ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗ ΕΡΜΑΤΟΛΟΓΙΑ-ΑΦΡΟ ΙΣΙΟΛΟΓΙΑ

1 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗ ΕΡΜΑΤΟΛΟΓΙΑ-ΑΦΡΟ ΙΣΙΟΛΟΓΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΠΑΡΑ ΟΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2010-2011 ΛΑΡΙΣΑ 2010

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. Ανατοµική του δέρµατος 1.1. Μακροσκοπική δοµή της επιφανείας του δέρµατος 1.2. Μικροσκοπική δοµή της επιφάνειας του δέρµατος 1.3. Λειτουργίες του δέρµατος 2. Εξέταση του δερµατολογικού ασθενούς 2.1. Ιστορικό 2.2. Κλινική εξέταση 2.2.1. Επισκόπηση όλου του δέρµατος 2.2.2. Τύπος δέρµατος 2.2.3. Αναγνώριση στοιχειωδών βλαβών του δέρµατος 2.2.3.1. Πρωτογενείς στοιχειώδεις βλάβες 2.2.3.2. ευτερογενείς στοιχειώδεις βλάβες 2.2.4. Μορφολογία των δερµατικών βλαβών 2.2.5. Ενδείξεις φλεγµονής του δέρµατος 2.2.6. Ειδικές δερµατολογικές εξετάσεις 3. Βακτηριδιακές λοιµώξεις του δέρµατος 3.1. Μολυσµατικό κηρίο 3.2. Έκθυµα 3.3. Τοξική επιδερµική νεκρόλυση από σταφυλόκοκκο, 3.4. Θυλακίτιδα 3.5. Ψευδοθυλακίτιδα του γενείου 3.6. οθιήνας, ψευδάνθραξ και απόστηµα 3.7. Ερυσίπελας 3.8. Ερύθρασµα 3.9. Φυµατίωση του δέρµατος 3.10. Νόσος του Lyme 3.11. Λέπρα ή Νόσος του Hansen 4. Μυκητιάσεις του δερµατος 4.1. Γενικά περι µυκήτων 4.2. ερµατοφυτίες : Μυκητιάσεις του τριχωτού της κεφαλής, µυκητιάσεις του ψηλού δέρµατος, µυκητιάσεις των πτυχών, µυκητιάσεις των ονύχων, εκδηλώσεις υπερευαισθησίας ( Id Reactions ). των δερµατοµυκητιάσεων από δερµατόφυτα 4.3. Καντιντιάσεις : Καντιντιάσεις του δέρµατος, καντιντιάσεις βλεννογόνων, καντιντιάσεις του παρωνυχίου και ονύχων, συστηµατική καντιντίαση 4.4. Ποικιλόχρους πιτυρίαση 5. Παρασιτώσεις 5.1. ερµατοπάθειες από πρωτόζωα 5.1.1. Λεϊσµανίαση 5.1.1.1. ερµατική λεϊσµανίαση ή έκφυµα της ανατολής 5.1.1.2.Λεϊσµανίαση του δέρµατος και βλεννογόνων ή αµερικανική λεϊσµανίαση 5.1.1.3. Συστηµατική λεϊσµανίαση ή Kala-azar 5.2. ερµατοπάθειες από αρθρόποδα 5.2.1. Ψώρα 5.2.2. Ψώρα από ζώα 5.2.3. Ψώρα από δηµητριακά 5.2.4. Φθειρίαση 5.1.4.1. Φθειρίαση του τριχωτού της κεφαλής 5.1.4.2. Φθειρίαση του σώµατος

3 5.1.4.3. Φθειρίαση του εφηβαίου 5.2.5. Παρασιτική κνήφη 6. Ιογενείς λοιµώξεις δέρµατος και βλεννογόνων 6.1. Έρπης απλός 6.2. Ανεµευλογιά-Έρπης ζωστήρας 6.3. Μολυσµατική τέρµινθος 6.4. Λοιµώξεις µε τον ιό των ανθρωπίνων θηλωµάτων 6.4.1. Ιογενή θηλώµατα του δέρµατος 6.4.1.1. Κοινές µυρµηκιές 6.4.1.2. Μυρµηκιές των πελµάτων 6.4.1.1. Οµαλές µυρµηκιές και µυρµηκιές µε ενδιάµεση µορφή 6.4.1.2. Μυρµηκιώδης επιδερµοδυσπλασία Lewandowsky-Lutz 6.4.2. Ιογενή θηλώµατα της περιγεννητικής και περιπρωκτικής περιοχής 6.4.2.1. Οξυτενή κονδυλώµατα 6.4.2.2. Όγκος του Buschke-Löwenstein 6.4.2.3. Μποβενοειδής βλατίδωση 6.4.3. Θηλώµατα των βλεννογόνων της στοµατικής κοιλότητας, φάρυγγα, λάρυγγα 7. Αφροδισιολογία 7.1. Σύφιλη 7.1.1. Επίκτητη σύφιλη 7.1.2. Συγγενής σύφιλη 7.2. Μαλακό έλκος 7.3. Αφροδίσιο λεµφοκοκκίωµα ή νόσος Nicolas-Favre 7.4. Βουβωνικό ή αφροδίσιο κοκκίωµα 7.5. Γονοκοκκική ουρηθρίτιδα ή βλεννόροια 7.6. Μη γονοκκοκική ουρηθρίτις 7.7. Σύνδροµο επίκτητης ανοσολογικής ανεπαρκείας (AIDS) 8. ερµατικές εκδηλώσεις κυκλοφοριακών διαταραχών 8.1. Χείµετλα 9. ερµατικές βλάβες από την ηλιακή ακτινοβολία µε αποτέλεσµα την αύξηση της παραγωγής µελανίνης 9.1. Εφηλίδες 9.2. Ηλιακή φακή 10. Καλοήθεις όγκοι του δέρµατος 10.1. Σµηγµατορροϊκές υπερκερατώσεις 10.2. Κερατοακάνθωµα 10.3. Ακροχόρδονες 10.4. Μελανοκυτταρικοί σπίλοι ή µελαγχρωµατικοί σπιλοκυτταρικοί σπίλοι 10.4.1. Επίκτητοι σπίλοι 10.4.2. Συγγενείς σπίλοι 10.4.3. Ιδιαίτερες µορφές µελανοκυτταρικών σπίλων 10.4.4. Σύνδροµο δυσπλαστικών σπίλων 11. Προκαρκινικές δερµατικές βλάβες 11.1. Ακτινική υπερκεράτωση 11.2. Λευκοπλακία 11.3. Νόσος του Bowen και ερυθροπλασία του Queyrat 11.4. Κακοήθης φακή (lentigo maligna) ή µελάνωση του Debreuilh, 12. Κακοήθεις όγκοι του δέρµατος 12.1. Σαρκώµατα του δέρµατος 12.1.1. Σάρκωµα Kaposi

4 Κακοήθεις νεοπλασίες του δικτυοενδοθηλιακού συστήµατος, 12.1.2. Σπογγοειδής µυκητίαση 12.2. Κακοήθεις όγκοι της επιδερµίδας 12.2.1. Βασικοκυτταρικό επιθηλίωµα ή βασικοκυτταρικό καρκίνωµα ή βασικοκυττάρωµα 12.2.2. Ακανθοκυτταρικό επιθηλίωµα 12.3. Κακοήθεις όγκοι από µελανινοκύτταρα 12.3.1. Κακοήθες µελάνωµα 13. ερµατοπαθειες από υπερευαισθησια και φαρµακευτικά εξανθήµατα 13.1. Κνίδωση και αγγειοοίδηµα ή οίδηµα του του Quincke 13.2. Κληρονοµικό αγγειοοίδηµαορονοσία 13.3. Φαρµακευτικά εξανθήµατα 13.4. Σταθερό φαρµακευτικό εξάνθηµα 13.5. Ορονοσία 13.6. Γενικευµένη αναφυλαξία 13.7. Τοξικό ερύθηµα 13.8. Τοξική επιδερµική νεκρόλυση ή σύνδροµο Lyell 13.9. Πολύµορφο ερύθηµα 14. Έκζεµα ή δερµατίτις 14.1. Ατοπική δερµατίτιδα ή ατοπικό έκζεµα 14.2. ερµατίτιδα εξ επαφής 14.2.1. Αλλεργική εξ επαφής δερµατίτιδα 14.2.2. Τοξική ή ερεθιστική εξ επαφής δερµατίτιδα 14.2.3. Ιδιαίτερες µορφές τοξικής ή ερεθιστικής δερµατίτιδας εξ επαφής 14.2.3.1. Πρωτοπαθής ερεθιστική δερµατίτιδα των χεριών 14.2.3.2. ερµατίτιδα εκ σπαργάνων 14.2.3.3. Αστεατωτικό έκζεµα 14.3. Εντοπισµένη Νευροδερµατίτιδα ή απλός λειχήνας 14.4. Σµηγµατορροϊκό έκζεµα των ενηλίκων 14.5. Σµηγµατορροϊκό έκζεµα των βρεφών 14.6. υσιδρωσικό έκζεµα 14.7. Νοµισµατοειδές ή δισκοειδές έκζεµα 15. Παθήσεις των σµηγµατογόνων, ιδρωτοποιών και αποκρινών αδένων 15.1. Ακµή 15.2. Περιστοµατική δερµτίτις 15.3. Ροδόχρους ακµή 16. Ερυθηµατολεπιδώδεις και βλατιδώδεις δερµατοπάθειες 16.1. Ψωρίαση 16.2. Ροδόχρους πιτυρίαση 16.3. Οµαλός λειχήνας 16.4. Οζώδες ερύθηµα 17. ερµατικές αντιδράσεις στο ηλιακό φώς 17.1. Ηλιακό έγκαυµα 17.2. Πολύµορφο εκ φωτός ερύθηµα 17.3. Φωτοτδερµατίτιδες 17.3.1. Φωτοτοξική δερµατίτιδα 17.4. Αλλεργική φωτοδερµατίτιδα 18. Ποµφολυγώδεις δερµατοπάθειες 18.1. Πέµφιγα 18.1.1. Κοινή Πέµφιγα 18.1.2. Βλαστική πέµφιγα 18.1.3. Φυλλώδης πέµφιγα 18.1.4. Ερυθηµατώδης πέµφιγα ή σύνδροµο των Senear-Usher 18.2. Ποµφολυγώδες πεµφιγοειδές

5 18.3. Ερπητοειδής δερµατίτιδα ή νόσος των Duhring-Brocq 18.4. Επίκτητη ποµφολυγώδης επιδερµόλυση 18.5. Έρπης των εγκύων 19. Παθήσεις του τριχωτού της κεφαλής και τριχών 19.1. Αλωπεκία 19.1.1. Γυροειδής αλωπεκία 19.1.2. ιάχυτη αλωπεκία 19.1.3. Ανδρογενετική αλωπεκία 20. ιαταραχές µελάγχρωσης του δέρµατος 20.1. Λεύκη 20.2. Λευκή πιτυρίαση 20.3. Μεταφλεγµονώδης υποµελάνωση 20.4. Μεταφλεγµονώδης υπερµελάνωση 21. Νοσήµατα του συνδετικού-αγγειακού ιστού 21.1. Σκληροατροφικός λειχήνας 21.2. Σαρκοείδωση 21.3. Χρόνιος ερυθηµατώδης ή δισκοειδής λύκος 21.4. Υποξής ερυθηµατώδης λύκος 21.5. Συστηµατικός ερυθηµατώδης λύκος 21.6. Σκληροδερµία 21.6.1. Εντοπισµένη σκληροδερµία 21.6.2. Συστηµατική σκληροδερµία 21.7. ερµατοµυοσίτιδα 22. Κληρονοµικές δερµατοπάθειες 22.1. Ιχθύαση και συγγενείς ιχθυασιοειδείς δερµατοπάθειες 22.1.1. Ιχθύαση 22.1.1.1. Επίκτητη ιχθύαση 22.1.1.2. Κοινή Ιχθύαση 22.1.1.3. Φυλοσύνδετη ιχθύαση 22.1.2. Συγγενείς ιχθυασιοειδείς δερµατοπάθειες 22.1.2.1. Φυλλώδης ιχθύαση 22.1.2.2. Μη ποµφολυγώδης ιχθυασιοειδής ερυθροδερµία 22.1.2.3. έρµα αρλεκίνου ή εµβρυϊκή ιχθύαση ή κακοήθης κεράτωση 22.1.2.4. Κληρονοµικές κερατοδερµατοπάθειες παλαµών και 22.2. Θυλακική δυσκεράτωση ή νόσος του Darier 22.3. Νόσος του von Recklinhausen ή νευροϊνωµάτωση 22.4. Οζώδης σκλήρυνση ή επιλοϊα 22.5. Μελαγχρωµατική ξηροδερµία

6 1. ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΤΟΥ ΕΡΜΑΤΟΣ Το δέρµα καλύπτει την εξωτερική επιφάνεια του σώµατος και µεταπίπτει στους βλεννογόνους των φυσικών στοµίων. Έχει επιφάνεια 1,2-2,3 τ.µ. στον ενήλικα. 1.1. ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΟΜΗ ΤΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΕΡΜΑΤΟΣ Με γυµνό οφθαλµό ή µε µεγεθυντικό φακό παρατηρούνται τα εξής: 1. Οι πόροι που σχηµατίζονται από τα στόµια των αδένων. 2. Τα δερµατογλυφικά των οποίων η διαµόρφωση ελέγχεται γενετικώς και αποτελούνται από αυλακώσεις και ακρολοφίες. Οι δερµατικές ακρολοφίες σχηµατίζονται από την συνένωση στίχων δερµατικών θηλών στις παλάµες, πέλµατα και καµπτική επιφάνεια των δακτύλων χεριών και ποδιών. Τα αποτυπώµατα των ραγών των δακτύλων (δακτυλικά αποτυπώµατα) χρησιµεύουν στη ταυτοποίηση ατόµων. Οι ιδιοµορφίες των ακρολοφιών είναι δυνατόν να υποδηλούν την παρουσία χρωµοσωµατικών ανωµαλιών. 3. Οι γραµµοειδείς αύλακες διασταυρούµενες προς όλες τις κατευθύνσεις έχουν ως αποτέλεσµα να σχηµατίζονται ακρολοφίες µε διάφορα σχήµατα ανάλογα µε την περιοχή του σώµατος. 4. Οι πτυχές οι οποίες διακρίνονται στις φυσιολογικές όπως αυτές που οφείλονται στις συσπάσεις των µιµικών µυών, αθρικών επιφανειών και αυτές που οφείλονται στην ελάττωση της ελαστικότητας του δέρµατος. 5. Γραµµές του Langer, που είναι διαφορετικές σε κάθε τµήµα του σώµατος. Αυτές οφείλονται στη φορά της τάσεως του δέρµατος, ειδικότερα στην ελαστικότητα αυτού). Σε πολλές δερµατοπάθειες οι στοιχειώδεις βλάβες ακολουθούν τις γραµµές αυτές. Στις χειρουργικές επεµβάσεις οι τοµές πρέπει να γίνονται κατά µήκος ή παραλλήλως προς γραµµές του Langer. 1.2. ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΟΜΗ ΤΟΥ ΕΡΜΑΤΟΣ Το δέρµα αποτελείται από δυο στιβάδες: την επιδερµίδα και το χόριο. Κάτω από το δέρµα είναι το υπόδερµα ή υποδόριος ιστός ή υποδερµάτιο πέταλο που συνδέει το δέρµα µε τα γειτονικά όργανα. Το υπόδερµα δεν θεωρείται µέρος του δέρµατος. Περίληψη : Οι στιβάδες του δέρµατος επιδερµίδα χόριο Τα εξαρτήµατα του δέρµατος είναι: οι τρίχες, τα νύχια, οι σµηγµατογόνοι αδένες, οι αποκρινείς αδένες, οι εκκρινείς ιδρωτοποιοί αδένες. Περίληψη : Εξαρτήµατα του δέρµατος τρίχες νύχια σµηγµατογόνοι αδένες αποκρινείς αδένες εκκρινείς ιδρωτοποιοί αδένες 1.2.1. Επιδερµίδα Η επιδερµίδα είναι πολύστιβο πλακώδες κερατινοποιηµένο επιθήλιο. Στερείται αιµοφόρων και λεµφοφόρων αγγείων, τρέφεται δε µε διάχυση από τα αγγεία του χορίου. Έχει άφθονες αισθητικές νευρικές απολήξεις. Τα κερατινικύτταρα συµµετέχουν στην άµυνα του οργανισµού και µε την παραγωγή πολυπεπτιδίων τις κυτταροκίνες όπως την ιντερλευκίνη 1 (IL 1) και η ιντερλευκίνη 6 (IL 6).

7 Εκτός από τα κερατινοκύτταρα που θεωρούνται ότι στις διάφορες στιβάδες της επιδερµίδας αποτελούν κύτταρα του αυτού τύπου σε διάφορο στάδιο εξελίξεως, περιέχει και άλλους τέσσερεις λιγότερο άφθονους κυτταρικούς τύπους : µελανοκύτταρα, κύτταρα του Langerhans, κύτταρα του Merkel, Τ λεµφοκύτταρα. Περίληψη : Τα κύτταρα της επιδερµίδας κερατινοκύτταρα µελανοκύτταρα κύτταρα του Langerhans κύτταρα του Merkel Τ- λεµφοκύτταρα Η γραµµή επαφής της επιδερµίδας µε το χόριο είναι κυµατοειδής και χαρακτηρίζεται από επιδερµικές καταδύσεις, τις µεσοθηλαίες ακρολοφίες και µεταξύ αυτών προσεκβολές του χορίου τις θηλές. Έτσι προσφέρεται µεγαλύτερη επιφάνεια από την φαινοµενική. Η επιδερµίδα χωρίζεται από το χόριο µε την βασική µεµβράνη. Η επιδερµίδα αποτελείται από τέσσερις στιβάδες πηγαίνοντας από το χόριο προς τα έξω είναι: α) βασική στιβάδα, β) αγκαθωτή ή ακανθωτή στιβάδα, 3) κοκκώδης στιβάδα, 4) κερατίνη στιβάδα. Στις παλάµες και πέλµατα το δέρµα υπάρχει και µια πέµπτη στιβάδα η διαυγής στιβάδα, η οποία απουσιάζει όπου η επιδερµίδα είναι λεπτή. Η ανανέωση της επιδερµίδας κάτω από φυσιολογικές συνθήκες διαρκεί 15-30 ηµέρες και οφείλεται στη µιτωτική δραστηριότητα που κυρίως παρατηρείται στη βασική και ακανθωτή στιβάδα. Περίληψη : Στιβάδες επιδερµίδας βασική ή βλαστική στιβάδα αγκαθωτή ή ακανθωτή στιβάδα κοκκιώδης στιβάδα διαυγής στιβάδα (µόνο στα πέλµατα και παλάµες) κερατίνη στιβάδα 1.2.1.1. Βασική ή βλαστική στιβάδα Η βασική στιβάδα αποτελείται από ένα στοίχο κυττάρων και χαρακτηρίζεται από έντονη µιτωτική δραστηριότητα. Τα βασικά κύτταρα είναι κυλινδρικά ή κυβικά µε µεγάλους υπερχρωµατικούς πυρήνες µε τον επιµήκη άξονα κάθετο προς το χόριο και µε σχετικά λίγο βασεόφιλο πρωτόπλασµα. Τα κύτταρα αυτά περιέχουν τονονηµάτια κερατίνης που συρρέουν χαλαρά και σχηµατίζουν τα τονοϊνίδια. Καθώς τα κύτταρα προχωρούν προς τα επάνω ο αριθµός τους αυξάνει. Στη κερατίνη στιβάδα αποτελούν το µισό της πρωτεΐνης της. Τα κύτταρα αυτής της στιβάδας σε µεγάλο βαθµό ενώνονται µεταξύ τους και µε τα κύτταρα της υπερκείµενης στιβάδας µε δεσµοσώµατα. Τα δεσµοσώµατα βρίσκονται µέσα στο κυτταρόπλασµα, κοντά στη εσωτερική επιφάνεια της κυτταρικής µεµβράνης, το ένα απέναντι στο άλλο, σε γειτονικά κύτταρα. Στο ηλεκτρονικό µικροσκόπιο είναι δισκοειδείς περιοχές, σκοτεινές στη διαπερατότητα των ηλεκτρονίων και πάρα πολύ δεµένες µε την εσωτερική επιφάνεια των της κυτταρικής µεµβράνης. Αθροίσµατα από τονοϊνίδια βυθίζονται στην ενδοκυτταρική περιοχή που φτιάχνει το δεσµόσωµα ή φτιάχνουν αγκυλωτές στροφές και γυρνούν στο κυτταρόπλασµα. Στο εξωκυττάριο χώρο, όπου βρίσκονται τα δεσµοσώµατα παρατηρούνται ινίδια πλούσια σε γλυκοπρωτεϊνες, που συνθέτονται από τα κύτταρα τα οποία καλύπτουν. Τα ηµιδεσµοσώµατα βοηθούν στην σύνδεση κυττάρων της βασικής στιβάδας µε την βασική µεµβράνη η οποία διαχωρίζει το χόριο από την επιδερµίδα. Τα δεσµοσώµατα και τα ηµιδεσµοσώµατα προσδίδουν έντονη προσκολλητικότητα και αντοχή στις µηχανικές δυνάµεις. 1.2.1.2. Ακανθωτή ή αγκαθωτή στιβάδα

8 Η ακανθωτή στιβάδα αποτελείται από πολλούς στίχους πολυεδρικών κυττάρων και στους ανώτερους στίχους από αποπεπλατυσµένα κύτταρα. Εδώ τα τονοϊνίδια σχηµατίζουν ένα διαπλεκόµενο δίκτυο. Τα δεσµοσώµατα σκεπάζουν όλη τους την επιφάνεια και µε τα τονοϊνίδια που γεµίζουν τις κυτταροπλασµατικές προεκτάσεις δίνουν στο φωτοµικροσκόπιο µια ακανθωτή εµφάνιση. Κατά αυτό τον τρόπο τα κύτταρα της στιβάδας αυτής είναι µεταξύ τους στερεά συνδεδεµένα. Σε περιοχές όπου υπάρχει περισσότερη τριβή και πίεση όπως τα πέλµατα υπάρχουν περισσότερα τονοϊνίδια. Το κυτταρόπλασµα είναι σε σχέση µε τα κύτταρα της βασικής στιβάδας περισσότερο και εµφανίζει κυρίως στη περιοχή της κυτταροπλασµατικής µεµβράνης πεταλοειδείς σχηµατισµούς τα σωµάτια του Odland ή κοκκία που επαλείφουν την κυτταρική µεµβράνη. Τα σωµάτια αυτά έχουν διάµετρο 100-500 nm, καλύπτονται από µια δίστοιβη µεµβράνη, εµφανίζουν παράλληλα πετάλια κατά µήκους του βραχέως άξονα. Τα σωµάτια του Odland περιέχουν µεγάλες ποσότητες λιπιδίων και υδρολυτικών ενζύµων. 1.2.1.3 Κοκκιώδης στιβάδα Η κοκκιώδης στιβάδα αποτελείται 3-5 στοίχους κυττάρων. Τα κύτταρα είναι πλατιά πολυγωνικά µε κεντρικό πυρήνα. Το κυτταρόπλασµα σε αυτή την στιβάδα είναι γεµάτο βασίφιλα κοκκία κερατοϋαλίνης. Και σε αυτή την στιβάδα υπάρχουν τα σωµάτια του Odland. 1.2.1.4. ιαυγής στιβάδα Την διαυγή στιβάδα την βρίσκουµε στις παλάµες και πέλµατα εκεί όπου το δέρµα είναι παχύ. Απουσιάζει εκεί όπου το δέρµα είναι λεπτό. Αποτελείται από 1-3 στίχους κυττάρων. Τα κύτταρα είναι επίπεδα, απύρηνα και πρωτόπλασµα µε αθροίσµατα ινιδίων κερατίνης µέσα σε µια θεµέλιο ουσία. 1.2.1.5. Κερατίνη στιβάδα Η κερατίνη στιβάδα από πολλούς στίχους κυττάρων που είναι αποπεπλατυσµένα, απύρηνα µε κυτταρόπλασµα πλούσιο σε κυτταρίνη που είναι µια ινώδης σκληροπρωτεϊνη. Το πάχος αυτής της στιβάδας διαφέρει από θέση σε θέση. Τα κύτταρα της κερατίνης στιβάδας στα βαθύτερα στρώµατα διατηρούν την µορφή τους και µε τα τονοϊνίδια την ενότητα τους (stratum compactum). Τα µεσοκυττάρια διαστήµατα περιέχουν µια λιπώδη ουσία η οποία πιθανόν προέρχεται από τα σωµάτια του Odland. Αυτή η λιπώδης ουσία λειτουργεί σαν στηρικτική για την σύνδεση των κυττάρων µεταξύ τους. Στα επιφανειακά στρώµατα της κερατίνης στιβάδας τα κύτταρα χάνουν την ενότητα τους, ενώ συγχρόνως χάνουν τα τονοϊνίδια (stratum disjunctum). Η δύναµη και η ανθεκτικότητα που χαρακτηρίζει την κερατίνη στιβάδα πιστεύεται ότι οφείλεται στην ύπαρξη δισουλφικών δεσµών. Περίληψη : Κερατίνη στιβάδα stratum compactum stratum disjunctum 1.2.1.6. Μελανοκύτταρα Τα µελανοκύτταρα βρίσκονται κυρίως στη βασική στιβάδα της επιδερµίδας, στο έξω κολεό του θυλάκου της τρίχας και µεµονωµένα στο χόριο. Είναι δενδριτικά κύτταρα µε δενδριτικές προσεκβολές που περνούν ανάµεσα στα κύτταρα της βλαστικής και ακανθωτής στιβάδας και µεταφέρουν τα κοκκία της µελανίνης στα κύτταρα που βρίσκονται στην κοκκιώδη και αγκαθωτή στιβάδα. Εκεί τα κοκκία µελανίνης φαγοκυτταρώνονται. Με το ηλεκτρονικό µικροσκόπιο τα µελανοκύτταρα χαρακτηρίζονται από έλλειψη δεσµοσωµάτων, από λίγα τονοϊνίδια και από τα µελανοσώµατα τα οποία πιθανώς σχηµατίζονται στο σύστηµα Golgi. Τα µελανωσώµατα περιέχουν τυροσινάση η οποία µετατρέπει την τυροσίνη µέσο 3,4 διϋδροξυφαινυλαλανίνη (Dopa) σε Dopa-κινόνη, τελικά µετά από διάφορες αλλαγές σε µελανίνη. Στην ανάπτυξη ενός ωρίµου κοκκίου µελανίνης διακρίνοµε διάφορα στάδια. Στο τελευταίο στάδιο όπου έχουµε το κοκκίο της µελανίνης η σύνθεση της µελανίνης σταµατάει και δεν ανιχνεύεται δραστηριότητα της τυροσινάσης. Το

9 ώριµο κοκκίο µελανίνης φαίνεται στο φωτοµικροσκόπιο. Με την συνήθη χρώση αιµατοξυλίνης-ηωσίνης είναι διαυγή, η ύπαρξη µελανίνης διαπιστώνεται µε τις τεχνικές αργύρου. Οι διαφορές στο χρώµα του δέρµατος οφείλονται σε διαφορές που έχουν τα κερατινοκύτταρα στο συνολικό αριθµό των κοκκίων µελανίνης. 1.2.1.7. Κύτταρα του Merkel Τα κύτταρα του Merkel βρίσκονται µεµονωµένα ή σε οµάδες στη βασική στιβάδα της επιδερµίδας, στο έξω κολεό του θυλάκου της τρίχας, στο χόριο σε σχέση µε τα κύτταρα του Schwann και πιστεύεται ότι λειτουργούν σαν υποδοχείς αφής. Τα κύτταρα αυτά έρχονται πάντοτε σε σύναψη µε µια εµµύελη νευρική ίνα. Με τα γειτονικά κερατινοκύτταρα συνδέονται µε δεσµοσώµατα, αλλά στην βασική κυτταροπλασµατική µεµβράνη δεν παρουσιάζουν ηµιδεσµοσώµατα. Χαρακτηριστικό των κυττάρων αυτών η παρουσία ειδικών κοκκίων στο κυτταρόπλασµα, ο λοβώδης πυρήνας και η παρουσία νευρικού ιστού. εν είναι γνωστή η λειτουργία και το περιεχόµενο αυτών των κοκκίων. Με την χρώση αιµατοξυλίνης-ηωσίνης δεν διακρίνονται αυτά τα κύτταρα. Με την χρώση τεχνικής αργύρου είναι δυνατόν να αποκαλυφθούν οι νευρικές ίνες. 1.2.1.8. Κύτταρα του Langerhans Τα κύτταρα του Langerhans είναι δενδριτικά κύτταρα, βρίσκονται άνωθεν της βασικής στιβάδας, στο έξω κολεό του θυλάκου της τρίχας και στο χόριο. Στο πρωτόπλασµα τους περιέχουν χαρακτηριστικά κοκκία σχήµατος "ρακέτας του τένις", δεν παρουσιάζουν δεσµοσώµατα ούτε τονονηµάτια. Στην επιφάνεια τους έχουν υποδοχείς και δείκτες επιφανείας παρόµοιους µε εκείνους της σειράς των µονοκυττάρων και µακροφάγων. ιαθέτουν υποδοχέα για το Fc τµήµα της ανοσοσφαιρίνης G, ανοσοσφαιρίνης Α και C3 (τρίτο) παράγοντα του συµπληρώµατος. Οι δενδριτικές προσεκβολές περνούν ανάµεσα στα κερατινοκύτταρα και φθάνουν µέχρι την κοκκώδη στιβάδα, µε αυτές έρχονται γρήγορα σε επαφή µε τα αλλεργιογόνα. και εµπλέκονται στην επιβραδυνοµένη αντίδραση (αλλεργική αντίδραση τύπου IV). Στην αλλεργική αντίδραση εξ επαφής παρουσιάζουν το αντιγόνο µέσω των αντιγόνων ιστοσυµβατότητος HLA-DR στα Τ- λεµφοκύτταρα. Κατά την πρώτη επαφή αυτό γίνεται στη παραφλοιώδη µοίρα των επιχώριων λεµφαδένων. Σε ένα ήδη ευαισθητοποιηµένο άτοµο, νέα επαφή ενός συγκεκριµένου αλλεργιογόνου έχει σαν αποτέλεσµα την αλληλεπίδραση των κύτταρα του Langerhans στην επιδερµίδα, χόριο, λεµφαδένες. Τα κύτταρα του Langerhans ίσως να συµµετέχουν και σε άλλες ανοσολογικές αντιδράσεις. 1.2.2. έρµατο-επιδερµικός σύνδεσµος Η βασική µεµβράνη είναι µια ΡΑS θετική µεµβράνη που διαχωρίζει την επιδερµίδα από το χόριο. Αποτελείται από το διαυγή υµένα, το πυκνό υµένα και τα ινίδια αγκυροβολιάς. Τα ηµιδεσµοσώµατα που βρίσκονται κοντά στη εσωτερική επιφάνεια της κυτταρικής µεµβράνης, βοηθούν στην σύνδεση των επιθηλιακών κυττάρων µε την βασική µεµβράνη. Στο ηλεκτρονικό µικροσκόπιο τα ηµιδεσµοσώµατα είναι µια περιοχή σκοτεινή στη διαπερατότητα των ηλεκτρονίων πάρα πολύ δεµένη µε την εσωτερική επιφάνεια των της κυτταρικής µεµβράνης. Αθροίσµατα από κυτταροπλασµατικά ινίδια βυθίζονται στα ηµιδεσµοσώµατα ή φτιάχνουν αγκυλωτές στροφές που γυρνούν στο κυτταρόπλασµα. Αµέσως κάτω από τη κυτταρική µεµβράνη µε το ηµιδεσµόσωµα, µεσολαβεί ο διαυγής υµένας (lamina lucida), ακολούθως ο πυκνός υµένας (lamina densa) αποτελούµενα από κολλαγόνου τύπου IV. Στηρικτικά νηµάτια συνδέουν τα ηµιδεσµοσώµατα µε το πυκνό υµένα.τα ινίδια αγκυροβολίας (αποτελούµενα από κολλαγόνο τύπου VII), εκτείνονται από το πυκνό υµένα (lamina densa) προς το θηλώδες χόριο και καταλήγουν δικτυωτό υµένα. Tα ηµιδεσµοσώµατα προσδίδουν έντονη δέρµο-επιδερµική σύνδεση και αντοχή στις µηχανικές δυνάµεις.

10 Περίληψη : ερµατο-επιδερµικός σύνδεσµος ηµιδεσµοσώµατα κυτταροπλασµατικά ινίδια στηρικτικά νηµάτια διαυγής υµένας (lamina lucida) πυκνός υµένας (lamina densa) ινίδια αγκυροβολίας δικτυωτός υµένας 1.2.3. Χόριο Το χόριο αποτελείται από ίνες, κύτταρα, βασική θεµέλιο ουσία. Στο χόριο βρίσκονται τα εξαρτήµατα του δέρµατος, τα αιµοφόρα αγγεία, νεύρα. Το χόριο αποτελείται από δυο στιβάδες την θηλώδη και την δικτυωτή. Περίληψη : Χόριο Αποτελείται από: ίνες κύτταρα βασική θεµέλιο ουσία Στο χόριο βρίσκονται: Αιµοφόρα αγγεία νεύρα εξαρτήµατα δέρµατος 1.2.3.1. Ίνες του χορίου Στο χόριο διακρίνονται οι κολλαγόνες, οι δικτυωτές και οι ελαστικές ίνες που παράγονται από τους ινοβλάστες. Από κολλαγόνο αποτελούνται οι κολλαγόνες και οι δυκτυωτές ίνες. Οι κολλαγόνες ίνες στο χόριο έχουν σαν συστατικό τους κολλαγόνο τύπου Ι, οι δικτυωτές κολλαγόνο τύπου ΙΙΙ και οι ελαστικές ίνες µια σκληρό πρωτεϊνη την ελάτινη. Οι κολλαγόνες ίνες αποτελούν το µεγαλύτερο τµήµα του συνδετικού ιστού του δέρµατος. ικτυωτές ίνες που είναι πολύ λεπτές ίνες, βρίσκονται σε µεγάλο αριθµό στη θηλώδη στιβάδα όπου συµµετέχουν στο σχηµατισµό της βασικής µεµβράνης, γύρω από τα αγγεία και τους αδένες. και διατάσσονται σε κυµατοειδείς δεσµίδες. Οι ελαστικές ίνες είναι παχύτερες στη δικτυωτή στιβάδα και διατάσσονται παράλληλα µε την επιφάνεια του δέρµατος. Οι ελαστικές ίνες συνδέονται στενά µε το κολλαγόνο. Περίληψη : Ίνες του χορίου κολλαγόνες ίνες δικτυωτές ίνες ελαστικές ίνες 1.2.3.2. Κύτταρα του χορίου Τα κύτταρα που βρίσκονται στο χόριο είναι ινοβλάστες, µακροφάγα, µαστοκύτταρα, λεµφοκύτταρα, παροδικά άλλα λευκοκύτταρα. Τέλος καµιά φορά παρατηρούνται αθροίσµατα από λιπώδη κύτταρα. Οι ινοβλάστες παράγουν την θεµέλιο ουσία, ίνες. Είναι επιµήκη ατρακτοειδή κύτταρα και αποτελούν τα επικρατέστερα κύτταρα. Σε περιπτώσεις βλαβών διαιρούνται και ξαναφτιάχνουν ίνες για την επούλωση των πληγών.

11 Τα µακροφάκα προέρχονται από τα µονοκύτταρα του αίµατος. Έχουν ποικίλο σχήµα, ανάλογα µε την λειτουργία που εκτελούν και την κατάσταση που βρίσκονται. Μπορεί να είναι κινητά ή ακίνητα. Τα ακίνητα µακροφάγα λέγονται και ιστιοκύτταρα. Τα µακροφάγα διακρίνονται για την ικανότητα τους για πινοκύττωση, φαγοκυττάρωση. Τα ελεύθερα µακροφάγα είναι πιο ενεργά σε φαγοκυττάρωση από τα ακίνητα και κινούνται µε αµοιβαδοειδείς κινήσεις. Όταν συναντούν µεγάλα ξένα σώµατα ενώνονται και σχηµατίζουν τα γιγαντοκύτταρα ή µεγαλοκύτταρα. Στη άµυνα του οργανισµού συντελούν όχι µόνο µε την φαγοκυττάρωση, αλλά και µε την παραγωγή κυτταροκινών. Τα µαστοκύτταρα ή σιτευτικά κύτταρα είναι µεγάλα, ωοειδή κύτταρα µε πολλά βασίφιλα κοκκία στο κυτταρόπλασµα. Αυτά τα κοκκία περιέχουν φαρµακολογικά δραστικές ουσίες όπως η ηπαρίνη και ισταµίνη. Περίληψη : Κύτταρα του χορίου ινοβλάστες ιστιοκύτταρα- µακροφάγα µαστοκύτταρα ή σιτευτικά κύτταρα Λεµφοκύτταρα παροδικά διάφορα λευκοκύτταρα λιπώδη κύτταρα 1.2.3.3 Βασική θεµέλιος ουσία Η βασική θεµέλιος παράγεται από τους ινοβλάστες και καλύπτει το χώρο µεταξύ των κυττάρων και των ινών. Είναι µια ουσία τύπου γέλης. Κύριο συστατικό της είναι γλυκοπρωτεϊνες και όξινοι βλενοπολυσακχαρίτες όπως υαλουρονικό οξύ, θειϊκή χονδροϊτίνη, θειϊκή δερµατάνη. 1.2.3.4. Στιβάδες του χορίου Το χόριο αποτελείται από δυο στιβάδες, την θηλώδη και την δικτυωτή στιβάδα. Το θηλώδες χόριο συνδέεται προς τα άνω µε την επιδερµίδα και προς τα κάτω µε το δικτυωτό χόριο και το επιφανειακό αγγειακό πλέγµα. Η θηλώδης στιβάδα είναι λεπτή και είναι φτιαγµένη από χαλαρό συνδετικό ιστό, άφθονα µαστοκύτταρα, ινοβλάστες, µακροφάγα και λευκύτταρα. Εµφανίζει προς την επιδερµίδα προσεκβολές τις θηλές. Η δικτυωτή στιβάδα είναι παχύτερη, αποτελείται από πυκνό συνδετικό ιστό µε πολλές ίνες και λίγα κύτταρα. Οι κολλαγόνες ίνες διατάσσονται παράλληλα προς την επιφάνεια του δέρµατος. Και οι δυο στιβάδες έχουν ελαστικές ίνες που είναι εν µέρει υπεύθυνες για την ελαστικότητα και σταθερότητα που έχει το δέρµα. Περίληψη : Στιβάδες του χορίου θηλώδης στιβάδα δικτυωτή στιβάδα 1.2.4. Υπόδερµα ή υποδόριος ιστός ή υποδερµάτιο πέταλο Το υπόδερµα δεν θεωρείται µέρος του δέρµατος. Αποτελείται από χαλαρό συνδετικό ιστό δεσµίδες κολλαγόνων ινών παράλληλες προς την επιφάνεια του δέρµατος. Συχνά περιέχει πολλά λιποκύτταρα. Ο υποδόριος ιστός ενώνει το δέρµα µε τα γειτονικά όργανα και σε ορισµένες περιοχές δίνει την δυνατότητα στο υπόδερµα να γλιστράει πάνω σε αυτά. Η συσσώρευση του λίπους σε ορισµένες περιοχές επηρεάζεται από τους αδένες έσω εκκρίσεως, µακροχρόνια χορήγηση φαρµάκων, παθολογικές καταστάσεις. 1.2.5. Εξαρτήµατα του δέρµατος 1.2.5.1. Τρίχες

12 Τον τριχοσµηγµατικό θύλακα αποτελούν η τρίχα, ο θύλακος της τρίχας, ο σµηγµατογόνος αδένας και ο ανελκτύρας µυς της τρίχας. Περίληψη : οµή του τριχοθυλακίου τρίχα θύλακος της τρίχας σµηγµατογόνος αδένας ανελκτύρας µυς της τρίχας Oι τρίχες είναι κεράτινοι σχηµατισµοί που καλύπτουν σχεδόν όλη την επιφάνεια του δέρµατος, µόνο που σε πολλές περιοχές είναι λεπτές, κοντές και χωρίς χρώµα και περνούν απαρατήρητες. Τρίχες δεν υπάρχουν στις παλάµες, πέλµατα, ονυχοφόρο φάλαγγα, στις πλάγιες επιφάνειες των δακτύλων χεριών και ποδιών, θηλή του µαστού, ηµιβλεννογόνους. Περίληψη : Άτριχα µέρη της επιφανείας του δέρµατος παλάµες πέλµατα ονυχοφόρος φάλαγγα πλάγιες επιφάνειες δακτύλων χεριών πλάγιες επιφάνειες δακτύλων ποδιών θηλή του µαστού ηµιβλεννογόνοι 1.2.5.1.1. Τριχώµατα, αύξηση, διάρκεια ζωής, χρώµα τριχών Οι τρίχες προέρχονται από το εξώδερµα και οι πρώτες καταβολές θέτονται στις αρχές του τρίτου εµβρυϊκού µήνα (12 η εβδοµάδα περίπου). Μετά την γέννηση δεν δηµιουργούνται νέα τριχοθυλάκια. ιακρίνοµε τις πρωτογενείς τρίχες ή χνούδι που πέφτει αµέσως προ του τοκετού ή αµέσως µετά, εκτός από τα βλέφαρα, φρύδια, τριχωτό της κεφαλής. Στη συνέχεια αντικαθίστανται αυτές από τις δευτερογενείς τρίχες, οι οποίες λίγο διαφέρουν από τις προηγούµενες. Τέλος κατά την εφηβεία εµφανίζεται σε ορισµένες θέσεις το τριτογενές τρίχωµα. Οι τριτογενείς τρίχες σε ορισµένες θέσεις όπως φρύδια, βλεφαρίδες, τρίχες της µασχάλης, εφηβαίο, περίνεο αντικαθιστούν πλήρως της δευτερογενείς. Σε ορισµένες θέσεις όπως της εκτατικής επιφανείας των άκρων των ανδρών, µεταξύ των τριτογενών τριχών υπάρχουν δευτερογενείς τρίχες και µεταβατικές µορφές. Περίληψη : Είδη τριχώµατος πρωτογενές τρίχωµα δευτερογενές τρίχωµα τριτογενές τρίχωµα Η χρώµα των µαλλιών οφείλεται στο χρώµα και το είδος των κοκκίων µελανίνης στη φλοιώδη µοίρα του στελέχους των τριχών. Οι τρίχες του τριχωτού της κεφαλής αυξάνουν 0,1-0,5 mm το 24ωρο και 0,3-1,5 cm το µήνα, µε διάρκεια ζωής 3-6 έτη. Φυσιολογικά πέφτουν 50-100 τρίχες την ηµέρα από το τριχωτό της κεφαλής. 1.2.5.1.2. Μέρη της τρίχας Στη τρίχα διακρίνουµε το στέλεχος και την ρίζα. Το στέλεχος εκτείνεται από την εκβολή του σµηγµατογόνου αδένα µέχρι του ελευθέρου άκρου της τρίχας. Στο στέλεχος διακρίνουµε ένα τµήµα εντός του τριχοσµηγµατικού θυλάκου και ένα ελεύθερο. Η ρίζα

13 καταλήγει στο βολβό. Ο βολβός της τρίχας έχει κωδωνοειδές σχήµα, του οποίου το κοίλο υποδέχεται χόριο µε αγγεία και νεύρα την θηλή της τρίχας. Η κάτω µοίρα του βολβού που περιβάλει την θηλή, αποτελεί την µητρική στιβάδα που παράγει και είναι σε συνέχεια µε το στέλεχος. Ενώ στο κάτω µέρος του βολβού δεν υπάρχουν µελανοκύτταρα, στο άνω µέρος υπάρχουν. Γύρω από την τρίχα διαγράφονται δυο θύλακοι. Περίληψη : Μέρη της τρίχας το στέλεχος η ρίζα ο βολβός η θηλή Σε κάθε τρίχα διακρίνουµε από έξω προς τα µέσα το περιτρίχιο, τον φλοιό ή φλοιώδη ουσία, τον µυελό ή µυελώδη ουσία. Το περιτρίχιο αποτελείται από ένα στίχο από απύρηνα πλατειά λέπια, ενώ η φλοιώδης ουσία από πολλούς στίχους ατρακτοειδών κυττάρων που έντονα πολλαπλασιάζονται. Τα κύτταρα αυτά έχουν πυρήνα και έχουν υποστεί κερατινοποίηση. Μέσα στα κύτταρα αυτής της στιβάδας βρίσκεται µελανίνη διαλυµένη ή µε µορφή κοκκίων µελανίνης. Η µυελώδης ουσία υπάρχει µόνο στις χοντρές τρίχες δηλαδή σε τρίχες µε διάµετρο µεγαλύτερη από 100 µ. Αποτελείται από δυο στίχους κυβοειδών ή πολυεδρικών κυττάρων που έχουν υποστεί κερατινοποίηση. Τα κύτταρα αυτής της στιβάδος έχουν µεγάλα κενοτόπια, παράγονται από την κεντρική περιοχή της ρίζας στη κορυφή της δερµατικής θηλής, παρουσιάζουν µικρότερο βαθµό κερατινοποίησης από τα κύτταρα της φλοιώδους ουσίας. Μεταξύ των κυττάρων υπάρχουν φυσαλίδες αέρα. Περίληψη : Υφή της τρίχας το περιτρίχιο η φλοιώδης στιβάδα ή φλοιώδης ουσία η µυελώδης στιβάδα ή µυελώδης ουσία 1.2.5.1.3. Οι θύλακοι της τρίχας Ο θύλακοι της τρίχας αποτελούν συνέχεια του δέρµατος. ιακρίνοµε τον έσω ή επιθηλιακό θύλακα που αποτελεί συνέχεια της επιδερµίδας και τον έξω ή ινώδη θύλακα που αποτελεί συνέχεια του χορίου του δέρµατος και της θηλής της τρίχας. Μεταξύ των δυο αυτών θυλάκων είναι ο υαλώδης υµένας που αποτελεί την συνέχεια της βασικής µεµβράνης του δέρµατος. Περίληψη : Οι θύλακοι της τρίχας ο έσω ή επιθηλιακός θύλακας ο έξω ή ινώδης θύλακας Ο έσω ή επιθηλιακός θύλακας αποτελείται από δυο στιβάδες το έσω και τον έξω κολεό. Ο έσω κολεός αποτελεί συνέχεια της κερατίνης στιβάδας, ενώ ο έξω κολεός των υπολοίπων στιβάδων µέχρι τον εκφορητικό πόρο του σµηγµατογόνου αδένα. Μετά τον εκφορητικό πόρο του σµηγµατογόνου αδένα ο έξω κολεός αποτελείται από µια στιβάδα. Η τρίχα συνδέεται στενά µε τον έσω κολεό.

14 Περίληψη : Στιβάδες του έσω ή επιθηλιακού θύλακα ο έσω κολεός ο έξω κολεός 1.2.5.1.4. Ο κύκλος της τρίχας Η ανάπτυξη των τριχών στο τριχοθυλάκιο παρουσιάζει κυκλική περίοδο ανάπτυξης. Μια περίοδο αύξησης ακολουθεί από µια περίοδο ανάπαυσης, και αυτό δεν γίνεται συγχρόνως σε όλες τις περιοχές. Η διάρκεια αυτών των περιόδων διαφέρει ανάλογα µε την περιοχή. Την ανάπτυξη τους επηρεάζουν οι ορµόνες του φύλου, του φλοιού των επινεφριδίων και του θυρεοειδούς. ιακρίνουµε το αναγενές, το καταγενές και το τελογενές στάδιο. Το αναγενές στάδιο (η περίοδος αυξήσεως) έχει µεγάλη διάρκεια, και διαφέρει ανάλογα µε την περιοχή. Σε αυτό το στάδιο η τρίχα αυξάνεται έως ότου λάβει το τελικό της µήκος. Η αύξηση αυτή γίνεται από τα κύτταρα της µητρικής στιβάδας του βολβού της τρίχας. Μετά ακολουθεί µια περίοδος ηρεµίας που λέγεται κατάγενές στάδιο και διαρκεί 2-3 εβδοµάδες. Ο βολβός υποπλάσσεται και συρρικνώνεται και εκπέµπει κεράτινα νήµατατα οποία ενώνονται µε τον επιθηλιακό θύλακα. Ο επιθηλιακός θύλακας από τον πυθµένα εκτείνεται µε µια µικρή δοκίδα µέχρι την θηλή της τρίχας. Ακολουθεί το τελογενες η διάρκεια του οποίου διαφέρει ανάλογα µε την περιοχή. Στο τριχωτό της κεφαλής διαρκεί γύρω στους τρεις µήνες. Η τρίχα ανεβαίνει στο θύλακα της τρίχας, ενώ η επιθηλιακή δοκίδα µετατρέπεται σε νέο βολβό. Περίληψη : Κύκλος της τρίχας αναγενές στάδιο καταγενές στάδιο τελογενές στάδιο 1.2.5.1.5. Λειτουργίες της τρίχας Οι τρίχες στα ζώα κύριο σκοπό έχουν την προστασία από το κρύο. Στους ανθρώπους αυτή η ιδιότητα έχει χαθεί, αλλά έχουν άλλη αποστολή. Στο τριχωτό της κεφαλής προστατεύουν από την υπεριώδη ακτινοβολία. Τα φρύδια εµποδίζουν τον ιδρώτα από το µέτωπο να πάει στα µάτια. Τα βλέφαρα προστατεύουν, τα µάτια από µικρά ξένα σώµατα. Τρίχες των ρουθουνιών φιλτράρουν τον αέρα. Οι τρίχες του έξω ακουστικού πόρου προστατεύουν από ξένα σώµατα. Οι τρίχες σε συνδυασµό µε τα νεύρα της θηλής της τρίχας συντελούν στην αίσθηση της αφής. Επίσης συνιστούν ένα από τα δευτερογενή στοιχεία του φύλου. Αποτελούν θέσεις αυξηµένης διαβατότητας ουσιών και ρεύµατος. 1.2.5.2. Νύχια Τα νύχια είναι σκληρές κεράτινες πλάκες στην ραχιαία επιφάνεια της ονυχοφόρου φάλαγγας των δακτύλων χεριού και ποδιού. Η αύξηση των νυχιών είναι κατά µέσο όρο 0,5 mm περίπου την εβδοµάδα. Τα νύχια των χεριών αυξάνονται δυο ή τρεις φορές γρηγορότερα από τα νύχια των ποδιών. Μετά από αφαίρεση, στα χέρια χρειάζονται 5-6 µήνες, ενώ στα πόδια περίπου 12-18 µήνες. Στα νύχια διακρίνονται η ρίζα, το σώµα, το ελεύθερο άκρο ή κορυφή. Η αύξηση των νυχιών γίνεται από την µήτρα, δηλαδή την βλαστική στιβάδα της ρίζας.

15 Περίληψη : Νύχια η ρίζα ή ριζωνύχιο το σώµα ελεύθερο άκρο ή κορυφή Τα νύχια έχουν δυο επιφάνειες µια εξωτερική κυρτή, ελεύθερη και µια εσωτερική και κοίλη. Η εσωτερική συµφύεται µε το δέρµα της ονυχοφόρου φάλαγγας, την κοίτη του νυχιού που είναι και πλούσια σε αγγεία. Περίληψη : Επιφάνειες των νυχιών άνω επιφάνεια κάτω επιφάνεια Οι πλάγιες και η πίσω χείλη του νυχιού βρίσκονται µέσα στη ονυχαία πτυχή, ενώ το µπροστινό χείλος είναι ελεύθερο. Στη ονυχαία πτυχή διακρίνοµε τις πλάγιες και εγγύς ονυχαία πτυχή. Η ονυχαία πτυχή αφορίζεται επιφανειακά από µια πτυχή δέρµατος το παρωνύχιο. Η προέκταση του παρωνυχίου πάνω από το πίσω χείλος σαν υµένας λέγεται επωνύχιο. Η παχιά επιδερµίδα κάτω από το ελεύθερο χείλος λέγεται υπονύχιο. Η ρίζα είναι η λεπτότερη και µαλακότερη µοίρα του νυχιού και βρίσκεται µέσα στη µέση µοίρα του παρωνυχίου. Στον αντίχειρα και σε άλλα δάκτυλα η ρίζα προέχει του παρωνυχίου µε την µορφή λευκής ζώνης της ανατολής. Περίληψη : έρµα ονυχοφόρου φάλαγγας πλάγιες ονυχαίες πτυχές εγγύς ονυχαία πτυχή η κοίτη του νυχιού παρωνύχιο επωνύχιο υπονύχιο Το νύχι αποτελείται από την κερατίνη στιβάδα και την βλαστική και το χόριο της κοίτης. Όταν σπάει το νύχι παραµένει η βλαστική. Η βλαστική στιβάδα αποτελείται από την βασική και την ακανθωτή στιβάδα. 1.2.5.3. Σµηγµατογόνοι αδένες Απαντούν σε όλο το δέρµα εκτός από τις παλάµες και τα πέλµατα, πλάγιες επιφάνειες του ποδιού. Περίληψη : Τµήµατα του δέρµατος χωρίς σµηγµατογόνους αδένες παλάµες πέλµατα πλάγιες επιφάνειες του ποδιού

16 Οι σµηγµατογόνοι αδένες είναι κυψελωτοί αδένες, ολοκρινούς τύπου, δηλαδή το έκκριµα µετά από πλήρη καταστροφή του κυττάρου και χωρίς αυλό. Το έκκριµα τους περιέχει τριγλυκερίδια, σκαλένια και κηρώδεις εστέρες. Βρίσκονται στο χόριο και σχηµατίζουν µε το τριχοθυλάκιο και τον ορθοτήρα µύ της τρίχας µια λειτουργική µονάδα, τον τριχοσµηγµατικό θύλακα. Σε κάθε τριχοσµηγµατικό θύλακα βρίσκονται 1-2 αδένες στις µικρές τρίχες και 5-6 στις µεγάλες και εκβάλουν απευθείας στον θύλακα της τρίχας µε ένα κοντό και πλατύ εκφορητικό πόρο. Κατά την εµβρυϊκή περίοδο το σµήγµα τους αποτελεί µέρος αυτού του σµήγµατος που καλύπτει το έµβρυο και η εκκριτική τους λειτουργία είναι πιο έντονη τους τελευταίους µήνες της κυήσεως. Μετά µένουν ανενεργοί µέχρι την εφηβεία. Κατά την διάρκεια της εφηβείας και µετά µεγαλώνουν σε µέγεθος και γίνονται λειτουργικά ενεργοί. Κάνουν το δέρµα και τις τρίχες µαλακές και αδιάβροχες στο νερό. Περίληψη : Σµηγµατογόνοι αδένες τµήµα του τριχοσµηγµατικού θυλάκου ολοκρινείς αδένες κυψελωτοί αδένες αδένες χωρίς αυλό κοντός και πλατύς εκφορητικός πόρος σµήγµα που περιέχει σκαλένια, κηρώδεις εστέρες, τριγλυκερίδια λειτουργικά ενεργοί από την εφηβεία 1.2.5.4. Αποκρινείς αδένες Οι αποκρινείς αδένες απαντούν στις µασχάλες, περιοµφαλική χώρα, πρωκτογεννητική χώρα, θηλή και άλω του µαστού. Περίληψη : Τµήµατα του δέρµατος µε αποκρινείς αδένες µασχάλες περιοµφαλική χώρα πρωκτογεννητική χώρα θηλή του µαστού άλω του µαστού Είναι συνεσπειραµένοι αδένες µε σπειροειδές εκκριτικό τµήµα που βρίσκεται στο κάτω τµήµα του δικτυωτού χορίου. ΟΙ αδένες αυτοί έχουν αυλό. Ο εκφορητικός πόρος εκβάλει πάνω από τον πόρο του σµηγµατογόνου αδένα στο τριχοσµηγµατικό θύλακα. Είναι µεγαλύτεροι των εκκρινών ιδρωτοποιών. Το έκκριµα τους είναι πυκνότερο των εκκρινών ιδρωτοποιών και κανονικά άοσµο. Η χαρακτηριστική οσµή του έκκριµατος οφείλεται στα προϊόντα διάσπασης, που δηµιουργούνται από τη βακτηριδιακή χλωρίδα. Η πλήρης ανάπτυξη αυτών και η λειτουργία αρχίζει µε την εφηβεία. Κατά την έµµηνο ρύση η οσµή είναι εντονότερη. Η νεύρωση είναι διαφορετική από αυτή των ιδρωτοποιών αδένων, διαθέτουν αδρενεργική συµπαθητική νεύρωση.

17 Περίληψη : Αποκρινείς αδένες µεγαλύτεροι από τους ιδρωτοποιούς αδένες σπειροειδές εκκριτικό τµήµα αδένες µε αυλό ευθύς εκφορητικός πόρος εκφορητικός πόρος εκβάλει στο τριχοσµηγµατικό θύλακα εκβολή του εκφορητικού πόρου επάνω από τον σµηγµατογόνο αδένα έκκριµα πυκνότερο των εκκρινών ιδρωτοποιών αδένων άοσµο έκκριµα χαρακτηριστική οσµή εκκρίµατος µετά από διάσπαση από την βακτηριδιακή χλωρίδα αδρενεργική συµπαθητική νεύρωση λειτουργικά ενεργοί από την εφηβεία 1.2.5.5. Εκκρινείς ιδρωτοποιοί αδένες Οι εκκρινείς ιδρωτοποιοί αδένες βρίσκονται σχεδόν σε όλη την έκταση του δέρµατος. Είναι αφθονότεροι στους νέγρους. Η κατανοµή τους στις διάφορες περιοχές δεν είναι όµοια. Οι περισσότεροι βρίσκονται στις παλάµες και τα πέλµατα. Λείπουν τελείως από την βάλανο του πέους, εσωτερικό πέταλο της ακροποσθίας, µικρά χείλη και έσω επιφάνεια των µεγάλων χειλέων του αιδοίου, κοίτη του νυχιού, το δέρµα των φρυδιών, θηλή του µαστού, σε µεγάλο µέρος από το πτερύγιο του αυτιού. Περίληψη : Τµήµατα του δέρµατος χωρίς ιδρωτοποιούς αδένες βάλανο του πέους εσωτερικό πέταλο της ακροποσθίας µικρά χείλη του αιδοίου έσω επιφάνεια των µεγάλων χειλέων του αιδοίου κοίτη του νυχιού το δέρµα των φρυδιών θηλή του µαστού µεγάλο τµήµα από το πτερύγιο του αυτιού Είναι συνεσπειραµένοι αδένες µε σπειροειδές εκκριτικό τµήµα που βρίσκεται στο κατώτερο τµήµα του δικτυωτού χορίου ή στο υποδόριο λίπος. Ο εκφορητικός πόρος εκβάλει κατευθείαν στη επιφάνεια του δέρµατος, και αποτελείται από τρία τµήµατα, τον εσπειραµένο χοριακό πόρο διαπλεκόµενο µε το εκκριτικό τµήµα, τον ευθύ χοριακό πόρο και τον ελικοειδή ενδοεπιδερµικό πόρο. Περίληψη : Τµήµατα εκφορητικού πόρου ιδρωτοποιών αδένων εσπειραµένος χοριακός πόρος ευθύς χοριακός πόρος ελικοειδής ενδοεπιδερµικός πόρος Το έκκριµα προέρχεται από το πλάσµα και έχει οµοιότητες µε αυτό. Είναι υδαρές, άοσµο, υποτονικό µε ph 4-6,8, διάλυµα που περιέχει νάτριο, χλώριο, κάλιο, ουρία, λακτικό οξύ.

18 Βρίσκονται κάτω από τον έλεγχο χολινεργικών µεταγαγγλακών συµπαθητικών νεύρων. Περίληψη : Ιδρωτοποιοί αδένες µικρότεροι από τους αποκρινείς αδένες σπειροειδές εκκριτικό τµήµα διαφορετική νεύρωση από τους αποκρινείς αδένες αδένες µε αυλό εκφορητικός πόρος µε τρία τµήµατα ο εκφορητικός πόρος εκβάλει κατευθείαν στη επιφάνεια του δέρµατος υδαρές έκκριµα, υποτονικό µε ph 4-6,8, διάλυµα άοσµο έκκριµα κάτω από τον έλεγχο των χολινεργικών µεταγαγγλιακών συµπαθητικών νεύρων Οι ιδρωτοποιοί αδένες συντελούν: 1) Θερµορύθµιση. 2) Ενυδάτωση της κερατίνης στιβάδας. 3) ιαµόρφωση όξινου ph στη επιφάνεια του δέρµατος. 4) Απεκκριτική λειτουργία, όπως συµβαίνει µε το οινόπνευµα και τα φάρµακα. 5) Οι εκφορητικοί πόροι στη επουλωτική λειτουργία. Η ρύθµιση της θερµοκρασίας εξαρτάται από µια αλληλοεπίδραση µεταξύ αγγειακής λειτουργίας και λειτουργίας ιδρωτοποιών αδένων. Με την αύξηση της θερµοκρασίας του περιβάλλοντος προκαλείται µια αύξηση της αιµατικής κυκλοφορίας του αίµατος και της λειτουργίας των ιδρωτοποιών αδένων. Η εξάτµιση του ιδρώτα προκαλεί µια µείωση της θερµοκρασίας του σώµατος, µε αποτέλεσµα τη µείωση της δερµατικής αγγειακής κυκλοφορίας και της λειτουργίας των ιδρωτοποιών αδένων. 1.2.6. Τα αγγεία του δέρµατος Η δερµατική αιµατική κυκλοφορία βρίσκεται υπό τον έλεγχο του υποθαλάµου, και χρησιµεύει στη θερµορύθµιση και ρύθµιση της πίεσης του αίµατος. Η ρύθµιση της θερµοκρασίας εξαρτάται από µια αλληλοεπίδραση µεταξύ αγγειακής λειτουργίας και λειτουργίας ιδρωτοποιών αδένων. Στο χόριο τα αγγεία σχηµατίζουν ένα επιφανειακό αγγειακό πλέγµα το υποθηλώδες πλέγµα, ένα "εν τω βάθει" το υποδερµατικό αγγειακό πλέγµα. Στο χόριο υπάρχουν επίσης δύο πλέγµατα λεµφαγγείων. 1.2.6.1. Αρτηρίες Το δέρµα δέχεται αίµα από τα µεγάλα αγγεία που βρίσκονται στο υποδόριο. Από τα αγγεία αυτά τα το αίµα διοχετεύεται σε δυο αγγειακά πλέγµατα, ένα επιφανειακό, το επιφανειακό αρτηριακό πλέγµα και ένα βαθύτερο "εν τω βάθει" αρτηριακό πλέγµα. Τα δύο πλέγµατα επικοινωνούν µεταξύ τους. Το "εν τω βάθει" αρτηριακό πλέγµα βρίσκεται στο όριο δέρµατος και υποδέρµατος. Το επιφανειακό αρτηριακό αγγειακό πλέγµα βρίσκεται στο θηλώδες χόριο και δίνει κλάδους που σχηµατίζουν ένα τριχοειδικό πλέγµα σε κάθε θηλή, γύρω από κάθε τριχοθυλάκιο και σµηγµατογόνο αδένα. Σε κάθε θηλή το τριχοειδικό πλέγµα σχηµατίζει την αγγειακή αγκύλη. Η αγγειακή αγκύλη αποτελείται από το αρτηριακό και από το φλεβικό τµήµα. Στο δέρµα των άκρων και σε µικρότερη έκταση στα άλλα σηµεία του σώµατος, στο χόριο υπάρχουν πολλές αρτηριοφλεβικές αναστοµώσεις. Αυτές οι αναστοµώσεις επιτρέπουν την παράκαµψη του δικτύου των τριχοειδών του επιφανειακού χορίου. Με αυτό τον τρόπο αυξάνεται η φλεβική επιστροφή. 1.2.6.2. Φλέβες

19 Οι φλέβες εµφανίζουν την ίδια διάταξη µε τις αρτηρίες αλλά µε αντίστροφο φορά. Σχηµατίζονται δύο δίκτυα, το επιφανειακό φλεβικό πλέγµα και το "εν τω βάθει " φλεβικό πλέγµα. 1.2.6.3 Λεµφαγγεία Το χόριο είναι πλούσιο σε λεµφαγγεία. Από κάθε θηλή τυφλά λεµφαγγεία εκβάλλουν σε ένα πλέγµα που βρίσκεται κάτω από το δερµο- επιδερµικό σύνδεσµο το υποθηλώδες λεµφικό πλέγµα, ακολούθως σε ένα βαθύτερο πλέγµα. Από αυτό το πλέγµα µεγαλύτερα λεµφαγγεία µε βαλβίδες ακολουθούν τη πορεία των φλεβών δια µέσου του υποδορίου και καταλήγουν στους επιχώριους λεµφαδένες. Περίληψη : Αγγεία του δέρµατος επιφανειακό αγγειακό πλέγµα "εν τω βάθει " αγγειακό πλέγµα αγγειακή αγκύλη πλέγµατα λεµφαγγείων: υποθηλώδες λεµφικό πλέγµα ενδοχόριο λεµφικό πλέγµα 1.2.7. Νεύρα Στο δέρµα διακρίνεται ένα προσαγωγό και ένα απαγωγό νευρικό τµήµα. Το προσαγωγό τµήµα προέρχεται από το αυτόνοµο νευρικό σύστηµα και ρυθµίζει τη λειτουργία των εξαρτηµάτων και αγγείων του δέρµατος. Το απαγωγό νευρικό τµήµα είναι υπεύθυνο για τη αισθητική λειτουργία. Περίληψη : Nεύρα του δέρµατος απαγωγά νεύρα (αισθητική λειτουργία) προσαγωγά νεύρα (ρύθµιση της λειτουργίας των εξαρτηµάτων, αγγείων) Στο απαγωγό νευρικό τµήµα διακρίνονται οι ελεύθερες νευρικές απολήξεις, νευρικές απολήξεις σε σχέσει µε τις τρίχες και νευρικές απολήξεις µε µορφή κάψας. Οι τριχικοί θύλακοι διαθέτουν ένα πλούσιο δίκτυο εµµύελων νευρικών ινών. Από αυτές άλλες καταλήγουν στα κύτταρα του Merkel στο έξω κολεό, άλλες σαν σταθερές απολήξεις στο ινώδη θύλακα της τρίχας. Ελεύθερες νευρικές απολήξεις εµµύελες και αµύελες, εισέρχονται στη επιδερµίδα και φθάνουν στη κοκκιώδη στιβάδα. Πιστεύεται ότι χρησιµεύουν στη αίσθηση της θερµοκρασίας, κνησµού, του πόνου. Άλλες εµµύελες νευρικές ίνες καταλήγουν σε απολήξεις που έρχονται σε επαφή µε τα κύτταρα του Merkel. Πιστεύεται ότι λειτουργούν σαν υποδοχείς της αφής. Περίληψη : Απαγωγά νεύρα του δέρµατος ελεύθερες νευρικές απολήξεις ελεύθερες νευρικές απολήξεις σε σχέση µε τις τρίχες νευρικές απολήξεις µε µορφή κάψας Οι νευρικές απολήξεις µε µορφή κάψας είναι οι ακόλουθες: 1) Τα σωµάτια του Meissner. Βρίσκονται στο θηλώδες χόριο και είναι άφθονες στις ράγες των δακτύλων Η κάψα του σωµατίου του Meissner προέρχεται από το

20 περινεύριο. Έχουν ωοειδές σχήµα και είναι οριζοντίως διατεταγµένα. ιαθέτουν εµµύελες και αµύελες ίνες. Χρησιµεύουν στη αίσθηση της αφής. 2) Τα σωµάτια του Pacini για την αίσθηση των ισχυρών πιέσεων και της δόνησης. Αυτά τα σωµάτια βρίσκονται στο υποδόριο λίπος στα πέλµατα, τις παλάµες και γύρω από την γεννητική περιοχή. 3) Τα σωµάτια του Krause βρίσκονται κάτω από την επιδερµίδα, χρησιµεύουν στη αίσθηση του ψυχρού. 4) Τα σωµάτια του Ruffini βρίσκονται στο και χόριο χρησιµεύουν στη αίσθηση της θερµότητας. 5) Τα σωµάτια του Golgi-Mazzoki. Βρίσκονται στο υπόδερµα των δακτύλων, περιπρωκτική χώρα και επιπεφυκότα πιθανώς για τη αίσθηση ελαφρών πιέσεων. Περίληψη : Νευρικές απολήξεις µε µορφή κάψας σωµάτια του Meissner (αίσθηση αφής) σωµάτια του Krause (αίσθηση ψυχρού) σωµάτια του Ruffini (αίσθηση θερµότητας) σωµάτια του Golgi-Mazzoki (αίσθηση ελαφρών πιέσεων) σωµάτια του Pacini ( αίσθηση ισχυρών πιέσεων και δονήσεων) 1.3. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΕΡΜΑΤΟΣ Το δέρµα εκτός του ότι καλύπτει το σώµα, προστατεύει από µηχανικές κακώσεις. Σε αυτό συντελεί όχι µόνο η κερατίνη στιβάδα µε πάχος της, αλλά και γενικώς το δέρµα µε τη ανθεκτικότητα και ελαστικότητα του. Από τους χηµικούς παράγοντες το δέρµα προστατεύεται µε την κερατίνη στιβάδα και το όξινο ph της επιφανείας του δέρµατος. Χάρις στα ρυθµιστικά συστήµατα της επιφανείας του δέρµατος διατηρείται σταθερό το ph. Επίσης παρέχει προστασία από τις υπεριώδεις ακτίνες, ιονίζουσα ακτινοβολία και από το ρεύµα. Για το φάσµα των υπεριωδών ακτίνων µεταξύ 290-320 nm (UVB), δηλαδή στο φάσµα που προκαλείται το ηλιακό έγκαυµα η µελανίνη αποτελεί αποτελεσµατικό φραγµό. Η προστασία αυτή εξαρτάται από το τύπο δέρµατος. Αυτό όµως δεν συµβαίνει για µεγαλύτερα µήκη όπως µεταξύ 320-400 nm (UVA). Η UVA ακτινοβολία και γενικά µήκη πάνω από 320 nm περνούν τα τζάµια. Το δέρµα εκτός της µελανίνης έχει και άλλους µηχανισµούς αµύνης, όπως ο µηχανισµός επανόρθωσης του DNA του επιδερµικού κυττάρου που έχει υποστεί βλάβη, πάχυνση της επιδερµίδας. Προστατεύει από το κρύο και τη θερµότητα σαν µονωτικό µέσο, ανεξάρτητα από την θερµορυθµιστική του ιδιότητα. Το δέρµα συντελεί στη διατήρηση του σταθερού ισοζυγίου του νερού και αδιαπερατότητα έναντι του νερού. Αποτελεί φραγµό στους µικροοργανισµούς µε την κερατίνη στιβάδα και µε το όξινο ph. H ανοσοποιητική λειτουργία του δέρµατος οφείλεται κυρίως στα κύτταρα του Langerhans, κερατινοκύτταρα της µε την παραγωγή κυτταροκινών, λεµφοκύτταρα, µαστοκύτταρα. To δέρµα έχει µεταβολική, απεκκριτική και απορροφητική λειτουργία, όπως συµβαίνει µε τη σύνθεση βιταµίνης D, τη απέκκριση και απορρόφηση φαρµάκων. Με το δέρµα χάρις στα νευρικά σωµατίδια και τις νευρικές απολήξεις είναι δυνατή η αίσθηση του ψυχρού, θερµού, πόνου, κνησµού, γαργαλισµού, δονήσεων, ισχυρών και ελαφρών πιέσεων. Περίληψη : Λειτουργίες του δέρµατος προστατευτική λειτουργία, προστασία από: µηχανικές κακώσεις χηµικούς παράγοντες

21 υπεριώδη ακτινοβολία ιονίζουσα ακτινοβολία ρεύµα κρύο θερµότητα θερµορυθµιστική ιδιότητα διατήρηση του σταθερού ισοζυγίου του νερού αδιαπερατότητα έναντι του νερού φραγµός στους µικροοργανισµούς µεταβολική λειτουργία απεκκριτική λειτουργία απορροφητική λειτουργία ανοσοποιητική λειτουργία δέρµατος αισθητήριο όργανο 2.1. ΙΣΤΟΡΙΚΟ 2. ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΡΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Συνήθως αρχίζει η εξέταση του ασθενούς µε το ιστορικό. Καµιά φορά για να πάρει κανείς µια ιδέα του προβλήµατος, προηγείται η κλινική εξέταση του δέρµατος. Το ιστορικό περιλαµβάνει τα ακόλουθα: 1. Στοιχεία του ασθενούς 2. Παρούσα νόσος: Που, πότε άρχισε και πως έγινε η εξάπλωση. Ποια ήταν η αρχική εµφάνιση της νόσου. Συνωδά συµπτώµατα όπως κνησµός, καύσος, πόνος. Παράγοντες που επηρεάζουν τη νόσο, όπως εποχή, συνήθειες, επάγγελµα, φυτά, ζώα, περιβάλλον, τροφή, φάρµακα, κατοικία, ταξίδι, κ.λ.π. Άµεσα σχετιζόµενα συµπτώµατα, όπως εάν προηγήθηκε πυρετός, ασθένειες. ιευκρίνιση εάν άρχισαν τα συµπτώµατα και η νόσος µετά τη λήψη ή µη λήψη φαρµάκου ή µετά από δείγµα εντόµου. 3. Ιστορικό προηγούµενων δερµατοπαθειών 4. Προηγούµενη και τρέχουσα φαρµακευτική αγωγή 5. Ατοµικό ιστορικό 6. Οικογενειακό ιστορικό 7. Κοινωνικό ιστορικό Περίληψη : Ιστορικό ασθενούς στοιχεία ασθενούς παρούσα νόσος ιστορικό προηγουµένων δερµατοπαθειών προηγούµενη φαρµακευτική αγωγή τρέχουσα φαρµακευτική αγωγή ατοµικό ιστορικό οικογενειακό ιστορικό κοινωνικό ιστορικό 2.2. ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ Η κλινική εξέταση του δερµατολογικού ασθενούς γίνεται µε καλό φωτισµό και µε τη χρήση µεγεθυντικού φακού. Η εξέταση περιλαµβάνει τη επισκόπηση και ψηλάφηση των δερµατικών βλαβών, τις ειδικές δερµατολογικές εξετάσεις, συστηµατική αντικειµενική εξέταση του ασθενούς.

22 Περίληψη : Κλινική εξέταση δερµατολογικού ασθενούς επισκόπηση δερµατικών βλαβών ψηλάφηση δερµατικών βλαβών ειδικές δερµατολογικές εξετάσεις συστηµατική αντικειµενική εξέταση του ασθενούς Η κλινική εξέταση συµπληρώνεται από: 1. Τη Βιοψία. 2. Eργαστηριακές εξετάσεις όπως ιστολογική εξέταση, ειδικές ιστοχηµικές µέθοδοι, κυτταρολογικός έλεγχος, µικροβιολογικές και βιοχηµικές ειδικές εξετάσεις κλπ. 3. Έλεγχος αλλεργικών αντιδράσεων µε επιδερµικές δοκιµασίες όπως τα Patch tests (εφαρµογή αλλεργιογόνων στο δέρµα για 24 ώρες και έλεγχος µετά 24, 48, 72 και 96 ώρες), επιδερµικές δοκιµασίες δια σκαριφισµού (Prick tests), φωτοβιολογικές δοκιµασίες (Photo test). 4. Λυχνία του Wood (υπεριώδης ακτινοβολία), για τον έλεγχο δερµατiκών λοιµώξεων. 5. Ειδικές εξετάσεις τριχών (τριχοριζόγραµµα). 6. Φαρµακoλογικές δοκιµασίες. 7. Γνωµοδότηση από γιατρούς άλλων ειδικοτήτων όπως Ωτορινολαρυγγολόγου, Παθολόγου, Γυναικολόγου, Ψυχιάτρου κλπ. Πολλές δερµατοπάθειες οφείλονται σε συστηµατικές ασθένειες ή προκαλούνται από ορισµένες παθήσεις, λοιµώξεις, όπως συµβαίνει στη σταγονοειδή ψωρίαση, που συχνά προκαλείται από το β-αιµολυτικό στρεπτόκοκκο. Περίληψη : Εξετάσεις που συµπληρώνουν τη κλινική εξέταση βιοψία εργαστηριακές εξετάσεις επιδερµικές δοκιµασίες Λυχνία του Wood φωτοβιολογικές εξετάσεις φαρµακολογικές δοκιµασίες γνωµοδότηση από γιατρούς άλλων ειδικοτήτων 2.2.1. Επισκόπηση όλου του δέρµατος Η κλινική εξέταση περιλαµβάνει αρχικά µια επισκόπηση όλου του δέρµατος, µε καλό φωτισµό. Με αυτό τον τρόπο διαπιστώνει κανείς εάν οι δερµατικές βλάβες: 1) Ο αριθµός των βλαβών, δηλαδή εάν είναι µονήρεις ή πολλαπλές. 2) Την έκταση. 3) Κατανοµή βλαβών : I) Στα διάφορα τµήµατα του σώµατος και βλεννογόνων. Σηµαντικό είναι επίσης να διαπιστώσει κανείς, εάν οι δερµατικές βλάβες είναι σε σηµεία εκτεθειµένα στο ήλιο. II) Κατανοµή των βλαβών υπό µορφή σχηµάτων όπως δακτυλιοειδής (δακτυλιοειδές κοκκίωµα), δισκοειδής (ψωρίαση, ερυθηµατώδης λύκος), ταινιοειδής.(ταινιοειδής σκληροδερµία). III) Εάν ακολουθούν ορισµένα δερµοτόµια, τις γραµµές του Langer ή εάν εντοπίζονται κατά µήκος των γραµµών του Blaschko (προέρχονται από γραµµές µετατόπισης στα έµβρυα). Οι γραµµές του Langer είναι διαφορετικές σε κάθε τµήµα του σώµατος. Αυτές οφείλονται στη φορά τάσεως του δέρµατος και στη ελαστικότητα του δέρµατος. Σε περιπτώσεις δερµατικών όγκων, βιοψίες κατά τις χειρουργικές επεµβάσεις, για καλύτερα αισθητικά αποτελέσµατα, οι τοµές πρέπει να γίνονται παράλληλα ή κατά µήκος αυτών. Σε πολλές δερµατοπάθειες οι στοιχειώδεις βλάβες ακολουθούν τις γραµµές αυτές. Πολλές

23 IV) γενοδερµατοπάθειες (συγγενείς δερµατοπάθειες) και σπίλοι (επιδερµικοί σπίλοι), µερικές επίκτητες δερµατοπάθειες εντοπίζονται κατά µήκος των γραµµών του Blaschko. Οµαδοποίηση (συρροή) των στοιχειωδών δερµατικών βλαβών. Εάν οι βλάβες συρρέουν ή εάν είναι διάσπαρτες ή σε οµάδες. Περίληψη : Επισκόπηση όλου του δέρµατος αριθµός δερµατικών βλαβών έκταση δερµατικών βλαβών κατανοµή δερµατικών βλαβών οµαδοποίηση δερµατικών βλαβών 2.2.2. Τύπος δέρµατος Εκτός από την εκτίµηση της ενυδατώσεως και παραγωγής σµήγµατος του δέρµατος απαραίτητη είναι και η εκτίµηση και της αντίδρασης στο ήλιο. Μετά από έκθεση 30, διακρίνονται οι εξής τύποι δέρµατος: Τύπος δέρµατος Ι Τύπος δέρµατος ΙΙ Τύπος δέρµατος ΙΙΙ Τύπος δέρµατος ΙV Τύπος δέρµατος V Τύπος δέρµατος VΙ πάντοτε ερύθηµα, ποτέ µαύρισµα πάντοτε ερύθηµα, καµιά φορά µαύρισµα καµιά φορά ερύθηµα, πάντοτε µαύρισµα ποτέ ερύθηµα, πάντοτε µαύρισµα σκουρόχρωµες φυλές νέγροι 2.2.3. Αναγνώριση στοιχειωδών βλαβών του δέρµατος Tα δερµατολογικά νοσήµατα αποτελούνται από µορφολογικά στοιχεία, τις στοιχειώδεις βλάβες του δέρµατος. Οι στοιχειώδεις βλάβες διακρίνονται σε πρωτογενείς και δευτερογενείς. Οι πρωτογενείς στοιχειώδεις βλάβες εµφανίζονται σε υγιές δέρµα και είναι αποτέλεσµα παθολογικών επεξεργασιών της νόσου. Οι δευτερογενείς βλάβες προέρχονται από τις πρωτογενείς ή διαδέχονται αυτές. Εξάνθηµα είναι το σύνολο των στοιχειωδών βλαβών στην επιφάνεια του δέρµατος, ενώ το ενάνθηµα είναι η επανάληψη στοιχειωδών βλαβών στους βλεννογόνους. Στο µονόµορφο εξάνθηµα παρατηρείται η επανάληψη ενός είδους στοιχειωδών βλαβών, ενώ στο πολύµορφο εξάνθηµα παρατηρείται άθροισµα διαφόρων στοιχειωδών βλαβών. 2.2.3.1. Πρωτογενείς στοιχειώδεις βλάβες α) Ευρυαγγεία β) Κηλίδα Ευρυαγγεία είναι η διαστολή των τριχοειδών αγγείων. Κηλίδα ονοµάζεται κάθε περιγεγραµµένη αλλαγή του χρώµατος του δέρµατος, που δεν γίνεται αντιληπτή µε τη ψηλάφηση και βρίσκεται στο επίπεδο του φυσιολογικού δέρµατος. Έχουν διάφορο µέγεθος. ιακρίνονται τα εξής είδη κηλίδων: 1. Υπεραιµικές κηλίδες, που οφείλονται σε παροδική αγγειακή διαστολή. 2. Αγγειακές κηλίδες από οφείλονται σε µόνιµη αγγειακή διαστολή ή στο σχηµατισµό νέων αγγείων ή σε υπερπλασία όπως συµβαίνει µε τις