ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΔΟΥΛΕΙΑΣ ΤΗΣ Ε ΤΑΞΗΣ Αγαπητοί γονείς, ΓΛΩΣΣΑ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ Ε ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΣΩΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΕ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟ ΛΟΓΟ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗ ΜΕ ΑΥΤΗ ΩΣ «ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΑΣΚΗΣΗ/ ΜΑΘΗΜΑ». Η κατανόηση ενός κειμένου και η κριτική ικανότητα απέναντι σε αυτό, είναι επίσης βασικοί μας στόχοι. Η ορθογραφία γίνεται με στόχο την ορθή γραφή σε οποιοδήποτε κείμενο και όχι ως αυτοσκοπός με τη μορφή ξεχωριστού μαθήματος. Η ακριβής και ορθή χρήση της γλώσσας καλλιεργείται και μαθαίνεται και σε άλλα μαθήματα εκτός της Γλώσσας, όπως Φυσική, Ιστορία, Γεωγραφία κλπ. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Ε ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Μελετάμε τα γραμματικά φαινόμενα με τη σειρά που παρουσιάζονται στο σχολικό βιβλίο. Αν το ίδιο το βιβλίο έχει αναφορά στο γραμματικό φαινόμενο και μετά παράδειγμα και άσκηση ασχολούμαστε με αυτή τη σειρά και εμείς και συνήθως θυμίζουμε προφορικά τα γραμματικά φαινόμενα στην ολότητά τους. Αν η άσκηση απαιτεί περισσότερη εμβάθυνση στη γραμματική και μόνο τότε ανατρέχουμε μαζί με τα παιδιά στο βιβλίο της Γραμματικής ως σημείο αναφοράς. Προφορικά πάντα παροτρύνουμε τους μαθητές να συμβουλεύονται το βιβλίο Γραμματικής όποτε τους χρειάζεται (γι αυτό και το βιβλίο της Γραμματικής πηγαινοέρχεται σπίτι - Σχολείο). Στο τέλος της κάθε ενότητας υπάρχει πάντα επαναληπτικό φυλλάδιο με ασκήσεις γραμματικής σχετικές με την ύλη αλλά και το περιεχόμενο που είχε και η ενότητα. Δεν υπάρχουν καθόλου φυλλάδια με θεωρία γραμματικής. Για οτιδήποτε χρειαστούμε ανατρέχουμε στο βιβλίο της Γραμματικής. Υπάρχει και μία ενότητα (7 η ) με ασκήσεις ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ! Σε αυτήν την ενότητα δεν εμβαθύνουμε πάρα πολύ σε πράγματα που θα καταλάβουν τα παιδιά (λόγω ηλικίας) σε μεγαλύτερες τάξεις (απρόσωπα ρήματα, συνδετικά ρήματα κατηγορούμενο, έμμεσο άμεσο αντικείμενο κ.ά.). Πάντα προσπαθούμε να ελέγχονται και να χρησιμοποιούνται όλα τα παραπάνω από τους μαθητές σε κάθε γραπτό τους κείμενο (κυρίως στο μάθημα της Γλώσσας, αλλά και σε άλλα μαθήματα).
ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ Η ορθογραφία ΔΕΝ γίνεται κάθε μέρα, αλλά σε γενικές γραμμές ακολουθούμε τη συχνότητα που προτείνει το βιβλίο (περίπου 1-2 φορές την εβδομάδα). Το είδος της ορθογραφίας ποικίλει, αλλά συνήθως αναφέρεται σε λέξεις και τις οικογένειές τους μαζί με ετυμολογία σύνθεση ανάλυση παράγωγα σημασία κλπ. Αν κάποια στιγμή μεσολαβεί σύμφωνα με το βιβλίο μεγάλο χρονικό διάστημα για ορθογραφία, ο κάθε διδάσκων επιλέγει το κατάλληλο κείμενο. Στο τέλος της κάθε ενότητας υπάρχει, κατασκευασμένο από εμάς, επαναληπτικό φυλλάδιο με λέξεις και ασκήσεις ορθογραφίας με λέξεις που συναντήσαμε στη συγκεκριμένη ενότητα. ΕΚΘΕΣΗ Γράφουμε Έκθεση στο τέλος της κάθε ενότητας. Το θέμα προσπαθούμε να έχει σχέση με το περιεχόμενο της ενότητας που μόλις ολοκληρώσαμε, ώστε οι μαθητές να έχουν αρκετές ιδέες για το θέμα. Το θέμα, εκτός μίας Έκθεσης προς το τέλος της χρονιάς, είναι είτε αφήγηση γεγονότων (στο παρελθόν ή στο μέλλον), είτε περιγραφή (τοπίων, καταστάσεων, κλπ). Πριν την πρώτη Έκθεση: Δίνουμε φυλλάδιο με οδηγίες και συζητάμε για το πώς γράφουμε μία σωστή Έκθεση. Φτιάχνουμε μαζί με τα παιδιά ένα ενδεικτικό σχεδιάγραμμα ακολουθώντας τις οδηγίες που τους δώσαμε. Η διόρθωση γίνεται πάντα με φυλλάδιο αξιολόγησης Η διόρθωση γίνεται και μέσα στην τάξη για μία τουλάχιστον ολόκληρη διδακτική ώρα. Συζήτηση των λαθών, αλλά και αναφορά στα σωστά και ωραία διατυπωμένα. Με βάση τις δικές τους Εκθέσεις ετοιμάζεται φυλλάδιο ομαδικό για το συγκεκριμένο τμήμα με ασκήσεις, ή και ατομικά με βάση τα λάθη και τις αδυναμίες του κάθε μαθητή, που γίνονται άλλες μέσα στην τάξη και άλλες στο σπίτι. Με εξαίρεση το φυλλάδιο διόρθωσης, όλα τα υπόλοιπα βήματα γίνονται και στις πάρα πολλές ασκήσεις που έχει το βιβλίο Γλώσσας για παραγωγή γραπτού λόγου, που είναι άλλωστε και ο κύριος στόχος όλης της Ε δημοτικού στο μάθημα της Γλώσσας.
ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: Μεθοδολογική συγκρότηση των μαθητών. Κατανόηση της πειραματικής διαδικασίας (γιατί υπάρχει το πείραμα, πως γίνεται ένα σωστό πείραμα, ποιο το αποτέλεσμα (παρατήρηση και συμπέρασμα) ενός πειράματος. Ερμηνεία και γενίκευση των συμπερασμάτων στη φύση και στην πραγματικότητα. ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΕΣ ΣΤΟΧΟΙ: Ερμηνεία μακρόκοσμου με τον μικρόκοσμο. Ανάπτυξη γνωσιακού υπόβαθρου στις φυσικές επιστήμες. ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ: Γίνεται χρήση ΜΟΝΟ του Τετραδίου Εργασιών και το Βιβλίο Μαθητή χρησιμοποιείται στο τέλος της ενότητας ως έναυσμα για συζητήσεις. Οι μαθητές ωθούνται (και με την παρότρυνση του δασκάλου) να διατυπώσουν θεωρίες για την ερμηνεία κάποιου φαινομένου που έχει το τετράδιο εργασιών. Εκτέλεση πειραμάτων (με επίδειξη ή ομαδικά) για τη διαπίστωση της ορθότητας ή όχι της υπόθεσης. Εξαγωγή συμπερασμάτων και γενίκευση αυτών και σε άλλα φυσικά φαινόμενα. Συμπερασματικά: Οι μαθητές δεν έχουν ως πρωταρχικό στόχο την αποστήθιση γνώσεων φυσικής, αλλά να κατακτήσουν την μεθοδολογία των φυσικών επιστημών και να μπορούν να σχεδιάζουν πειραματικές διαδικασίες, ώστε να φτάνουν στην εξαγωγή συμπερασμάτων για τους νόμους της φυσικής. Η αποκάλυψη των συμπερασμάτων και της θεωρίας εκ των προτέρων από τον δάσκαλο ή από τους γονείς, στερεί από τους μαθητές τη δυνατότητα σχεδιασμού επιστημονικής διερεύνησης ενός φυσικού φαινομένου, αφού γνωρίζουν την κατάληξη, χωρίς να ξεχάσουμε να αναφέρουμε και την έλλειψη του ενδιαφέροντος και της χαράς για την ανακάλυψη, που φυσιολογικά επέρχεται. ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: Η λύση προβλημάτων και προβληματικών καταστάσεων. Η ανάπτυξη της λογικής και της μαθηματικής σκέψης. Η χρήση και η επεξεργασία αριθμών νοερά. Η εκτίμηση αποτελεσμάτων και απαντήσεων σε προβλήματα που έχουν νόημα για τα παιδιά. ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΕΣ ΣΤΟΧΟΙ: Η ικανότητα εκτέλεσης αλγορίθμων και κάθετων πράξεων. Οι γνώσεις νόμων γεωμετρίας, μονάδων μέτρησης κλπ.
ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ: Η διδασκαλία έχει πάψει να είναι ένα σύνολο κανόνων και διαδικασιών που, παρέχονται από τον δάσκαλο «αυθεντία» ή το σχολικό βιβλίο και αν εφαρμοστούν σωστά, οδηγούν σε μία, μοναδική, λύση. Σήμερα η πιο βασική ιδέα στη διδακτική των μαθηματικών είναι ότι τα μαθηματικά έχουν νόημα. Ο κυρίως στόχος της διδασκαλίας μετατοπίζεται από την εκτέλεση πράξεων στην εκμάθηση λύσης προβλημάτων. Οι μαθητές δε λύνουν προβλήματα με βάση λέξεις «κλειδιά» ή χρησιμοποιώντας τύπους και κανόνες, αλλά μαθαίνουν να λύνουν προβλήματα, συνηθισμένα ή πρωτότυπα, στηριζόμενα στη λογική τους, στην ικανότητά τους να σκέφτονται και χρησιμοποιώντας όποιες γνώσεις έχουν μέχρι εκείνη τη στιγμή. Οι πράξεις είναι υποσύνολο της διαχείρισης αριθμών και οι υπολογισμοί δε ταυτίζονται με τις κάθετες πράξεις. Η εκτίμηση και η στρογγυλοποίηση είναι μέρος της καθημερινότητας του μαθητή. Συμπερασματικά: Η μάθηση πραγματοποιείται με την ενεργή συμμετοχή των μαθητών και αυτό επιτυγχάνεται με το να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που έχουν κάποιο νόημα γι αυτούς, αλλά και να τους προβληματίζουν. Κάθε νέα ενότητα αποτελεί πρόκληση για λύση από τους μαθητές. Αν λοιπόν τους έχει δοθεί εκ των προτέρων ο αλγόριθμος ή και ένας «τύπος» πράξεων που ακολουθείται για να λυθεί μια άσκηση, χάνεται η ικανότητα σκέψης και μάθησης του ίδιου του μαθητή. Ίσως να είναι δύσκολο κάποιος που δεν έχει ολοκληρωμένη την εικόνα της διδασκαλίας στο μυαλό του, να δώσει απάντηση (σύμφωνα με τη φιλοσοφία της διδασκαλίας) στην προβληματική κατάσταση που έχει βάλει το βιβλίο και ο δάσκαλος το μαθητή, ώστε να τον βοηθήσει, όμως έτσι μόνο ο μαθητής θα αποκτήσει την δική του «μαθηματική» σκέψη, αφού θα «αναγκαστεί» να σκεφτεί λύση με τις δικές του γνώσεις και ικανότητες και να τη συγκρίνει με άλλων συμμαθητών του. ΑΛΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Η διδασκαλία γίνεται έτσι ώστε ο μαθητής: Να μαθαίνει τη σωστή ορολογία κάθε φορά. Να μπορεί να κρίνει και να βγάζει συμπεράσματα. Να μην αποστηθίζει χωρίς να κατανοεί. Να παίρνει πρωτοβουλίες για θέματα που σχετίζονται με το μάθημα, αλλά δεν είναι υποχρεωτικά. Να συσχετίζει και να συγκρίνει έννοιες και γνώσεις από διαφορετικά μαθήματα. Να χρησιμοποιεί τις γνώσεις που μαθαίνει Σχολείο με την καθημερινή ζωή του είτε ως εξήγηση φαινομένων, είτε ως χρήση των γνώσεων αυτών για επίλυση προβλημάτων.
Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ Γνωρίζει τους ακριβείς στόχους της διδασκαλίας του. Έχει τον τελικό στόχο της χρονιάς, του μήνα, της ενότητας κάθε μαθήματος!!! Έχει τη γνώση του επιπέδου και των δυσκολιών της τάξης του και του κάθε παιδιού ατομικά. Έχει την επιστημονική γνώση της μεθοδολογίας να επιτύχει τους στόχους του. Η σύγχρονη λοιπόν μεθοδολογία επιτάσσει: Εποικοδομητισμό και ανακαλυπτική, διερευνητική μάθηση. Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία. Ο χρόνος που αφιερώνεται σε κάθε ενότητα μπορεί να αποκλίνει από το αναλυτικό πρόγραμμα και να ποικίλει ανάλογα τις ιδιαιτερότητες της κάθε τάξης. Ο δάσκαλος επίσης προσπαθεί να αντιμετωπίσει όλα τα προβλήματα συμπεριφοράς από τους μαθητές, είτε αφορούν τη σχολική τους ζωή, είτε αφορούν την προσπάθειά τους για τα μαθήματα. Έτσι για την καλύτερη επίτευξη αυτών των στόχων, θα υπάρχει μια ώρα στο ωρολόγιο πρόγραμμα με τίτλο: «Κοινωνική Ζωή» και θα είναι ώρα όπου όλη η τάξη θα έχει τον χρόνο να ασχολείται με ζητήματα που κυρίως θέλουν οι μαθητές να συζητηθούν. Η συνεργασία μεταξύ των δασκάλων της Ε τάξης είναι καθημερινή και ουσιαστική σε όλα τα ζητήματα διδασκαλίας και συμπεριφοράς των μαθητών. Συνεργασία δεν σημαίνει απόλυτη ταύτιση. Η ηλεκτρονική τάξη είναι ένα πολύ χρήσιμο «εργαλείο» στα χέρια των μαθητών αρκεί να μη θεωρηθεί εσφαλμένα ότι είναι μία αντικατάσταση του μαθήματος και της διδασκαλίας. Ο ΜΑΘΗΤΗΣ ΠΡΕΠΕΙ: Να προσπαθεί να βρίσκει λύσεις στα γνωστικά προβλήματα που τίθενται σε κάθε μάθημα με τις υπάρχουσες κάθε φορά γνώσεις που διαθέτει. Να αυτενεργεί σε θέματα οργάνωσης των υποχρεώσεων του στο Σχολείο (όπως χρόνος προετοιμασίας για τα τεστ, η επιμέλεια της τσάντας και των εργασιών, σημείωση όλων των κατ οίκων εργασιών του κλπ.). Να χρησιμοποιεί αυτά που ήδη γνωρίζει, και μόνος του ή με τη συνδρομή των συμμαθητών του ή με τη καθοδήγηση του δασκάλου να «ανακαλύπτει» τη νέα γνώση. Να προσπαθεί και να λύνει ΝΕΑ προβλήματα και όχι μόνο ίδια ή παρόμοια με αυτά που έχει ήδη λύσει και κατανοήσει σε προηγούμενα μαθήματα. Να χρησιμοποιεί (όχι μόνο στα Μαθηματικά αλλά και σε άλλα μαθήματα) αριθμούς και πράξεις όπως νομίζει, για να αντιμετωπίσει όλες τις παραπάνω προκλήσεις που όμως έτσι οικοδομούν τη μαθηματική λογική και σκέψη. Να ακούει, να κρίνει, να κατανοεί, να μοιράζεται (προφορικά και γραπτά) σκέψεις και άλλους τρόπους λύσεις με αυτές του δασκάλου ή των συμμαθητών του. Να μάθει να ακούει και να κρίνει τις απόψεις των συμμαθητών του και των δασκάλων του. Να μάθει να προσπαθεί μόνος του και να μη στηρίζεται σε δανεικές δυνάμεις. ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ: Να γνωρίζει απλώς αλγεβρικές πράξεις, χωρίς να ξέρει τι βρίσκει ή γιατί κάνει τη συγκεκριμένη πράξη (αν μιλάμε για Μαθηματικά). Να αναγνωρίζει μόνο «παλαιά» προβλήματα και να τα λύνει πάλι χωρίς κατανόηση, αλλά από απομνημόνευση της λύσης.
Να μαθαίνει κανόνες γραμματικής και συντακτικού, αλλά να μην μπορεί να χρησιμοποιεί σωστά τη γλώσσα (προφορικά ή γραπτά). Να αρνείται ή να μην έχει την ικανότητα να ακούει και να δέχεται (όποτε βέβαια κρίνει ο ίδιος) απόψεις και ιδέες συμμαθητών και δασκάλου. Να στηρίζεται μόνο στις λύσεις που του δίνουν οι γονείς ή κάποιος που τον βοηθάει στο σπίτι και όχι στις δικές του δυνάμεις. ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΕΛΕΓΧΟΣ; ΕΜΠΕΔΩΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ; ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (με άλλη ίσως μέθοδο); ΝΑΙ ΙΣΩΣ ΟΧΙ ΜΗΝ ΥΠΟΤΙΜΑΤΕ ΤΗΝ ΕΞΥΠΝΑΔΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΑΣ Το «δεν καταλαβαίνω» είναι πάντα πραγματικό;;; Αφήστε το να προσπαθεί μόνο του. Ας το στείλετε κάποιες φορές άγραφο και αδιάβαστο στο Σχολείο για να εκφράσει την απορία του στον δάσκαλο και στους συμμαθητές του. Έτσι γνωρίζει και ο δάσκαλος το πρόβλημα, αλλά και φαίνεται πόσο πραγματικό είναι το πρόβλημα ή αν οι απορίες υπάρχουν απλώς για την «ευκολία» του μαθητή στο σπίτι. Αν χρησιμοποιεί πολύ τακτικά το «δεν καταλαβαίνω», τότε μάλλον το «δεν καταλαβαίνω» είναι δικαιολογία. Οι γονείς χρειάζεται να έχουν πάντα τον έλεγχο των μαθητών για την επιμέλειά τους στα μαθήματα και για τη συμπεριφορά τους. Μπορούν επίσης να ελέγχουν γνώσεις και δεξιότητες των παιδιών τους. Δεν πρέπει να αντικαθιστούν τη μεθοδολογία του δασκάλου και τον ίδιο τον δάσκαλο, γιατί στο παιδί θα επικρατήσει σύγχυση αντί να του προσφερθεί βοήθεια. ΤΕΛΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ Η σωστή εκμάθηση των επιστημονικών γνώσεων, στο πλαίσιο της Ε Δημοτικού, από τα παιδιά. Η ανάπτυξη συμπεριφοράς ικανής, ώστε να μπορεί ο μαθητής όχι απλώς να συνυπάρχει με τους συμμαθητές του, αλλά να συνεργάζεται, να ακούει, να κρίνει και να έχει τη δική του άποψη. Η ανάπτυξη της ικανότητας να «διαβάζει» μόνος του. ΟΠΩΣ ΗΔΗ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ, ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΑΣ, Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΕΤΟΙΜΟΣ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΑΣ ΓΙΑ ΓΟΝΙΜΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΞΕΥΡΕΣΗ ΛΥΣΕΩΝ Προϊστάμενος Ε Δημοτικού και Υποδιευθυντής του Δημοτικού Αργύριος Κασελούρης, Ε 2 Οι δασκάλες της Ε τάξης Θωμαή Προδρόμου, Ε 1 Δήμητρα Γκούβα, Ε 3 Σταματίνα Γκούμα, Ε 4