ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Εισαγωγικό σημείωμα... 7 ΛΟΓΙΚΗ... 13 ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 15 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 25 I Η έννοια της Λογικής... 25 II Κύριες διαιρέσεις της Λογικής -Έκθεση - Χρησιμότητα αυτής της επιστήμης - Σύνοψη της ιστορίας της Λογικής... 32 III Η έννοια της φιλοσοφίας εν γένει - Η φιλοσοφία θεωρούμενη ως προς τη σχολαστική και την κοσμική της έννοια - Οι βασικές προϋποθέσεις και οι θεμελιώδεις σκοποί τον φιλοσοφείν - Τα γενικότερα και σπουδαιότερα προβλήματα αυτής της επιστήμης... 40 IV Σύνοψη της ιστορίας της φιλοσοφίας... 48 V Η γνώση εν γένει - εποπτική και εννοιολογική γνώση εποπτεία και έννοια, και ειδικά η διαφορά τους-λογική και αισθητική τελειότητα της γνώσης... 56 VI Επιμέρους μορφές της λογικής τελειότητας της γνώσης. Α. Λογική τελειότητα της γνώσης ως προς την ποσότητα -Μ έ γεθος - Εκτατικό και εντατικό μέγεθος -Έκταση και βάθος ή σπουδαιότητα και γονιμότητα της γνώσης - Προσδιορισμός του ορίζοντα των γνώσεών μας... 65 VII Β. Λογική τελειότητα της γνώσης ως προς τη σχέση - αλήθεια - καθ' ύλην και τυπική ή λογική αλήθεια - κριτήρια της λογικής αλήθειας - ψεύδος και πλάνη - φαινομενικότητα ως πηγή της πλάνης - μέσα για την αποφυγή της πλάνης... 79 VIII Γ. Λογική τελειότητα της γνώσης ως προς την ποιότητα - ευκρίνεια - έννοια του γνωρίσματος εν γένει - διάφορα είδη γνωρισμάτων - προσδιορισμός της λογικής ουσίας ενός
πράγματος - διαφορά της από την πραγματική ουσία - σαφήνεια, ένας υψηλότερος βαθμός ευκρίνειας - αισθητική και λογική σαφήνεια - διαφορά ανάμεσα στην αναλυτική και τη συνθετική σαφήνεια... 91 IX Δ. Λογική τελειότητα της γνώσης ως προς τον τρόπο - βεβαιότητα - η έννοια της παραδοχής εν γένει - τρόποι παραδοχής: γνώμη, πίστη, επισταμένη γνώση - πεποίθηση και υποκειμενική βεβαιότητα - εφεκτικότητα και αναβολή μιας κρίσης - προσωρινές κρίσεις - προκαταλήψεις, κύριες μορφές και πηγές τους... 103 X Πιθανότητα - ορισμός του πιθανού - διάκριση της πιθανότητας από την αληθοφάνεια -μαθηματική και φιλοσοφική πιθανότητα - υποκειμενική και αντικειμενική αμφιβολία - σκεπτικιστικός, δογματικός και κριτικός τρόπος του σκέπτεσθαι ή (σκεπτικιστική, δογματική και κριτική) μέθοδος στη φιλοσοφία - υποθέσεις... 125 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Περί της διαφοράς ανάμεσα στη θεωρητική και την πρακτική γνώση... 133 ΓΕΝΙΚΗ ΣΤΟΙΧΕΙΟΛΟΓΙΑ... 135 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ...137 1. Η έννοια εν γένει και η διαφορά της από την εποπτεία...137 2. Ύλη και μορφή των εννοιών... 138 3. Εμπειρικές και καθαρές έννοιες...138 4. (Α ρήοή ή α ρο5ίβήοή) δεδομένες και δημιουργημένες έννοιες.. 140 5. Λογική προέλευση των εννοιών...141 6. Οι λογικές πράξεις της σύγκρισης, του διαλογισμού και της αφαίρεσης... 142 7. Βάθος και πλάτος των εννοιών... 144 8. Μέγεθος του πλάτους των εννοιών...145 9. Ανώτερες και κατώτερες έννοιες... 145 10. Γένος και είδος...146 11. Ανώτατο γένος και κατώτατο είδος... 146 12. Ευρύτερη και στενότερη έννοια - Επάλληλες έννοιες...148 13. Σχέση της κατώτερης προς την ανώτερη έννοια - της ευρύτερης προς τη στενότερη έννοια... 148
14. Γενικοί κανόνες που αφορούν την υπόταξη των εννοιών... 149 15. Όροι της γένεσης των ανώτερων και κατώτερων εννοιών: λογική αφαίρεση και λογικός προσδιορισμός... 149 16. Χρήση των εννοιών ίη αδείταοίο και ίπ εοποτβίο... 150 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ... 153 17. Ορισμός της κρίσης εν γένει... 153 18. Ύλη και μορφή των κρίσεων... 153 19. Αντικείμενο του λογικού διαλογισμού - η απλή μορφή των κρίσεων... 154 20. Λογικές μορφές των κρίσεων: ποσότητα, ποιότητα, σχέσηκαι τρόπος... 154 21. Ποσότητα των κρίσεων: καθολικές, μερικές, ενικές... 154 22. Ποιότητα των κρίσεων: καταφατικές, αποφατικές, αόριστες.. 157 23. Σχέση των κρίσεων: κατηγορικές, υποθετικές, διαζευκτικές.. 158 24. Κατηγορικές κρίσεις... 159 25. Υποθετικές κρίσεις... 159 26. Τρόποι σύνδεσης στις υποθετικές κρίσεις: πιοάιι$ ροηβηξ και ητοάηξ (οιιβηχ... 161 27. Διαζευκτικές κρίσεις... 161 28. Ύλη και μορφή των διαζευκτικών κρίσεων... 161 29. Ιδιάζων χαρακτήρας των διαζευκτικών κρίσεων... 162 30. Τρόπος των κρίσεων: προβληματικές, βεβαιωτικές, αποδεικτικές... 164 31. Εκθέσιμες κρίσεις... 166 32. Θεωρητικές και πρακτικές προτάσεις... 167 33. Αναπόδεικτες και αποδείξιμες προτάσεις... 167 34. Θεμελιώδεις προτάσεις... 167 35. Εποπτικές και εννοιολογικές θεμελιώδεις προτάσεις: αξιώματα και ακροάματα... 168 36. Αναλυτικές και συνθετικές προτάσεις... 168 37. Ταυτολογικές προτάσεις... 169 38. Αίτημα και πρόβλημα... 170 39. Θεωρήματα, πορίσματα, λήμματα και σχόλια... 171 40. Κρίσεις της καυ αίσθηση, αντίληψης και κρίσεις εξ εμπειρίας... 171
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ... 173 41. Ο συλλογισμός εν γένει... 173 42. Άμεσοι και έμμεσοι συλλογισμοί... 173 43. Συλλογισμοί της νόησης, συλλογισμοί του Λόγου και συλλογισμοί της κριτικής ικανότητας... 174 I. Συλλογισμοί της νόησης... 174 44. Η ιδιάζουσα φύση των συλλογισμών της νόησης... 174 45. Τρόποι (τηοάί) των συλλογισμών της νόησης... 175 46. 1. Συλλογισμοί της νόησης (από την άποψη της ποσότητας των κρίσεων) με υπάλληλες κρίσεις (ρβτ ΐαάϊβϊα 8\ώαΙΐενηαία)... 175 47. 2. Συλλογισμοί της νόησης (από την άποψη της ποιότητας των κρίσεων) με αντίθετες κρίσεις (ρβτ ]αάΐαα ορρο8ΐία)... 176 48. α. Συλλογισμοί της νόησης με αντιφατικές κρίσεις (ρβν)ηάίεία εοηίγαάιοίοήβ ορροείία)... 177 49. β. Συλλογισμοί της νόησης με εναντίες κρίσεις (ρβτ]ιιάίαα εοηίταήβ ορροείία)... 177 50. γ. Συλλογισμοί της νόησης με υπεναντίες κρίσεις (ρβν ΐιιάίάα δΐίθεοηίγαήε ορρο8ίία)... 178 51. 3. Συλλογισμοί της νόησης (από την άποψη της σχέσης των κρίσεων) με κρίσεις εξ αντιστροφής (ρβν )ΐίάΐοΐα οοηνβπα 8βη ρετ εοηνεηΐοηεηι)... 179 52. Απλή και κατά συμβεβηκός αντιστροφή... 179 53. Γενικοί κανόνες της αντιστροφής... 180 54. 4. Συλλογισμοί της νόησης (από την άποψη του τρόπου των κρίσεων) με κρίσεις εξ αντιστροφής κατ αντίθεση (ρετ ΐιιάίοία αοηχταρο8ϊία)... 181 55. Γενικός κανόνας της αντιστροφής κατ' αντίθεση... 181 II. Συλλογισμοί του Λόγου... 182 56. Συλλογισμοί του Λόγου εν γένει... 182 57. Γενική αρχή όλων των συλλογισμών του Λόγου... 182 58. Ουσιώδη συστατικά στοιχεία των συλλογισμών του Λόγου.. 183 59.Ύλη και μορφή των συλλογισμών του Λόγου... 184 60. Διαίρεση των συλλογισμών του Λόγου (από την άποψη της σχέσης) σε κατηγορικούς, υποθετικούς και διαζευκτικούς... 184
61. Κύρια διαφορά ανάμεσα στους κατηγορικούς, τους υποθετικούς και τους διαζευκτικούς συλλογισμούς του Λόγου... 185 62. Κατηγορικοί συλλογισμοί του Λόγου... 186 63. Αρχή των καττιγορικών συλλογισμών του Λόγου... 187 64. Κανόνες για τους κατηγορικούςσυλλογισμούς του Λόγου... 188 65. Καθαροί και μεικτοί καττιγορικοι συλλογισμοί του Λόγου... 189 66. Μεικτοί συλλογισμοί του Λόγου δι αντιστροφής των προτάσεων - σχήματα... 190 67. Τα τέσσερα συλλογιστικά σχήματα... 190 68. Αρχή του προσδιορισμού τιις διαφοράς τους εκ της διαφορετικής θέσης του μέσου όρου... 190 69. Κανόνας του πρώτου και μοναδικού κανονικού σχήματος... 191 70. Όρος της αναγωγής των τριών τελευταίων σχημάτων στο πρώτο... 192 71. Κανόνας του δεύτερου σχήματος... 192 72. Κανόνας του τρίτου σχήματος... 193 73. Κανόνας του τέταρτου σχήματος... 194 74. Γενικά αποτελέσματα αναφορικά με τα τρία τελευταία σχήματα... 194 75. Υποθετικοί συλλογισμοί του Λόγου... 195 76. Αρχή των υποθετικών συλλογισμών... 196 77. Διαζευκτικοί συλλογισμοί του Λόγου... 196 78. Αρχή των διαζευκτικών συλλογισμών του Λόγου... 197 79. Λίλλημα... 198 80. Τυπικοί και συγκεκαλυμμένοι συλλογισμοί του Λόγου (να- Ηοοίηΐα βοιηιαίΐα και ετγρίΐοα)... 199 III. Συλλογισμοί της κριτικής ικανότητας... 200 81. Προσδιοριστική και διαλογιστική κριτική ικανότητα... 200 82. Συλλογισμοί της (διαλογιστικής) κριτικής ικανότητας... 200 83. Αρχή των συλλογισμών αυτών... 200 84. Επαγωγή και αναλογία - οι δύο συλλογιστικοί τρόποι της κριτικής ικανότητας... 201 85. Απλοί και σύνθετοι συλλογισμοί του Λόγου... 203 86. Πολυσυλλογισμός (ταίίοοίηαΐίο ροΐγχγΐίοςΐζίΐεα)... 203 87. Προσυλλογισμοί και επισυλλογισμοί... 203 88. Σωρείτες ή αλυσιδωτοί συλλογισμοί... 204 89. Κατηγορικοί και υποθετικοί σωρείτες... 204
90. Ψευδώνυμος συλλογισμός - παραλογισμός - σόφισμα... 205 91. Συλλογιστικό άλμα...206 92. Λήψη του ζητούμενου (ρβηηο ρήηάρϋ) - διαλληλια στην απόδειξη (είτοιιιιΐ8 ίη ρτοδαηάο)... 207 93. Ευρύτερη (ρτοδαίιο ριιΐ8) και στενότερη (ιπΐηιΐ8 ρτοδαπ8) [του δέοντος] απόδειξη... 207 ΓΕΝΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ...209 94. Τρόπος και μέθοδος... 211 95. Μορφή της επιστήμης - Μέθοδος... 211 96. Μεθοδολογία - Το αντικείμενο και ο σκοπός της... 211 97. Τρόπος προαγωγής της λογικής τελειότητας της γνώσης... 212 98. Όροι της σαφήνειας της γνώσης...212 I. Προαγωγή της λογικής τελειότητας της γνώσης μέσω του ορισμού, της έκθεσης και της περιγραφής των εννοιών... 213 99. Ορισμός... 213 100. Αναλυτικός και συνθετικός ορισμός...214 101. Α ρήοή και α ρο8ίβήοη δεδομένες και δημιουργημένες έννοιες... 214 102. Συνθετικοί ορισμοί μέσω έκθεσης ή κατασκευής... 214 103. Οι εμπειρικά συνθετικοί ορισμοί δεν είναι δυνατοί... 215 104. Αναλυτικοί ορισμοί μέσω ανατομίας α ρτίοιί ή α ρο8ίβήοή δεδομένων εννοιών... 216 105.Έκθεση και περιγραφή... 216 106. Ονοματικοί και πραγματικοί ορισμοί... 217 107. Κύριες προϋποθέσεις του ορισμού...219 108. Κανόνες για τον έλεγχο των ορισμών... 220 109. Κανόνες για την κατασκευή των ορισμών...220 II. Προαγωγή της τελειότητας της γνώσης μέσω της λογικής διαίρεσης των εννοιών...221 110. Η έννοια της λογικής διαίρεσης... 221 111. Γενικοί κανόνες της λογικής διαίρεσης...222 112. Συνδιαίρεση και υποδιαίρεση...222 113. Διχοτομία και πολυτομία... 223 114. Διάφορες διαιρέσεις της μεθόδου...224 115. 1. Επιστημονική ή εκλαϊκευτική μέθοδος... 224 116. 2. Συστηματική ή αποσπασματική μέθοδος... 225
117. 3. Αναλυτική ή συνθετική μέθοδος... 225 118.4. Συλλογιστική μέθοδος - πινακοειδής μέθοδος... 226 119. Ακροαματική ή ερωτηματική μέθοδος... 226 120. Στοχασμός... 227 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜ ΑΤΩΝ... 229 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΝΝΟΙΩΝ... 231 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 237