Απόψεισ νθπιαγωγϊν ςχετικά με τθ ςυνεκπαίδευςθ παιδιϊν με διαταραχζσ ςτο φάςμα του αυτιςμοφ με τα τυπικά αναπτυςςόμενα παιδιά Ελένη Νικολάου Λϋκτορασ Τμόματοσ τησ Προςχολικόσ Αγωγόσ και του Εκπαιδευτικού Σχεδιαςμού, Πανεπιςτημύου Αιγαύου E-mail: enikolaou@aegean.gr
Ειςαγωγι Τα παιδιϊ με διαταραχϋσ ςτο φϊςμα του αυτιςμού αποτελούν μια ομϊδα παιδιών με ειδικϋσ εκπαιδευτικϋσ ανϊγκεσ με αυξανόμενα ποςοςτϊ ςυνεκπαύδευςησ τα τελευταύα χρόνια.
Είδοσ ειδικϊν εκπαιδευτικϊν αναγκϊν και ζνταξθ Το εύδοσ και η ςοβαρότητα των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών ϋχει επύδραςη ςτην προθυμύα των εκπαιδευτικών να εντϊξουν τα παιδιϊ με διαταραχϋσ ςτο φϊςμα του αυτιςμού και τον βαθμό ςτον οπούο νιώθουν ότι μπορούν αποτελεςματικϊ να διαχειριςτούν την τϊξη.
Προβλθματιςμοί των εκπαιδευτικϊν για τθν ζνταξθ των παιδιϊν με διαταραχζσ ςτο φάςμα του αυτιςμοφ Οι εκπαιδευτικού εκφρϊζουν ανηςυχύεσ για την ϋνταξη των παιδιών με αυτιςμό ςτισ γενικϋσ τϊξεισ, εξαιτύασ τησ ϋλλειψησ κοινωνικών δεξιοτότων, των εκρόξεων θυμού, τροποποιόςεισ τισ οπούεσ χρειϊζεται να κϊνουν ςτην υλοπούηςη του αναλυτικού προγρϊμματοσ, και ςτην ϋλλειψη κατϊρτιςησ και υποςτόριξησ (Cassady, 2011).
Στάςεισ εκπαιδευτικϊν και ζνταξθ Οι αρνητικϋσ ςτϊςεισ και πεποιθόςεισ μπορούν να αποτελϋςουν εμπόδιο για την επιτυχό ϋνταξη των παιδιών με ειδικϋσ εκπαιδευτικϋσ ανϊγκεσ ( Guralnick, 2008).
Μεταβλθτζσ οι οποίεσ επθρεάηουν τισ απόψεισ των εκπαιδευτικϊν Η διδακτικό εμπειρύα με παιδιϊ με ειδικϋσ εκπαιδευτικϋσ ανϊγκεσ ϋχει επύδραςη ςτισ απόψεισ των εκπαιδευτικών. Επιπλϋον, η φύςη και η ςοβαρότητα των ελλειμμϊτων των παιδιών επηρεϊζει τισ επιλογϋσ τουσ (Zoniou-Sideri & Vlachou, 2006).
Δείγμα τθσ ζρευνασ Στα πλαύςια τησ ςυγκεκριμϋνησ ϋρευνασ διεξόχθηςαν 20 ςυνεντεύξεισ με νηπιαγωγούσ προςχολικόσ αγωγόσ. Η ανϊλυςη των αποτελεςμϊτων βαςύςτηκε ςτισ 15 ςυνεντεύξεισ νηπιαγωγών οι οπούοι εύχαν εξειδύκευςη και εκπαιδευτικό εμπειρύα ςτην ειδικό αγωγό. Η ηλικύα τουσ κυμαύνονταν από 40 ϋωσ 55 και η εκπαιδευτικό τουσ προυπηρεςύα από 6 ϋωσ 32 χρόνια.
Αποτελέςματα: απόψεισ νθπιαγωγϊν για τισ δυςκολίεσ που παρουςιάηονται κατά τθ ςυνεκπαίδευςθ των παιδιϊν ςτο φάςμα του αυτιςμοφ με τα τυπικά αναπτυςςόμενα παιδιά Δεν παρατηρούνται ιδιαύτερεσ δυςκολύεσ όταν υπϊρχει διϊγνωςη και παρϊλληλη ςτόριξη Οι δυςκολύεσ κατϊ τη ςυνεκπαύδευςη εξαρτώνται από τη βαρύτητα τησ διαταραχόσ (τισ δυςκολύεσ του κϊθε παιδιού) Οι δυςκολύεσ για τισ οπούεσ ϋγιναν αναφορϋσ ςχετύζοντααν με τισ ιδιαιτερότητεσ-χαρακτηριςτικϊ των παιδιών που κατατϊςςονται ςτο φϊςμα του αυτιςμού. Αν ςυνυπϊρχουν προβλόματα ςυμπεριφορϊσ παρατηρεύται δυςκολύα ςτη ςυνύπαρξη.
Αποτελέςματα: απόψεισ νθπιαγωγϊν για τισ δυςκολίεσ που παρουςιάηονται κατά τθ ςυνεκπαίδευςθ των παιδιϊν ςτο φάςμα του αυτιςμοφ με τα τυπικά αναπτυςςόμενα παιδιά Δεν υπϊρχει το κατϊλληλο υλικό ςτο νηπιαγωγεύο Παρατηρούνται δυςκολύεσ όταν οι γονεύσ παρουςιϊζουν ϊρνηςη Προβλόματα ςτη ςυνεργαςύα με τουσ νηπιαγωγούσ τησ γενικόσ αγωγόσ
Αποτελέςματα: απόψεισ νθπιαγωγϊν για τα οφζλθ από τθ ςυνεκπαίδευςθ των παιδιϊν ςτο φάςμα του αυτιςμοφ με τα τυπικά αναπτυςςόμενα παιδιά Τα οφϋλη εςτιϊζονται ςτην επικοινωνύα και την κοινωνικό ςυναλλαγό-πιο εύκολη και γρόγορη κοινωνικοπούηςη «Μαθαύνουν να αντιμετωπύζουν τουσ κανόνεσ μιασ μικρόσ κοινωνύασ» Έρχονται ςε επαφό με τα τυπικϊ αναπτυςςόμενα παιδιϊ τα οπούα μπορούν να λειτουργόςουν ωσ πρότυπο προσ μύμηςη. Ο βαθμόσ ςτον οπούο μπορεύ να βοηθηθεύ ϋνα παιδύ από τη ςυνεκπαύδευςη εξαρτϊται από τη βαρύτητα τησ διαταραχόσ Το παιδύ εύναι περιςςότερο προςτατευμϋνο όταν υπϊρχει παρϊλληλη ςτόριξη. Η ςυνεκπαύδευςη προςφϋρει περιςςότερα όταν ο εκπαιδευτικόσ εύναι ϋτοιμοσ και ευαιςθητοποιημϋνοσ.
Αποτελέςματα: απόψεισ νθπιαγωγϊν για τα μειονεκτιματα από τθ ςυνεκπαίδευςθ των παιδιϊν ςτο φάςμα του αυτιςμοφ με τα τυπικά αναπτυςςόμενα παιδιά «Την ώρα τησ κρύςησ, πώσ να εξηγόςεισ ςτα ϊλλα παιδιϊ τι ςυμβαύνει ;», Δεν υπϊρχουν υποδομϋσ Δεν φθϊνει ϋνασ νηπιαγωγόσ Τα υπόλοιπα παιδιϊ τα ενοχοποιούν, μπορεύ να εύναι ο αποδιοπομπαύοσ τρϊγοσ Νιώθουν ϊςχημα γιατύ τα υπόλοιπα παιδιϊ δεν μπορούν να τα δεχθούν Αν δεν υπϊρχει παρϊλληλη ςτόριξη, δεν υπϊρχει ο χρόνοσ για εξατομικευμϋνο πρόγραμμα Όταν υπϊρχουν προβλόματα ςυμπεριφορϊσ υπϊρχει δυςκολύα ςτη ςυνύπαρξη Θϋλουν τον δικό τουσ χώρο και χρόνο κϊποιεσ φορϋσ
Αποτελέςματα: απόψεισ νθπιαγωγϊν για τα οφζλθ από τθ ςυνεκπαίδευςθ για τα τυπικά αναπτυςςόμενα παιδιά Αποδοχό τησ διαφορετικότητασ και ευαιςθητοπούηςη Αναπτύςςουν ςυναιςθόματα αλληλεγγύησ Στισ βαριϋσ περιπτώςεισ δεν υπϊρχει όφελοσ Καταλαβαύνουν την ποικιλομορφύα που υπϊρχει ςτην κοινωνύα Τα υπόλοιπα παιδιϊ εμπλουτύζονται ωσ ϊνθρωποι Η ςυναναςτροφό με τα παιδιϊ προςφϋρει περιςςότερα και ςτα παιδιϊ που εύναι ςτο φϊςμα του αυτιςμού και ςτην ομϊδα των ςυνομηλύκων
Αποτελέςματα: απόψεισ νθπιαγωγϊν για τα μειονεκτιματα από τθ ςυνεκπαίδευςθ των παιδιϊν για τα τυπικά αναπτυςςόμενα παιδιά Όχι μειονεκτόματα Μύμηςη αρνητικών ςυμπεριφορών Όταν ϋχει ϋντονη επιθετικότητα, υπϊρχουν μειονεκτόματα Το τμόμα μϋνει πύςω μαθηςιακϊ, λιγότερεσ δραςτηριότητεσ Αλλαγό τησ δομόσ τησ τϊξησ ( απόςυρςη υλικού) Η ομϊδα των ςυνομηλύκων αποδϋχεται τισ ςυνϋπειεσ τησ επιθετικότητασ Παροδικό αναςτϊτωςη ςτην τϊξη Δε θα βοηθηθούν παιδιϊ με πιο όπιεσ δυςκολύεσ
Σχολιαςμόσ των ευρημάτων Οι νηπιαγωγού τησ ϋρευνασ βλϋπουν περιςςότερο θετικϊ την ϋνταξη παιδιών που παρουςιϊζουν όπιεσ ό μϋτριεσ δυςκολύεσ ςτο φϊςμα του αυτιςμού. Η επικρατούςα αντύληψη για τισ βαριϋσ περιπτώςεισ όπωσ προϋκυψε από τα δεδομϋνα τησ ϋρευνασ εύναι ότι δεν ϋχουν ιδιαύτερο όφελοσ ςτισ γενικϋσ τϊξεισ. Το εύρημα αυτό ςυνϊδει με την αναςκόπηςη τησ βιβλιογραφύασ, όπου αναφϋρεται ότι οι εκπαιδευτικού ϋχουν αρνητικϋσ ςτϊςεισ ωσ προσ την ϋνταξη παιδιών με περιςςότερο ςοβαρϋσ δυςκολύεσ ειδικϋσ εκπαιδευτικϋσ ανϊγκεσ και προβλόματα ςυμπεριφορϊσ (Avramidis & Norwich, 2002).
Σχολιαςμόσ των ευρθμάτων Επιπλϋον, τα ευρόματα ςυνϊδουν με την ϋρευνα των McGregor & Campbell, όπου το 83 % των εκπαιδευτικών ειδικόσ αγωγόσ θεωρεύ ότι η ςοβαρότητα των ςυμπτωμϊτων του αυτιςμού και η προςωπικότητα (43 %), αποτελούν τουσ πιο ςημαντικούσ παρϊγοντεσ για την ενςωμϊτωςη των παιδιών με αυτιςμό. Ακόμα, το 47 % όταν υπϋρ τησ πλόρουσ ενςωμϊτωςησ, ενώ το 39% πύςτευε ότι τα παιδιϊ που μπορούςαν εύναι καλύτερα να εύναι ςτισ γενικϋσ τϊξεισ.
Σχολιαςμόσ των ευρημάτων Επιπρόςθετα, ςύμφωνα με την ϋρευνα των McGregor & Campbell, τα οφϋλη για τα παιδιϊ που εύναι ςτο φϊςμα του αυτιςμού ςχετύζονται με τισ ευκαιρύεσ για κοινωνικό αλληλεπύδραςη με την ομϊδα των ςυνομηλύκων, οι ςυνομόλικοι λειτουργούν ωσ πρότυπα τησ επιθυμητόσ ςυμπεριφορϊσ και αναπτύςςουν τισ επικοινωνιακϋσ τουσ δεξιότητεσ. Τα τυπικϊ αναπτυςςόμενα παιδιϊ ςυναντούν τισ παρακϊτω δυςκολύεσ ςύμφωνα με τισ αναφορϋσ των εκπαιδευτικών: εύναι αποδεκτϋσ πιθανόσ επιθετικόσ ςυμπεριφορϊσ, διαχεύριςη τησ ςυμπεριφορϊσ του, αναςτϊτωςη ςτην τϊξη, φόβοσ, αμηχανύα. Τα οφϋλη ςχετύζονται με την αποδοχό τησ διαφορετικότητασ, κατανόηςη των ϊλλων, ανοχό επύγνωςη των αναγκών των ϊλλων.
Σχολιαςμόσ των ευρημάτων Επιπλϋον, προγενϋςτερη ϋρευνα (ςε εκπαιδευτικούσ γενικόσ αγωγόσ από όλεσ τισ βαθμύδεσ τησ εκπαύδευςησ) ϋδειξε ότι οι εκπαιδευτικού θεωρούν ότι η ϋνταξη παιδιών με ειδικϋσ εκπαιδευτικϋσ ανϊγκεσ δεν αποτελεύ εμπόδιο ςτη δουλειϊ τουσ (Zoniou-Sideri & Vlachou, 2006). Στην παρούςα ϋρευνα δεν επιβεβαιώθηκε το εύρημα αυτό. Στην ϋρευνα των Φύςςα, Βλϊχου και Αβραμύδη (2014), η πλειοψηφύα των εκπαιδευτικών προςχολικόσ αγωγόσ (85 %) θεωρεύ ότι η επιτυχύα τησ ϋνταξησ εξαρτϊται από το εύδοσ τησ αναπηρύασ, τη λειτουργικότητα τουσ, την ικανότητα για προςαρμογό ςτο περιβϊλλον τησ προςχολικόσ αγωγόσ. Επύςησ παρατηρόθηκε περιοριςμϋνη ςυνεργαςύα μεταξύ των εκπαιδευτικών τησ γενικόσ και τησ ειδικόσ αγωγόσ.
Επίλογοσ Περαιτϋρω ϋρευνα ςτην πραγματικότητα τησ ςχολικόσ τϊξησ, η κατϊρτιςη των εκπαιδευτικών και η υποςτόριξη θα μπορούςε να βοηθόςει προσ την κατεύθυνςη τησ ουςιαςτικόσ ϋνταξησ των παιδιών ςτο φϊςμα του αυτιςμού.
Στοιχεία επικοινωνίασ Ελένη Νικολάου E-mail: enikolaou@aegean.gr