ορθογραφία Προτάσεις και ιδέες για μια πιο δημιουργική αντιμετώπιση Γιάννης Δ. Μπάρτζης
Η διδασκαλία της ορθογραφίας ενσωματώνεται στη γλωσσική διδασκαλία με κάθε ευκαιρία και σύμφωνα με τις προτεραιότητες της κάθε βαθμίδας και ενότητας ΦΕΚ 303/13-03-03, τχ. Β, σελ. 3774
Είναι πάντως σημαντικό να αξιοποιεί τα συμφραζόμενα, την ομοηχία, (λ.χ. Έχω λύσει και Έχω λύση ) και να χρησιμοποιεί διάφορες τεχνικές για την παρουσίαση, την εφαρμογή και την αφομοίωση των ποικίλων περιπτώσεων (λ.χ. στοιχεία μορφοποίησης, διατύπωση κανόνων σε έμμετρο λόγο, εικόνες, σκίτσα κ.τ.ό., πίνακες, ασκήσεις κλειστού τύπου ή σύντομης απάντησης). ΦΕΚ 303/13-03-03, τχ. Β, σελ. 3774
Για µια δηµιουργική αντιµετώπιση της ορθογραφίας: *Δε βασιζόµαστε µονάχα στην αποµνηµόνευση, η οποία διευκολύνει µόνο τους οπτικούς τύπους. Στην Α και στη Β τάξη τη χρησιµοποιούµε κατ ανάγκη πιο συχνά. Στις λοιπές τάξεις, µε διάφορα τεχνάσµατα και παιχνίδια λέξεων, επιδιώκουµε την ορθογραφική επίγνωση.
Αλλαγή αριθµού σε όλη την πρόταση Ο λύκος τρόμαξε το λαγό. Οι λύκοι τρόμαξαν τους λαγούς Η πολιτική προτείνει λύσεις για τα κοινωνικά προβλήματα. Οι πολιτικοί προτείνουν λύσεις για τα κοινωνικά προβλήματα.
Αλλαγή διάθεσης των ρηµάτων Το σπίτι αυτό ενοικιάζεται. Πόσο το ενοικιάζετε παρακαλώ Όταν χιονίζει πολύ, το ρεύμα κόβεται. Τι παίζετε, παιδιά; Πώς παίζεται αυτό το παιχνίδι;
Αλλαγή προσώπου ή αριθµού ρηµάτων Πώς σου φαίνεται το νέο µου χτένισµα; Μου φαίνεστε πολύ ταραγµένος. Μην κάθεσαι στο πάτωµα. Μην κάθεστε στο πάτωµα.
Παιχνίδια µε την οµοηχία Πες στον Πάνο να έρθει στον πιο πάνω όροφο. Για καλή µας τύχη οι τοίχοι του σπιτιού µας άντεξαν στο σεισµό όπως τα τείχη του κάστρου. Ήταν να τύχει σε εµάς αυτό το καλό.
Αλλαγή γένους ονοµάτων Οι κάτοικοι της Νεµέας ασχολούνται µε την οινοποιία. Στη Νεµέα υπάρχουν πολλά οινοποιεία. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Επιµονή στη ρίζα ποι- και σε σύνθετες και παράγωγες λέξεις.
Ορθογραφικά στιχάκια Παίζω, παίξαµε, παιχνίδι και παιδί µε άλφα γιώτα! Τις µε γιώτα στις πολλές, ήτα µόνο για τη µια! Η γιαγιά φόρεσε τις παντόφλες της µητέρας µου. Ο παππούς µε δύο πι / ο παπάς µε ένα! Άλλος, άλλη και αλλά, / τα πολλά και τα µαλλιά, γράφονται µε δύο λλά!
Διόρθωση λαθών σε κείµενο
Συµπλήρωση κενών
Εξήγηση ορθογραφίας µε βάση κάποιους κανόνες Βρήκαµε ένα πρόχειρο κατάλυµα και περάσαµε τη νύχτα. Το κάλυµµα του βιβλίου µου έχει σκιστεί. Δίνουµε τον κανόνα για τα ουδέτερα σε -µµα, που παράγονται από ρήµατα µε χειλικό χαρακτήρα: π, β, φ, πτ και φτ, όπως: κόβω-- κόµµα, βάφω--βάµµα, βλέπω-- βλέµµα κλπ.
Δηµιουργία προτάσεων µε εκ των προτέρων γνωστές λέξεις Παίζω, φίλος, αυλή,τόπι Γράψτε µια πρόταση µε όλες τις παραπάνω λέξεις, κάνοντας τις αναγκαίες αλλαγές σε πρόσωπα και αριθµούς.
Κανόνες ορθογραφίας (µνηµόνιο) Δηµιουργούµε ένα ατοµικό για κάθε µαθητή µνηµόνιο βασικών ορθογραφικών κανόνων, σε ανθεκτικό σηµειωµατάριο τσέπης. Συµπληρώνεται διαρκώς, όταν κάποιο γενικευµένο λάθος µας οδηγεί σε εξηγήσεις και διατύπωση κανόνα. Παραπέµπουµε σε αυτό, όταν γίνει πάλι ίδιο λάθος (ανατροφοδότηση) Βρες ποιον κανόνα αγνόησες.
Αξιοποίηση των Λεξικών Τα νέα λεξικά του δηµοτικού σχολείου έχουν ενδιαφέρουσες σελίδες, που µπορούν να αξιοποιηθούν µε στόχο την ορθογραφική επίγνωση, όπως: Κεφαλαία και μικρά (σ. 527), Ομόηχες λέξεις (σ. 529) Ο τονισμός των λέξεων (σ. 257), Ομώνυμα ή ομόηχα (σ. 254) Παρώνυμα (αμυγδαλές και αμυγδαλιές, γέρνω και γερνώ ) (σ. 255). Ταυτόσημα (όρνιθα και κότα ), (σ. 257) Πίνακες αριθμητικών κλπ.
Ασκήσεις των βιβλίων της Γλώσσας Αξιοποιούνται δηµιουργικά οι παιγνιώδεις ορθογραφικές δραστηριότητες των βιβλίων της Γλώσσας, όπως: Σταυρόλεξα Κρυπτόλεξα Δραστηριότητες µε σύνθετες λέξεις Συµπλήρωση κενών Διόρθωση λαθών Αντιστοιχίσεις κλπ.
Λάθος που κάνουµε κι εµείς συχνά στην προστακτική -Επέτρεψέ µου (λάθος) -Επίτρεψέ µου (σωστό) -Υπέγραψε εδώ (λάθος) -Υπόγραψε εδώ (σωστό) -Παρήγγειλε ό,τι θέλεις (λάθος) -Παράγγειλε ό,τι θέλεις (σωστό)
Η πείρα σας και ο πειραµατισµός σας µε στόχο την ορθογραφική επίγνωση θα φέρουν στο φως πολύ πιο ενδιαφέρουσες δραστηριότητες και µεθόδους. Περιµένουµε να τις ακούσουµε µε χαρά και µε ενδιαφέρον. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας Γιάννης Δ. Μπάρτζης