηνίθνπο ησλ πφιεσλ ήξεκεο, ελεξγέο θαη ζπκκεηνρηθέο δηαθνπέο, κε ζθνπφ λα γλσξίζνπλ ηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο θαη αζρνιίεο, ηα ηνπηθά πξντφληα, ηελ παξαδνζηαθή θνπδίλα, ηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ θαηνίθσλ, ηα πνιηηηζκηθά ζηνηρεία θαη λα ηνπο θέξεη ζε επαθή κε ηε θχζε θαη κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο ππαίζξνπ, ζηηο νπνίεο Θα κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ, λα ςπραγσγεζνχλ θαη λα ληψζνπλ ηε ραξά ηεο πεξηήγεζεο, ηεο γλψζεο θαη ηεο αλαθάιπςεο. Ζ ινγηθή φισλ απηψλ έγθεηηαη ζηελ επηζπκία ησλ επηζθεπηψλ λα απνκαθξπλζνχλ απφ ην αζηηθφ θέληξν θαη λα βξεζνχλ ζηελ χπαηζξν, πξνθεηκέλνπ λα απνιαχζνπλ ην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη λα κνηξαζηνχλ ηηο ζπλήζεηεο θαη ηηο εκπεηξίεο ηνπο κε ηνπο αλζξψπνπο ηεο. ηελ νπζία αλαδεηνχλ ζηνλ αγξνηνπξηζκφ ηελ απζεληηθφηεηα θαη ηε κνλαδηθφηεηα ηεο θχζεο ζε θάζε κνξθή θαη έθηαζε. 23 2.1 Σο πποθίλ ηος αγποηοςπίζηα Γηα ηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ αγξνηνπξηζηψλ, Θα πξέπεη αξρηθά λα γίλεη κηα κηθξή αλαθνξά ζηνπο παξάγνληεο πνπ εμαξρήο νδήγεζαλ ζηε δεκηνπξγία απηήο ηεο ελαιιαθηηθήο κνξθήο ηνπξηζκνχ. Ο αγξνηνπξηζκφο εκθαλίζηεθε κεηά ην 1980, σο λέν πξφηππν ηνπξηζηηθήο 23 Λνπβεξδή Α «Αγξνηνπξηζκφο θαη γπλεηθέηνη αγξνηνπξηκνί ζηελ Διιάδα» Παλ/κην Πεηξαηψο 2006

αλάπηπμεο, ην νπνίν ζε αληίζεζε κε ην καδηθφ ηνπξηζκφ, Θα αληαπνθξίλνληαλ ζηηο ζχγρξνλεο αλάγθεο ησλ ηνπξηζηψλ θαη θνηλσληθέο απαηηήζεηο γηα πςειή πνηφηεηα, θαζαξφ πεξηβάιινλ, ζεβαζκφ ζηηο ηνπηθέο ηδηνκνξθίεο, απνθέληξσζε θαη ζπκκεηνρή ησλ θαηνίθσλ ζηηο αλαπηπμηαθέο δηαδηθαζίεο. Απφ ηε κειέηε ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνθχπηεη φηη νη παξάγνληεο πνπ ζπλέβαιιαλ ζηε δηακφξθσζε ηνπ αγξνηνπξηζκνχ, πξνέξρνληαλ θαηά θχξην ιφγν απφ κεηαβνιέο πνπ ζεκεηψζεθαλ ηα ηειεπηαία ρξφληα ζην θνηλσληθφ-πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ. Οξηζκέλεο απφ απηέο ηηο κεηαβνιέο είλαη: Σν νινέλα θαη απμαλφκελν ελδηαθέξνλ γηα ηελ παγθφζκηα θιηκαηηθή αιιαγή Οη αλαδπφκελεο λέεο αμίεο ησλ γελεψλ Σν έληνλν ελδηαθέξνλ γηα πγηεηλή δσή Ζ επηζπκία γηα δξαζηεξηφηεηεο, βαζηδφκελεο ζε εκπεηξίεο Ζ ηζρπξφηεξε πεξηβαιινληηθή ζπλείδεζε Ζ δηεχξπλζε ηνπ ράζκαηνο κεηαμχ αζηηθήο θαη αγξνηηθήο δσήο Οη επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θαηάξξεπζεο Οη αγξνηνπξίζηεο είλαη άηνκα πνπ επηζπκνχλ λα απνθνπνχλ πξνζσξηλά απφ ηελ αζηηθή ηνπο θαζεκεξηλφηεηα, αλαδεηψληαο μεθνχξαζε θαη ραιάξσζε ζε έλα ήξεκν πεξηβάιινλ. Δπηδεηνχλ ηελ επαθή κε ηε θχζε πξνθεηκέλνπ λα γλσξίζνπλ ηελ αγξνηηθή δσή, ηνπο αγξφηεο θαη ηνλ ηνπηθφ πιεζπζκφ, ν νπνίνο Θα ηνπο κπήζεη ζε έλα δηαθνξεηηθφ θαη άγλσζην γηα πνιινχο απφ απηνχο ηξφπν δσήο. Δπηζπκνχλ λα απνιαχζνπλ ηελ απζεληηθφηεηα ηεο επαξρηαθήο δσήο, ηελ αλεπηηήδεπηε θηινμελία, ηελ θαζαξφηεηα ηνπ ηνπίνπ θαη ηελ θαζαξηφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο, ηα παξαδνζηαθά ζπηηηθά εδέζκαηα θαη λα γίλνπλ θνηλσλνί ζε κηα δσή πνπ Θα ηνπο ζπλδέζεη κε ην θνληηλφ ηνπο παξειζφλ. Οη αγξνηνπξίζηεο αλαδεηνχλ ζηηο δηαθνπέο ηνπο ηε "θφξκνπια ησλ 3Φ (Φχζε - Φηιία Φηινμελία),

έρνπλ ζπγθεθξηκέλα ελδηαθέξνληα, ελψ εκθαλίδνπλ θαη κηα ηδηαίηεξε επαηζζεζία ζηα πεξηβαιινληηθά θαη θνηλσληθά πξνβιήκαηα. 24 Ξερσξηζηή θαηεγνξία αγξνηνπξηζηψλ είλαη νη νηθνγέλεηεο κε παηδηά, θαζψο ην γεγνλφο φηη ν αγξνηνπξηζκφο αλαγλσξίδεηαη σο κηα νηθνγελεηαθή δξαζηεξηφηεηα, έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα απνηειεί έλαλ απφ ηνπο θπξηφηεξνπο ιφγνπο επηινγήο ηνπ. Σελ άπνςε απηή εληζρχνπλ εθηεηακέλεο έξεπλεο, ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο νη αγξνηνπξηζηηθέο εκπεηξίεο απνηεινχλ επθαηξία γηα ηηο νηθνγέλεηεο λα ζπζθίμνπλ ηηο ζρέζεηο ηνπο, δεκηνπξγψληαο θνηλά βηψκαηα θαη αλακλήζεηο. Σελ ίδηα αληίιεςε ζπκκεξίδνληαη θαη άηνκα πνπ έρνπλ θαηαγσγή απφ έλαλ αγξνηηθφ ηφπν, ή πνπ ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ ηνπο ζπλδέεηαη κε απηφ (θίινη, ζπγγελείο, θ.ιπ.) θαη επηιέγνπλ λα επηζθέπηνληαη ηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο κε ζθνπφ ελδπλακψζνπλ ηνπο νηθνγελεηαθνχο θαη θηιηθνχο δεζκνχο. Γεληθφηεξα κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ηνπο αγξνηνπξίζηεο ζηηο εμήο νκάδεο: α) ζηνπο αγξνηηθνχο ηχπνπο, νη νπνίνη ελδηαθέξνληαη πεξηζζφηεξν γηα ηελ αγξνηηθή δηάζηαζε ηνπ παθέηνπ ησλ δηαθνπψλ ηνπο. Οη ηνπξίζηεο απηνί είλαη ζπλήζσο θαη εθείλνη πνπ ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηηο αγξνηηθέο εξγαζίεο (ζπγθνκηδή θξνχησλ, θαιιηέξγεηα γεο θιπ). β) ζε απηνχο πνπ θχξην ζθνπφ έρνπλ ηε ραιάξσζε απφ ηνπο γξήγνξνπο ξπζκνχο ηεο πφιεο, αλαδεηνχλ εξεκία θαη επηζπκνχλ λα απνιαχζνπλ ηηο δηαθνπέο ηνπο ιεηηνπξγψληαο απζφξκεηα θαη ρσξίο πξνθαζνξηζκέλν πξφγξακκα. Οη ηνπξίζηεο απηνί ζπκκεηέρνπλ θαηά κηθξφηεξν πνζνζηφ ζηηο πεξηζζφηεξεο δξαζηεξηφηεηεο, κε εμαίξεζε νξηζκέλεο πνπ δελ απαηηνχλ ζεκαληηθή ζσκαηηθή πξνζπάζεηα. ε απηή ηελ θαηεγνξία Θα κπνξνχζαλ λα εληαρηνχλ θαη νη ηνπξίζηεο ησλ νπνίσλ νη δξαζηεξηφηεηεο αληαλαθινχλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο γηα κηα πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, κηα θνπιηνχξα θαη έλαλ ηξφπν δσήο δηαθνξεηηθφ απφ ηνλ δηθφ ηνπο. 24 θαθηαλάθεο Κ. «Δλαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ» Διιελ Αζήλα 2006

γ) ζηνπο παξαηεξεηέο, εθείλνπο δειαδή πνπ ην ελδηαθέξνλ ηνπο επηθεληξψλεηαη ζε δξαζηεξηφηεηεο ηεο ππαίζξνπ κε ζθνπφ λα εξεκήζνπλ, λα θάλνπλ βφιηεο ζηελ εμνρή, απνιακβάλνληαο ηηο εηθφλεο ηεο θχζεο. Πξφθεηηαη γηα ηνπξίζηεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε κηθξήο έληαζεο, παζεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο κε ζεβαζκφ πξνο ην θπζηθφ πεξηβάιινλ (π.ρ. παξαηήξεζε ηεο ρισξίδαο θαη ηεο παλίδαο) θαζψο θαη γηα άηνκα κε αγξνηηθά ελδηαθέξνληα, φπσο νη θπζηνδίθεο, νη κειεηεηέο ηεο αγξνηηθήο θνηλσλίαο θαη άιινη επηζηήκνλεο πνπ ην αληηθείκελφ ηνπο ζπλδέεηαη κε ηελ χπαηζξν. 25 Όζνλ αθνξά ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ αγξνηνπξηζηψλ, ηδηαίηεξε αλαθνξά Θα πξέπεη λα γίλεη ζηελ ειηθία, ην νηθνλνκηθφ θαη κνξθσηηθφ ηνπο επίπεδν, ηε νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε θαζψο θαη ηα ελδηαθέξνληα, ηηο γλψκεο θαη ηηο απφςεηο ηνπο. Απνηειέζκαηα εξεπλψλ έρνπλ δείμεη φηη νη αγξνηνπξίζηεο είλαη ζπλήζσο άηνκα κεγάιεο ειηθίαο, πνπ εκθαλίδνπλ σζηφζν ελεξγφ ηνπξηζηηθή δξάζε. Οη ειηθησκέλνη απνηεινχλ κηα αγνξά θιεηδί γηα ηνλ αγξνηνπξηζκφ δεδνκέλνπ ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηνπ ρξφλνπ, πνπ είλαη ζε Θέζε λα δηαζέζνπλ. Άιισζηε ν αγξνηνπξηζκφο είλαη ζε Θέζε λα πξνζειθχζεη ηνπο νινέλα θαη απμαλφκελνπο αξηζκεηηθά θαη ειηθηαθά πιεζπζκνχο ησλ αζηηθψλ θέληξσλ, νη νπνίνη ληψζνπλ κηα λνζηαιγία γηα ηελ χπαηζξν θαη ηνλ ηξφπν δσήο πνπ ηε ραξαθηεξίδεη. Μηθξφηεξν πνζνζηφ ησλ αγξνηνπξηζηψλ απνηεινχλ άηνκα λεαξφηεξεο ειηθίαο, ηα νπνία πξνηηκνχλ λα ζπλδπάδνπλ ην παθέην ηνπ αγξνηνπξηζκνχ κε «ζπνξ πεξηπέηεηαο», ζε αληίζεζε κε ηνπο κεγαιχηεξνπο πνπ επηιέγνπλ πην ήπηεο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο πεξηεγήζεηο πνιηηηζηηθνχ, Θξεζθεπηηθνχ θαη ιανγξαθηθνχ πεξηερνκέλνπ. Χο πξνο ηελ νηθνλνκηθή ηνπο δπλαηφηεηα, νη επηζθέπηεο αγξνηνπξηζηηθψλ κνλάδσλ αλήθνπλ είηε ζηε κεζαία ηάμε είηε δηαζέηνπλ πςειφηεξν νηθνλνκηθφ επίπεδν. Αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε φηη ζε ρψξεο ηεο Δπξψπεο φπνπ ν αγξνηνπξηζκφο έρεη παξάδνζε δεθαεηηψλ, απνηειεί πιένλ έλαλ ηξφπν δσήο, ν 25 Κηκνπξηδάθεο Γ. «Οη επηρεηξήζεηο θηινμελίαο ηνπ αγξνηηθνχ ηνπξηζκνχ ζην λφκνπ Πέιιαο» Θεο/λίθε 2004.

51 νπνίνο απεπζχλεηαη ζε φιε ηελ νηθνγέλεηα θαη δηεθδηθεί ην ήκηζπ ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ησλ εηεζίσλ νηθνγελεηαθψλ δηαθνπψλ. Δπίζεο, ηα άηνκα πνπ επηιέγνπλ ηνλ αγξνηνπξηζκφ έρνπλ ζπλήζσο ηδηαίηεξα πςειφ κνξθσηηθφ επίπεδν, απμεκέλε νηθνινγηθή ζπλείδεζε, πνιππνίθηια ελδηαθέξνληα θαη δηάζεζε γηα κφξθσζε θαη πνιηηηζηηθή πξνζέγγηζε. Οη ηνπξίζηεο απηνί Θεσξνχληαη πνιπηαμηδεκέλνη θαη έκπεηξνη. Δίλαη άηνκα πνπ έρνπλ ήδε γεπζεί ηνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο κε ηε κνξθή ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ θαη θνξεζκέλνη απφ ην ζπγθεθξηκέλν πξφηππν, αλαδεηνχλ ζηνλ πξννξηζκφ κηα λέα δηάζηαζε, εληξπθψληαο ζηελ πνιηηηζηηθή θαη θπζηνιαηξηθή ηνπ ππφζηαζε, αιιά θαη ζηε δπλαηφηεηα γηα αλζξψπηλε επαθή θαη επηθνηλσλία. Δπηπιένλ ην γεγνλφο φηη δηαζέηνπλ κεγάιε εκπεηξία ηνπο θαζηζηά αδηάθνξνπο σο πξνο ηα πξφηππα ηεο θαηαλαισηηθήο θνηλσλίαο, θάλνληαο ηνπο πην απαηηεηηθνχο σο πξνο ηελ πνηφηεηα θαη ην επίπεδν ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ. 26 2.4 Προφίλ Επιχειρηματικοφ αγροτουριςμοφ Ζ γεσξγία ππήξμε γηα αηψλεο ηζρπξφ ζχκβνιν θαη θηλεηήξηνο δχλακε ησλ αγξνηηθψλ νηθνλνκηψλ. Χζηφζν, ε δεθαεηία ηνπ 1990 ζεκαηνδνηήζεθε απφ κηα «θξίζε ησλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ», ε νπνία ραξαθηεξίζηεθε απφ ηε κείσζε ηνπ γεσξγηθνχ εηζνδήκαηνο, ην θιείζηκν επηρεηξήζεσλ θαη ηελ αλαδηάξζξσζε ηεο ππαίζξνπ. Σν θαηλφκελν απηφ δεκηνχξγεζε ηελ αλάγθε γηα αιιαγή ησλ παιηψλ ζηξαηεγηθψλ θαη ηελ πηνζέηεζε λέσλ, κε ζηφρν ηε δηαθνξνπνίεζε ησλ γεσξγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, πξνθεηκέλνπ λα κεησζεί ε εμάξηεζε απφ ηελ παξαδνζηαθή γεσξγία. Αλ θαη δηακνξθψζεθαλ πνιιέο πηζαλέο ζηξαηεγηθέο αλάπηπμεο, ε επηζπκία ησλ αγξνηψλ λα παξακείλνπλ «ζηε γε» θαη ε αληίιεςε φηη ν ηνπξηζκφο είλαη κηα 26 Κηκνπξηδάθεο Γ. «Οη επηρεηξήζεηο θηινμελίαο ηνπ αγξνηηθνχ ηνπξηζκνχ ζην λφκνπ Πέιιαο» Θεο/λίθε 2004.

βηψζηκε ελαιιαθηηθή, είρε ζαλ απνηέιεζκα νη ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο λα αλαδεηρηνχλ ζε κηα δξαζηεξηφηεηα δηαθνξνπνίεζεο θιεηδί. Απφ έξεπλεο πνπ έρνπλ γίλεη, πξνθχπηεη φηη νη ιφγνη ελαζρφιεζεο κε ηνλ αγξνηνπξηζκφ είλαη θπξίσο νηθνλνκηθνί (φπσο ε εμαζθάιηζε ελφο ζπκπιεξσκαηηθνχ εηζνδήκαηνο, ε δπλαηφηεηα απηναπαζρφιεζεο θιπ.) θαη θνηλσληθνί (φπσο ε επηδίσμε αιιαγήο ηνπ ηξφπνπ δσήο, ε αγάπε γηα ηε θχζε, ε πξνβνιή, ε αμηνπνίεζε θαη αλάδεημε ηνπ ηφπνπ, νη δπλαηφηεηεο ζπλαλαζηξνθήο κε άιινπο αλζξψπνπο θ.α.) ε γεληθέο γξακκέο ππάξρνπλ ελλέα αμίεο, βάζε ησλ νπνίσλ κπνξεί λα εξκελεπζεί ε απφθαζε ησλ παξαγσγψλ λα μεθηλήζνπλ αγξνηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζην αγξφθηεκά ηνπο. Οη αμίεο απηέο είλαη ε θνηλσληθή Θέζε, ε απηνεθηίκεζε, νη θνηλσληθέο απφςεηο, ην φθεινο, ε απζεληηθφηεηα, ε αλεμαξηεζία, ε αηζζεηηθή, ε δενληνινγία θαη ε επραξίζηεζε θαη αλαιχνληαη παξαθάησ. 27 Κνηλσληθή ζέζε Οη παξαγσγνί ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ αγξνηνπξηζκφ γηα λα κεηαδψζνπλ κηα ζεηηθή εηθφλα γηα ην επάγγεικα ηνπο θαη γηα ηε γεσξγία. Απηή ε αμία αληηπξνζσπεχεη ηελ εηθφλα πνπ νη παξαγσγνί ηνπ αγξνηνπξηζκνχ ζέινπλ λα πξνβάινπλ (θχξνο, ππεξεθάλεηα θα). Οη παξαγσγνί ζέινπλ ε ζεκαζία (νηθνλνκηθή) θαη ν ξφινο (θχιαθεο ηεο θχζε, ηξνθνδφηεο ηνπ πιεζπζκνχ) ηνπ επαγγέικαηφο ηνπο λα αλαγλσξηζηεί απφ ηελ θνηλσλία. Απηνεθηίκεζε Οη παξαγσγνί πξνζθέξνπλ αγξνηνπξηζηηθά πξντφληα θαη δξαζηεξηφηεηεο γηα λα βειηηψζνπλ ηελ απηνεθηίκεζή ηνπο. Απηή ε αμία αλαθέξεηαη ζηελ αληίιεςε πνπ νη παξαγσγνί έρνπλ γηα ηνλ εαπηφ ηνπο. Υαξαθηεξίδεηαη απφ κηα πξνζπάζεηα λα απνθηήζνπλ πεξαηηέξσ ηερληθέο γλψζεηο, λα επηηχρνπλ ζηνπο ζηφρνπο ηνπο θαη λα απμήζνπλ ηελ εθηίκεζε πνπ έρνπλ νη άλζξσπνη γηα ηελ γεσξγία. 27 πκεσλίδνπ Π «Αληαγσληζηηθφηεηα θαη βησζηκφηεηα αγξνηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ Διιάδα» Θεο/λίθε 2009

Κνηλσληθέο απφςεηο Οη παξαγσγνί αγξνηνπξηζκνχ αλαπηχζζνπλ ζρέζεηο κε ην επξχ θνηλφ θαη ηνπο άιινπο παξαγσγνχο. Απηή ε αμία αλαθέξεηαη ζηελ αλάγθε γηα αλζξψπηλεο θαη θνηλσληθέο επαθέο, πνπ επηηξέπνπλ ζηνπο γεσξγνχο λα θαηαπνιεκήζνπλ ηε κνλαμηά θαη λα αλνηρηνχλ ζηνλ θφζκν. Απηή ε αμία κπνξεί επίζεο λα ζρεηίδεηαη κε ηελ πξνζθφιιεζε πνπ έρνπλ ζηε γε. Όθεινο Οη παξαγσγνί ζηξέθνληαη ζηνλ αγξνηνπξηζκφ γηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηνπο πφξνπο ηνπο πην απνηειεζκαηηθά (ππφ - απαζρφιεζε κηζζσκέλσλ εξγαδνκέλσλ, εθκεηάιιεπζε ελφο άδεηνπ αρπξψλα θιπ). Απηή ε αμία αλαθέξεηαη ζηελ αλάγθε γηα επίηεπμε θεξδνθνξίαο, ηε κεγηζηνπνίεζε ησλ θεξδψλ, ηελ πξνεηνηκαζία γηα ηε ζπληαμηνδφηεζε θαζψο θαη κε φινπο ηνπο άιινπο νηθνλνκηθνχο ιφγνπο. 28 Απζεληηθφηεηα Οη παξαγσγνί αζθνχλ αγξνηνπξηζκνχ γηα ηνλ ηξφπν δσήο ηνπ, ν νπνίνο βαζίδεηαη ζηελ νηθνγέλεηα θαη ηνπο αλζξψπηλνπο πξνβιεκαηηζκνχο. Απηή ε αμία αληηπξνζσπεχεη ηελ επηζπκία ησλ παξαγσγψλ λα πεξλνχλ πεξηζζφηεξν ρξφλν κε ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο ή λα δεκηνπξγήζνπλ ζέζεηο εξγαζίαο γηα ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο. Ζ αμία απηή αληαλαθιά επίζεο ηελ επηζπκία ηνπο λα δηαηεξήζεη ην αγξφθηεκα ην νηθνγελεηαθφ ηνπ κέγεζνο θαη ραξαθηήξα αληί λα επεθηαζεί θαη λα απνθηήζεη κηα ιηγφηεξν εμαηνκηθεπκέλε δηνίθεζε. Αλεμαξηεζία Οη παξαγσγνί επηιέγνπλ ηηο αγξνηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο γηα λα γίλνπλ ή λα παξακείλνπλ αθεληηθά ηνπ εαπηνχ ηνπο. Απηή ε αμία αληηπξνζσπεχεη ηελ επηζπκία γηα επειημία θαη ηελ αλάγθε ειέγρνπ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο 28 πκεσλίδνπ Π «Αληαγσληζηηθφηεηα θαη βησζηκφηεηα αγξνηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ Διιάδα» Θεο/λίθε 2009 52

επηρείξεζεο. ε κεγαιχηεξε θιίκαθα, ε αμία απηή αληηπξνζσπεχεη ηελ επηζπκία ησλ παξαγσγψλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε. Αηζζεηηθή Οη παξαγσγνί ζηξέθνληαη πξνο ηνλ αγξνηνπξηζκφ σο ηξφπν γηα λα βειηηψζνπλ θαη λα επσθειεζνχλ απφ έλα φκνξθν ηνπίν. Απηή ε αμία αληηπξνζσπεχεη πξνζπάζεηεο, φπσο ε εγθαηάζηαζε ελφο αγξνηνπξηζηηθνχ ρψξνπ γηα λα επσθειεζνχλ απφ έλα φκνξθν πεξηβάιινλ ή λα βειηηψζνπλ κηα αγξνηνπξηζηηθή ππεξεζία Γενληνινγία Οη παξαγσγνί επηιέγνπλ ηνλ αγξνηνπξηζκνχ επεηδή είλαη κηα θνηλσληθά απνδεθηή δξαζηεξηφηεηα. Απηή ε αμία ζπλδέεηαη κε έλλνηεο φπσο ε δηθαηνζχλε, ε εζηθή θαη δηάθνξεο άιιεο αξεηέο. Δπραξίζηεζε Ζ επραξίζηεζε) εθθξάδεηαη κέζα απφ ηε ραξά πνπ αληινχλ νη παξαγσγνί ηνπ αγξνηνπξηζκνχ απφ ηελ αιιειεπίδξαζε κε ηνπο πειάηεο, ή απφ ηελ αγξνηνπξηζηηθή παξαγσγή, ρσξίο λα ιακβάλνπλ ππφςε ηελ άπνςε ηνπ νθέινπο (νηθνλνκηθνχ). Ζ αμία απηή πεξηγξάθεη επίζεο ην πάζνο πνπ αηζζάλνληαη νη παξαγσγνί γηα ην επάγγεικα ηνπο, ην πεξηβάιινλ θαη ηνλ ηξφπν δσήο. 29 29 πκεσλίδνπ Π «Αληαγσληζηηθφηεηα θαη βησζηκφηεηα αγξνηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ Διιάδα» Θεο/λίθε 2009

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΑΓΡΟΣΟΤΡΗΜΟΤ ΣΖΝ ΚΡΖΣΖ 3.1 Βαζικά ζηοισεία ανάπηςξη ηοςπιζμού Ζ Κξήηε είλαη ην κεγαιχηεξν λεζί ηεο Διιάδαο θαη ην πέκπην ζε κέγεζνο λεζί ηεο Μεζνγείνπ. Έρεη ηέζζεξηο λνκνχο, έθηαζε 8,336 ηεηξαγσληθά ρηιηφκεηξα θαη πιεζπζκφ πεξίπνπ 550,000 θαηνίθνπο. Πξνζαξηήζεθε ζηελ Διιάδα ην 1913, ελψ νπζηαζηηθά ε Έλσζε είρε πξαγκαηνπνηεζεί απφ ην 1908 κε ηε Κξεηηθή Δπαλάζηαζε. Δίλαη λεζί θαη εμνρήλ νξεηλφ, κε ηξεηο θχξηνπο κεγάινπο νξεηλνχο φγθνπο : ηα Λεπθά Όξε, ηνλ Φεινξείηε θαη ηε Γίθηε. Σα ζπήιαηα θαη ηα θαξάγγηα ηεο Κξήηεο είλαη νλνκαζηά. Σν ζεκαληηθφηεξν θαξάγγη είλαη ηεο ακαξηάο ζηα λφηηα ηνπ Ννκνχ Υαλίσλ θαη παζίγλσζηα ζπήιαηα ην Γηθηαίν Άληξν θαη ην Ηδαίν Άληξν. Ζ θπξηφηεξε πεδηάδα ηνπ λεζηνχ είλαη ε πεδηάδα ηεο Μεζζαξάο, ζηα λφηηα ηνπ Ννκνχ Ζξαθιείνπ, ελψ ηα πεξηζζφηεξα πνηάκηα είλαη ρείκαξξνη. Σν θιίκα ηεο Κξήηεο ζεσξείηαη απφ ηα πγηεηλφηεξα θαη επηφηεξα ηεο Δπξψπεο. Χζηφζν, ζην εζσηεξηθφ ηνπ λεζηνχ θαη ζηα νξνπέδηα ησλ πςειφηεξσλ νξνζεηξψλ ην θιίκα έρεη επεηξσηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Σα βνπλά είλαη επί ην πιείζηνλ γπκλά. Σν πνζνζηφ ησλ δαζψλ είλαη πνιχ ρακειφηεξν απφ ην κέζν πνζνζηφ ζηελ ππφινηπε ρψξα.

Ζ ζχλδεζε ηεο Κξήηεο κε ηελ ππφινηπε Διιάδα γίλεηαη κε ππθλφ δίθηπν αεξνπνξηθψλ θαη αθηνπιντθψλ ζπγθνηλσληψλ. Απ επζείαο ζπγθνηλσλία ππάξρεη θπξίσο κε ηελ Αζήλα θαη ηνλ Πεηξαηά, αιιά επίζεο κε ηε Θεζζαινλίθε, ηε Ρφδν, ηε αληνξίλε θαη άιια λεζηά ηνπ Αηγαίνπ. Οη νδηθέο ζπγθνηλσλίεο ζην εζσηεξηθφ ηνπ λεζηνχ είλαη ηθαλνπνηεηηθέο κε ππθλφ επίζεο επαξρηαθφ νδηθφ δίθηπν. Σν λεζί έρεη ηξεηο ζεκαληηθνχο αεξνιηκέλεο, ηνλ αεξνιηκέλα Νίθνο Καδαληδάθεο ζην Ζξάθιεην, ηνλ αεξνιηκέλα Γαζθαινγηάλλεο ζηα Υαληά θαη έλα λέν αεξνιηκέλα ζηε εηεία. Σν νξεηλφ έδαθνο ηεο Κξήηεο επλννχζε πάληα ηελ αλάπηπμε ηεο θηελνηξνθίαο, θπξίσο αξληψλ θαη θαηζηθηψλ. Tα θηελνηξνθηθά πξντφληα, θξέαο, γάια, δέξκα, θφθαιν, καιιί, δελ πξννξίδνληαη κφλν γηα απηνθαηαλάισζε ηεο αγξνηνπνηκεληθήο νηθνγέλεηαο, αιιά απνηεινχλ εκπνξεχζηκα είδε, απαξαίηεηα ζηελ νηθνηερλία θαη ζηε βηνηερλία. Χο εθ ηνχηνπ ε νηθνλνκία ηνπ λεζηνχ είλαη θαηά θχξην ιφγν αγξνηηθή, κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ παξαγσγή ειηάο, ζηαθπιηψλ, θξαζηνχ, εζπεξηδνεηδψλ, παηάηαο, πξψηκσλ θεπεπηηθψλ θιπ. Ζ θηελνηξνθία εκθαλίδεη κηθξφηεξε αλάπηπμε απφ ηελ γεσξγία, ελψ ζηα παξάιηα ππάξρεη αμηφινγε αιηεία. Μεγάιν κέξνο ηεο νηθνλνκίαο βαζίδεηαη ζηνλ ηνπξηζκφ. Ζ ηνπξηζηηθή θίλεζε δηαξθεί ζρεδφλ φιν ην ρξφλν. Ο κεγαιχηεξνο αξηζκφο ηνπξηζηψλ επηζθέπηεηαη ηε βφξεηα Κξήηε, φπνπ ππάξρνπλ νη πεξηζζφηεξνη αξραηνινγηθνί ρψξνη θαη ιεηηνπξγνχλ πνιιέο μελνδνρεηαθέο κνλάδεο. Ζ βηνκεραλία θαη ε βηνηερλία δελ παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξε αλάπηπμε θαη αθνξνχλ θπξίσο ηελ επεμεξγαζία θαη κεηαπνίεζε γεσξγηθψλ πξντφλησλ (ειαηνπξγία, νηλνπνηία θιπ). 30 Ζ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ ηεο Κξήηεο αθνινπζεί ζε γεληθέο γξακκέο ηηο ηάζεηο αλάπηπμεο ηνπ Διιεληθνχ Σνπξηζκνχ, ν νπνίνο μεθηλάεη ζηε δεθαεηία ηνπ 30, ζαλ νξγαλσκέλνο πεξηεγεηηθφο ηνπξηζκφο, κε απνθιεηζηηθφ ζθνπφ ηελ επίζθεςε 30 Παναγιωτάκησ, Γ. «Κπήηη, Ιζηοπία Εικόνερ», τόμοσ Γ, Ηράκλειο 1991

ησλ ζεκαληηθψλ αξραηνινγηθψλ ρψξσλ. Απφ ηνλ πεξηνξηζκέλν θαη επηιεθηηθφ πεξηεγεηηθφ ή κνξθσηηθφ εθπαηδεπηηθφ ηνπξηζκφ, φπσο απηφο νλνκάδεηαη ζήκεξα, ν ηνπξηζκφο ηεο Κξήηεο κεηεμειίρζεθε φπσο γεληθφηεξα ν Διιεληθφο ηνπξηζκφο, αιιά θαη ν Μεζνγεηαθφο ηνπξηζκφο, ζε καδηθφ θαη πξνζαλαηνιηζκέλν, θπξίσο, πξνο ηηο ζεξηλέο δηαθνπέο ησλ Βνξεηνεπξσπαίσλ. Ο ηνπξηζκφο απνηειεί, εηδηθφηεξα γηα ηελ Κξήηε, έλα δπλακηθφ παξάγνληα πνπ εδψ θαη κεξηθέο δεθαεηίεο ζηεξίδεη θαη πξνσζεί ηελ ηνπηθή αλάπηπμε. Σε δπλακηθή απηή παξνπζία ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ ηνπηθή νηθνλνκία επηβεβαηψλεη ε επξεία ζπκκεηνρή ηνπ ζηε δηακφξθσζε ηνπ Αθαζάξηζηνπ Πεξηθεξεηαθνχ Πξντφληνο θαη ε καδηθή πξνζθνξά ηνπ ζηελ εμαζθάιηζε επθαηξηψλ απαζρφιεζεο, φρη κφλν γηα ηνλ ληφπην πιεζπζκφ, αιιά θαη ζε εξγαηηθφ δπλακηθφ άιισλ πεξηνρψλ ηεο ρψξαο. Σα ηειεπηαία ρξφληα ην λεζί ην επηζθέπηνληαη πεξίπνπ δπφκηζη εθαηνκκχξηα ηνπξίζηεο. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ επηζθεπηψλ ζπγθεληξψλεηαη θπξίσο ζηα βφξεηα παξάιηα ηνπ λεζηνχ, γεγνλφο πνπ έρεη πξνθαιέζεη ζεκαληηθά πξνβιήκαηα ζηηο πεξηνρέο απηέο. Σν πεξηβάιινλ αληηκεησπίδεη φλησο πξνβιήκαηα ιφγσ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, σζηφζν απηφ δελ νθείιεηαη ζηελ ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα, αιιά ζηνλ άλαξρν θαη απξνγξακκάηηζην ηξφπν αλάπηπμήο ηεο. 31 31 Ελληνικόσ Οργανιςμόσ Τουριςμοφ, Μελέηη Τοςπιζηικήρ Ανάπηςξηρ ηηρ Πεπιθέπειαρ Κπήηηρ 2000 2006

3.2 Κπηηική διαηποθή ηοπικά πποϊόνηα Έλα απφ ηα εθαιηήξηα ηνπ αγξνηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα είλαη ε πινχζηα θαη πνηθίιε γαζηξνλνκηθή παξάδνζε, πνπ νχησο ή άιισο εληάζζεηαη ζηελ πνιπδηαθεκηζκέλε κεζνγεηαθή δηαηξνθή. Πέξα απφ ηε γεχζε θαη ηελ απφιαπζε πνπ πξνζθέξεη ην ειιεληθφ θαγεηφ, ν ζπλδαηηπκφλαο έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα βηψζεη ηα νθέιε ηεο δηαηξνθήο ζηνλ νξγαληζκφ ηνπ (θαη ζεξαπεπηηθφο ηνπξηζκφο πγείαο). Σν ειαηφιαδν, ηα ιαραληθά, ηα φζπξηα, ηα βφηαλα, ηα ηπξνθνκηθά πνπ παξάγνληαη ζε θάζε ηφπν θαη πεξηθέξεηα ηεο Διιάδαο απνηεινχλ ηελ θηλεηήξην δχλακε γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ αγξνηνπξηζκνχ, γηαηί κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ηε βάζε γηα ηελ δηαηξνθή ζηα αγξνηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα. ε θξεηηθή δηαηξνθή κπνξεί λα απνηειέζεη έλα απφ ηα ζπγθξηηηθά πιεoλεθηήκαηα ηνπ αγξνηνπξηζκνχ ζηελ Κξήηε. O νηλνηνπξηζκφο είλαη κηα ππνθαηεγνξία ηνπ αγξνηνπξηζκνχ. Ζ Διιάδα δελ πζηεξεί νχηε ζηελ πνηφηεηα θξαζηψλ νχηε ζηελ θαιιηέξγεηα ακπειηψλ, πνπ κάιηζηα εκθαλίδεη θαη δεθάδεο πνηθηιίεο. Οη πξννπηηθέο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ νηλνηνπξηζκνχ είλαη ππαξθηέο, θαζψο ην θαιφ θαγεηφ ζπλνδεχεηαη πάληα απφ αληίζηνηρεο πνηφηεηαο θξαζί ή άιια αιθννινχρα πνηά, ηζίπνπξν, νχδν, ξαθή, εδχπνηα θ. ι. π. Γχξσ απφ ηελ παξαγσγή ηεο ξαθήο, γλσζηή θαη σο ηζηθνπδηά, έρνπλ αλαπηπρζεί παληνχ ζηελ Κξήηε γηνξηέο, ηα ιεγφκελα